– მეორე კლასი მყავს, შეკრული და საინტერესო კლასია. უკვე მიეჩვივნენ სკოლას, სასკოლო წესებს და კლასის ერთობაც იგრძნობა, თუმცა ერთი მოსწავლე პრობლემურია. კარგი ბავშვია, არაფერს აშავებს, მაგრამ თუ მის ნივთს ვინმე შეეხო, სერიოზულად განიცდის, აპროტესტებს… ვცადე მასთან საუბარი, მშობელიც ჩაერია, მაგრამ ვერაფერს გავხდით… – აღნიშნა დამრიგებელთა ერთერთ ტრენინგზე დაწყებითი კლასის პედაგოგმა.
ყველა გავმხდარვართ იმის მოწმე, თუ როგორ ეპატრონება პატარა მესაკუთრე თავის ნივთებს და სხვას ხელს არ აკარებინებს. ბევრი მშობელი და მასწავლებელი განიცდის ასეთ სიძუნწეს და გამოსავალს ეძებს. იქნებ სჯობს არ გავამახვილოთ ყურადღება ასეთ საქციელზე?
ამ კითხვებზე პასუხები ფსიქოლოგთა რჩევებში ვეძებეთ.
სიძუნწე, როგორც თვისება, სამ წლამდე ასაკში არ არსებობს. ის მოგვიანებით იჩენს თავს, როცა ბავშვი გარშემომყოფებთან იწყებს ურთიერთობას. ეს თვისება სათავეს ნაწილობრივ ოჯახური გარემოდან იღებს. ბევრ რამეს ბავშვი აღიქვამს როგორც ერთიანს, განუყოფელს: მაგალითად, დედის კოსმეტიკა – უმჯობესია ხელი არ ვახლო, დედა განაწყენდება! მამის ჩანთა – არ უნდა გავხსნა, მამა იჩხუბებს! და ასე შემდეგ. ამ ეტაპზე ბავშვი იაზრებს, რომ თავადაც მესაკუთრეა: აქვს თავისი საწოლი, ფინჯანი, წიგნი, სათამაშო… მაგრამ რატომღაც უფროსები არ ითვალისწინებენ მის უფლებას, იყოს ამ ნივთების ბატონ-პატრონი. ის ებმება არათანაბარ ,,ბრძოლაში” საკუთარი უფლებების დასაცავად: „არ აიღო! ხელი არ ახლო!, ჩემია!” ამით ესწრაფვის თავის დამკვიდრებას და საკუთარი თავის დამკვიდრებას, პიროვნებად აღიარებას.
უფროსები ამას სიძუნწედ უთვლიან და იწყებენ ბრძოლას მისი გამოსწორებისთვის. ის ვერ ხვდება, რატომ ესარჩლებიან მისიანები მეზობლის ბავშვს, ან მის თანაკლასელს. ამის გამო, მას წყენისა და უნდობლობის განცდა უჩნდება, ფიქრობს, რომ ის სხვაზე ნაკლებად უყვართ, იქნებ იმიტომ რომ სხვაზე ცუდია?
იქმნება მოჯადოებული წრე – მშობლები ცდილობენ ბავშვს ასწავლონ ხელგაშლილობა, ბავშვი კი სულ უფრო გამალებით იცავს თავის საკუთრებას. ეს პერიოდი და წინააღმდეგობა, ზოგიერთს სასკოლო ასაკშიც გადაჰყვება.
როგორ უნდა მოგვარდეს ასეთი სიტუაცია?
უნდა ვაღიაროთ, რომ ყველა ბავშვი ოჯახშიც და კლასშიც, ისეთივე წევრია, როგორც სხვა დანარჩენი. მასაც აქვს უფლება, პატივი სცეს საკუთარ თავს და თავის საკუთრებას. არ არის საჭირო დაავალოთ ბავშვს ამ საკუთრების სხვისთვის განაწილება, თუ მას ეს თავად არ სურს ეს. შეუძლებელია სიკეთისა და ხელგაშლილობის ძალით სწავლება. თუ დავიწყებთ ბავშვის კეთილი თვისებების ხარისხის მუდმივ კონტროლს, არ გაგიკვირდეთ, რომ შედეგად აგრესია და ბუნტი მივიღოთ.
ფსიქოლოგები ადასტურებენ, რომ ძუნწად ჩამოყალიბების სერიოზული ,,ხელშემწყობი” არის ბავშვის იძულება, იყოს ხელგაშლილი. ნუ შეშფოთდებით, დაე, ბავშვს შეექმნას იმის განცდა, რომ თავისი ნივთების პატრონია და ამ ნივთებს არანაირი საფრთხე არ ემუქრება ოჯახის წევრების, მასწავლებლის თუ თანაკლასელების მხრიდან. თანდათანობით, მას მოეხსნება შიში თავისი ნივთების გამო, დამშვიდებით შეხედავს სხვების ურთიერთობას და თავადაც მიეჩვევა თხოვებასა და ჩუქებას. მაგრამ ამას დრო სჭირდება.
ხშირად ერთმანეთში ურევენ ბავშვის კატეგორიულ უარსა და სიძუნწეს. არადა, პირველი ბავშვის პროტესტია, რომელსაც წინაპირობა, საფუძველი აქვს. ამიტომაც უპირველესად საჭიროა გავარკვიოთ, რა იმალება მისი ქცევის მიღმა, შემდეგ შევეცადოთ ზემოქმედებას.
ურთიერთობების წესებში გარკვევა პატარისათვის ადვილი არ არის. მით უფრო, თუ უფროსები მას ხან იმის გამო საყვედურობენ, რომ ვინმეს რაიმე არ მისცა, არ ათხოვა და ხან იმის გამო, რომ თავისი ნივთი სხვას აჩუქა ან ათხოვა. ეს აბნევს ბავშვებს. ეს დაბნეულობა სკოლაშიც იჩენს თავს. ძალდატანება ჩვენი მეთოდებიდან ყველა შემთხვევაში უნდა გამოვრიცხოთ. ასეთ მოსწავლესთან ურთიერთობაში ფრთხილი და დაკვირვებული მიდგომების შერჩევაა საჭირო, რომ გარდაქმნა თავისთავად მოხდეს. მშობელთან თანამშრომლობის გარეშე სასურველი შედეგის მიღწევა გაჭირდება. ანუ უკეთესია, თუ მასწავლებელი და მშობელი საერთო სტრატეგიას შეიმუშავებენ პატარა ძუნწის გამოსასწორებლად. ეს შეიძლება იყოს პირადი მაგალითების მიცემა. შეიძლება იყოს დიდაქტიკური მოთხრობისა თუ ზღაპრის შერჩევა საკითხავად და მერე ამ თემაზე მსჯელობა.
კარგად შეიძლება იმუშაოს კლასში საჩუქრების ზეიმის მოწყობამ, როცა ბავშვებს ავუხსნით, რომ ერთი კვირის შემდეგ, საშუალება ექნებათ მიიღონ და გასცენ საჩუქრები ერთმანეთისგან და ერთმანეთისთვის. ადრესატიც თავად უნდა შეარჩიონ და საჩუქარიც თავად მოამზადონ (ბარათი, ქაღალდის სათამაშო, ნაქარგი, პატარა ნივთი და ასე შემდეგ). კლასის საათის დროს მასწავლებელი ყველას რიგრიგობით მისცემს საშუალებას, გადასცეს მეგობარს სამახსოვრო საჩუქარი. მასწავლებელი აკვირდება პროცესს და თუ რომელიმე უსაჩუქროდ დარჩა, გადასცემს თავის მომზადებულ სამახსოვროს. დასაჩუქრებულებს აძლევს საშუალებას, გამოთქვან მადლიერება მეგობრების მიმართ. ასეთი აქტივობის წელიწადში ორ-სამჯერ გამეორება ბავშვებს მზრუნველობის განცდას უვითარებს და სიკეთის არსზეც დააფიქრებს.
