თუკი თქვენ უკვე გაქვთ პედაგოგიური მოღვაწეობის პრაქტიკა, უპასუხეთ ქვემოთ მოყვანილ კითხვებს. თუ ასეთი გამოცდილება ჯერ არ გაქვთ, გადადეთ ანკეტის შევსება შემდეგისთვის. ანკეტის მიზნისა და შედეგების შეჯამების პროცედურა მოცემულია ცხრილში. ჩაწერეთ, ეთანხმებით თუ არა ყოველ მოცემულ მტკიცებულებას.
| როდესაც მე მივმართავ ჩემს პედაგოგიურ გამოცდილებას…-V ან X | |
| A1. | მე არ განვიხილავ წარსულის მიღწევებს ან წარუმატებლობებს, მე უბრალოდ ვაგრძელებ მუშაობას |
| A2. | ვცდილობ არ გავაკეთო ნაჩქარევი დასკვნები |
| A3. | გაკვეთილის შემდეგ მიყვარს მისი განხილვა ვინმესთან ერთად |
| A4. | მე ვცდილობ მაქსიმალურად კარგად ვასწავლო: თუკი ისინი არ სწავლობენ, ეს მათი ბრალია |
| A5. | როცა სამუშაოს თვითშეფასებას ვახდენ, ვცდილობ მიუკერძოებელი ვიყო |
| A6. | მე არ მიჭირს წარუმატებლობის აღიარება |
| B1. | ინტუიცია, ჩვეულებრივ უკეთ მუშაობს, ვიდრე თეორია |
| B2. | მე მიყვარს საკუთარი ქმედებების გაანალიზება სამუშაოს საერთო პრინციპებიდან გამომდინარე |
| B3. | მე მიყვარს შექმნილი სიტუაციის გაანალიზება |
| B4. | ჯამში ინტუიცია უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე დაწვრილებითი ანალიზი |
| B5. | მე მიყვარს მოსწავლეთა გადმოსახედიდან ვუყურო ყველაფერს |
| B6. | მე მაინტერესებს თეორიები მოტივაციისა და სწავლების შესახებ |
| C1. | საკმარისია ერთი კარგი სამუშაო მეთოდიკის ათვისება და მერე მას უნდა მიჰყვე |
| C2. | მე მომწონს ახალი იდეები |
| C3. | მე მიჭირს ახალი იდეების შეთავაზება |
| C4. | მე უპირატესობას ვანიჭებ კარგად შემოწმებულ იდეებს |
| C5. | საგნის სწავლებისას, უმჯობესია საზოგადოდ მიღებული მიდგომების გამოყენება |
| C6. | ჩემი სამუშაოს გაუმჯობესებას მე ახალ იდეებს ვუმადლი |
კარგ პედაგოგად არ იბადებიან და მათ მეთოდისტები ვერ ქმნიან. კარგ პედაგოგად ადამიანი თავად ყალიბდება. უფრო მეტიც- ნებისმიერ ადამიანს შეუძლია კარგად ასწავლოს. კვლევებმა აჩვენა, რომ არ არსებობს პიროვნების კონკრეტული ტიპი, რომელიც მოწოდებულია წარმატებული პედაგოგიური საქმიანობისათვის. მორიდებული ინტროვერტი იქნებით თუ ენერგიული ექსტრავერტი, ნებისმიერ შემთხვევაში შეძლებთ ეფექტურად ასწავლოთ, თუკი თავად ისწავლით საკუთარ შეცდომებსა და წარმატებებზე. პედაგოგს ზოგჯერ 30 წლიანი პრაქტიკა აქვს, თუმცა დღემდე ვერ ასწავლის კარგად. პრაქტიკა, აუცილებელია, მაგრამ საკმარისი არაა. მაშ, როგორ ვისწავლოთ საკუთარ გამოცდილებაზე?
გაუცნობიერებლად თუ გაცნობიერებულად, ჩვენ ერთი და იმავე ციკლს გავდივართ, როცა ვსწავლობთ ლაპარაკს, ტარებას ან ვამყარებთ კონტაქტს ადამიანებთან.
1.კონკრეტული გამოცდილების მიღება- ეს თქვენი პედაგოგიური გამოცდილებაა. სამწუხაროდ შეუძლებელია სწავლების მეთოდების სწავლა ზღვის სანაპიროზე წამოწოლით. ამისთვის პრაქტიკაა საჭირო, თუმცა, გმოცდილების ნაკლებობა ყოველთვის არ წარმოადგენს მთავარ დაბრკოლებას პედაგოგიური მოღვაწეობის ათვისებისას.
2.მიღებული გამოცდილების მიმოხილვა- ამ ეტაპზე თქვენ მიმოიხილავთ საკუთარ საქმიანობას, რათა გაიგოთ, რაში იყავით ეფექტური და რაში არა.
3.გამოცდილების კავშირი თეორიასთან- აქ თქვენ გიჩნდებათ ასეთი ტიპის კითხვები: რატომ იყო გაკვეთილის მეორე ნაწილი ასეთი წარმატებული? ან რატომ ვერ შევძელი გაკვეთილის მიზნის მიღწევა ? თქვენ იაზრებთ ისეთი მცნებების აუცილებლობას როგორიცაა წახალისება, შეფასება და ა.შ. ეძებთ და პოულობთ საკუთარი წარმატებისა და წარუმატებლობის მიზეზებს.
4.ახალი გამოცდილების მიღების დაგეგმვა- პირველ ეტაპზე მიღებული გამოცდილების საფუძველზე, თქვენ სვამთ კითხვას: რას გავაკეთებდი სხვაგვარად, თუკი ამ გაკვეთილის ჩატარება ისევ მომიწევდა, დღევანდელი გამოცდილების გათვალისწინებით,რას გავაკეთებ სხვაგვარად შემდეგ გაკვეთილებზე, როგორი მეთოდების, მიდგომებისა და ხერხების გამოყენება უნდა ვცადო, რათა გავაუმჯობესო ჩემი სამუშაო?
იმისთვის რომ მიმოხილვის ეტაპი წარმატებული იყოს, უბრალოდ საჭიროა ხშირი თვითშეფასება. სწავლების ციკლის ლოგიკა მოითხოვს, რომ ჩვენს სუსტ მხარეებზე ინფორმაცია შემზადებულებმა მივიღოთ, ეს დაგვეხმარება სამუშაოს სრულყოფაში. როცა ჩვენ, პარასკევს, ბოლო გაკვეთილიდან დაღლილები გამოვდივართ, ნაკლებად სავარაუდოა ეს გვახსოვდეს. ჩვენ ვგრძნობთ დაღლას, მომართულნი ვართ თავდაცვაზე და ვცდილობთ შევინარჩუნოთ შელახული ეგო, თვალებით ვეძებთ განტევების ვაცს. მისი პოვნა კი სირთულეს არ წარმოადგენს. კლასი, კაბინეტი, ცხრილი, სასწავლო ნაწილი, დაფა…, „არცთუ ისე ცუდი იყო ეს გაკვეთილი…“.
გახსოვდეთ: უკიდურესი იშვიათობაა, როცა მოსწავლეთა ბრალია ცუდად ჩატარებული გაკვეთილი ან საგაკვეთილო ციკლი. სწავლების მეთოდები და მიდგომები მოსწავლეებზე უნდა იყოს გათვლილი და არა პირიქით – თერძი ხომ არ ადანაშაულებს კლიენტს, თუკი მას შეკერილი სამოსი არ მოერგება?
თუმცა არის შემთხვევები, როცა მასწავლებლის წინაშე გადაუჭრელი ამოცანა დგას. არცთუ იშვიათია, როცა ჩვენი სასკოლო პროგრამა არ არის მორგებული იმ მოსწავლეთა სწავლებაზე, რომლებიც აკადემიური საგნებისადმი არ იჩენენ ინტერესს. ჩვენ არ უნდა დავადანაშაულოთ მოსწავლეები გაკვეთილის არაეფექტურობაში, მაგრამ არც თავის დადანაშაულება ღირს. მცირედი წარუმატებლობა არაა საშიში, მთავარია სწორი დასკვნა გავაკეთოთ. შეცდომები გარდაუვალია და ნებისმიერი სამუშაოს თანმდევია. თუკი პერიოდულად ჩავარდნებს არ განიცდით, ესე იგი საკმარისად არ ხართ დაკავებული ექსპერიმენტების ჩატარებით. რომ გაიგოთ, რა სიმაღლეებს მიაღწიეთ, ძალიან მაღლა უნდა ახვიდეთ. თუკი ერთნი არ იღებენ საკუთარ წარუმატებლობას, მეორენი არ აღიარებენ საკუთარ წარმატებებს. სთხოვეთ კოლეგას, რომელსაც ენდობით, რომ შეაფასოს თქვენი გაკვეთილი. ასე თქვენ შეძლებთ გაიგოთ ობიექტური აზრი თქვენი პედაგოგიური შესაძლებლობების შესახებ.
ანკეტის შედეგები: სწავლების თქვენი სტილი
წარმატებული სწავლების გამოცდილებისათვის ძალზე მნიშვნელოვანია თქვენეული ხედვები და მიდგომები. თქვენ მზად უნდა იყოთ რეფლექსიისათვის და იყოთ მიზანმიმართულნი, როცა საქმე ეხება თეორიისა და გამოცდილების კავშირს. არ უნდა შეუშინდეთ ექსპერიმენტებს. სტატიის დასაწყისში მოცემული ანკეტა შემუშავებულ იქნა, რათა გაარკვიოთ, რა წარმოადგენს თქვენთვის განსაკუთრებულ სირთულეს.
- დაწერეთ 1 ქულა უარყოფით პასუხზე A1, A4, B1, B4, C1, C4, C5 მოცემულ
მტკიცებულებებზე.
- დაწერეთ 1 ქულა დადებით პასუხზე, ყველა დანარჩენ მტკიცებულებებზე.
დაითვალეთ ქულათა რაოდენობა ყველა პუნქტში(A,B და C). A-ში ქულათა მეტი რაოდენობა ნიშნავს, რომ თქვენი სტილია „მიმომხილველი“.B პუნქტი შეესაბამება ეტაპს „კავშირი თეორიასთან“. C პუნქტი შეესაბამება შემდგომი გამოცდილების მიღების ეტაპის დაგეგმვას. ამ პუნქტში დაგროვილი უმეტესი ქულები მიუთითებს, რომ თქვენ „აქტივისტი“ ხართ. რაც უფრო მეტი ქულა გაქვთ ამა თუ იმ პუნქტში, მით მეტად გიადვილდებათ სწავლების ციკლის შესაბამისი ეტაპი. ყოველ ჩვენთაგანს გვაქვს ამ ციკლში სუსტი ეტაპები. თუ თქვენ სამზე მეტი ქულა დააგროვეთ რომელიმე პუნქტში, მაშინ საკუთარ თავზე მუშაობა გესაჭიროებათ.
რისთვის გვჭირდება პრაქტიკის დღიურები
მე მახსოვს ერთი სტუდენტი-პედაგოგი (დავარქვათ მას ჯიმი), რომელსაც გამოცდილების, ანალიზისა და სწავლების თეორიის მნიშვნელოვნების დიდად არ სწამდა. მას მიაჩნდა, რომ სწავლება, უბრალოდ საღ აზრზეა დაფუძნებული, ხოლო თეორიები მეცნიერებმა გამოიგონეს, რათა საკუთარი არსებობა გაემართლებინათ. ჯიმის აზრით, მეცნიერები სწავლების თეორიებს ართულებენ, რათა თავად გამოჩნდნენ ჭკვიანები, ჩვენ კი სულელები. მას მიაჩნდა, რომ თეორიასა და გამოცდილების ანალიზს არაფერი აქვს საერთო ნამდვილ პედაგოგიურ მუშაობასთან. ძნელია მოიფიქრო ამაზე მეტად მცდარი შეხედულება. თუმცა უნდა ითქვას, რომ ჯიმის შეხედულებები ძირეულად შეიცვალა სასწავლო კურსის ათვისების პროცესში.
ყველა მასწავლებელსა და მოსწავლეს, სწავლების საკუთარი თეორია გააჩნია. ამ მხრივ გამონაკლისს არც თქვენ წარმოადგენთ. თქვენ გაგაჩნიათ საკუთარი იდეები და შეხედულებები სწავლებაზე. გაქვთ საკუთარი მოსაზრება იმაზე, თუ რა ტიპის მუშაობას მივყავართ სწავლებამდე და როგორს არა. თქვენ გამოიყენებთ ამ თეორიას გაკვეთილების დაგეგმვასა და სწავლების პროცესში გადაწყვეტილებების მიღებისას. დ.შონი ამას „სამუშაო თეორიას“ უწოდებდა. მნიშვნელობა არ აქვს, რას დაწერ საგამოცდო ბილეთში ან რას ეტყვით თქვენს მეთოდისტს, სინამდვილეში თქვენს მოქმედებებს „სამუშაო თეორია“ წარმართავს. თქვენ მას გამოიყენებთ გაკვეთილის დაგეგმვისას და მოსწავლეთა სწავლებისას.
თუკი ჰკითხავთ საკუთარ თავს: როგორაა უმჯობესი ამ თემის მიწოდება, მაშინ დახმარებისათვის საკუთარ „სამუშაო თეორიას“ მიმართავთ. თუ რომელიმე მოსწავლე გაკვეთილზე ცუდად იქცევა, შესაბამისი მოქმედების მისაღები ვარიანტის შესარჩევად, კვლავ „სამუშაო თეორიას“ მიუბრუნდებით. თუ გაკვეთილმა ცუდად ჩაიარა, წარუმატებლობის მიზეზების გაანალიზებასა და შემდეგი გაკვეთილების სრულყოფისათვის აუცილებელი გზების დაგეგმვას სწორედ „სამუშაო თეორიის“ მეშვეობით შეძლებთ.
რადგან თქვენეული „სამუშაო თეორია“ წარმართავს მთელს თქვენს პედაგოგიურ მოღვაწეობას, შესაბამისად მას უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება, თუკი ის კეთილსინდისიერად და ადეკვატურად აღწერს სწავლების პროცესს, მაშინ ის სწორ გზაზე დაგაყენებთ და თქვენ შეძლებთ კარგად ასწავლოთ. თუკი თეორია რეალობას ნაკლებად შეესაბამება, იშვიათი გამონაკლისების გარდა, თქვენ გაგიჭირდებათ ეფექტიანი სწავლება, ამიტომ ძალზე მნიშვნელოვანია, თქვენი „სამუშაო თეორიის“ მაქსიმალურად ადეკვატური და დაწვრილებითი ფორმულირება.
ერთი ვარიანტია, აკეთოთ ის რასაც ახლა აკეთებთ,- იკითხოთ სასწავლო პროცესისა და სწავლების შესახებ. მეორე ვარიანტია- სწავლა. იმისთვის რომ სწავლამ გავლენა მოახდინოს თქვენს სამუშაოზე, დაგჭირდებათ ნასწავლის ინტეგრირება თქვენს „სამუშაო თეორიაში“, ნასწავლის გააზრება. მაგალითისათვის, ერთია ვიცოდეთ მასლოუს მოტივაციის თეორია ან რეფერატიც კი დავწეროთ ამაზე, მეორეა მისი ინტეგრირება „სამუშაო თეორიაში“. თქვენ უნდა გაიგოთ, როგორ და რამდენად ეხება მასლოუს თეორია თქვენს მოსწავლეებს და მხოლოდ ამის შემდეგ გამოიყენოთ ის მოსწავლეთა მოტივაციის ასამაღლებლად. რა თქმა უნდა ეს ყოველივე ძალისხმევას, განსჯასა და პრაქტიკას საჭიროებს.
ყველაზე ეფექტურ „სამუშაო თეორიას“ პედაგოგიური მოღვაწეობის პროცესში, საკუთარი გამოცდილების მუდმივი ანალიზის გზით მიაღწევთ.
სავარჯიშო
- ქვემოთ მოყვანილია ჩვენთვის ნაცნობი ჯიმისა და კეროლის „სამუშაო თეორია“. როგორ იმუშავებს ეს ორი მასწავლებელი მოსწავლეებთან, რომელთაც უჭირთ თემის გაგება?
ამონარიდი ჯიმის „ სამუშაო თეორიიდან“
- მასწავლებელმა გულდასმით უნდა აუხსნას ბავშვებს ყველაფერი, რაც კი იცის , მოცემული სასწავლო თემის გარშემო.
- სწავლება წარმოებს მასწავლებლის მიერ მოსწავლისათვის ინფორმაციის მიწოდებისას მისი დამახსოვრების გზით.
- ზოგიერთი მოსწავლე მოტივირებული და ბეჯითია, როგორც წესი, ისინი კარგად სწავლობენ
- თუ კი მოსწავლე რამეს ვერ იგებს, მას კიდევ ერთხელ უნდა აუხსნა თემა.
ამონარიდი კერის „სამუშაო დღიურიდან“.
- სასწავლო მასალის კარგად ათვისებისათვის მოსწავლემ უნდა გამოიყენოს ეს მასალა.
- როცა მოსწავლეები იყენებენ სასწავლო მასალას, ისინი იწყებენ თემის საკუთარი ვარიანტების შექმნას, გაგებულისა და აღქმულის გამოყენებას კითხვა-პასუხისას და ჩემ მიერ მიცემული დავალების შესრულებისას.
- მოსწავლეთა ნამუშევრები- ეს „ფანჯარაა“, რომელიც მიჩვენებს მიმდინარე თემის აღქმის დონეს.
- მოსწავლეთა მიერ კითხვებზე გაცემული პასუხები გვეხმარება იმ პრობლემების აღმოფხვრაში, რაც მასალის ათვისებისას გაჩნდა. კარგია დავიწყოთ შეკითხვით, რატომ გაგვცა მოსწავლემ არასწორი პასუხი?
უნდა აღვნიშნო, რომ ჯიმის თეორიაში ზოგიერთი რამ ნაწილობრივ სწორია, მაგრამ ბევრ მნიშვნელოვან მომენტთან მიმართებაში არცთუ ისე კორექტულია. მაგალითად, ის მოსწავლეებს სდებს ბრალს, თუკი მათ მასალა ვერ გაიგეს.
კეროის თეორია ჭეშმარიტებასთან ახლოსაა და ამიტომაც ის უფრო ადეკვატურ გადაწყვეტილებებამდე მიდის. კეროლი უკეთესი მასწავლებელი დადგება, ვიდრე ჯიმი და არა იმიტომ, რომ ის უფრო ნიჭიერია, არამედ იმიტომ რომ, უფრო ადეკვატურად ესმის კავშირი სწავლის პროცესსა და სწავლებას შორის.
როცა თქვენ აანალიზებთ საკუთარ გამოცდილებას, თქვენი „სამუშაო თეორია“ იხვეწება, შედეგად თქვენ არა მარტო ეფექტური მასწავლებელი ხდებით, არამედ იუმჯობესებთ პრობლემებთან გამკლავების უნარებს. წარმატებული მასწავლებლები სამუშაოს მოდიფიცირებას მუდმივად ახდენენ, სწავლების უფრო ეფექტური გზების მუდმივ ძიებაში არიან. სწავლისა და სწავლების პროცესები რთულია. თუ თქვენ იგივე გამოცდილება გაქვთ, რაც მე, მაშინ გაგიჭირდებათ საბოლოო დასკვნის გაკეთება სწავლისა და სწავლების ბუნებასთან მიმართებაში, თუმცა მთელი კარიერის მანძილზე მუდმივად სრულყოფთ ამ პროცესებში წვდომასა და მათ გაგებას.
ერთხელ მსოფლიოს ერთ-ერთ უდიდეს ვიოლონჩელისტს, პაბლო კაზალის ჰკითხეს, მიუხედავად მისი საოცარო პროფესიონალიზმისა, რატომ იყო რტეპეტიციები ასე ხანგრძლივი 80 წლის ასაკშიც კი, მან უპასუხა: “ მე მგონია ნელ-ნელა ვიწყებ წარმატებების მიღწევას!“. სწავლა არასოდეს სრულდება, განსაკუთრებით გამორჩეული ნიჭის ადამიანებისათვის. ასეთ გამორჩეულებად ისინი, უპირველეს ყოვლისა, სწავლისადმი მიდრეკილებამ აქცია.
როგორ სრულვყოთ და განვავითაროთ ჩვენი „სამუშაო თეორია“? – გამოცდილების ხარისხიანი ანალიზით, რომლის განხორციელებაც შესაძლებელია გამოცდილ პედაგოგთან თქვენი სწავლების მეთოდის განხილვისა და თქვენი იდეების ჩაწერის გზით. სწორედ ამისთვისაა საჭირო პედაგოგიური დღიური, რომელიც შესაძლებლობას მოგცემთ, უკეთ ისწავლოთ საკუთარ გამოცდილებაზე.
სავარჯიშო
ჯონ ბიგსი აღნიშნავს, რომ პედაგოგიურ „ სამუშაო თეორიას“ საფუძვლად უდევს სამიდან ერთი მახასიათებელი:
1.მოსწავლეთა ბუნება: მათი შესაძლებლობები, მოტივაცია, სიმწიფის დონე, ქცევა და ა. შ. ან
- მასწავლებლის ქმედებები ან
- მოსწავლეთა ქმედებები.
პედაგოგიური მოღვაწეობის გამოცდილების შეძენისას, რაც მეტად იმსჯელებთ სწავლების შესახებ, მით მეტად მიემხრობით ჭეშმარიტებასთან მდგომ მესამე ვარიანტს. და რატომაა, რომ ბევრი დამწყები მასწავლებელი იხრება 1 ან 2 ვარიანტისკენ?
თეორიებისადმი მტრული განწყობილება, ჩვეულებრივ ნიშნავს საკუთარი იდეებისადმი უყურადღებობას.
ტერი იგლტონი, ლიტერატურული კრიტიკოსი და ფილოსოფოსი
წყარო:
1.Geoff Petty.Teaching Today a Practical Guide. 4-th Edition Publisher: Oxford University Press. 2009, p. 559-565.
