გლენ დომანი: „ბავშვის ჰარმონიული განვითარება“
დასაწყისისთვის მინდა გამოვეხმაურო ყველა იმ ავტორს, რომელიც აფრთხილებს მშობლებს, რომ თუ ზედმიწევნით არ შეასრულეს მათი მითითებები, მეთოდი ვერ იმუშავებს. ამ მოსაზრების საწინააღმდეგოდ მინდა ვთქვა: რაც არ უნდა ცუდად ასწავლიდეთ საკუთარ შვილს, ეს მაინც უკეთესია, ვიდრე საერთოდ არაფერი ასწავლოთ.
მოდით, ახლა განვიხილოთ, რა უნდა გვახსოვდეს თავად ბავშვის შესახებ და შემდეგ განვიხილოთ საკითხი – როგორ ვასწავლოთ.
- რაც უფრო პატარა ასაკისაა ბავშვი, მით მეტი ინფორმაციის ათვისება შეუძლია;
- ხუთ წელზე ნაკლები ასაკის ბავშვს შეუძლია, ძალიან სწრაფად აღიქვას ესა თუ ის ინფორმაცია;
- რაც უფრო ბევრ ინფორმაციას ითვისებს პატარა, მით უფრო მეტი რჩება მის მეხსიერებას;
- ხუთ წელზე ნაკლები ასაკის ბავშვს შემეცნების დიდი წყურვილი აქვს;
- მას შეუძლია ყველაფრის სწავლა, თუ თქვენ სწავლის პროცესს წარმართავთ გულწრფელად, ხალისით და, რაც მთავარია, ფაქტობრივ მასალაზე დაყრდნობით;
- ყველა ბავშვი პატარა გენიოსია ლინგვისტური უნარებით, რომელსაც შეუძლია ისწავლოს იმდენი უცხო ენა, რამდენის სწავლებასაც თქვენ შეძლებთ;
ინტელექტუალური განვითარების ყველაზე მნიშვნელოვანი სფეროა კითხვა. კითხვა ეს ადამიანის თავის ტვინის უმაღლესი ფუნქციაა. დედამიწაზე მცხოვრები ყველა ცოცხალი არსებიდან კითხვა მხოლოდ ადამიანს შეუძლიათ. ამას გარდა, კითხვის უნარზეა დაფუძნებული ადამიანის მთელი შემდგომი განათლება.
ადამიანის ინტელექტი ეფუძნება ცოდნას, რომლის გარეშეც მისი არსებობა შეუძლებელია. ჩვენ მიერ შემუშავებული სწორი სწავლების პრინციპები, გამოსადეგია კითხვის, მათემატიკისა და ნებისმიერი თქვენ მიერ არჩეული საგნის შესასწავლად. თითოეული ჩვენგანი საკუთარი განათლების პროდუქტია. სწორედ ამიტომ შვილების სწავლებისას ძალაუნებურად ვუშვებთ შეცდომებს და ვაიძულებთ მათ აკეთონ ის, რის გაკეთებაც ბავშვობაში თავადაც ძალიან გვძულდა.
ნებისმიერ მშობელს ემახსოვრება მასწავლებლის წითელი კალამი, რომლითაც ის შეცდომებზე მიგვითითებდა და პრაქტიკულად ისე გამოდიოდა, რომ მართებულ პასუხებს არად დაგიდევდათ. ამიტომ, თუ გინდათ, თქვენი შვილის სწავლებისას შედეგს მიაღწიოთ, დაივიწყეთ ყველაფერი, რაც თავად „შეგემთხვათ“ სწავლების პროცესში.
რა ასაკიდან დავიწყოთ სწავლება?
პასუხი ძალიან მარტივია: დაბადებისთანავე. ჩვენ ხომ ვესაუბრებით ახალშობილს? ეს კი ავითარებს მისი სმენის აპარატს. ჩვენ ბავშვისთვის ინფორმაციის ვიზუალური ფორმით მიწოდებაც შეგვიძლია, რისთვისაც შესაბამის ბარათებს გამოვიყენებთ. ამით მას მხედველობით შეგრძნებებს განვუვითარებთ. სწავლების პროცესში მნიშვნელოვანია ორი რამ:
- მშობლის ურთიერთობები და დამოკიდებულება;
- სასწავლო მასალის მოცულობა და მისი მიწოდების რიგითობა.
მშობლის ურთიერთობები და დამოკიდებულება; თუ თქვენ ნამდვილად გსურთ ასწავლოთ საკუთრ შვილს, მაშინ დაიწყეთ ახლავე. გამორთეთ ტელეფონი და კარზე დაკიდეთ წარწერა: „კვალიფიციური დედა მუშაობს – გთხოვთ, არ შეაწუხოთ!“.
შემეცნება – ცხოვრების უდიდესი თავგადასავალი და ყველაზე საინტერესო განმავითარებელი თამაშია. ამიტომ უმთავრესია გვახსოვდეს: „სწავლების პროცესისაგან სიამოვნება უნდა მიიღონ როგორც მშობლებმა, ასევე ბავშვებმაც“. მშობლებმა არ უნდა დაივიწყონ, რომ შემეცნება – არ არის რუტინული სამუშაო. ის პრივილეგიაა და არა სასჯელი და რომ თავად ბავშვებში ის დაბადებისთანავეა ჩადებული.
არსებობს უსაფრთხოების კანონი, რომელიც მუდამ უნდა ახსოვდეს ყველა მშობელს. „თუ თქვენ ან თქვენს შვილს არ აინტერესებს სწავლის პროცესი, მაშინ შეწყვიტეთ მეცადინეობა“. სავარაუდოდ, თქვენ მას არასწორად წარმართავთ. პირველ რიგში დაისვენეთ და გაიხსენეთ, რომ ეს მხოლოდ და მხოლოდ თამაშია, რომელშიც წაგებული არ უნდა არსებობდეს.
პატივისცემა და ნდობა. შვილები მშობლებს სრულად ენდობიან, ასევე უნდა იქცეოდნენ მშობლებიც. ბავშვები კარგად გრძნობენ მშობლის დამოკიდებულებას. ჩვენ გვჯერა, რომ ბავშვებს ცოდნის მიღების ყველაზე დიდი სურვილი აქვთ და ამიტომ მშობლებმა მათ ეს შესაძლებლობა უნდა მისცენ. სწავლების პროცესი წარმოუდგენელია ურთიერთნდობის გარეშე. მშობელმა უნდა აღჭურვოს შვილი ზუსტი, მკაფიო, არაორაზროვანი ინფორმაციით და ბავშვი ნამდვილად შეძლებს მის ათვისებას.
ყოველთვის უთხარით ბავშვს სიმართლე. ბავშვები დარწმუნებული არიან, რომ ის, რასაც მათ მშობლები ეუბნებიან, სრული სიმართლეა. არასოდეს არ უნდა მისცეთ შვილს საბაბი, რომ ეჭვი შეეპაროს თქვენს სიმართლეში და სხვებსაც არ მისცეთ ამის უფლება. თუ თქვენ დაიწყებთ პატარას მოტყუებას, მაშინ შესაძლებელია მისი სიყვარული შეინარჩუნოთ, მაგრამ პატივისცემას დაკარგავთ.
როდესაც ბავშვი გისვამთ შეკითხვას, უპასუხეთ მას გულწრფელად. ასეთ შემთხვევაში ბავშვი დაასკვნის, რომ თქვენ ყველაფერი იცით და ფლობთ ულევ ინფორმაციას. როდესაც ბავშვი უფროსს ენდობა, ის უამრავ ორიგინალურ და რთულ შეკითხვას სვამს. თუ თქვენ იცით პასუხი, დაუყოვნებლივ უპასუხეთ, თუ – არა, გულწრფელად უთხარით ამის შესახებ, მაგრამ შემდეგ აუცილებლად მოიძიეთ ინფორმაცია და ესაუბრეთ მასზე.
თამამად გამოხატეთ საკუთრი მოსაზრება, რადგან ბავშვს სურს მისი ცოდნა. არასოდეს დაივიწყოთ, რომ თქვენ პატარას აწვდით არა მხოლოდ გარკვეულ ინფორმაციას, არამედ ასწავლით მას, როგორ ასწავლოს მომავალში საკუთარ შვილებს.
საუკეთესო დრო სწავლებისათვის. არასოდეს დაუწყოთ შვილს რაიმეს სწავლება, თუ ის ან თავად თქვენ, რაღაც მიზეზის გამო თავს უბედურად გრძნობთ. ან თუ ბავშვი გაღიზიანებულია, მშიერია, დაღლილია. ასეთ დღეებში სასურველია სწავლება რამდენიმე ხნით გადადოთ და შესაფერის მომენტს დაელოდოთ.
შესაფერისი გარემო. იმისათვის, რომ სწავლის პროცესში ბავშვის ყურადღება არაფერმა მიიქციოს, სასურველია შექმნათ გარემო, რომელიც თავისუფალი იქნება რაიმე ტიპის გამღიზიანებლებისაგან.
მეცადინეობების ოპტიმალური ხანგრძლივობა. როგორც წესი, მცირე ასაკის ბავშვებისათვის სწავლების დრო უნდა იყოს ძალიან ხანმოკლე. ვფიქრობთ, პროფესიონალი მშობლები თავად მიხვდებიან, როდის არის სასურველი მეცადინეობის შეწყვეტა.
გახსოვდეთ, რომ თქვენ ხართ მასწავლებელი და არა თქვენი ბავშვი, ამიტომ არ მისცეთ მას უფლება, შეცვალოს თქვენ მიერ დადგენილი პროგრამა და რიტმი. მართალია, რომ პატარა მსოფლიოში საუკეთესო მოსწავლეა, სამაგიეროდ, თქვენ ხომ მსოფლიოში საუკეთესო მასწავლებელი ხართ. თუ თქვენ მოახერხებთ და ყოველთვის იმაზე უფრო ადრე შეწყვეტთ მეცადინეობას, ვიდრე ამას ბავშვი მოითხოვს, ამ შემთხვევაში მას უფრო მეტად გაუძლიერებთ სწავლისადმი თანდაყოლილ ლტოლვას.
სწავლების ხერხი და მანერა. რის სწავლებასაც არ უნდა ცდილობდეთ კონკრეტულ მიკროგაკვეთილზე, გახსოვდეთ, რომ ყველაფრის გასაღებია – ენთუზიაზმი. არ გაურთულოთ ცხოვრება საკუთარ შვილს. ესაუბრეთ მას ხმამაღლა, მკაფიოდ და მხიარულად. ამ დროს ისინი საშრობივით ისრუტავენ თქვენს ინფორმაციას. ბავშვებს უყვართ, როდესაც სწავლება მიმდინარეობს საკმაოდ სწრაფად, ამიტომ თქვენი სადემონსტრაციო მასალაც სწრაფად უნდა აჩვენოთ.
უფროსებისაგან განსხვავებით, ბავშვები სულაც არ თვლიან, რომ შემეცნების პროცესი მძიმე და აუტანელია. წარმატების მისაღწევად საჭიროა სწრაფი მოქმედება, რადგან სისწრაფე სიამოვნებას ანიჭებს პატარას, ხოლო შენელება კლავს ბავშვის თანდაყოლილი შემეცნების უნარს. სასწავლო მასალა უნდა იყოს მკაფიო და ნათელი. ბავშვებისათვის სულაც არ არის აუცილებელი რაღაცის დიდხანს თვალიერება – ისინი ყველაფერს სწრაფად ისრუტავენ. სწავლების პროცესში შესაძლოა, ენთუზიაზმი ჩაგიქრეთ, ქმედებებში ავტომატიზმი და ხმაში კი სიუხეშე შეგეპაროთ. როგორც კი მსგავს რამეს შეამჩნევთ სასწრაფოდ ეცადეთ მის გამოსწორებას, ეს თქვენი პატარისათვის ძალზე მნიშვნელოვანია.
ახალი მასალის ათვისება. ახლა მინდა ვისაუბრო იმ გარემოებაზე, რომ ბავშვებს განსხვავებული სისწრაფით შეუძლიათ კითხვის, თვლის და ა.შ… ათვისება. მშობელი იმისათვისაც უნდა იყოს მზად, რომ სწავლების პროცესში ბავშვი იქნება წამყვანი და არა მშობელი. ზოგჯერ შესაძლებელია თქვენ გაგაოცოთ შვილის შემეცნებითმა „შიმშილმა“ და ათვისების სისწრაფემ. ახალი ინფორმაცია ეს არის სწორედ ყოველი პროგრამის არსი, როდესაც ბავშვის ადრეულ განვითარებაზეა საუბარი. მასზეა დამოკიდებული წარმატება. როდესაც ბევრია ახალი ინფორმაცია, თქვენ და თქვენი შვილი თავს ისე კარგად იგრძნობთ, რომ ვერც კი მიხვდებით, როგორ გავა დრო. ბავშვის პირადი სამყარო მუდამ გაფართოვდება და ამაში მდგომარეობს მისი ცხოვრების ყოველი დღის მიზანი.
ჩვენ ისეთ სასწავლო გარემოში აღვიზარდეთ, სადაც ფაქტების 100%-ით დამახსოვრებას გვთხოვდნენ. ამისათვის საჭირო იყო გამუდმებული გამეორება, რის შედეგადაც ყოველგვარ ინტერესს ვკარგავდით როგორც თავად ფაქტების, ასევე სწავლების მიმართაც. საბედნიეროდ, არსებობს განსხვავებული მეთოდიც, რომლის მიხედვით ბავშვს ვაწვდით გაცილებით მეტ ფაქტს და არ ვაიძულებთ მათ სრულყოფილად დამახსოვრებას. ამის ნაცვლად ვაღვივებთ პატარას თანდაყოლილ ცნობისმოყვარეობას. სწორედ, ამაში მდგომარეობს პატარა ბავშვების სწავლების საიდუმლო.
აქვე მინდა გაგაფრთხილოთ, რომ ყოველთვის მზად უნდა იყოთ საკუთრი მიდგომის შესაცვლელად. პატარა ბავშვები, ხომ მუდმივად იზრდებიან. პირველად, როდესაც ბავშვს შევამჩნევთ, რომ ის რაღაც ისეთს აკეთებს, რაც ადრე არასდროს გაუკეთებია, ვხვდებით, რომ პატარა უკვე რაღაცნაირად განსხვავებულად უყურებს სამყაროს. როცა თქვენ აითვისებთ სწავლების ახალ მიდგომას, მიხვდებით, რომ თქვენს პატარას უკვე რაღაც განსხვავებული სურს. უფროსებს – კარგად გაკვალული გზებით სიარული უყვართ, პატარები – ყოველთვის სიახლეებისაკენ მიილტვიან.
ორგანიზებულობა და თანამიმდევრულობა. სწავლების დაწყებამდე საჭიროა საკუთრი ქცევებისა და სასწავლო მასალის თანამიმდევრულობაზე კონტროლი. ეს ყველაფერი დაგეხმარებათ მეტი სიამოვნება მიიღოთ სწავლებისაგან. იმისათვის, რომ თქვენ მიერ დასახული სწავლების გეგმა იყოს სასარგებლო, კარგი იქნება საშუალო ინტენსივობის პროგრამის შერჩევა. თუ რაიმე ობიექტური მიზეზის გამო მოგიხდებათ მეცადინეობის შეჩერება და მოგვიანებით მოახერხებთ მის გაგრძელებას, აუცილებელია სწავლება ზუსტად იმავე ადგილიდან განაახლოთ.
ტესტირება. გაითვალისწინეთ ჩვენი რჩევა – არ შეამოწმოთ თქვენი შვილების წარმატებები. ბავშვებს უყვართ შემეცნების პროცესი, მაგრამ არ უყვართ, როდესაც მათ შემოწმებას იწყებენ. ტესტირება დიდ სტრესთან არის დაკავშირებული. რაც უფრო ხშირად ამოწმებთ ბავშვებს, მით უფრო ცუდად ისწავლის ის. რა არის ტესტი? პრინციპში ეს არის იმის მცდელობა, გაიგოთ, რა არ იცის თქვენმა შვილმა. ფაქტობრივად, ეს არის ბავშვის მიმართ უპატივცემულო დამოკიდებულების გამომჟღავნება, რადგან ის ხვდება, რომ თქვენ არ გჯერათ რომ მან იცის, სანამ ის ამას არ დაგიმტკიცებთ. არ დაუწყოთ შემოწმება ბავშვს და არც სხვებს შეამოწმებინოთ მისი ცოდნა. ტესტირების ნაცვლად გამოიყენეთ უნარების გამოვლენის მეთოდი, რომლის მიზანია, ბავშვს მივცეთ შესაძლებლობა საკუთრი ცოდნის დემონსტრირება მოახდინოს, ოღონდ მხოლოდ მისი სურვილის შემთხვევაში.
სასწავლო მასალის მომზადება. ბავშვის სწავლებისათვის განკუთვნილი მასალები ძალიან მარტივია. ისინი შექმნილია სპეციალისტების მიერ, რომლებიც სწავლობენ ბავშვის ტვინის განვითარების საკითხებს. მასალა უნდა იყოს მარტივი, ადვილად გასაგები. ბავშვებს არ უყვართ განმეორება, უკვე განვლილ მასალასთან მიბრუნება, ის მათთვის მოსაწყენი ხდება. კიდევ ერთხელ გაგიმეორებთ: არასოდეს მიუბრუნდეთ უკვე განვლილ მასალას.
დასკვნის სახით ჩამოგიყალიბებთ ბავშვის ადრეული სწავლების ძირითად პრინციპებს:
- სწავლა დაიწყეთ რაც შეიძლება ადრეული ასაკიდან;
- ასწავლეთ სიამოვნებით;
- ენდეთ და პატივი ეცით საკუთრ შვილს;
- ასწავლეთ მხოლოდ მაშინ, როცა ორივე მხარეს ამის სურვილი და განწყობა ექნება;
- შექმენით შესაფერისი სასწავლო გარემო;
- მანამდე შეწყვიტეთ მეცადინეობა, სანამ ბავშვი გეტყვით ამას;
- ხშირად მიაწოდეთ ახალი მასალა;
- მთავარია, იყოთ თანამიმდევრული და მობილიზებული;
- არ შეამოწმოთ ბავშვის ცოდნა;
- საგულდაგულოდ მოამზადეთ სასწავლო მასალა;
- გახსოვდეთ უსაფრთხოების ძირითადი წესი: თუ თქვენ ან თქვენს შვილს არ აინტერესებს, შეწყვიტეთ მეცადინეობა. სავარაუდოდ, რაღაცას არასწორად აკეთებთ.
