პედაგოგებს ხშირად უწევთ თავიანთ მოსწავლეებზე საუბარი და ეს მიღებული პრაქტიკაა. მათთვის მნიშვნელოვანია გამოცდილების, შთაბეჭდილებების, შეგრძნებების ურთიერთგაზიარება. ასეთი საუბრების დროს ზოგიერთ მასწავლებელს ბავშვებზე ჩივილიც ჩვევია, რაც ყოფილი სკოლის პედაგოგის, ამ ეტაპზე კი ცნობილი ქოუჩის განათლების საკითხებში, ლორენ ვარგასის აზრით, სრულიად უსარგებლოა.
„როდესაც სხვა მასწავლებლის მსგავსად მეც სკოლაში ვმუშაობდი, დილაობით ძალიან დიდ დროს ქსეროქსის აპარატთან ვატარებდი – ველოდი, როდის მომზადდებოდა საგაკვეთილო მასალის ასლები. ჩემთან ერთად სხვა კოლეგებიც იდგნენ და ჩვენ განვიხილავდით რამდენად სასტიკია ჩვენი ცხოვრება, რამდენი პრობლემა გვაწუხებს.
ამ რიგში ვიღაც აუცილებლად ახსენებდა თავის სასტიკ გრაფიკს: „წუხელ საღამოს რვა საათამდე საკლასო ოთახში მომიწია ჯდომა, მერე კი 30 ესეის გასწორება“. ვიღაც აუცილებლად ახსენებდა ურჩ ან უსწავლელ მოსწავლეებს. წლიდან წლამდე ერთი და იგივე მესმოდა: „ეს მესამე კლასი მაგიჟებს“ ან „ღმერთო, რა ბავშვები არიან, საშინაო დავალება არავინ მოამზადა“.
ასეთი რამ თქვენც დაგიჩივლიათ? მოსწავლეებზე ჩივილი სამასწავლებლოში, სამწუხაროდ, ჩვეულებრივი პრაქტიკაა. დიახ, სკოლის მასწავლებლობა რთული სამუშაოა.
მაგრამ ბავშვებზე ჩივილი არა მხოლოდ მასწავლებელს ვნებს, არამედ მოსწავლეებსაც.
ახლა იმით ვარ დაკავებული, რომ მასწავლებლებს ვეხმარები – ქოუჩი ვარ. უნდა ვაღიარო, რომ დღესაც ძალიან ხშირად მესმის, როგორ უჩივიან მასწავლებლები მოსწავლეებს, მათ შორის ყველაზე ოპტიმისტი და პოზიტიური პედაგოგებიც კი. მაგალითად, არც ისე დიდი ხნის წინ ერთმა მასწავლებელმა აღშფოთებით მითხრა: „კლასში ორი მოსწავლე მყავს, ვერაფერს აკეთებენ დამოუკიდებლად, სულ ყურადღება სჭირდებათ, არ არიან მოტივირებული და ბავშვებივით იქცევიან“. მე ვკითხე, კი მაგრამ, ისინი ხომ მართლაც ბავშვები არიან?..
მოდით, ეს თემა გავშალოთ. როგორ ვსაუბრობთ ჩვენს მოსწავლეებზე და მათ საქმიანობაზე, მიუხედავად იმისა, თუ რამდენ ხანს ვემზადებით გაკვეთილისთვის და რამდენად გვჯერა იმის, რომ ამ ცოდნას სხვას გადავცემთ. ვისაუბროთ იმაზე, რატომ არის ჩივილი ზოგადად არაპროდუქტიული.
ჯერ ერთი, ჩივილით ვამცირებთ მოლოდინს, ანუ თვითონვე ვაქვეითებთ საკუთარ რწმენას ბავშვთა შესაძლებლობების მიმართ. მით უარესი, თუ ამას სამასწავლებლოს სივრცეში ვაკეთებთ. ამით ვქმნით განსაკუთრებულ – მოსწავლეთა მიმართ იმედგაცრუებით გაჟღენთილ გარემოს. ვუბიძგებთ ჩვენს კოლეგებს იუმედობისკენ.
მეორე – ჩვენ ვიხსნით პასუხისმგებლობას და ეს ტვირთი შვილებზე გადაგვაქვს. მასწავლებელი კლასში ლიდერია, ამიტომ ჩვენ უნდა ვიყოთ მაქსიმალრად მოქნილი და მგრძნობიარე. როდესაც ბავშვებს რაიმეში ვადანაშაულებთ, პროფესიულ ზრდას ვწყვეტთ. ჰაიმ გინოს წიგნში „მასწავლებელი და ბავშვი. წიგნი მშობლებსა და პედაგოგებისთვის“ ნათქვამია: „მე მივედი ცოტა საშიშ დასკვნამდე – სწორედ მე, მასწავლებელი, ვარ წარმატებული კლასის გარანტი. ჩემი განწყობა ყველაზე მნიშვნელოვანი ელემენტია. როგორც მასწავლებელი, მაქვს წარმოუდგენელი ძალა, გავხადო ბავშვების ცხოვრება უფრო მშვენიერი ან უმწეო“.
მასწავლებლის ჩივილი ზრდის დისტანციას მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის. როდესაც სამასწავლებლოში მოსწავლეებზე ვჩივით, ჩვენს თავს მათ წინააღმდეგ განვაწყობთ. ერთ დროს მე ვიყავი ახალგაზრდა თეთრკანიანი პედაგოგი საშუალო სკოლაში, სადაც ძირითადად დაბალი შემოსავლების მქონე მიგრანტი ოჯახის შვილები სწავლობდნენ. როდესაც სხვა ასეთივე თეთრკანიან კოლეგებთან ჩემს უკმაყოფილებას გამოვთქვამდი, უნებურად ვქმნიდი რასისტულ და კულტურულ ბარიერს, რომელიც სკოლაში არ უნდა არსებობდეს.
მასწავლებელთა წუწუნი, ჩივილი მოსწავლეებზე ქმნის ტოქსიკურ გარემოს. ასეთი ჩივილები ჩვენს მუშაობას არასასიამოვნო იერს აძლევს, აქცევს ტვირთად, რომელსაც მასწავლებელი „უნდა შეეჭიდოს“. თუკი ხშირად გავიმეორებ, რომ ჩემი მოსწავლეები მოკლებულნი არიან მოტივაციას, ჩემი გაკვეთილებიც გაუარესდება. იმედგაცრუება გამოიწვევს სწრაფ პედაგოგიურ გადაწვას და არცერთ შემთხვევაში არ გადაიდგმება ნაბიჯი მშვენიერი, შინაარსიანი პედაგოგიური კარიერისაკენ.
იმისათვის, რომ ჩივილისა და წუწუნის ტრადიცია უარვყოთ, ჯერ დავფიქრდეთ, რა ენაზე ვსაუბრობთ. არ ვგულისხმობ პოლიტკორექტულობას, არამედ იმას, თუ ვექცევით მოსწავლეებს ისე, როგორც გვსურს, რომ ჩვენ გვექცეოდნენ.
აი, რამდენიმე ფრაზა, რომელიც არ უნდა წარმოვთქვათ: „ისინი ხომ ბავშვები არიან“, „ისინი არ არიან მოტივირებული“, „რა საშინელი თაობა გვყავს“, „ეს ბავშვი მენაგვედაც არ გამოდგება“, „ამ ბავშვის სწავლებას აზრი არ აქვს“, „მშობლებს ბავშვი ფეხზე ჰკიდიათ“.
დაისახეთ მიზანი „ერთი კვირა ბავშვის შესახებ ჩივილის გარეშე“. სცადეთ მთელი კვირის განმავლობაში, როგორი დაღლილი და იმედგაცრუებულიც არ უნდა იყოთ, ცუდ კონტექსტში არ ახსენოთ მოსწავლეები. ეცადეთ მთელი ძალით აკონტროლოთ თავი, როდესაც ჩივილის სურვილი შემოგიტევთ.
მაინცდამაინც ნუ აჰყვებით კოლეგებს. მაგალითად, იმ სკოლაში, სადაც მე ვმუშაობდი, უკმაყოფილების გამოთქმა აბსოლუტურად ნორმალური ამბავი იყო. ახლა ვწუხვარ, რომ მაშინ ამ ყველაფერს მშვიდად ვუყურებდი და არაფერი გავაკეთე სიტუაციის შესაცვლელად. მაგრამ თქვენ შეგიძლიათ სცადოთ! სულ ცოტა, გთავაზობთ დაფიქრდეთ იმაზე, თუ რა არის კარგი თქვენს მოსწავლეებში, რატომ უნდა ვიყოთ მათი მადლიერი. ამაზე გამუდმებით უნდა ფიქრობდნენ არა მხოლოდ მასწავლებლები, არამედ სკოლის ადმინისტრაციის წარმომადგენლები.
ასევე, უბრალოდ, ეძიეთ ცხოვრების დადებითი მხარეები. პოზიტიური საუბრები რეალურად ამეგობრებს მასწავლებელთა თემს, მუხტავს საუკეთესო სამუშაო იმპულსებით.
ისაუბრეთ იმაზე, თუ რამდენად შთამბეჭდავია ბავშვებთან მუშაობა, რომ ეს გაძლევთ სიცოცხლის ხალისს, რომ ბევრი რამ თქვენთვისაც გამოწვევაა. სთხოვეთ კოლეგებს, გაგიზიარონ მსგავსი მომენტები, გამოცდილება. ფსიქიკური ჯანმრთელობის კონსულტანტმა და წიგნის „Relationship, Responsibility and Regulation: Trauma-Invested Practices for Fostering Resilient Learners“ ავტორმა, კრისტინ საუერსიმ ერთ-ერთ პრეზენტაციაზე განაცხადა: „გვახსოვდეს, რომ ჩვენს მოსწავლეებსა და კოლეგებზე ყოველთვის კეთილგანწყობით უნდა ვისაუბროთ“. როდესაც სიკეთე ჩაენაცვლება ბავშვებზე საჩივრებს, ეს გააუმჯობესებს ჩვენს საერთო შედეგებს და მარტივად შეცვლის სამუშაო გარემოს“.
.
მოამზადა ირმა კახურაშვილმა
