ქვა სამზარეულოს თაროზე

ბავშვის აღზრდა ძალიან საპასუხისმგებლო საქმეა. სხვადასხვა საზოგადოებრივ-ეკონომიკურ ფორმაციაში აღზრდის მიზანსა და ამოცანებს საზოგადოებრივი ცხოვრების პირობები განსაზღვრავს.

რა არის აღზრდის მიზანი?

ანტიკური ხანის მოაზროვნეები მიიჩნევდნენ, რომ აუცილებელი იყო ბალანსის არსებობა პიროვნების სულიერი და ფიზიკური ძალების ჰარმონიულად განვითარებისთვის. მოგვიანებით ამას დაემატა ზნეობრივი აღზრდა.

როგორ ხდება ზნეობრივ გრძნობათა ჩამოყალიბება?

ბავშვის ზნეობრივ გრძნობათა ჩამოყალიბებისთვის მნიშვნელოვანია სოციალური გარემო, უპირველეს ყოვლისა – ოჯახი და შემდეგ – სკოლა. არ არსებობს უნივერსალური ფორმულა ან ,,ოქროს წესი’’,  რომელთა დახმარებით მშობელი და მასწავლებელი შეძლებს ბავშვის ზნეობრივი გრძნობების განვითარებას, როგორიცაა სიყვარული, სიკეთე, მზრუნველობა, ემპათია, სიმდაბლე.

სამაგიეროდ, არსებობს პირადი მაგალითის ძალა. ბავშვი სინქრონულად იმეორებს უფროსის ქცევას.

,,იმისათვის, რომ ადამიანები ზნეობრივად იქცეოდნენ, მარტო ზნეობრივი შეგნება

და გრძნობები არაა საკმარისი. ასევე საჭიროა მათში შეგნებისა და ქცევის, სიტყვისა და საქმის ერთიანობის ფორმირება, რაც დროთა განმავლობაში, ჩვეულებად, საკუთარ შინაგან მოთხოვნილებად იქცევა, ჩვეულება კი, როგორც იტყვიან, რჯულზე უმტკიცესია’’.

ხშირად მშობლები ყურადღებას აქცევენ იმას, ბავშვები კარგად იკვებონ და ჯანმრთელები გაიზარდონ. ზოგი მათგანი ცდილობს, რომ  კარგი განათლება მიაღებინოს. სხვანი ძალისხმევას არ იშურებენ, ბავშვებში ნიჭი განავითარონ და ოცნებობენ, ისინი პოპულარული მუსიკოსები, მხატვრები ან მეცნიერები გამოვიდნენ.

ფსიქოლოგებისა და განათლების მკვლევრების მოსაზრებით, ბავშვის ყოველმხრივი, ჰარმონიული ფორმირების პროცესში ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ მას ჰქონდეს ბედნიერების განცდა.

კვლევებით დადგინდა, რომ ბავშვები ვერ პოულობენ ბედნიერებას პრესტიჟულ სკოლებში სწავლით, ვერც იმით, რომ უამრავ წრეზე დაჰყავთ მშობლებს,  ბავშვებს არც აინტერესებთ რა თანხას იხდიან მშობლები.

„უდიდესი ბედნიერება, რომელიც შეიძლება სიცოცხლეში დაგემართოს, არის ბავშვობა“ – აგატა კრისტი.

და მაინც, როდის არიან ბავშვები ბედნიერი?

აღმოჩნდა, რომ ბავშვები ბედნიერად გრძნობენ თავს, როცა:

• ბევრი დრო აქვთ სათამაშოდ;
• უფროსებს ხედავენ ბედნიერებს;
• ოჯახური ტრადიციების თანახმად ოჯახთან ერთად აკეთებენ საქმეს;
• მოსწონთ, როცა უფროსები არ ერევიან მათ ყველა საქმიანობაში;
• ნებას რთავენ პასუხისმგებლობის გადანაწილებაზე;
• უფროსები ესაუბრებიან საკუთარ ინტერესებზე;
• თვითონ იღებენ გადაწყვეტილებას;
• მათ შრომას აფასებენ.

რა არ მოსწონთ ბავშვებს?

ბავშვებს არ მოსწონთ, როცა:

• მათ უფროსები თანატოლებს ადარებენ;
• ხმამაღლა ან ყვირილით ესაუბრებიან;
• უფროსები საუბრობენ იმაზე, რაც ბავშვებმა მათზე უკეთ იციან, მაგალითად: რას გრძნობენ ბავშვები;
• ბავშვების ფსიქოლოგიურ მდგომარეობაზე უარყოფითად აისახება, როცა უფროსები მათი თანდასწრებით საუბრობენ პრობლემებსა და მძიმე თემებზე და ა.შ.

რატომ  ხდება ბავშვი ფიზიკური დასჯის მსხვერპლი?

სამწუხაროდ, უფროსებს ამ დროს  ავიწყდებათ პატარისთვის იმის ახსნა, რატომ არის მათი საქციელი დაუშვებელი. თუ ბავშვი გაიაზრებს თავის შეცდომას, ის მას აღარ გაიმეორებს, ხოლო ფიზიკური დასჯა  შედეგს ვერ გამოიღებს. ბავშვი  ვერ ხვდება, რატომ სჯიან მას და განამტკიცებს თავის საქციელს.

70-იან წლებში ბავშვების ფიზიკური დასჯა აღზრდის ნაწილად მიიჩნეოდა.

ყველასთვის საყვარელ მწერალს,  ასტრიდ ლინდგრენს მიაჩნდა, რომ ეს პიროვნების სულიერ დამახინჯებას უწყობდა ხელს.

მთელ მსოფლიოში საყოველთაოდ არის ცნობილი მშვიდობის პრემიის გადაცემისას ასტრიდის მიერ წარმოთქმული სიტყვა, რომლის  შემდეგ შვედეთის სკოლებსა და ოჯახებში კანონმდებლობით აიკრძალა ბავშვების ფიზიკური დასჯა.

,,ბავშვი დაბადებისას არც კარგია და არც ცუდი. მაშ, ვინ წყვეტს, როგორი იქნება ის შემდგომში – კეთილი და გულისხმიერი თუ სასტიკი და გულქვა მარტოხელა მგელი?

ამას ჩვენ, მათი მშობლები ვაკეთებთ – ადამიანები, რომლებმაც ბავშვებს სიყვარული უნდა ვასწავლოთ, მაგრამ ზოგჯერ, ჩვენივე სურვილის წინააღმდეგ, საპირისპიროს ვჩადით’’.

ამ საოცარი სიტყვის ინსპირირების წყარო აღმოჩნდა ასტრიდ ლინდგრენის  შეხვედრა პასტორის მეუღლესთან, რომელმაც უამბო თავის პირველ შვილთან დაკავშირებული ისტორია:

,,როცა ბავშვი 4 თუ 5 წლისა გამხდარა, რაღაც ისეთი ცელქობა ჩაუდენია, რომ პასტორის ცოლს პრინციპებისთვის უღალატია და შვილის გემოზე გაროზგვა გადაუწყვეტია – პირველად ცხოვრებაში. ბავშვი თავად გაუშვია ეზოში წკეპლის მოსატანად.

ბიჭს კარგა ხანს დაგვიანებია და როცა დაბრუნებულა, სახე ერთიანად ცრემლებით ჰქონია სველი. მისულა და დედისთვის უთქვამს:

– დედიკო, წკეპლა ვერ ვიპოვე, მაგრამ ქვა მოგიტანე და შეგიძლია მესროლო.

და ამ დროს დედას ცხოვლად შეუგრძნია ბავშვის თვალით აღქმული ვითარება: თუ დედას უნდა ტკივილი მომაყენოს, მაშ, რა მნიშვნელობა აქვს, როგორ გააკეთებს ამას – წკეპლით თუ ქვით?!

გულშეძრულ დედას შვილი კალთაში ჩაუსვამს და ერთად უტირიათ. მერე კი ბიჭის მოტანილი ქვა სამზარეულოს თაროზე შემოუდია, როგორც მუდმივი შეხსენება იმისა, რომ ძალადობა გამოსავალი არ არის.

….

არცერთ ჩვენგანს არ აწყენდა ქვა სამზარეულოს თაროზე, რათა მუდამ გვახსოვდეს:

„არა ძალადობას!”

…რადგან ბავშვების ბედნიერება, თითქმის ყოველთვის, მოდის იმ ადამიანებისგან, ვისაც ისინი უყვართ.