პროექტებით სწავლება – საინტერესო და სასარგებლო

დიმიტრი უზნაძე გვასწავლის: „სწავლაში ძირითადი მნიშვნელობა იმ პროდუქტს კი არ აქვს, რომელსაც კონკრეტული ჩვევის ან კონკრეტული შინაარსის მქონე ცოდნის სახით გვაძლევენ, არამედ – განსაზღვრული მიმართულებით მოსწავლის ძალების განვითარებას”. 21-ე საუკუნის მოსწავლისათვის მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ ცოდნის დაგროვება, არამედ იმ უნარ-ჩვევების დაუფლება და განვითარება, რომლებიც მას მთელი ცხოვრების განმავლობაში კონკურენტუნარიანსა და წარმატებულს გახდის. სწორედ ამ კონტექსტის გათვალისწინებითაა საინტერესო და მნიშვნელოვანი პროექტებით სწავლება.

სასწავლო პროექტს ერთ კონკრეტულ განმარტებას ვერ მოვუძებნით, თუმცა შეიძლება დამაჯერებლად ვთქვათ, რომ ეს არის ერთ-ერთი აქტივობა იმ აქტივობებს შორის, რომელიც 21-ე საუკუნის პიროვნების უნარ-ჩვევების ჩამოყალიბებისათვის საკმაოდ ღირებულ ადგილს იკავებს.

XXI საუკუნის უნარებს შორის გამოვყოფდი კრიტიკული აზროვნების, პრობლემის იდენტიფიკაცია-მოგვარების, შემოქმედებითი-კრეატიული აზროვნების, მიზნობრივი კითხვების ფორმულირებისა და დასმის, ურთიერთთანამშრომლობით გადაწყვეტილების მიღების, საერთო მიზნის მისაღწევად კომპრომისისათვის მზადყოფნისა და დემონსტრირების უნარს.

ყველა ეს უნარი ისეთია, რომ მათი ჩამოყალიბება, განვითარება და დახვეწა სწავლებაში პროექტ-მეთოდის გამოყენების დროს ხდება. ბუნებრივია, ჩნდება კითხვა: ყოველივე ეს რისთვისაა საჭირო? პასუხი ერთია – მათ გარეშე შეიძლება ცხოვრებაც კი გაჭირდეს (გლობალური დათბობა, ბუნებრივი რესურსების მკვეთრი შემცირება, მძაფრი რეგიონული დაპირისპირება პოლიტიკურ, სოციალურ, რელიგიურ ნიადაგზე და სხვა), რაც ჩვენი ქვეყნისათვის აშკარა საფრთხის შემცველია. ამიტომ საჭიროა მოსწავლეებს ვასწავლოთ მოულოდნელ სიტუაციაში გარკვევისა და გამოსავლის პოვნის უნარი.

საბუნებისმეტყველო დისციპლინების სწავლების მიზანია:

,,აზიაროს მოსწავლე საბუნებისმეტყველო მეცნიერების საფუძვლებს და განუვითაროს კვლევის უნარ-ჩვევები, რაც მას საშუალებას მისცემს, შეიცნოს და გაითავისოს სამყარო, ჩაერთოს საზოგადოებრივი საქმიანობის სხვადასხვა სფეროში, იგრძნოს პასუხისმგებლობა საკუთარი თავის, საზოგადოებისა და გარემოს მიმართ“.

ქიმიის სწავლება გულისხმობს მოსწავლის აღჭურვას იმ ცოდნითა და უნარებით, რომლებიც მათ საშუალებას მისცემს ალღო აუღოს კაცობრიობის სწრაფ პროგრესს, გამოიყენოს თანამედროვე მეცნიერებების მიღწევები, გახდეს საზოგადოების სრულფასოვანი წევრი. ცოდნის პასიური მიმღებიდან მოსწავლე უნდა ჩამოყალიბდეს აქტიურ შემმეცნებლად, რომელიც შეძლებს მიღებული ცოდნა და უნარ-ჩვევები გამოიყენოს როგორც პროფესიული წინსვლისა და წარმატების, ასევე საზოგადოების სასიკეთოდ და სასარგებლოდ.

ქიმია ერთ-ერთი საბუნებისმეტყველო დისციპლინაა, რომლის შესწავლა ეხმარება მოსწავლეებს, გაიაზრონ ადგილი გარე სამყაროში, თავიანთი ნააზრევით სრულყონ და გაამრავალფეროვნონ სამყარო, ხელი შეუწყონ ბუნების დაცვას, რომლის ნაწილსაც თვითონ წარმოადგენენ.

სწორედ ამიტომ ესგ-ით გათვალისწინებული საკითხების სწავლებისას ძალიან ეფექტურად ვიყენებ სწავლების ახლებურ მიდგომებს, რომელთა მეშვეობით იზრდება მოსწავლეთა მოტივაცია, საგნისადმი ინტერესი, საქმისადმი პასუხისმგებლიანი დამოკიდებულების ჩამოყალიბება. ყველა დანარჩენ სტრატეგიას შორის გამოვყოფდი პროექტებით სწავლებას.

სასწავლო პროექტი ძირითადად ოთხ ეტაპს მოიცავს:

1. იდეის ჩამოყალიბება (პროექტის დაგეგმვა);
2. მომზადება;
3. განხორციელება;
4. შედეგების წარდგენა.

პირადი პრაქტიკიდან გამომდინარე შემიძლია ვთქვა, რომ თუ პროექტ-მეთოდით პირველად ვმუშაობ კლასთან, მე ვაყალიბებ პროექტის იდეას, ვგეგმავ, ვსახავ მიზნებს, ამოცანებს მიზნის მისაღწევად და მათი გადაჭრის გზებს, რომლებსაც ვაცნობ მოსწავლეებს. ვქმნი მოსწავლეთა ჯგუფებს, ერთობლივად, მოსწავლეთა ჩართულობით ვანაწილებთ დავალებებს. პროექტის დასრულებისას მოსწავლეები აუდიტორიას წარმოუდგენენ პრეზენტაციას.

როცა მოსწავლეებს აქვთ გარკვეული გამოცდილება, ვაძლევ არჩევნის თავისუფლებას თავად ჩამოაყალიბონ იდეა, დაგეგმონ, განახორციელონ, გააანალიზონ პროექტი და მისი შედეგი, მე ვარ გვერდში მდგომი – ფასილიტატორი. გარკვეული პერიოდულობით ვხვდები მოსწავლეებს მონიტორინგისა და შეფასების მიზნით.

სანამ პროექტზე მუშაობას გადავწყვეტთ, ვფიქრობთ და ვაყალიბებთ პროექტის მიზანს, რა შედეგზე გავალთ განხორციელების შემდეგ, რა ამოცანებს დავსახავთ და როგორ გადაჭრის გზებს მოვიფიქრებთ. ვინ იქნებიან შემსრულებლები, გვეყოფა ჩვენი რესურსი თუ დაგვჭირდება დახმარება?

ყოველივეს სრულყოფილად წარმართვაში მეხმარება ჩემი მრავალწლიანი გამოცდილება, ტრენინგები, რომლებიც გავიარე, როგორც სკოლის პროფესიული განვითარების ჯგუფის წევრმა, ,,ეტვინინგის“ პროექტების მონაწილემ, შეფასების ჯგუფის წევრმა – ფასილიტატორმა.

პროექტებზე მუშაობამ, რომლებიც განვახორციელე ჩემს მოსწავლეებთან ერთად, განავითარა და გაამრავალფეროვნა ჩემი პრაქტიკა:

„წყალი და მისი ანალიზი – რა პრობლემა შეიძლება წარმოქმნას დაბინძურებულმა წყალმა“;

„მჟავა წვიმები, გამომწვევი მიზეზები, პრობლემები და გადაჭრის გზები“;

„პური და ორცხობილა, როგორი ხარისხის პურს მივირთმევთ“;

„ჰაერის დაბინძურების წყაროები, პრობლემები და მათი გადაჭრის გზები“;

„პრობლემები, რომლებიც შეიძლება წარმოიქმნას ნახშირწყალბადების მოხმარებისას“;

„ცილა, როგორც სიცოცხლის საწყისი და სიცოცხლე, როგორც ადამიანის დანიშნულება“;

„ვიტამინების როლი ადამიანის ორგანიზმისათვის – რა პრობლემები შეიძლება გამოიწვიოს მათმა ნაკლებობამ? სიჭარბემ?“;

„შოკოლადი, მისი სახები – რა სარგებლის ან ზიანის მოტანა შეუძლია ორგანიზმისათვის“;

„ღიმილი სიცოცხლეს გვიხანგრძლივებს – კბილის პასტის შედგენილობა, დამცავი ფუნქცია და პრობლემები…“;

„პრობლემები, რომლებიც შეიძლება წარმოიქმნას ნავთობის მოპოვებისა და გადამუშავების პროცესში, მათი გადაჭრის გზები“;

„პრობლემები, რომლებიც შეიძლება წარმოიქმნას ნავთობპროდუქტების გამოყენების პროცესში, მათი გადაჭრის გზები“;

„მეტალურგიული მრეწველობის განვითარება საქართველოში, მასთან დაკავშირებული პრობლემები და გადაჭრის გზები“;

„ორგანიზმისათვის საჭირო მაკრო და მიკროელემენტ მეტალების (Ca, K, Na, Mg, Fe, Zn,) მნიშვნელობა“.

წარმოგიდგენთ ახლახან განხორციელებული პროექტის გეგმას:

პრეზენტაბელურობის შეფასება

პროექტის განხორციელების პროცესში

დაკვირვების ცხრილი

პროექტის შეფასება მოსწავლეთა მიერ

1. როგორი შთაბეჭდილება დაგრჩა, ამ პროექტზე მუშაობით? რაიმე ახალი ისწავლე?

ა) ძალიან ბევრი ახალი ვისწავლე;

ბ) ვისწავლე;

გ) ნაკლებად ვისწავლე ახალი;

დ) ახალი არაფერი მისწავლია.

2. როგორი გახდა ამ პროექტზე მუშაობით ჯგუფის წევრებთან ურთიერთობა?

ა) ბევრად უკეთესი;

ბ) უკეთესი;

ბ) დარჩა ისეთივე როგორიც იყო;

დ) ურთიერთობა გაუარესდა.

3. შენთვის ნათელი იყო, საკუთარი როლი პროექტის წარმატებით განსახორციელებლად და შედეგის მისაღწევად?

ა) სრულიად ნათელი იყო;

ბ) ძირითადად ნათელი იყო;

გ) ნაკლებად იყო ნათელი;

დ) სრულიად გაურკვეველი იყო.

4. პროექტმა მიჩვენა გზა თანამშრომლობისა და ცოდნის ზრდისაკენ.

ა) სრულიად ვეთანხმები;

ბ) ვეთანხმები;

გ) ნაწილობრივ ვეთანხმები;

დ) არ ვეთანხმები.

5. როდესაც მე მხარში დგომა მჭირდებოდა, მეგობრები ყოველთვის ჩემს გვერდით იყვნენ.

ა) სრულიად ვეთანხმები;

ბ) ვეთანხმები;

გ) ნაწილობრივ ვეთანხმები;

დ) არ ვეთანხმები.

6. პროექტის შედეგებით კმაყოფილი ვარ.

ა) სრულიად ვეთანხმები;

ბ) ვეთანხმები;

გ) ნაწილობრივ ვეთანხმები;

დ) არ ვეთანხმები.

7. განსაკუთრებით რას შეაქებდი ან გააკრიტიკებდი პროექტში?

შექება:

კრიტიკა:

გამოყენებული წყარო:

• https://mastsavlebeli.ge/wpcontent/uploads/2017/01/%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98-%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98-%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%98.pdf;
• https://ncp.ge/ – ეროვნული სასწავლო გეგმების პორტალი;
• ჟურნალი ,,მასწავლებელი“ N2, 2010 წელი;
• ჟურნალი ,,მასწავლებელი“ სპეციალური გამოშვება, 2014 წელი;
• სკოლის ბაზაზე მასწავლებელთა პროფესიული განვითარება (სატრენინგო მასალა), მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრი.tpdc.ge , 2014 წელი.