განათლება ადრეული ქორწინების წინააღმდეგ

„კიროვკას (მარნეული), ახლოლაღოს (მარნეული), ყარათაქლიას (გარდაბანი) სკოლებში აღნიშნეს, რომ მოსახლეობაში არის გოგონების სკოლაში გაშვების პრობლემა. პირველი ორი სკოლის შემთხვევაში, სკოლები ცხრაწლიანია და მეზობელ სოფლებში გაშვება არის პრობლემა. რეკომენდებულია განათლების სამინისტროს ჩარევა, პრობლემის შესწავლა და მშობლებთან მუშაობა კომპეტენტური ორგანოების მონაწილეობით,“ – ასე იწყება ორგანიზაცია „საფარის“ მიერ მომზადებული თვისებრივი პრობლემებისა და რეკომენდაციების ვრცელი ჩამონათვალი, რომელიც პროექტის „ადრეული ქორწინების პრევენციის“ შედეგად მომზადდა.

ორ ეტაპად განხორციელებულმა პროექტმა (მხარდამჭერები: პრეზიდენტის ფონდი და გაეროს მოსახლეობის ფონდი) ქვემო ქართლისა და კახეთის სკოლები მოიცვა. ორწლიანი მუშაობის შედეგებს პროექტის კოორდინატორი ნათია გვრიტიშვილი გვიყვება:

-ამ პროექტის ფარგლებში ადრეული ქორწინების შესახებ ინფორმირებულობის გაზრდის მიზნით უფროსკლასელების ტრენერებად „საფარმა“ 20 აზერბაიჯანელი ახალგაზრდა დაატრენინგა. ისინი 4+1 პროგრამით იყვნენ მომზადებულები და კარგად იცოდნენ როგორც აზერბაიჯანული, ისე ქართული ენა. სწორედ მათ მივანდეთ საინფორმაციო შეხვედრების გამართვა. გვქონდა ბროშურები და ანუკ ბელუგას მიერ მომზადებული საინტერესო კომიქსები, რომლებიც ბავშვებს ძალიან მოსწონდათ.

აღსანიშნავია, რომ ჩვენი ტრენერები ადგილობრივი მოსწავლეებისთვის თავად წარმოადგენდნენ წარმატებულ მაგალითს. მათი შემხედვარენი თვითონაც ინტერესდებოდნენ, თუ სად შეეძლოთ სწავლის გაგრძელება, განათლების მიღება. ყველაზე მეტად ჩვენს სამიზნე აუდიტორიას უფლებებისა და ნაადრევი ქორწინების თემები აინტერესებდათ.

2017 წლის პროექტის „ადრეული ქორწინების პრევენცია ქვემო ქართლში“ ფარგლებში „საფარმა“, განათლების სამინისტროსთან თანამშრომლობით, 90 სკოლაში ეთნიკური აზერბაიჯანელი ახალგაზრდების აქტიური ჩართულობით, ადრეული ქორწინების საზიანო პრაქტიკის პრევენციის საკითხებზე მე-7-მე-12 კლასის მოსწავლეებთან იმუშავა. იმავე თემებზე „საფარმა“ ცნობიერების ამაღლების კამპანიაც აწარმოა.

-პროექტის დროს გამოიკვეთა, რომ ადრეული ქორწინებისგან თავდაცვის მექანიზმებზე სოფლებში აშკარად განიცდიან ინფორმაციის ნაკლებობას. რით შეიძლება ამ პრობლემის გადაჭრა?

-ჯერ ვიტყოდი, რომ ენის ბარიერი იმაზე დიდი აღმოჩნდა, ვიდრე გვეგონა, მაგრამ სკოლებთან თანამშრომლობით კმაყოფილები დავრჩით. სკოლების მხრიდან ეს გამოიხატებოდა მოსწავლეთა სრულ მობილიზაციაში. შეხვედრებზე მასწავლებლებიც მოდიოდნენ. პროექტის პირველ ეტაპზე 200-მდე მასწავლებელსა და 2500-მდე მოსწავლეს შევხვდით.

2018 წელს „საფარმა“ პროექტის „ადრეული ქორწინების პრევენცია ქვემო ქართლსა და კახეთში“ ფარგლებში ქვემო ქართლის 36 აზერბაიჯანულენოვან და კახეთის 8 სკოლაში მშობლებთან შეხვედრები გამართა. მათთან საუბარი ეხებოდა ადრეული ქორწინების მხრივ საქართველოში არსებულ მდგომარეობას, მუნიციპალიტეტების როლს მოზარდებისა და ახალგაზრდების განვითარებაში, სამომავლო გეგმებს და სხვ.

შეხვედრების დროს კიდევ ერთხელ დავწმუნდით, რომ მოზარდებმაც და ზრდასრულებმაც არ იცოდნენ, რომ სრულწლოვანების ასაკი 18 წელია, რომ ადრეული ქორწინება კანონით არის დასჯადი, რომ მშობლებს არ აქვს უფლება ქორწინების დაძალების უფლება. ბევრმა არ ის იცოდა ვისთვის უნდა მიემართა კრიტიკულ სიტუაციაში. ვუყვებოდით რეფერირების მექანიზმებზე, რომ შეუძლიათ მიმართონ მასწავლებელს და დირექტორს. ამაზე ინფორმაცია მასწავლებლებსაც კი არ გააჩნდათ.

-ინფორმაციის არსებობის პირობებში ფიქრობთ, რომ რეაგირებისთვის სოფლის მასწავლებელს გამბედაობა ეყოფა? ის ხომ თემში ცხოვრობს, სადაც ყველა ერთმანეთს იცნობს და ასე ვთქვათ, ერთმანეთს ზურგს უმაგრებს..

-დიახ, მიმართვიანობის პრობლემებიც გაგვიზიარებია. იყო შემთხვევა, როდესაც მასწავლებელმა მიმართა პოლიციას, როდესაც გაიგო, რომ სკოლის წინ გოგო მოიტაცეს. პოლიციამ გოგო ორი დღის მერე იპოვა. დრო რომ გავიდა, ბავშვს ჩვენება შეაცვლევინეს. ბოლოს, ოჯახი მაინც შეიქმნა, მასწავლებელი კი დისკრიდიტირებული დარჩა.

ადრეული ქორწინება ამ რეგიონებისთვის მტკივნეული საკითხია. ამ ქორწინებების გამო, მეთორმეტე კლასში თითო-ოროლა გოგორა რჩება. არის სკოლები, სადაც ცხრაწლიანი სწავლებაა და რადგან მოტაცების რიცხვი დიდია, მშობლები შიშობენ და ბავშვებს სკოლაში საერთოდ არ უშვებენ. ამის შესახებ ყარათაქლიას, განჯალის, კაბალის სკოლებში გვითხრეს.

მოზარდების განათლება ხშირად ცხრა წლით სრულდება. სკოლის მერე მათ არანაირი პერსპექტივა არ გააჩნიათ, არც პროფესიული განათლების მიღების შესაძლებლობა. ასეთი სასწავლებლები მხოლოდ მარნეულსა და რუსთავშია და არ არის დმანისში, ბოლნისში, გარდაბანში…

განათლების სამინისტროსთვის ერთ-ერთი რეკომენდაციაში ვუთითებთ, რომ აუცილებელია პროფესიული სასწავლებლების გახსნის ხელშეწყობა, სკოლის მხრიდან მოსწავლეებისთვის და მათი მშობლებისთვის ინფორმაციის მიწოდება უმაღლეს სასწავლებლებსა და პროგრამა 1+4 შესახებ. ბავშვებმა არ იციან რა აკეთონ სკოლის დამთავრების შემდეგ. გოგოებს ათხოვებენ, ბიჭები კი აზერბაიჯანში ან თურქეთში მიდიან სამუშაოდ.

-გამოდის, რომ ამ ბავსვებს სკოლაშივე ერთმევათ სრული განათლების მიღების შანსი?

-სამწუხაროდ, მშობლების უმეტესობამ ისიაც კი არ იცის, რომ 16 წლამდე მოზარდთან ქორწინება დანაშაულია და არა უბრალო სამართალდარღვევა. 12-13 წლიდან გოგოებს  ათხოვებენ. „სიძეების“ დაპატიმრების პრეცედენტი არ გვაქვს. რეგიონებში პროკურორები მსგავს შემთხვევებში აფორმებენ საპროცესო შეთანხმებას, რაც საზოგადოებაში ჯარიმად აღიქმება. ზოგ შემთხვევაში ოჯახი წინასწარაც კი აგროვებს საპროცესო შეთანხმებისთვის ფულს.

ჩვენთან შეხვედრის დროს ბევრი ამბობდა, რომ საჭიროა სასჯელის გამკაცრება, „ჯარიმის“ პატიმრობით შეცვლა. შეხვედრებზე ხშირად გვესწრებოდნენ დანიშნული ბავშვები.

მშობლებს გენდერული ნიშნით სქესის შერჩევის მავნე პრაქტიკებზეც ვესაუბრებოდით ხოლმე. აზერბაიჯანულ თემში ესეც იწვევს ადრეულ ქორწინებას.

-წარმატებული პრაქტიკაც გაგვიზიარეთ, როდესაც სკოლა ეხმარება ბავშვს განათლების სრულყოფილად მიღებაში.

-მახსენდება მარნეულის ერთ-ერთი რაიონის სკოლის დირექტორი მუსა, რომელიც სოფლისთვის ნამდვილი ავტორიტეტი იყო. პირველი, რაც თავისი დირექტორობის დროს გააკეთა, მიმდებარე ტერიტორიაზე უფროსი ბიჭების „ბირჟა“ აკრძალა, სადაც 25 წლამდე ახალგაზრდები იდგნენ და სკოლიდან მიმავალ გოგოებს იტაცებდნენ.

სკოლის დირექტორი ყოველთვიურად ხვდება ყველა მშობელს და სწავლების სხვადასხვა საკითხების გარდა, ესაუბრება ადრეულ ქორწინებებზე. მან იმდენი მოახერხა, რომ სოფელში მისი ეუხერხულებათ და არავის უნდა, რომ ასეთ ქორწინებას ხელი შეუწყოს.

დირექტორი არაჩვეულებრივი პიროვნებაა. ეხმარება მოსწავლეებს სხვადასხვა აქტივობებში, განსაკუთრებით ხატვაში, თვითონაც ხატავს. სკოლის კედლები მოფენილია ფერადი ნახატებით. სკოლაში მოქმედებს ქართულ-აზერბაიჯანული მეგობრობის კაბინეტი, მუზეუმი,  ქართული ენის კაბინეტი, სადაც მხოლოდ ქართულად შეიძლება საუბარი.

საერთოდ, დირექტორზე ბევრი რამ არის დამოკიდებული. მაგალითად, ბაიდარში, სადაც ახალგაზრდა დირექტორი დანიშნეს, სკოლა სრულიად გაპარტახებული იყო. ახალმა დირექტორმა შეძლო დაფინანსების მოპოვება, ააშენა ახალი შენობა. თავიდან ის სათითაოდ შედიოდა კლასებში და მოსწავლეებს პროექტების მოფიქრებას თხოვდა, ახლა კი ისინი თვითონ მიდიან დირექტორთან და ახალ იდეებს სთავაზობენ. დირექტორი ეხმარება დონორებთან ურთიერთობაში. მოსწავლეებიც ხშირად იმარჯვებენ  სხვადასხვა ოლიმპიადებსა და კონკურსებში.

ეს ტენდენცია შესამჩნევია – თუ სკოლაში ახალგაზრდა დირექტორი ან მასწავლებელი მუშაობს, რადიკალურად კარგი შედეგი აქვს. ხანდაზმულ დირექტორებს სწავლების მიმართ ძველი მიდგომები აქვთ, არ ფლობენ ახალ ინფორმაციას. განსაკუთრებით ქართული ენის არცოდნა, ბავშვების აქტივობებში ნაკლებად ჩართულობა წყვეტს მათ დანარჩენ სამყაროს. ასეთ პირობებში ინტეგრაციაზე საუბარი ზედმეტია. ახალგაზრდა დირექტორებთან კი ქართული ენის ცოდნის დონეც მაღალია.

ამ პროექტის ფარგლებში, მოსწავლეებს შორის გვქონდა კონკურსი „ჩემი საოცნებო პროფესია“. ერთმა გოგომ დაწერა, რომ მისი ცხოვრება მას მერე შეიცვალა, რაც სკოლაში ახალი ქართულის მასწავლებელი მოვიდა. „რადგან ენა ვისწავლე, უამრავი ახალი ინფორმაციის მიღების შესაძლებლობა მომეცა,“ – დაწერა მან. აღმოჩნდა, რომ ადგილობრივმა ბავშვებმა ისიც კი არ იციან რა პროფესიები არსებობს. 90 სკოლაში სრული უმრავლესობა მხოლოდ სამ პროფესიას ასახელებდა: მასწავლებელი, ექიმი და პოლიციელი.

სხვათა შორის, ტრენერებს შორის ჯგუფში გვყავდა სამი ახალგაზრდა მასწავლებელი, რომლებმაც დაამთავრეს უნივერსიტეტი, მაგისტრატურა და ახალგაზრდული შემართებით მოისურვეს მასწავლებლებად მუშაობა. თუმცა, უკვე წლებია დამხმარე მასწავლებლებად მუშაობენ, რადგან სკოლას ეშინია განსხვავებული ხედვის, ახალი კადრის. არადა, ყველაზე მეტად სკოლას ახალი ხედვა სჭირდება.

-პროექტს გაგრძელება ექნება?

-ვიმედოვებთ, რომ  სომხურენოვან თემში, სამცხე- ჯავახეთში ვიმუშავებთ.