თანამედროვე მასწავლებლის ყურადღების ცენტრში არა მხოლოდ სწავლების შინაარსი, არამედ ის მეთოდები და ხერხებიცაა, რომელთა მეშვეობითაც მოსწავლეები უფრო ხალისიანად ითვისებენ შინაარსს. სწავლების პროცესი რუტინულ შრომას რომ არ დაემსგავსოს, საჭიროა, მასწავლებელმა ხშირად მიმართოს განსხვავებულ სტრატეგიებს.
ეფექტიანი სწავლა მნიშვნელოვნადაა დამოკიდებული სწავლის იმ სტრატეგიებზე, რომლებიც მოსწავლეებს შესასწავლი საკითხისადმი დადებით განწყობას უქმნის. ერთ-ერთი ასეთი თანამშრომლობითი სწავლების მაგალითია დისკუსია. ის არის ინტერაქტიული სწავლების მეთოდი, რომელიც უმნიშვნელოვანესია მოსწავლის კრიტიკული აზროვნების ჩამოყალიბებისთვის.
დისკუსია ის მეთოდია, რომელიც ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებელმა ხშირად უნდა გამოიყენოს. იმიტომ, რომ ეს მეთოდი გვეხმარება სტანდარტით გათვალისწინებული მიზნების მიღწევაში და ის ორიენტირებულია ლიტერატურული ნაწარმოებების არა მარტო შინაარსის ცოდნაზე, არამედ გაანალიზებასა და შეფასებაზე.
- წარმატებული დისკუსიის გასამართავად საუკეთესო ვარიანტია მოსწავლეების წრეზე განლაგება;
- უმნიშვნელოვანესია, სწორედ შევარჩიოთ თემა- წარმოვადგინოთ განსხვავებულ აზრთა ორივე პოლუსი;
- კლასის ყველა მოსწავლემ უნდა იცოდეს სადისკუსიო საკითხი;
- აუცილებელი პირობაა წესების და შეფასების რუბრიკის წინასწარი ცოდნა;
- აუცილებელია, მოსწავლეებმა დაიცვან დროის ლიმიტი;
- ვერბალურად და არავერბალურად წავახალისოთ მოსწავლეები;
- ყველა პასუხზე გამოვხატოთ დადებითი რეაქცია, ამით ხელს შევუწყობთ მოსწავლეთა მოტივირებას.
კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გარემოება: დისკუსია არ უნდა აგვერიოს დებატებში. დებატები საპირისპირო აზრთა შეჯახებაა, დისკუსია კი ძიების ხასიათს ატარებს.
გთავაზობთ XI კლასში ჩატარებული გაკვეთილის გეგმას, სადაც ძირითად აქტივობად საკლასო დისკუსია გამოვიყენე.
საგანი: ქართული ენა და ლიტერატურა
სწავლების საფეხური / კლასი: საშუალო საფეხური, მე-11 კლასი
მოსწავლეთა რაოდენობა: 14, მათ შორის სსმ მოსწავლე – არა
გაკვეთილის თემა: დისკუსია – რისთვის იბრძვის და რას ეწირება ალუდა ქეთელაური?
მიზანი: მოსწავლემ შეძლოს მხატვრული ტექსტში წარმოდგენილ ლიტერატურულ დეტალებზე დაკვირვებით პრობლემის გააზრება და პერსონაჟების ქმედების შეფასება, გამოხატოს პერსონაჟთა მიმართ საკუთარი დამოკიდებულება; გააანალიზოს თემის როლი პიროვნების ჩამოყალიბებასა და განვითარებაში; ჩამოაყალიბოს არგუმენტები საკუთარი შეხედულების დასადასტურებლად; გამართოს დისკუსია თანაკლასელებთან. გამოიტანოს დასკვნა როგორც საკუთარი, ისე სხვების მსჯელობიდან და შენიშნოს მსგავსება-განსხვავება. მოისმინოს გამოსვლები, მათში გამოთქმული მოსაზრებები, ახალი ინფორმაცია და გამოთქვას საკუთარი შეხედულება.
ე.ს.გ.
ქართ. XI. 2. მოსწავლეს შეუძლია საჯარო გამოსვლების მოსმენა და კრიტიკულად შეფასება;
ქართ. XI. 4. მოსწავლეს შეუძლია ზეპირი კომუნიკაციის სტრატეგიების გამოყენება საჯარო გამოსვლის მომზადების დროს;
ქართ. XI. 5.მოსწავლეს შეუძლია სხვადასხვა ეპოქის ტექსტის გაანალიზება მათში ასახული ინფორმაციის, თემების, იდეებისა და პრობლემატიკის თვალსაზრისით;
ქართ. XI. 6. მოსწავლეს შეუძლია გააანალიზოს, როგორ გამოიყენება მხატვრული და არამხატვრული ტექსტის ელემენტები მისი ინტერპრეტაციის დროს. მათ შეძლეს მკაფიო და ეფექტური პრეზენტაციის მომზადება ჯგუფში
| №1 | აქტივობის აღწერა | გამოყენებული მეთოდები
|
კლასის ორგანიზების ფორმა | სასწავლო რესურსები | დრო (წთ) |
| 1 | საორგანიზაციო საკითხები,
გაკვეთილის თემის, მიზნის, შეფასების კრიტერიუმების გაცნობა. წინარე ცოდნა: მოსწავლეები სწავლობენ ვაჟა-ფშაველას შემოქმედებას; შესწავლილი აქვთ პოემა: „ალუდა ქეთელაური“ შეუძლიათ დასკვნებისა და შეხედულებების ჩამოყალიბება სადისკუსიო თემის შესახებ. ნანახი აქვთ ფილმი ,,ივანე კოტორაშვილის ამბავი“ |
საკლასო | შეფასების კრიტერიუმები | 2წთ. | |
| 2 | მოსწავლეები სხედან ჯგუფებად. მასწავლებელი დაფაზე აკრავს ფლიპჩარტს, რომელზეც გამოსახულია სადისკუსიო საკითხი:
რისთვის იბრძვის და რას ეწირება ალუდა ქეთელაური? მოსწავლეებს ურიგებს ფლიპჩარტებს და სთხოვს, ჩამოაყალიბონ თავიანთი შეხედულება მოცემულ საკითხზე პოემაში განვითარებული მოვლენების მიხედვით .გაიხსენებენ ივანე კოტორაშვილის ამბავს-როდესაც ხევისბერმა შენიშვნა მისცა, მარჯვენას რატომ არ სჭრი მტერსო-ივანე პასუხობს, აქ რა დამაკლო, იქ რას მიზამსო. მას თავისი ვაჟკაცობის იმედი აქვს და არა მტრის სიბრალული და ვაჟკაცობის დაფასება ალუდასგან განსხვავებით. |
ანალიზი | საკლასო | ფლიპჩარტი სადისკუსიო საკითხი. სახელმძღვანელო – როდონაია, ნაკუდაშვილი, არაბული, ხუციშვილი, დათაშვილი ქართული ენა და ლიტერატურა. სწავლანი. | 2 წთ. |
| 3 | მოსწავლეები მუშაობენ ჯგუფებში სადისკუსიო თემის არგუმენტირებული დასაბუთებისათვის.
მოსწავლეებმა უნდა შეძლონ, დაასაბუთონ, რატომ ვერ უგებს თემი ალუდას, თავის გამორჩეულ ვაჟკაცს. მათ უნდა ჩამოაყალიბონ, რომ ალუდა თემიდან იმის გამო კი არ მოკვეთეს, რომ მტერს მარჯვენა არ მოსჭრა, არამედ, იმის გამო, როგორც მერე ეს საქციელი ახსნა, რა ამოძრავებს ალუდას, როდესაც არ ეგუება თემის მიერ დადგენილ წესს და რა ამოძრავებს ბერდიას,რატომ არ ეყო სიყვარული ბერდიას და რატომაა ალუდასთვის კანონზე მაღლა სიყვარული? როგორ აგნებს ადამიანი საკუთარ თავს მტერთან ჭიდილში? |
ანალიზი; შედარება-შეპირისპირება | ჯგუფური | ფლიპჩარტი მარკერები, სახელმძღვანელო | 12წთ. |
| 4 | სადისკუსიო თემის პრეზენტაცია.
მასწავლებელი აძლევს ჯგუფებს განმავითარებელ უკუკავშირს და აფასებს პრეზენტატორებს პრეზენტაციის შეფასების რუბრიკის მიხედვით. |
პრეზენტაცია | პრეზენტატორი | ფლიპჩარტი | 8 წთ. |
| 5 | საკლასო დისკუსია
მასწავლებელი აჯამებს მოსწავლეთა მიერ წარდგენილ მასალას. და ახსენებს მათ, რით განსხვავდება ძველი აღთქმის კაცობრიობა, ანუ კანონის კაცობრიობა ახალი აღთქმის კაცობრიობისაგან. უფალმა კანონზე წინ სიყვარული დააყენა და შაბათ დღეს განკურნა ავადმყოფი დედაკაცი. შემდეგ კი ასე ახსნა თავისი საქციელი-კაცი კი არ შეიქმნა შაბათისთვის, შაბათი შეიქმნა კაცისთვისო. ანუ ყველა კანონზე მაღლა სიყვარული დააყენა. მოსწავლეებმა უნდა იმსჯელონ და განიხილონ მთავარი სადისკუსიო თემა – რისთვის იბრძვის და რას ეწირება ალუდა. მოსწავლეებმა უნდა ; გადმოსცენ მოსაზრება იმის შესახებ,რომ თემს და პიროვნებას ორი სიმართლე აქვს.ალუდას სიმართლე სიყვარულია, თემის სიმართლე კი კანონი. მასწავლებელი აჯამებს მოსწავლეების მიერ წარმოთქმულ შეხედულებებს და აფასებს მათ დისკუსიის შეფასების კრიტერიუმებით. |
დისკუსია | საკლასო | 20წთ. | |
| 6
|
საშინაო დავალება –
ესე: შეიძლება თუ არა მასა იყოს ყოველთვის მართალი? |
საკლასო | 1 წთ. |
ქართ. XI. 2. მოსწავლეს შეუძლია საჯარო გამოსვლების მოსმენა და კრიტიკულად შეფასება;
ქართ. XI. 4. მოსწავლეს შეუძლია ზეპირი კომუნიკაციის სტრატეგიების გამოყენება საჯარო გამოსვლის მომზადების დროს;
ქართ. XI. 5.მოსწავლეს შეუძლია სხვადასხვა ეპოქის ტექსტის გაანალიზება მათში ასახული ინფორმაციის, თემების, იდეებისა და პრობლემატიკის თვალსაზრისით;
ქართ. XI. 6. მოსწავლეს შეუძლია გააანალიზოს, როგორ გამოიყენება მხატვრული და არამხატვრული ტექსტის ელემენტები მისი ინტერპრეტაციის დროს მათ შეძლეს მკაფიო და ეფექტური პრეზენტაციის მომზადება ჯგუფებში.
გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგი:
მოსწავლეებმა შეძლეს მხატვრულ ტექსტში წარმოდგენილ ლიტერატურულ დეტალებზე დაკვირვებით პრობლემის გააზრება და პერსონაჟების ქმედების შეფასება, გამოხატეს პერსონაჟთა მიმართ საკუთარი დამოკიდებულება; გააანალიზეს თემის როლი პიროვნების ჩამოყალიბებასა და განვითარებაში; ჩამოაყალიბეს არგუმენტები საკუთარი შეხედულების დასადასტურებლად; გამართეს დისკუსია თანაკლასელებთან. გამოიტანეს დასკვნა როგორც საკუთარი, ისე სხვების მსჯელობიდან და შენიშნეს მსგავსება-განსსხვავება, მოისმინეს მოსაზრებები, ახალი ინფორმაცია და გამოთქვეს საკუთარი შეხედულება.
შეფასების რუბრიკები:
დისკუსიის შეფასების რუბრიკა
| მკაფიოდ და გასაგებად აყალიბებს აზრს | 2 |
| მსჯელობს არგუმენტირებულად | 2 |
| აკეთებს დასკვნებს | 2 |
| იყენებს არავერბალური კომუნიკაციის ფორმებს (თვალით,ჟესტებით, ხმით) | 2 |
| კორექტულია ოპონენტის მიმართ, ისმენს და კონსტრუქციულად პასუხობს განსხვავებულ აზრს | 2 |
| პრეზენტაციის შეფასების რუბრიკები | ||||
| კრიტერიუმები | 0 | 1 | 2 | |
|
1 |
მეტყველება
|
მეტყველება გაუმართავია, აზრის გაგება ჭირს, უშვებს ბევრ გრამატიკულ შეცდომას
|
მეტყველება გამართულია, თუმცა უშვებს გრამატიკულ შეცდომებს |
მეტყველებს გამართულად, სალიტერატურო ენით, იყენებს სათანადო ლექსიკას, კორექტულია.
|
|
2
|
ლოგიკური, არგუმენტირებული
მსჯელობა
|
მსჯელობა მოკლემულია ლოგიკას, არათანამიმდევრულია
|
მსჯელობა ლოგიკურია, თუმცა ზოგჯერ არათანმიმდევრულია | მსჯელობს ლოგიკურად, გამოხატავს საკუთარ პოზიციას, ამყარებს შესაბამისი არგუმენტებით.
|
|
3
|
დროის ლიმიტის დაცვა
|
საერთოდ ვერ იცავს დროის ლიმიტს | ზოჯერ ვერ იცავს დროის ლიმიტს | იცავს ზუსტად დროის ლიმიტს. |
| 4 | ჟესტიკულაცია (სხეულის ენა), აუდიტორიის ფლობა
|
არ იყენებს სხეულის ენას (ან გადამეტებულად იყენებს სხეულის ენას)
|
იყენებს სხეულის ენას,ზოგჯერ ვერ ფლობს აუდიტორიას | აქვს მოზომილი ჟესტიკულაცია, თვალით კონტაქტს ამყარებს აუდიტორიასთან.
|
| 5 | შემოქმედებითობა, ორიგინალურობა
|
არ არის ორიგინალური მისი მოსაზრებები, აკლია შემოქმედებითობა
|
ავლენს შემოქმედებით უნარს, მაგრამ ნაკლებად ორიგინალურია მისი მოსაზრებები | ავლენს შემოქმედებით უნარებს, მისი მოსაზრებები ორიგინალურობით გამოირჩევა.
|
ჯგუფური მუშაობის შეფასების რუბრიკა
| ჯგუფის ყველა წევრი ჩართულია | 1 |
| ჯგუფის წევრები უსმენენ ერთმანეთს | 2 |
| ჯგუფის წევრები თანამშრომლობენ (აზრის გამოხატვის თანაბარი პირობები) | 2 |
| ჯგუფი პრეზენტაციისას წარმოადგენს მთავარ იდეას, აკეთებს დასკვნებს | 2 |
| ჯგუფი პასუხობს შეკითხვებს | 2 |
| ჯგუფი იცავს დროის ლიმიტს | 1 |
დისკუსიას, როგორც სასწავლო მეთოდს, წარმატებით იყენებენ სხვადასხვა საგნის მასწავლებლები , იგი მოსწავლეს აჩვევს თავისუფალი და არგუმენტირებული მსჯელობის უნარს, მოსწავლეები ინტერესით ერთვებიან მასში. ეს კი მნიშვნელოვანია ყველა საგნის სწავლებისას.
გამოყენებული ლიტერატურა:
ჯანაშია ს. რატიანი მ. ბერძენიშვილი თ. საძაგლიშვილი ს. როგორ ვასწავლოთ მოსწავლეებს აზროვნება. მეთოდური სახელმძღვანელო. თბილისი 2007.
ლობჟანიძე ს.(2012) სწავლების მეთოდები და სწავლის სტრატეგიები.
https://mastsavlebeli.ge/?p=2536
ლომიძე ნ. (2016) დისკუსიის ტექნიკა
https://mastsavlebeli.ge/?p=7126
ლომაძე ი. (2017) დისკუსია, როგორც საგანმანათლებლო რესურსი
https://mastsavlebeli.ge/?p=13099
