რამდენიმე ხნის წინ ერთი კარგი ბიჭი გავიცანი, მეშვიდეკლასელი, ძალიან ჭკვიანი და გონიერი. რატომღაც გული გადამიშალა და მესაუბრა იმაზე, რა ხდება მის სკოლაში, რომელიც, ჩემდა გასაოცრად, ერთ-ერთი ქალაქის პრესტიჟული საჯარო სკოლა აღმოჩნდა. ბიჭუნა მომიყვა, რომ კლასის ბიჭები ორ ნაწილად არიან გაყოფილი, მათ შორის მუდმივი დაპირისპირება და ჩხუბია. დანებიც კი დააქვთ თან, რადგან დაჩაგვრის ეშინიათ. აღმოვაჩინე რომ ე.წ. ქურდული მენტალობის რომანტიზება ისევ ძალას იკრებს, რომ „საქმის გარჩევები“ ჩვეულებრივი ამბავი ყოფილა. გაოცებული ვუსმენდი და ერთადერთი კითხვა მიტრიალებდა თავში: „სად არის მასწავლებელი? რას აკეთებს მასწავლებელი? ან სად არიან მშობლები? ნუთუ ვერ ხვდებიან, რომ მათი შვილები უსასრულო შავ ხვრელში ეშვებიან?!“

პასუხი მარტივი და ამავე დროს მწარე იყო: მასწავლებელს არ სცალია და თითქოს „არ იცის“, „ვერ (თუ არ?) ხედავს“ პრობლემას, ხოლო მშობლები… ისინი უმთავრესად ემიგრაციაში არიან, ბებია-ბაბუებს კი პრობლემისთვის თავის გასართმევად საკმარისი ენერგია ალბათ აღარ აქვთ.

პრობლემა კი მწვავე და ღრმაა. ძალადობა და, სამწუხაროდ, მკვლელობები, რომელთა ამბებს ყოველდღე ვიგებთ სოციალური ქსელიდან, ამ ყველაფრის სავალალო შედეგია. ბულინგმა მოიცვა დღევანდელი სამყარო და ამ ყველაფრის მაგალითს, სამწუხაროდ, ჩვენ – დიდები, უფროსები ვიძლევით.

ვერც ჩვენი თაობა, ვერც ჩვენი წინა თაობა და ვერც იმის წინა ვერ გამოვედით სიძულვილის დასურულებელი დერეფნიდან, ვერ გავარღვიეთ მოჯადოებული წრე, ვერ გადავლახეთ ეგო, ვერ ვისწავლეთ ადამიანების მიღება, ვერ ვისწავლეთ უპირობო სიყვარული. დღევანდელი ტელევიზიები, სოციალური ქსელები, ქუჩები, მარკეტები, სკოლები და ბაღებიც კი სავსეა დამთრგუნველი ენერგიით, და ამ ენერგიით ვკვებავთ სიძულვილის, შიშისა და ნგრევის დემონებს. და ამ მტრულ გარემოში, თავმოხდილი ჭებით (სასიკვდილო უფსკრულებით) სავსე ქუჩებში, გამოყენებული ნემსებითა და სიგარეტის ნამწვებით სავსე საბავშვო სკვერებში, გვინდა ჯანსაღი თაობის გაზრდა, იმ თაობის, რომელიც ღრუბელივით ისრუტავს გარემოს, ენერგიას, იზრდება შიშსა და შფოთვაში, მონატრებასა და აუხდენელ სურვილებში, იზრდება და ამდენი წლის დალექილ უხეშ სიტყვებს, გულგრილობას, მიტოვებას, სიძულვილსა და ყოველდღიურ ძალადობას ერთ დღესაც შადრევანივით ამოაფრქვევს. მერე გვიკვირს: რატომ? მერე ვდარდობთ, ეს როგორი თაობა მოდისო, მერე ვიწყებთ გადაბრალებას: ინტერნეტის ბრალია, გაჯეტების ბრალია, მეგობრების ბრალია, ტიკ-ტოკის ბრალია, დროების ბრალია, ამის ბრალია, იმის ბრალია…

დამნაშავეა ყველა და ყველაფერი, ოღონდ ჩვენ არა. ჩვენი სიძულვილი ჩვენთვის უხილავია, ჩვენს მიერ გამოკვებილი დემონები კი ახლა ჩვენი შვილებისკენ იცქირებიან და ხელების ფშვნეტით ელიან ახალ ლუკმას. და ეს ჯაჭვი უსასრულოდ გრძელდება, თუ ისევ ჩვენ არ მოვინდომეთ მისი გაწყვეტა, თუ ისევ ჩვენ არ ჩავეხსენით, აი, ბავშვობაში რომ ვთამაშობდით ხოლმე და თამაშიდან გავდიოდით: აღარ მინდა თამაში, გავათავე ლავაში. უნდა გავიდეთ ამ თამაშიდან და, ბოლოს და ბოლოს, ვკითხოთ ჩვენს შვილებს, როგორ არიან, ხომ არაფერი უჭირთ.

ბოლო დროს მსოფლიო შეძრა ბრიტანულმა მინი სერიალმა „გარდატეხის ასაკი“, რომელშიც ცხადად გამოჩნდა ჩვენი ბავშვების, ჩვენი ახალგაზრდების პრობლემები, თურმე რამხელა უბედურებასთან უხდებათ ბრძოლა, თურმე სკოლებიც რა საზარელ ადგილად ჩამოყალიბებულა, სადაც არავის არაფერი ესმის და არავინ არაფერი იცის. ბრძოლა მარტივი არ არის, ბრძოლაში მებრძოლები იცვლებიან, ისინი აღარ იქნებიან უწინდებურად უდარდელები, უწინდებურად კეთილები და უწინდებურად ბავშვურები, ბრძოლა აფიქრებს, აბერებს და ასხვაფერებს ადამიანებს. განსაკუთრებით მაშინ, როცა ერთი მხარე მილიონთავიანი ურჩხულია და გვებრძვის უამრავი სოციალური ქსელის, შიშებისა და კომპლექსების საშუალებით. თან ბავშვები, როგორც ჩანს, მარტოები არიან – მშობლებს არ სცალიათ, მასწავლებლები ვერ ხედავენ.

რა ვქნათ, როგორ მოვიგერიოთ ასე მომრავლებული ურჩხულები და დემონები, როგორ გადავარჩინოთ ჩვენი ბავშვები, რომ ბრძოლამ მათ არ წაართვას ყველაზე მნიშვნელოვანი რამ: ბავშვობა და უდარდელობა? როგორ ავარიდოთ საფრთხეს, რომელიც ყოველ ნაბიჯზეა?

ბავშვები ყველაზე უკეთ მაგალითებით სწავლობენ, მაგალითი კი ძალიან ბევრია: პირადი ისტორიები, კინოფილმები, ანიმაციები, წიგნები.

ერთმა წიგნმა შესაძლოა ბევრი რამ შეცვალოს, ამიტომ მოდი, დავიწყოთ წიგნებით, წავიკითხოთ, გავიაზროთ, ვისაუბროთ, მოვაწყოთ დებატები, ვიფიქროთ პრობლემებზე.

ნიკოლო ამანიტი – „მე და შენ“

ლორენცო კუნი საკუთარ თავში ჩაკეტილი 14 წლის ბიჭია, მეგობრები არ ჰყავს და კლასელებიც ხშირად იგდებენ აბუჩად. ის ხვდება, რომ ერთადერთი გამოსავალი აქვს: სხვებს უნდა დაემსგავსოს და ისე მოიქცეს, „როგორც ბუზი, რომელიც საშიშ კრაზანას ბაძავს“. თუმცა მან ისიც იცის, რომ მიბაძვა მხოლოდ ნიღაბია, ერთგვარი თამაში, მოზარდების სასტიკ და აგრესიულ სამყაროში გადარჩენის ერთადერთი საშუალება. ლორენცო თავს ბედნიერად მხოლოდ მაშინ გრძნობს, როცა მარტოა. მოულოდნელად ამ მყუდრო მარტოობაში მისთვის უცხო ადამიანი, 23 წლის ნახევარდა შემოიჭრება, რომელთან ერთად გატარებული რამდენიმე დღეც მას სამყაროს სხვაგვარად დაანახვებს.

წიგნი ხელმისაწვდომია ელექტრონულად: https://www.lit.ge/book/282523-me-da-shen-nikolo-amaniti/

ლორი ჰოლც ენდერსონი – „ილაპარაკე“

„ბოლო ათ წელიწადში, „ილაპარაკეს“ შესახებ ნახევარ მილიონზე მეტ სკოლის მოსწავლეს ვესაუბრე. მიღებული და წაკითხული წერილებისა თუ მეილების თვლას, დიდი ხანია, თავი დავანებე. არც კი ვიცი, რამდენმა მკითხველმა დაღვარა ცრემლი ჩემს მხარზე, როცა მიყვებოდნენ, მელინდას ბრძოლაში საკუთარ ბრძოლას ვხედავთო. თქვენ ხმის ამაღლება მოგწყურებიათ. თქვენ უბრალოდ გჭირდებათ, ზრდასრულებმა მოგისმინონ. იმაზე ფიქრი მახარებს, რომ „ილაპარაკე“ საკუთარი ხმის პოვნაში მცირედ, მაგრამ მაინც გეხმარებათ. მაგრამ „ილაპარაკე“ მხოლოდ იარაღია. ნამდვილი გმირები ისინი ხართ, რომლებმაც საკუთარ თავში მხნეობა იპოვეთ, გადალახეთ შიში, სირცხვილი, დეპრესია, ბრაზი და თქვენი ცხოვრების ამბების მოსაყოლად ალაპარაკდით. მე თქვენ დიდ პატივს გცემთ“, – წერს წინასიტყვაობაში წიგნის ავტორი. სხვადასხვა დროს მრავალი ადამიანი აღმოჩენილა ძალადობის, დაცინვის, ბულინგის მსხვერპლი. ამ ყველაფრისგან თავის დაცვის ერთ-ერთი მთავარი იარაღი ლაპარაკია – პრობლემებზე, მოძალადეზე, შიშებზე… „ილაპარაკე“ სწორედ ამ, საკუთარი თავიდან, შიშიდან, ჩაკეტილი სივრციდან გამოსვლის აუცილებლობაზეა.

https://www.lit.ge/book/193929-ilaparake-lori-holc-endersoni/

არ ჯეი პალასიო – „საოცრება“

https://sulakauri.ge/wignebi/saotsreba/

ერნე სვინგენი – „ბალადა გატეხილ ცხვირზე“

https://sulakauri.ge/wignebi/balada-gatekhil-tskhvirze/

ქეთრინ ერსკინი – „ჯაფარა“

https://sulakauri.ge/wignebi/japhara/

ჯეი აშერი – „ცამეტი მიზეზი“

https://saba.com.ge/books/details/3667

ლინდა მალალი ჰანთი – „თევზი ხეზე“

https://sulakauri.ge/wignebi/thevzi-kheze/

ჯესიკა სკოტ-უაიტი – „კლუბი ასპარაგუსი“

https://sulakauri.ge/wignebi/klubi-asparagusi/

მასწავლებელს ასი თვალი და ასი ყური სჭირდება, არც ერთი ყურმოკრული უხეში ფრაზა არ უნდა დატოვოს უყურადღებოდ, არც ერთი მოწყენილი სახე და სევდიანი ღიმილი. შეიძლება საკლასო ოთახში ანონიმური ყუთის დადგმაც და კლასის „ბულინგის საწინააღმდეგო კოდექსის” შექმნაც, რომელსაც ბავშვები თავად შეიმუშავებენ და თავადვე დააწესებენ ამ კოდექსის დარღვევისთვის „ჯარიმებს“.

ხდება ისეც, რომ საკლასო ოთახში სიმშვიდეა, მაგრამ კიბერბულინგი მძვინვარებს. ხშირად გამიგონია მასწავლებლებისგან, ამ დროს ოჯახია უფრო მნიშვნელოვანიო, მასწავლებელმა რა უნდა ქნასო. მესმის მათიც, ხანდახან რაღაცნაირად ძალიან უსუსურები ვართ აუტანლად დიდი აგრესიისა და დაუნდობლობის წინაშე, მაგრამ, მოდი, ჩვენ ჩვენი გასაკეთებელი გავაკეთოთ, ჩვენ ნუ გავიხედავთ გვერდზე, როდესაც სკოლის გარეთ ბავშვები საქმეს არჩევენ, ჩვენ ჩვენი ვცადოთ.

https://www.stopbullying.gov/

ამ შესანიშნავ საიტზე ვნახავთ უამრავ მოკლე ანიმაციასა და ფილმს ბულინგის შესახებ. ეს დაგვეხმარება ბულინგის არსის გააზრებაში, გაკვეთილების დაგეგმვაში.

თითოეულმა ჩვენგანმა უნდა სცადოს ამ მრავაწლიანი თამაშიდან გასვლა, ჩვენი შვილები მაინც უნდა გავიყვანოთ მოჯადოებული წრიდან, თუ ჩვენთვის შეუძლებელი აღმოჩნდა. ისინი, ვისაც ჩვენ გავიყვანთ სამშვიდობოს, მერე თავად გამოგვიწვდიან ხელს და თავად იქცევიან იმ ხიდად, თაობებს შორის რომ გაიდება და ამ ხიდის მთავარი აგური ჩვენი დადებული იქნება.

ქართული კანონმდებლობის თანახმად, სკოლა მშობლებს თანაბარუფლებიან პარტნიორებად მოიაზრებს. საქართველოს ზოგადი განათლების შესახებ კანონი მოსწავლეთა მშობლებს/კანონიერ წარმომადგენლებს უფლებას ანიჭებს, მონაწილეობა მიიღონ სკოლის მართვასა და მათი შვილის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. ამისთვის ყველა საჯარო და ზოგიერთ კერძო სკოლაში არსებობს სამეურვეო საბჭო, თუმცა მისი გამართული ფუნქციონირება ამ დრომდე პრობლემაა.

გადაწყვეტილების მიღებაში მშობელთა მონაწილეობა ზრდის ნდობას და უზრუნველყოფს, რომ სკოლის პოლიტიკა საზოგადოების საჭიროებებს ასახავდეს, ამიტომ მოწინავე დემოკრატიის ქვეყნებში სკოლები ახალისებენ მშობელთა გააზრებულ ჩართულობას მშობელთა ოფიაციალურ ორგანიზაციებში, სკოლის სამეურვეო საბჭოებში, მრჩეველთა საბჭოებში ან მშობელთა ლიდერობისა და მონაწილეობის კომიტეტებში. სკოლები ეხმარებიან მშობლებს, რომ სხვადასხვა კლასის მოსწავლეთა ოჯახის წევრები ერთმანეთს იცნობდნენ და თანამშრომლობდნენ.

განვიხილოთ რამდენიმე ისეთი ქვეყნის მაგალითი, სადაც განათლების ყველაზე განვითარებული სისტემები აქვთ.

აშშ: მშობელ-პედაგოგთა ასოციაციები (PTA) მრავალ ამერიკულ სკოლაშია. არსებობს მასწავლებლებისა და მშობლების ეროვნული ასოციაციაც. ეს ორგანო გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. წევრი მშობლები რეგულარულად მონაწილეობენ შეხვედრებში, რომლებზეც სკოლის პოლიტიკას, ბიუჯეტის განაწილებას და ფინანსურ აქტივობებს განიხილავენ. მშობლებს აქვთ ხმის უფლება და სწორედ ამ მექანიზმით არის უზრუნველყოფილი მათი ქმედითი ჩართულობა.

ფინეთი: ფინური სკოლების მმართველ საბჭოებში მშობელთა წარმომადგენლები შედიან. ეს საბჭოები პასუხისმგებელნი არიან საკვანძო გადაწყვეტილებების მიღებაზე, სკოლების გამართულ ფუნქციონირებაზე, სასწავლო გეგმის ცვლილებებსა და რესურსების განაწილებაზე. ეს სტრუქტურა ხელს უწყობს თანამშრომლობით გარემოს, სადაც მშობლებს პირდაპირი გავლენა აქვთ საგანმანათლებლო პოლიტიკაზე.

იაპონია: მშობელთა და პედაგოგთა ასოციაცია და მოხალისეთა კომიტეტები საშუალებას აძლევენ მშობლებს, გამოთქვან თავიანთი მოსაზრებები და მონაწილეობა მიიღონ სკოლის აქტივობებში. ისინი მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ ღონისძიებების ორგანიზებაში, თანხების შეგროვებასა და სკოლის ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესებაში.

ესტონეთი: ესტონეთში, საქართველოს მსგავსად, მოქმედებს სამეურვეო საბჭო, რომელშიც ყველა კლასიდან ერთი მშობელი მაინც არის წარმოდგენილი. მშობლები აქტიურად მონაწილეობენ სასკოლო ცხოვრებაში, განიხილავენ სწავლასთან დაკავშირებულ სადავო საკითხებს, სკოლის ბიუჯეტის ხარჯვას. მათი მოვალეობაა მშობლებისთვის უკუკავშირის მიღებაც, რისთვისაც რეგულარულად ატარებენ გამოკითხვებს, მიღებულ შედეგებს სკოლის დირექტორთან განიხილავენ და ერთობლივ გადაწყვეტილებებს იღებენ.

გერმანია: ბერლინის სკოლებში მოსწავლეთა მშობლების მონაწილეობისთვის სამი პლატფორმა არსებობს, საკლასო, სასკოლო და საკონფერენციო.  ყველა კლასიდან ორი წარმომადგენელი ირჩევა. მშობელი, რომელიც არჩევნებში მხარდაჭერას მიიღებს, ავტომატურად წარმოადგენს თავისი შვილის კლასის ინტერესებს მშობელთა სასკოლო შეკრებებზე. ყველა მშობელს აქვს ორი ხმა. მათ ნაცვლად ხმის მიცემა ოჯახის სხვა სრულწლოვან წევრსაც შეუძლია. საკლასო შეკრებების მიზანი, უპირველეს ყოვლისა, მშობლებსა და პედაგოგებს შორის ინფორმაციისა და მოსაზრებების გაცვლაა. სასკოლო შეკრება მშობლების ინტერესების გამოთქმისა და დაცვის საუკეთესო საშუალებად მიიჩნევა. ამ შეკრებაზე განიხილება ზოგადი და კონკრეტული აქტუალური სასკოლო საკითხები. მათ უძღვება სკოლის დირექტორი. სასკოლო შეკრებაზე ძირითადად მშობლების მიერ წამოჭრილ საკითხებს განიხილავენ – მათ, რომელთა შესახებაც სურთ მშობლებს ინფორმაციის მიღება სკოლის ადმინისტრაციისგან ან რომელთა შესახებაც აქვთ რაიმე ინიციატივა და აუდიტორიისთვის მის გაზიარება-გაცნობას აპირებენ. თუ ეს იდეები ლოკალური ხასიათისაა და ფართო განხილვას არ მოითხოვს, სკოლის ადმინისტრაცია იქვე ადასტურებს თანხმობას ინიციატივის შესრულებაზე ან პასუხობს მშობლების მიერ კითხვებს პრობლემის ირგვლივ. კონფერენცია სასკოლო ცხოვრებაში ყველაზე მაღალი ინსტანციაა, რომელზეც მშობლებისა და სკოლის მიერ დასმული საკითხები არა მხოლოდ განიხილება, არამედ ხმის მიცემის საფუძველზე წყდება კიდეც. ამ შემთხვევაშიც გადაწყვეტილებების მიღება დემოკრატიულ პრინციპს ეფუძნება.

მოწინავე ქვეყნების გამოცდილებაზე დაყრდნობით შეგვიძლია ვიფიქროთ, რომ  სკოლაში საუკეთესო გადაწყვეტილებები სწორედ მშობლების, მასწავლებლებისა და თავად ბავშვების მონაწილებით მიიღება. განათლების სისტემის  სამართლიანობასა და ეფექტიანობას სხვა ფაქტორებთან ერთად სკოლის მართვის დემოკრატიული კულტურაც განაპირობებს.

ადამიანები, როგორც სჩვევიათ, იმ საკითხზეც დავობენ, უნდა ისწავლებოდეს თუ არა ქრისტიანული იგავები, ქრისტიანული ისტორიები სკოლებში, უნდა იყოს თუ არა სკოლა ქრისტიანული. ამ აზრის მოწინააღმდეგეებს არგუმენტად სხვა კონფენსიის ბავშვები მოჰყავთ, ასევე ფიქრობენ, რომ რელიგია ბავშვებს თავისუფლებასა და კრიტიკულ აზროვნებას შეუზღუდავს, შესაძლოა, იყოს წნეხი და იძულებაც, მომხრეები კი ფიქრობენ, რომ ქრისტიანული მორალი ძალიან მნიშვნელოვანია ბავშვის აღზრდისა და პიროვნებად ჩამოყალიბებისთვის, სწორი ღირებულებების ჩანერგვისთვის. ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ ჩვენს კულტურას, მწერლობას ქრისტიანული საფუძველი აქვს, შესაბამისად, გვინდა თუ არა, რელიგიის ზოგიერთ საკითხს გვერდს ვერ ავუვლით. გარდა ამისა, ჩვენი ყოველდღიური მეტყველება, ფრაზები და იდიომები ხშირად უკავშირდება ქრისტიანულ ამბებს.

გთავაზობთ, დაგეგმოთ გაკვეთილი ჩემთვის ძალიან საყვარელი ერთი იდიომის შესახებ. ამბავი კი ასეთია:

ადამიანები თავიანთ გრძნობებსა და ემოციებს ხშირად ისეთი ფრაზებით გამოახატავენ, რომლებიც მათთვის მნიშვნელოვან მოვლენებს უკავშირდება. ერთ-ერთი ასეთი გამონათქვამია „აღდგომა გაუთენდა“, რომელიც დიდ სიხარულს, უზარმაზარ ბედნიერებას აღნიშნავს.

ფრაზა სახარებიდან იღებს სათავეს და იესოს მკვდრეთით აღდგომას უკავშირდება. მას შემდეგ, რაც ქრისტე ჯვარს აცვეს და სამარხში დაასვენეს, მის მოწაფეებს ანგელოზი გამოეცხადა და მოძღვრის მკვდრეთით აღდგომა ახარა.

სამარხთან მისულ მარიამ მაგდალელს, მენელსაცხებლეს, იესოს ერთ-ერთ მიმდევარს, სამარხის ქვაკარი გადაგორებული დახვდა, იქ მყოფმა ორმა ანგელოზმა კი უთხრა: „რად ეძებ ცოცხალს მკდრებს შორის? ის აქ არ არის, აღდგა და წადი, მის მოწაფეებს გააგებინეო“.

იესოს აღდგომამ უზარმაზარი სიხარული და იმედი მოუტანა კაცობრიობას, ამიტომ ქრისტიანებისთვის აღდგომა დიდი დღესასწაულია, ხოლო ყველაზე დიდი სიხარული ქრისტეს აღდგომის სიხარულთან, აღდგომის გათენებასთან ასოცირდება.

ლექსიკონი

მენელსაცხებლე – სურნელოვანი კოსმეტიკური ნივთიერებების დამამზადებელი. ეს ერთ-ერთი უძველესი ხელობა იყო როგორც ქრისტიანთა, ასევე მუსულმანთა შორის.

ქვაკარი – უზარმაზარი ლოდი კარის ფუნქციით.

შენ როგორ, რა ფრაზებით გამოხატავ სიხარულსა და ბედნიერებას? ჩამოწერე:

შენს ცხოვრებაში თუ ყოფილა ისეთი მომენტები, რომლებზეც იტყოდი, აღდგომა გამითენდაო? შეგიძლია, ამ დღის ილუსტრაციაც შექმნა.

მიმობნეულ სიტყვებს ერთმანეთი აპოვნინე. მსგავსი მნიშვნელობის სიტყვები ერთმანეთთან მწვანე ხაზით დააკავშირე, საწინააღმდეგო მნიშვნელობისა კი წითელი ხაზით.

სიხარული, მწუხარება, უბედურება, ბედნიერება, პატივისცემა, შეურაცხყოფა, უზარმაზარი, პაწაწინა, დიდი, პატარა, ზეიმი, გლოვა, ვაგლახი, კაეშანი.

მისწერე მეგობარს ან ოჯახის წევრს წერილი. წერილში ადრესატს შენი ერთ-ერთი ბედნიერი დღის შესახებ მოუყევი. აუცილებლად გამოიყენე ფრაზა: „აღდგომა გამითენდა“. წერილი დაიწყე მიმართვით: „ძვირფასო… ჩემო მეგობარო… გამარჯობა…“ – და სხვა.

აღდგომის თემაზე საბავშვო ლექსებიც გვაქვს, შეგვიძლია, ბავშვებს წავუკითხოთ, ლამაზი კალიგრაფიით ამოვაწერინოთ სტრიქონები, გავაფორმებინოთ, ვასაუბროთ იმაზე, რა ეცნოთ და რა იყო მათთვის ძალიან ახლობელი. წავაკითხოთ მხატვრულად, დავახატვინოთ ილსუტრაციებიც.

აქ ნახავთ ლექსებს აღდგომაზე:

https://kids.ge/poesy-verse?id=2586

https://www.etaloni.ge/geo/main/index/69880

აღდგომა უზარმაზარი სიხარულისა და ბედნიერების მომტანი დღესასწაულია. გთავაზობთ სხვადასხვა სამუშაო ფურცელს აღდგომის თემაზე. ბავშვები იხალისებენ, იმხიარულებენ, იმუშავებენ და თან დაეუფლებათ ის საოცარი სიხარული, მხოლოდ აღდგომას რომ მოაქვს.

https://www.pinterest.com/krb1172/easter-worksheets/

https://www.canva.com/worksheets/templates/easter/

https://www.twinkl.com/resources/festivals-and-cultural-celebrations/easter/easter-activities

სტატიების წინა ციკლში ვისაუბრეთ შეფასების სანდოობის ძირითად პრინციპებსა და ტესტის ვალიდობის საბაზისო პირობებზე. ამჯერად შევჩერდებით ტესტის დებულებების, ე.წ. შეკითხვების ჩამოყალიბების შესახებ ყველაზე გავრცელებულ რეკომენდაციებზე, რომლებსაც მორისონი და კოლეგები (2018) გვთავაზობენ სხვადასხვა კვლევის შეჯამების შედეგად.

გრონლუნდი და ლინი (1990) მიიჩნევენ, რომ დებულებების ანალიზის დროს უნდა განვიხილოთ:

• თითოეული დებულების ფორმატის შესაბამისობა (სწავლის) მიზნებთან;
• რამდენად აძლევს დებულება მოსწავლეს (სწავლის) მიზნის ჩვენების შესაძლებლობას (რელევანტურობა);
• თითოეული დებულების ამოცანის სიცხადე;
• ამოცანის სწორხაზოვნება – სიმარტივე;
• თითოეული დებულების შედეგის ერთმნიშვნელოვნება და შედეგზე შეთანხმება;
• თითოეული დებულების კულტურული თვალსაზრისით გამართლებულობა;
• თითოეული დებულების დამოუკიდებლობა (როდესაც ტესტის სხვა დებულებების გავლენა მინიმალურია და ერთი დებულების წარმატებით შესრულება არ არის დამოკიდებული მეორის წარმატებით შესრულებაზე).

ქვემოთ მოვიყვანთ ძირითად რეკომენდაციებს ქართულ საგანმანათლებლო სივრცეში ყველაზე მეტად გავრცელებული ტესტის დებულებების ჩამოყალიბების შესახებ.

რა უნდა გავითვალისწინოთ, როცა ტესტი მოიცავს დახურულბოლოიან (მრავალი არჩევითი პასუხის მქონე, ე.წ. შემოსახაზ) დავალებებს?

• დებულებები უნდა მიუთითებდეს მნიშვნელოვან ცოდნასა და ნასწავლ მასალაზე და არა უბრალოდ ფაქტების გახსენებაზე;
• საკითხის არსი დებულების ძირითად ტექსტში უნდა იყოს ჩამოყალიბებული და მასწავლებელი უნდა დარწმუნდეს, რომ ძირითად ტექსტს თავისთავად აქვს აზრი;
• დებულების პირობაში ზედმეტი სიტყვების გარეშე, მრავლისმომცველი ინფორმაცია უნდა იყოს მოცემული;
• უნდა მოვერიდოთ უარყოფითად ფორმულირებულ დებულებებს;
• დებულება უნდა იყოს დაწერილი მარტივი და გასაგები ენით;
• დებულების წერისას უნდა დავიცვათ სიზუსტე და ერთმნიშვნელოვნება;
• უნდა დავრწმუნდეთ, რომ ყველა მოსაზრება იმდენად დამაჯერებელია, შეუძლებელია სწორი ვარიანტის გამოცნობა;
• მოსწავლეებს არ უნდა მიეცეთ მცდარი მსჯელობის საფუძველზე სწორი დასკვნების გამოტანის შესაძლებლობა;
• დარწმუნდით, რომ მხოლოდ ერთი პასუხია სწორი (თუ ერთი პასუხის არჩევაა საჭირო) და რომ სწორი პასუხი ორაზროვანი არ არის;
• ერიდეთ სინტაქსურ და გრამატიკულ მინიშნებებს, ეცადეთ სავარაუდო პასუხები სინტაქსურად და გრამატიკურად პარალელური გქონდეთ და ამით თავი აარიდოთ პირობისა და პასუხების ერთნაირად ფორმულირებას;
• ერიდეთ დებულების პირობისა და სწორი პასუხის შემცველი მანიშნებლების ჩართვას;
• ალტერნატიული პასუხები თანაბარი სიგრძისა უნდა იყოს (მაგალითად, არ დაწეროთ სხვებისგან გამორჩეული ერთი გრძელი პასუხი);
• ალტერნატიული პასუხები ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი უნდა იყოს, არ ჩართოთ ერთმანეთის მომცველი პასუხები;
• განათავსეთ სწორი პასუხი სხვადასხვა დებულებაში სხვადასხვა ადგილას (მაგალითად, სწორი პასუხი არ უნდა იყოს ყოველთვის მეორე ვარიანტი).
• ერიდეთ ერთი დებულების პასუხების მეორეში მანიშნებლად გამოყენებას – დებულებები ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი უნდა იყოს.

რეკომენდაციები ჭეშმარიტია/მცდარია ტიპის დავალებებისათვის:

• ზოგი დებულება არ უნდა იყოს ნაწილობრივ ჭეშმარიტი ან ნაწილობრივ მცდარი;
• შედარების დებულებები არ უნდა იყოს არც ძალიან მარტივი, არც ძალიან რთული;
• დებულებათა უმეტესობა არ უნდა იყოს გარკვეულ პირობებში სწორი ან მცდარი;
• მოსწავლემ შესაძლოა ვერ გაარკვიოს, ფაქტებზე ხდება ფოკუსირება თუ მოსაზრებებზე;
• დებულებები დაუბალანსებელი სწორი და დაუბალანსებელი მცდარი არ უნდა იყოს;
• არ შეიძლება, დებულება იძლეოდეს მნიშვნელოვან მინიშნებას, მაგალითად, „ყოველთვის“, „არასოდეს“, „ყველა“, „არცერთი“. ერიდეთ განზოგადებულ დებულებებს (ვინაიდან ისინი, ჩვეულებრივ, მცდარია);
• სასურველია, დებულებებში თავი ავარიდოთ უარყოფას და ორმაგ უარყოფას;
• დებულებებში არ უნდა გამოვიყენოთ ძალიან გრძელი და ძალიან რთული ქვეწყობილი წინადადებები;
• დარწმუნდით, რომ დებულებები ნამდვილად სწორია ან ნამდვილად მცდარი;
• დაწერეთ დებულებები ყოფითი, ყოველდღიური სამეტყველო ენით;
• გადაწყვიტეთ, სად არის მართებული „სიხშირის“ მაჩვენებლების („საზოგადოდ“, „ჩვეულებრივ“, „ხშირად“) გამოყენება, ვინაიდან შესაძლებელია მათი ინტერპრეტაცია;
• დარწმუნდით, რომ თითო დებულება თითო აზრს გადმოსცემს;
• დარწმუნდით, რომ ჭეშმარიტი და მცდარი დებულებები თანაბარი რაოდენობით არის წარმოდგენილი და თანაბარი სიგრძისაა.

რეკომენდაციები შესაბამისობის ტიპის დავალებებისთვის:

• შესაწყვილებელი დებულებები უნდა იყოს ჰომოგენური, ანუ მთელ ტესტში მსგავსი (რათა გამოცნობა გართულდეს);
• ერიდეთ ისეთ შესაწყვილებელ დებულებებს, რომლებზე პასუხის გაცემაც გამორცხვით იქნება შესაძლებელი;
• შესაწყვილებელი ვარიანტები ლოგიკური და ადვილად გასაგები უნდა იყოს (თანმიმდევრობით დაალაგეთ, მაგალითად, რაოდენობის ან ქრონოლოგიის მიხედვით);
• ერიდეთ გრძელ სვეტებს და ისინი ერთ გვერდზე მოათავსეთ;
• ასარჩევი ვარიანტების სვეტებში შეძლებისდაგვარად მოკლე დებულებები ჩართეთ;
• თავი არიდეთ ორაზროვნებას, იქონიეთ ნათლად შესატყვისი ვარიანტი, რომელიც გამოირჩევა ალტერნატივებისგან;
• გასაგებად გადმოეცით, რა მიმართება უნდა იყოს დებულებასა და ალტერნატიულ ვარიანტებს შორის (როგორ უკავშირდებიან ისინი ერთმანეთს);
• დანომრეთ დებულებები და ასოებით აღნიშნეთ პასუხები.

რეკომენდაციები ესეს ტიპის დავალებებისთვის (ან ღია კითხვისთვის):

• ესეს ტიპის კითხვა ძალიან მკაფიოდ უნდა მიუთითებდეს სფეროსა და ამოცანებზე (მაგალითად, „დაასაბუთეთ“, „შეადარეთ“, „გააკრიტიკეთ“, „შეაჯამეთ“, „გააანალიზეთ“, „დააზუსტეთ“, „გაარჩიეთ“, „გამოიყენეთ“, „შეაფასეთ“, „გააერთიანეთ“, „დაუპირისპირეთ“, „ახსენით“ „მოიყვანეთ მაგალითი“);
• სასურველია, თავი არიდოთ ვარიანტებს, მაგრამ მათი შეთავაზების შემთხვევაში მიაწოდეთ სათაურების ჩამონათვალი, საიდანაც შეძლებენ არჩევას. ამასთან, შეთავაზებული სათაურები თანაბარი სირთულისა უნდა იყოს და მოსწავლეს ერთნაირად აძლევდეს მიღწევის, გაგების და ა. შ. დემონსტრირების საშუალებას;
• წინასწარ განსაზღვრეთ და ახსენით კრიტერიუმები, მიუთითეთ, რა უნდა იყოს მოცემული პასუხებში, რამდენ ქულას მიანიჭებთ თითოეულ პუნქტზე და რამდენი ქულა უნდა მოაგროვონ მოსწავლეებმა მოცემული კრიტერიუმების დასაკმაყოფილებლად;
• შეათანხმეთ, როგორ შეაფასებთ ფაქტობრივ უზუსტობებს და აზრობრივ თუ გრამატიკულ/მართლწერის შეცდომებს;
• კარგი პრაქტიკაა ნაშრომის ორჯერ ბრმად გასწორება (როდესაც ორი გამსწორებელი ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად ასწორებს და არ იციან, რომ სხვაც ასწორებს იმავე ნაწერს), საუკეთესო შემთხვევაში – ესეს ავტორის ვინაობის ცოდნის გარეშე.

განათლების სისტემების ფორმას და შინაარსს მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს ტექნოლოგიური პროგრესი, სოციალური ქსოვილების ცვლილება და მოთხოვნები შრომით ბაზარზე – როგორიც არ უნდა იყოს მომავლის ტენდენციები, მიზანი უცვლელია: განათლება საკუთარი თავისა და სამყაროს უკეთ გაგებასა და მოწყობაში გვეხმარება. შესაძლოა, ტექნოლოგიებმა მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს სოციალური ასიმეტრიის დაძლევაში, უფრო თანაბარი შესაძლებლობები შესთავაზოს სხვადასხვა საწყის წერტილზე მყოფ ბავშვებს, უწყვეტი განათლების პრინციპმა და ე.წ. მეორე შანსის პროფესიებმა უფრო საინტერესო გახადოს სწავლაც, ცხოვრებაც და მუშაობაც. ისიც შესაძლოა, ეს მოლოდინი გადაჭარბებული აღმოჩნდეს, მაგრამ ცვლილებებისთვის ფეხის აწყობა ნებისმიერ შემთხვევაში მოგვიწევს და სასურველია, ეს გააზრებულად გავაკეთოთ, რათა მეტი სარგებელი და ნაკლები ზიანი მივიღოთ არსებული სისტემებისა და მიდგომების განახლების გზაზე.

აი, რამდენიმე რამ, რაც უნდა ვიცოდეთ განათლების სისტემაში სამომავლო ტენდენციების შესახებ:

1) ხელოვნური ინტელექტის როლის ზრდა და პერსონალიზებული სწავლება

ხელოვნური ინტელექტი დღეს უკვე არაერთი მიმართულებით გამოიყენება, იქნება ეს მასწავლებლების დახმარება მოსწავლეების შეფასებაში, მოსწავლეებისთვის მეტად პერსონალიზებული სასწავლო გამოცდილების შექმნა, ხარისხიანი კონტენტის წარმოება ნაკლები რესურსით თუ ჩეტბოტები, რომლებიც რესურსების მოძიებაში, სასწავლო პროცესის დაგეგმვასა და პრობლემების იდენტიფიცირებაში ეხმარება მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს. მაგალითად, ისეთი პლატფორმები, როგორიცაა Khan Academy ან Duolingo, იყენებენ AI-ს, რათა სწავლების გზა და სიჩქარე პერსონალურად მოარგონ თითოეული სტუდენტის შესაძლებლობებს. ხმოვანი ასისტენტები და აუდიოწიგნების გენერატორები არაჩვეულებრივი დამხმარე ინსტრუმენტებია შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე ადამიანებისთვის. ტექსტური რედაქტორები უკეთ წერაში გვეხმარება, ავტომატური მთარგმნელები გვიადვილებს უცხო ენებზე ინფორმაციის მიღებას.

ხელოვნური ინტელექტი აადვილებს დიდი მოცულობის მონაცემების ანალიზს, შესაბამისად, მისი დახმარებით უფრო ადვილად შეიძლება იმ საკითხების გამოკვეთა, რომელთა დაძლევაც უჭირთ მოსწავლეებს და სადაც მასწავლებლებს დამატებითი ძალისხმევის გაწევა სჭირდებათ.

მომავალში მოსალოდნელია, რომ არსებული ხელოვნური ინტელექტის სისტემები “მეტად ემოციურები” და “უფრო გულისხმიერები” იქნებიან და უფრო უკეთესად შეძლებენ ცალკეული მოსწავლისა და მასწავლებლის საჭიროებების, ხასიათის, ინტერესებისა და გამოწვევების იდენტიფიცირებას, რაც სწავლა-სწავლების პროცესს უფრო პერსონალიზებულს, შესაბამისად, უფრო ეფექტურს და სასიამოვნოს გახდის.

2) მეტი აქცენტი უნარებსა და პასუხისმგებლობაზე

ტექნიკური და აკადემიური ცოდნა საკმარისი აღარ არის – ამგვარ ინფორმაციას რობოტები ჩვენზე სწრაფად და უხარვეზოდ იმახსოვრებენ. ადამიანობის ხიბლი მის ადამიანურ თვისებებში, კრიტიკულ აზროვნებაში, კარგად განვითარებულ ემოციურ ინტელექტში, გუნდური მუშაობის უნარებსა და უნიკალურ ხედვებშია. როგორ ჭრი პრობლემებს, როგორ თანამშრომლობ სხვებთან, რამდენად შეგიძლია ახალ გამოწვევებთან, გარემოსთან, ადამიანებთან ადაპტირება, ხედავ თუ არა ფართო სურათს და გრძნობ კონტექსტს, გაქვს თუ არა საკმარისი მოთმინება წვრილმან დეტალებზე კონცენტრაციისთვის, აღიქვამ თუ არა სამყაროს მრავალფეროვნებას და სხვადასხვა სოციუმის, ვითარებისა თუ ამბის სპეციფიკურ მახასიათებლებს, გამოწვევებს, ხიბლს, შეგიძლია თუ არა სათქმელის მკაფიოდ და ეთიკურად ჩამოყალიბება და მიზნის მისაღწევად ეთიკურად და პრინციპულად სვლა, ემოციების კონტროლი და სხვისი გრძნობების, შეხედულებების, თავისუფლების პატივისცემა – ამ კითხვებზე პასუხი დიდწილად განსაზღვრავს იმას, როგორ ადამიანთან გვაქვს საქმე, როგორი იქნება მისი შანსი შრომით ბაზარზე.

სკოლებში უნარების განსავითარებლად და დასახვეწად დილემებით სწავლება, დებატების პრაქტიკა, როლური თამაშები, გუნდურ პროექტებზე მუშაობა გამოიყენება – სასწავლო პროგრამებსა და პროცესში უნარების განვითარებისთვის მეტი დრო, ხელსაწყო და აქცენტია საჭირო, რადგან კლასიკურ სისტემებში მოსწავლეების შეფასების მთავარი კრიტერიუმი კვლავ აკადემიური მოსწრებაა.

3) უწყვეტი განათლება და ე.წ. მეორე შანსი პროფესიული ცვლილებებისთვის

ოდესღაც აღებული დიპლომი ერთ დისციპლინაში, დიდი ხანია, საკმარისი აღარ არის – ცვალებად სამყაროში განათლების უწყვეტობის პრინციპი უფრო და უფრო მნიშვნელოვანი ხდება. ტექნოლოგიური განვითარება გვეხმარება, ხანმოკლე კურსების საშუალებით ახალ სფეროებში მოვსინჯოთ ჩვენი თავი, ონლაინსწავლების პლატფორმებზე ჩვენზე მორგებული გრაფიკით, გეოგრაფიული ფაქტორის მიუხედავად, მივიღოთ ახალი ცოდნა და მუდმივად განვავითაროთ უნარები შრომის ბაზარზე არსებული მოთხოვნების შესაბამისად.

რაც მეტად იცვლება დასაქმების სივრცე და რაც უფრო მეტი ახალი პროფესია თუ ვიწრო სპეციალიზაცია ჩნდება, მით მეტ ადამიანს ეძლევა შანსი, შეიცვალოს უკვე მობეზრებული პროფესია ან საკუთარი თავი ახალ სფეროში მოსინჯოს. მომავალში, სავარაუდოდ, უფრო და უფრო მეტი აქცენტი დაისმება ზრდასრულებისთვის განკუთვნილ სასწავლო პროგრამებსა და პრაქტიკაზე დაფუძნებულ სწავლებაზე.

4) თვითსწავლება

ტექნოლოგიებითა და რესურსებით შეირაღებული ბავშვები ცდილობენ, რაც შეიძლება მეტად ავტონომიურები იყვნენ და სასწავლო პროცესი საკუთარ ინტერესებს მოარგონ და არა ყველასთვის შედგენილ სტანდარტებს. ეს გზა გამოწვევაა ზოგადი განათლების სისტემისთვის: ერთი მხრივ, უნდა არსებობდეს საყოველთაოდ აღიარებული წესები, რომლებსაც ყველა ემორჩილება, მეორე მხრივ კი გასათვალისწინებელია ინდივიდუალური საჭიროებები და მისწრაფებები.

მომავლის განათლებაში მასწავლებელს უფრო მეტად უნარების აღმომჩენის, ცნობისმოყვარეობის გამღვიძებლის, სწორი მიმართულების მიმცემი მენტორის როლი ექნება, ვიდრე მანდატორის. ის უნდა დაეხმაროს მოსწავლეების, დამოუკიდებლად გაიკვალონ გზა ინფორმაციის უსასრულო ნაკადში და მუდმივად ტურბულენტურ გარემოში მარტივად ორიენტირება შეძლონ.

5) გლობალური თანამშრომლობა

ონლაინსწავლების პლატფორმები, გაცვლითი პროგრამები და განათლების სისტემების ინტერნაციონალიზაცია უკვე იძლევა საშუალებას, ჩვენი ცოდნა და მისი გამდიდრების გზები კონკრეტული გეოგრაფიული არეალით ან ფორმატით არ შემოვსაზღვროთ. საზღვრების გახსნა და ტექნოლოგიური ინტეგრაცია სულ უფრო მეტ ახალგაზრდას აძლევს საშუალებას, ჩაერთოს საერთაშორისო საგანმანათლებლო პროგრამებში, მზად იყოს სამუშაო გამოცდილებისა და ახალი კულტურული გამოცდილების მისაღებად, მოიპოვოს სტიპენდია უცხოეთში სწავლისთვის ან ჩაერთოს ვირტუალურ გაცვლით პროგრამებში.

მომავლის განათლების სისტემებს უნდა შეეძლოთ, აღზარდონ ადამიანები არა კონკრეტულ დროსა და სივრცეში საჭირო ცოდნით, არამედ ღია და გახსნილი საზოგადოების წევრებად, რომლებიც მზად იქნებიან, მიიღონ საერთაშორისო პროგრამების სიკეთეები.

ამ წერილის ბონუსად სწორედ რამდენიმე ისეთ ორგანიზაციას გაგაცნობთ, რომლებიც ახალგაზრდებს საერთაშორისო პროგრამებში ჩართვას, მოხალისეობას და სასწავლო კურსებს სთავაზობენ:

• ახალგაზრდული ორგანიზაცია დრონი
• Umbrella • ამბრელა
• Alternative Education Academy
• International Education and Development Academy
• Student-Youth Council

როგორც სტატიების წინა ციკლში აღვნიშნეთ, ტესტი ცოდნის შეჯამების მექანიზმის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ფორმაა განათლებაში. როგორც სკოლებში, ისე უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებშიც ცოდნის, უნარებისა და დამოკიდებულებების შეფასების მექანიზმად ხშირად ტესტი გვევლინება.

სოციალურ მეცნიერებებში ტესტის აგების, მისი მიზნობირობისა და ვალიდობის საკითხებზე უამრავი ლიტერატურა იძებნება. ამ ინსტრუმენტის გამოყენება არცთუ მარტივია და დიდ რისკსაც შეიცავს – არასწორად დაგეგმილმა პროცესმა, ტესტის არარელევანტურად შერჩეულმა დებულებებმა და ფორმამ შესაძლოა ეჭვქვეშ დააყენოს შედეგის სანდოობა. სტატიების ამ ციკლში მიმოვიხილავთ ტესტის აგებისა და ვალიდობის ზოგად პრინციპებს. იმედი გვაქვს, ის დაეხმარება მასწავლებლებს (და ნებისმიერ დაინტერესებულ პირს), უკეთ წარმართონ ტესტის აგებისა და გამოყენების პროცესი.

ლიტერატურის ანალიზის დროს შევნიშნავთ, რომ ტესტებთან დაკავშირებული სხვადასხვა სახის კვლევის შედეგები უმთავრესად თავმოყრილია სახელმძღვანელოებში, რაც მათი ფართოდ განხილვის შესაძლებლობას იძლევა. განსაკუთრებით გამოირჩევა ამერიკული საგანმანათლებლო და კვლევითი სივრცე – ადგილი, სადაც ფორმალიზებული სახელმწიფო შეფასებები ხშირია და შეფასების ინსტრუმენტების გამართვასთან დაკავშირებითაც მრავალი კვლევაა ჩატარებული.

თუ მასწავლებელი გადაწყვეტს, შემაჯამებელი დავალების ერთ-ერთ სახედ ტესტი გამოიყენოს, პროცესის მომზადება დაგეგმვის ეტაპით უნდა დაიწყოს. მკვლევრები გვირჩევენ, ამ ეტაპზე:

• განვსაზღვროთ ტესტის მიზანი – მაგალითად, კონკრეტული ცოდნისა და უნარების შემოწმება;
• განვსაზღვროთ ტესტის სპეფიციკა;
• შევარჩიოთ ტესტის შინაარსი;
• კოლეგებთან განვიხილოთ ტესტის ფორმა;
• დავწეროთ ტესტის დებულებები;
• დებულებები ავაწყოთ ტესტის შერჩეული სტრუქტურის შესაბამისად – მაგალითად, შესავალი ნაწილის კითხვები, ძირითადი ნაწილის დავალებები და შეჯამების ტიპის დავალებები;
• განვსაზღვროთ ტესტის წერისთვის საჭირო დრო;
• დავგეგმოთ ტესტის შეფასების ნაწილი – რუბრიკა / რუბრიკის განხილვა მოსწავლეებთან.

რაც შეეხება ტესტის ვალიდობას, ლიტერატურაში მიუთითებენ, რომ ვალიდობა ტესტთან მიმართებით დამოკიდებულია ტესტის გამოყენების თავისებურებებზე. ტესტის სხვადასხვანაირმა გამოყენებამ შესაძლოა სხვადასხვანაირი შედეგები წარმოაჩინოს.

სანამ ვალიდობის საკითხს უფრო სიღრმისეულად შევეხებით, უნდა ითქვას, რომ განათლებაში და კონკრეტულად სტატიების ამ ციკლში ტესტებთან მიმართებით ჩვენ ვფოკუსირდებით კონსტრუქტის ვალიდობაზე. სოციოლოგიურ მეცნიერებებში კონსტრუქტის ვალიდობა აღნიშნავს თეორიულ ცნებას, რომელიც გამოიყენება ცოდნის, უნარების, დამოკიდებულებების და/ან ფსიქოლოგიური თვისებების აღსაწერად (კოჰენი და მორისონი, 2018). იმისთვის, რომ ტესტი ვალიდური იყოს, ოთხი ძირითადი ასპექტი უნდა დააკმაყოფილოს. ესენია:

• შინაარსობრივი ვალიდობა – გულისხმობს იმას, რომ ტესტის დებულებები უნდა მოიცავდეს ყველა მთავარ თემას, რომელსაც მასწავლებელი სწავლების პროცესში განიხილავდა. ტესტში დაბალანსებული უნდა იყოს სხვადასხვა სირთულის ამოცანები და ის არ უნდა მოიცავდეს კითხვებს, რომლებიც არ შეესაბამება განვლილ მასალას;
• კონვერგენტული ვალიდობა – იმ შემთხვევაში, თუ მოსწავლეს აქვს ცოდნა კონკრეტული თემის შესახებ და ტესტში აჩვენებს X შედეგს, მისი შედეგი ამავე ტიპის სხვა ტესტშიც მსგავსი უნდა იყოს. ეს ნაწილი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია იმ სკოლებისათვის, სადაც მოსწავლის წლიური ქულები რადიკალურად განსხვავდება მათი დიაგნოსტიკური შეფასების შედგებისგან. ამ ნაწილში ასევე გასათვალისწინებელია, რომ ტესტი ისე უნდა იყოს აგებული, ერთი უნარის შესაფასებლად სხვადასხვა ტიპის დავალებები დამოიყენებოდეს.
• დისკრიმინანტული ვალიდობა – ტესტი უნდა ზომავდეს მხოლოდ იმას, რისი შეფასებაც არის მისი მიზანი. მაგალითად, ისტორიის ტესტი არ შეიძლება აფასებდეს მოსწავლის წერის უნარებს, თუ ეს მისი მიზანი არ არის. ტესტის დებულებები უნდა იყოს გამართული და თავიდან მაქსიმალურად იქნეს არიდებული ბუნდოვანი/ორაზროვანი კითხვები.
• კონკურენტული ვალიდობა – გულისხმობს იმას, რომ კარგი ტესტის შედეგები უნდა კორელირებდეს სხვა შეფასების შედეგებთან და მოსწავლეთა შეფასების შედეგები მომავალ სასწავლო ეტაპზეც უნდა ასახავდეს მათ ცოდნას (მაგალითად, მაღალი შედეგების მქონე მოსწავლემ სწავლების მომდევნო საფეხურზეც მსგავსი შედეგი უნდა აჩვენოს).

ვალიდობასთან დაკავშირებული საფრთხეები იმდენად მრავალფეროვანია, რომ მოითხოვს პედაგოგების ან სკოლაში მოქმედი ხარისხის ჯგუფის საფუძვლიან მომზადებას შეფასების პროცესის გამართვისა და სანდოობის უზრუნველსაყოფად. სტატიების ამ ფორმატში ყველა მათგანის სიღრმისეულად განხილვა რთულია, მაგრამ შევეცდებით, შემოგთავაზოთ რამდენიმე ძირითადი რეკომენდაცია, რომელთა საჭიროება ყველაზე ხშირად იჩენს თავს.

იმისთვის, რომ ტესტის ვალიდობასთან დაკავშირებული საფრთხეები მეტ-ნაკლებად თავიდან იქნეს აცილებული, ტესტის შემუშავებამდე მნიშვნელოვანია მისი მიზნის განსაზღვრა და სწავლების მიზანთან დაკავშირება. კონკრეტული ცოდნის შესაფასებლად მრავალფეროვანი დავალებების შერჩევა ტესტის ვალიდობის უზრუნველყოფის კიდევ ერთი გზაა. მკვლევრები ასევე რეკომენდაციას უწევენ თანამშრომლობით გამოცდილებას – მასწავლებლების ჯგუფის მიერ ერთობლივად შექმნილი ტესტები და/ან უკვე შემქნილი ტესტის კოლეგებთან განხილვა ინსტრუმენტის დახვეწის ერთ-ერთი მთავარი წინაპირობაა. დაბოლოს, თუ მასწავლებელს სურს, დანერგვამდე გამოსცადოს ინსტრუმენტი მცირე ჯგუფზე, პილოტირება და შედეგების ანალიზი ასევე კარგი მეთოდია ვალიდობის უზრუნველსაყოფად.

ქართულ ზოგადსაგანმანათლებლო სივრცეში ტესტთან მიმართებით ყველაზე ხშირი და გავრცელებული შეცდომა ტესტის დებულებებს უკავშირდება – ბევრს დღემდე წარმოუდგენია, რომ ტესტი მხოლოდ არჩევითბოლოიანი დებულებებისგან (ე.წ. შემოსახაზი დავალებები) შეიძლება შედგებოდეს და მაქსიმუმ ორ ღია კითხვას მოიცავდეს. კოჰენისა და მორისონის აზრით, ტესტი შეიძლება იყოს ზეპირი, წერილობითი, პრაქტიკული, ინტერაქციული, კომპიუტერული, დრამატული, დიაგრამული, იყენებდეს აუდიოვიზუალურ მასალას, ჰქონდეს პრეზენტაციის, როლური და სიმულაციური აქტივობის სახე. მაგალითად, ზეპირი ტესტი გამოიყენება იმ შემთხვევაში, როდესაც მკვლევარს მიაჩნია, რომ წერილობითი ტესტი ხელს უშლის რეალური მიზნის მიღწევას. ავტორები აქვე აღწერენ ტესტში შემავალი დებულებების (ე.წ. კითხვების) სახეებს:

• დებულებები დახურული (მრავალჯერადი არჩევითი) ბოლოთი – სწრაფი შეფასებისთვის;
• ღია კითხვები – ანალიზისა და სააზროვნო უნარების გამოსავლენად;
• დებულებები შესავსები ადგილებით – კონკრეტული ცოდნის შესამოწმებლად;
• შედარებითი ან შესაბამისობის დავალებები – სხვადასხვა ცნების დასაკავშირებლად;
• პრაქტიკული ამოცანები – თეორიის პრაქტიკაში გადასატანად.

რაც შეეხება დებულებების ტიპებს, ტესტი შეიძლება მოიცავდეს:

• თავისუფალ თემას;
• ესეს (სხვადასხვა ტიპისას);
• კითხვებს მოკლე პასუხებით;
• შემოქმედებით, სააზროვნო დებულებებს;
• დასასრულებელ დებულებებს;
• კითხვებს მრავალი არჩევითი პასუხით;
• შესაბამისობის დებულებებს;
• დასასრულებელ წინადადებებს და/ან დასასათაურებელ დიაგრამებს;
• გამოტოვებული სიტყვების ჩასმას;
• ჭეშმარტია/მცდარიას ტიპის დებულებებს;
• ღია კითხვებს, სადაც მოსწავლეს მიეთითება პასუხის მოცულობა.

სტატიის მომდევნო ნაწილში შემოგთავაზებთ რამდენიმე კონკრეტული ტიპის ტესტის დებულებების ჩამოყალიბებასთან დაკავშირებულ რეკომენდაციებს.