რაში გამოვიყენოთ კომპიუტერული პროგრამა, რომელიც იწერს ადამიანის თხუთმეტწუთიან საუბარს, რამდენიმე წამში აანალიზებს ჩანაწერს და აფასებს მოსაუბრეს?
ცოდნის, ქცევებისა და კოგნიტიური პროცესების გაზომვა მათემატიკოსებმა და ფიზიკოსებმა ჯერ კიდევ მე–19 საუკუნეში დაიწყეს, რაც საფუძვლად დაედო დისციპლინა „მათემატიკური ფსიქოლოგიის“ ჩამოყალიბებას. 80-იანი წლებიდან მოყოლებული, მეცნიერები ფსიქოლოგიური თერაპიის შედეგების გაზომვასაც ცდილობენ.
ბელგიისა და ნიდერლანდების საზღვართან მდებარე გერმანიის ისტორიულ ქალაქ აახენში 2012 წელს ახალგაზრდა იურისტმა დირკ გრატცელმა შექმნა პირველი კომპიუტერული პროგრამა, რომელსაც ადამიანის მეტყველებაში მისი პიროვნული მახასიათებლების ამოცნობა შეუძლია.
მანამდე პროგრამის ავტორი გერმანიის ფეხბურთის, ფრენბურთის, კალათბურთისა და ჰოკეის ბუნდესლიგის მწვრთნელების მრჩეველი იყო. მას მწვრთნელებისთვის სპორტსმენების შესახებ უტყუარი ინფორმაციის მიწოდება ევალებოდა. ამით ის ხელს უწყობდა მათ შორის წარმატებული კომუნიკაციის დამყარებას. მოგვიანებით გადაწყვიტა, სხვა სამსახურებსაც დახმარებოდა. მოთხოვნები ორი ტიპისა აღმოჩნდა. პირველი: ადმინისტრაციას სურდა, ახალი თანამშრომლები ამა თუ იმ თანამდებობისთვის მათი ფსიქოლოგიური მზაობის მიხედვით შეერჩია; მეორე: ფსიქოლოგიური დიაგნოსტიკა ყოფილიყო მარტივი და სწრაფი. ამისთვის საჭირო იყო ისეთი საზომის არსებობა, რომელიც ტექნიკურად გამართული იქნებოდა და გააანალიზებდა ნათქვამს ან ნაწერს, შედეგად კი გამოჩნდებოდა აპლიკანტის ემოციები, პიროვნული და ფსიქიკური თვისებები.
საზომი პარამეტრები ერთი წლით ადრე – 2011 წელს გამოაქვეყნა ჯეიმს პენებაკერმა. სტატიაში „გამოყენებული ნაცვალსახელები ჩვენს პიროვნებას გამოხატავს“ ავტორი წერდა, რომ ფუნქციური სიტყვები: არტიკლები, პირის ნაცვალსახელები, კავშირები, დამხმარე ზმნები, – შინაარსის მატარებელი არ არის, მაგრამ გულწრფელობას, სტაბილურობას და საკუთარი თავისადმი დამოკიდებულებას წარმოაჩენს.
დეპრესიული ადამიანები ძალიან ხშირად იყენებენ პირველი პირის გამომხატველ ფორმებს, რადგან საკუთარ თავზე არიან კონცენტრირებულები. მაგალითად, თუ იკითხავთ: „როგორი ამინდია?“ – დეპრესიული ადამიანი გიპასუხებთ: „მგონი, ცხელა“, –გაწონასწორებული კი პირდაპირ იტყვის, რომ „ცხელა“.
ფუნქციური სიტყვების გამოყენების მიხედვით შეიძლება იმის დადგენაც, რა პოზიცია უკავია ადამიანს სამსახურში, დაქვემდებარებული პირია თუ მას ექვემდებარებიან სხვები. სოციალურ სტატუსთან ერთად ეს სიტყვები წარმოაჩენს მოსაუბრის ემოციურ მდგომარეობას, პიროვნულ თვისებებს და ასაკსაც კი.
პენებაკერმა ნათქვამის ანალიზის მეთოდი საკუთარ თავზე გამოსცადა. ის აანალიზებდა თავის საუბარს გარდატეხის ასაკში მყოფ ვაჟთან, მცირეწლოვან ქალიშვილსა და მეუღლესთან. აღმოჩნდა, რომ ვაჟიშვილს ცივად და მიუკარებლად ესაუბრებოდა, ისე, რომ თავადაც ვერ ხვდებოდა ამას. მიზეზს მალევე მიაგნო: ვაჟიშვილს თვითონვე ეჭირა თავი ცივად და გარიყულად. მაშინ მამამ შეცვალა თავისი საუბრის სტილი, რათა ურთიერთობა დაეთბო და შვილისთვის მეგობრობა და კარგი მამობა გაეწია. აღსანიშნავია, რომ პენებაკერს საკმაოდ ბევრი დრო დასჭირდა ნათქვამისა და ნაწერის ანალიზისთვის.
პროგრამისტებმა, ლინგვისტებმა, ფსიქოლოგებმა და ბიზნესის ადმინისტრატორებმა იურისტსა და წარმატებული კომუნიკაციის ტრენერ დირკ გრატცელთან ერთად მრავალი კვლევა ჩაატარეს. ისინი იწერდნენ ცდისპირების საუბარს 15 წუთის განმავლობაში, თანაც რამდენჯერმე, რათა შეემოწმებინათ, რამდენად სტაბილური იყო მოსაუბრის აზრები და საუბრის სტილი, შეისწავლეს ათასობით ადამიანის ნაუბარი განსაზღვრული კითხვების მიხედვით და გაითვალისწინეს ფსიქოლოგების უახლესი აღმოჩენები. შემდეგ შექმნეს მონაცემთა ბაზა და შეადგინეს პროგრამა „Psyware“, რომელიც რამდენიმე წამში ზომავს თხუთმეტწუთიანი საუბრის ას თხუთმეტ მახასიათებელს. ეს მახასიათებლებია მოსაუბრის მიერ გამოყენებული შინაარსის მატარებელი და ფუნქციური სიტყვები, ფრაზები, პირის ნაცვალსახელები, ზედსართავი სახელები, ზმნიზედები, წინადადების წყობა, ხმის ტემბრი, პაუზები სიტყვებსა და წინადადებებს შორის და მრავალი სხვა.
დირკ გრატცელის მიზანი კეთილშობილურია: კომპიუტერული პროგრამის გამოყენებით პოსტტრამვული სტრესის სინდრომის, დეპრესიის, გადაღლილობის, იმედგაცრუების აღმოჩენა და ადამიანებისთვის საკუთარ თავზე სამუშაოდ სწორი გზის ჩვენება, – თუმცა პროგრამის შექმნის თავდაპირველი მიზანი დამსაქმებლებისთვის კადრების სწორად შერჩევაში დახმარება იყო.
გამოყენებული წყაროები:
Your use of pronouns reviels your personality, James W. Pennebaker, Harvard Business Reviw, 2011
Sprachanalyse per software erlaubt Blick in die Seele, Peter Trechow, www.vdi-nachrichten.com
