შესავალი
ლექსი არის წამალი
სინანულის სინდრომის
ანუ გამოსავალი
სამყაროზე მინდობის,
სხვა ვერ გშველის ვერც ერთი
ჯიბეს ამოკერილი,
ლექსი არის რეცეპტი,
ღმერთის გამოწერილი.
კოტე ყუბანეიშვილი
ერთი უბრალო მეტაფორა ზოგჯერ იმაზე მეტს აკეთებს და ამბობს, ვიდრე ამას ათეულობით დაწერილი და წაკითხული წიგნი გააკეთებდა. მაინც რას აკეთებს ასეთს მეტაფორა…? ვითომ ძალიან უმნიშვნელოს, მაგრამ სინამდვილეში ძალიან მნიშვნელოვანს და ისევ მეტაფორით რომ გამოვხატოთ, ეს არის „ფოკუსის შეცვლა“. რაკურსის და ფოკუსის ცვლილება კი ყველაფერს ცვლის. სხვა ფოკუსით დანახული საგანი აღარ არის ის, რაც მანამდე ჩანდა… თუმცა ობიექტიც იგივეა და ისიც, ვინც მას უყურებს და აკვირდება. უბრალოდ, დამკვირვებელმა ობიექტის სხვა დეტალზე გადაიტანა მზერა, ფოკუსი და, შესაბამისად, ყურადღებაც.
„პოეზიის აფთიაქის“ მეტაფორით იმ აზრს გამოვხატავთ, რომ პოეტურად გამოთქმულ სიტყვას ზემოქმედების დიდი ძალა აქვს ადამიანზე, ცვლის და ბედნიერს ხდის მას (ჩვენი აფთიაქი მხოლოდ ბედნიერებაზე და პოზიტივზეა ორიენტირებული). გახსოვთ, როგორ მკურნალობდა ადამიანებს ცნობილი ფსიქოლოგი და ფარმაცევტი, ემილ კუე. როცა წამლების გაცემისას მან აღმოაჩინა, რომ მისი სიტყვა გაცილებით უკეთ მოქმედებდა, ვიდრე წამალი, შეისწავლა ეს პროცესი და ადამიანებს ასწავლიდა, თვითშთაგონებით და აფირმაციებით (სწორად ჩამოყალიბებული პოზიტიური წინადადებებით) როგორ უნდა გამოჯანმრთელებულიყვნენ. დიახ, ეს პლაცებოს ეფექტია და კიდევ სიტყვის ძალა.
ჩვენ ვკითხულობთ (ვინც კითხულობს) ლექსებს და მოგვწონს მხოლოდ ისეთები, რომლებსაც ვთვლით, რომ „ჩვენია“. რას ნიშნავს „ჩვენი ლექსები?“ ესეც ხომ მეტაფორაა? რა თქმა უნდა, უმეტესად არც ვფიქრობთ და არც ვაანალიზებთ, რატომ არის „ჩვენი ლექსი“, „ჩვენი ადამიანი“, „ჩვენი პოეტი“, ჩვენი… ჩვენი…. და თუმცა, ვერბალურად არ (ვერ) ვხსნით, შინაგანი ცოდნა მაინც გვაქვს….
რას ვეძებთ პოეზიაში? ალბათ იმას, რასაც ცხოვრებაში, უბრალოდ, ამ შემთხვევაში, პოეზიის ფორმა აქვს აზრს… რასაც ეძებთ, ალბათ იცით, ან – არ იცით, მაგრამ მაინც ეძებთ… საკუთარ თავს ეძებთ….? ანუ დაკარგული გაქვთ? და როგორ მიხვდებით, რომ იპოვეთ? ან – როდის დაკარგეთ? ან იქნებ არც დაგიკარგავთ…? სად დაიკარგეთ: ცხოვრებაში…? ტექსტში…? სიყვარულში…?
სხვადასხვა რამეს ეძებენ ადამიანები და როცა ლექსებში შინაგან კითხვებზე პასუხს პოულობენ, მაშინ სული თითქოს თავისუფლდება და ბედნიერებაც უფრო მოსახელთებელი ხდება.
პოეზია კურნავს… ბევრი ადამიანისაგან გამიგონია, რომ თავის ტკივილს „ვეფხისტყაოსნის“ დაბალი შაირით მკურნალობს, წნევასაც რუსთაველის სტრიქონები არეგულირებს და ასე შემდეგ.
უფრო შორს წავალთ, თუ სულიერი ტკივილების სამკურნალოდ მივმართავთ პოეზიას. პოეზიაში გზადაკარგულები პოულობენ გზას, ტკივილით სავსე ადამიანები – ტკივილგამაყუჩებელს, სევდიანები – სევდის მიზეზს, შეყვარებულები – ნუგეშს, წყალწაღებულები – ხავსს ეჭიდებიან… ცალსახად ვერ ვიტყვით, განსხვავებული ადამიანებისთვის განსხვავებული ტკივილგამაყუჩებელი სტრიქონები არსებობს…
თვალს თუ გადავავლებთ, აღმოვაჩენთ, რომ რთულ მდგომარეობებში ჩვენ სულ მზად გვაქვს პოეზიიდან რაღაც სტანდარტიზებული ნიმუშები, რომლებითაც „თავს ვიმშვიდებთ“… ცუდი ის კი არ არის, რომ რთულ სიტუაციებში პოეზიას მივმართავთ, არამედ ის, რომ „ტკივილგამაყუჩებლები“ მოძველდნენ, ვადა გაუვიდათ, გაცვდნენ, „შეგვეჩვიენ“ და დაკარგეს ჩვენზე გავლენის ძალა.
ადამიანი რომ ყველაფრით დაიღლება, გამოიცანით, რომელი ლექსი გაახსენდება პირველ რიგში? რა თქმა უნდა, შექსპირის 66-ე სონეტი…
„ყველაფრით დაღლილს სანატრელად სიკვდილი დამრჩა,
რადგან მათხოვრად გადაიქცა ახლა ღირსება,
რადგან არარამ შეიფერა ძვირფასი ფარჩა,
რადგან სიცრუე ერთგულების გახდა თვისება…“
მარტოსული და მიტოვებული ხართ? მაშინ გალაკტიონის „მერის“ ფინალი გაგახსენდებათ და თავს ინუგეშებთ:
„ქარი და წვიმის წვეთები ხშირი
წყდებოდნენ, როგორც მწყდებოდა გული
და მე ავტირდი – ვით მეფე ლირი,
ლირი, ყველასგან მიტოვებული…“
სწავლამ გადაგღალათ? ტანჯვად გექცათ გამოცდები? მაშინ ინუგეშეთ თავი:
„სწავლის ძირი მწარე არის, კენწეროში გატკბილდების“.
მიზნის მისაღწევად ბევრს იღწვით? მაშინ გაიხსენეთ: „არ იცი, ვარდი უეკლოდ არავის მოუკრებიან?“
სიკვდილ-სიცოცხლეზე ფიქრმა თუ გადაგიყოლათ, ტერენტი თქვენი წამალია, რომელიც გეტყვით: „არა სიკვდილი, არა სიცოცხლე, არამედ – რაღაც სხვა…“ შესაძლოა, ამ „რაღაც სხვას“, ვერც ვერასდროს მიაგნოთ, მაგრამ ეგ არაფერი, იმედი მაინც რჩება, რომ სადღაც არსებობს…
პოეზიასთნ რეზონანსი ჩვენ გვამსუბუქებს, ჩვენს ტკივილებს უფრო ასატანს ხდის, გვაბრუებს, ხანდახან რეალობას გვწყვეტს, ხანაც ახალი ძალით გვავსებს და გვაბრუნებს ცხოვრებაში…
მაგრამ წამალს არ უნდა შეეჩვიოთ, ხშირად უნდა ცვალოთ, რადგან ‘შეჩვეული“, როგორც გითხარით, ეფექტს კარგავს… შეჩვევაზე ერთი ლექსი მაქვს:
უნდა შეეჩვიო იმას: რომ არაფერს არ უნდა შეეჩვიო…
რომ შეჩვევა იწვევს მოწამვლას…
რომ სინამდვილეში, სიკვდილი კი არა,
შეჩვევა კლავს…
შეჩვეულ სამყაროში მზე აღარ ამოდის….
შეჩვეული სიყვარული – მკვდარი სიყვარულია…
დაარღვიეთ (შე)ჩვევები….
და ნურც იმას შეეჩვევით:
რომ არაფერს არ უნდა შეეჩვიოთ….
ასე რომ, ბევრი ახალი ლექსია, რომელიც თქვენს სულს განკურნავს და ბედნიერებას დაუბრუნებს… მე შეგირჩევთ „პოეზიის აფთიაქიდან“ თქვენთვის საუკეთესოს… და გთხოვთ, რომ შედეგების შესახებ მაცნობოთ…
ცშირად უნდა ცვალოთ, რადგან ‘შეჩვეული“, როგორც გითხარით, ეფექტს კარგავს… შეჩვევაზე ერთი ლექსი მაქვს:
უნდა შეეჩვიო იმას: რომ არაფერს არ უნდა შეეჩვიო…
რომ შეჩვევა იწვევს მოწამვლას…
რომ სინამდვილეში, სიკვდილი კი არა,
შეჩვევა კლავს…
შეჩვეულ სამყაროში მზე აღარ ამოდის….
შეჩვეული სიყვარული – მკვდარი სიყვარულია…
დაარღვიეთ (შე)ჩვევები….
და ნურც იმას შეეჩვევით:
რომ არაფერს არ უნდა შეეჩვიოთ….
ასე რომ, ბევრი ახალი ლექსია, რომელიც თქვენს სულს განკურნავს და ბედნიერებას დაუბრუნებს… მე შეგირჩევთ „პოეზიის აფთიაქიდან“ თქვენთვის საუკეთესოს… და გთხოვთ, რომ შედეგების შესახებ მაცნობოთ…
