თუ წლევანდელ „ბუკერს“ თვალს ადევნებთ, ჟიურის შემადგენლობაც გეცოდინებათ – წელს ჟიურის ერთ-ერთი წევრი იიუნ ლია, წარმოშობით ჩინელი მწერალი, ამერიკაში რომ ცხოვრობს და ინგლისურად რომ წერს. მისი მოსმენის ბედნიერება ორი წლის წინ, აიოვაში გამართულ საღამოზე მქონდა . არასდროს დამავიწყდება, საერთაშორისო სამწერლო პროგრამის დირექტორის, კრისტოფერ მერილის სიტყვები:
– When she first came in the US, she barely spoke any English and now – პირველად რომ ჩამოვიდა ამერიკაში, ინგლისური ძლივს იცოდა და ახლა კი, – და აქ თვალები გაუბრწყინდა და ხელები გაშალა, – she writes like a wizard! – ჯადოქარივით წერსო.
აიოვას უნივერსიტეტს შემოქმედებითი წერის ერთ-ერთი ცნობილი და საუკეთესო სკოლა აქვს ამერიკაში. თუ ეს იცით, იფიქრებთ, რა თქმა უნდა, აბა, სხვაგან სად ჩავიდოდა მომავალი მწერალიო. საქმეც ეგაა – მაშინ იიუნ ლი ჯერ კიდევ არ იყო მწერალი და აიოვაშიც წერის კი არა, იმუნოლოგიის შესასწავლად ჩავიდა. მაგრამ საბოლოოდ ლიტერატურამ გადაწონა და ექიმის კარიერაზე უარი ათქმევინა.

როგორც თავად გაიხსენა საღამოზე, წერდა სწორედ წიგნების მაღაზიის „Prairie Lights“ კაფეში, რადგან ოთახი, რომელშიც სხვა სტუდენტებთან ერთად ცხოვრობდა, მეტისმეტად პატარა იყო. წერდა და მუდამ ერთსა და იმავე ჩაის სვამდა, თუ სწორად მახსოვს, ჟასმინისას. ამ პერიოდიდან წლები გავიდა. დღეს იიუნ ლი უკვე შვიდი წიგნის ავტორია და მრავალი ჯილდოს მფლობელი. ჯილდოებს შორისაა პრესტიჟული PEN Faulkner Award, რომელიც შარშან სწორედ 2022 წელს გამოსული რომანისათვის „The Book of Goose“ მიენიჭა.

რაზე მოგვითხრობს ეს მართლაც შესანიშნავი წიგნი?

თავად იიუნ ლი ამ შეკითხვას ირონიულად შეხედავდა – ერთი ასეთი ტერმინი აქვს Whataboutism. როგორც ერთ სტატიაში წერს, ვოთებაუთიზმი თანამედროვეობის სენია – ჩვენ განუწყვეტლივ ვკითხულობთ წიგნების შესახებ: What is it about? – რაზეა? და ამით ტექსტის მთელი არსი მის შინაარსამდე, სიუჟეტამდე დაგვყავს. ეს რომ არასწორია, იიუნ ლის რომანის მაგალითზე შეგვიძლია, დავინახოთ: ორი თინეიჯერი გოგო, აგნესი და ფაბიენი ომის შემდგომ პერიოდში, საფრანგეთის პატარა სოფელ სან რემიში ცხოვრობენ, სადაც სიღარიბე და მოწყენილობა გამეფებულა, ხოლო სიკვდილი კი ჩვეულებრივი ყოველდღიურობაა. რა რომანი უნდა ააგო ასეთ მარტივ ამბავზე? მაგრამ იიუნ ლი ოსტატია – ის არამხოლოდ ორი გოგოს რთულ, წინააღმდეგობებითა და სიხალისით აღსავსე ურთიერთობაზე მოგვითხრობს, რომელიც ძალზე ახლო მეგობრობიდან დიდ და ტკივილიან, შეუძლებელ სიყვარულში გადაიზრდება, არამედ თავად წიგნის წერის შესახებ წერს წიგნს. „The Book of Goose“, უპირველესად, მეტაფიქციური რომანია.
რა არის წერა? გამოგონება? თუ, პირიქით, რეალობის შეგრძნების, რეალურად ყოფნის საშუალება? როგორი პარადოქსულიც უნდა იყოს, ფაბიენი და აგნესი წერას იმ გაუცხოების დასაძლევად მიმართავენ, რომელიც რეალობის მიმართ აქვთ. სინამდვილე, რომელშიც ისინი ცხოვრობენ, მათი არ არის. არც ისინი ეკუთვნიან ამ სინამდვილეს. უფრო სწორად, ფაბიენი არ ეკუთვნის, აგნესი კი, როგორც ბოლოს ირკვევა, მონახავს ადაპტაციის გზას.

სინამდვილის არაერთგვაროვნება სხვადასხვა პერსპექტივის ჩვენებითაა ხაზგასმული: ჩვენ, მკითხველებმა, ვიცით, რომ მას შემდეგ, რაც აგნესი ინგლისში წავა, ფაბიენი სწერს წერილებს ჟაკის სახელით (ესეც საერთო თამაშის ნაწილია) და არავითარი ფაბიენის ძმა ჟაკი არ არსებობს. ჩვენ, აგრეთვე, ვიცით, რატომაც ვერ ჩერდება აგნესი ძვირადღირებულ, კერძო სკოლა-პანსიონში მისის თაუნზენდის მეთვალყურეობის ქვეშ, რადგან ჩვენ ამბავს აგნესის თვალებით ვხედავთ – მთხრობელი სწორედ ისაა და პერსპექტივაც მისია. მაგრამ არაფერი ეს არ იცის მისის თაუნზენდმა – მას ჟაკი ნამდვილად არსებული ბიჭი ჰგონია და აგნესსაც ამას საყვედურობს, შენ იმ შენს შეყვარებულს ვერ ელევი და ამიტომ გინდა წასვლაო. მისის თაუნზენდს უყოყმანოდ სჯერა აგნესის მიერ მებაღისთვის ნათქვამი ტყუილი, თითქოს ფოსტალიონ მისიე დივოს, მოთხრობების გაშალაშინებაში რომ დაეხმარა, სინამდვილეში, აგნესის ცოლად მოყვანა სურდა. და, რაც მთავარია, მისის თაუნზენდი განუწყვეტლივ ჩასჩიჩინებს აგნესს, კარიერაზე უნდა იფიქრო და გვაცადო მე და შენს გამომცემელს, გადავწყვიტოთ, რა იქნება შენთვის უკეთესიო.
მაგრამ რომელ კარიერაზე? წიგნები ხომ აგნესმა, უბრალოდ, ჩაიწერა, თორემ მათი შემთხზველი ფაბიენია, ის კარნახობდა ტექსტებს. ფოსტალიონს კი, რომელსაც გამომცემელი აგნესის თანაავტორად მიიჩნევს, საერთოდაც უმნიშვნელო როლი აქვს მთელ ამ თავგადასავალში – ის ფაბიენის დაგებულ მახეში ებმება. მაშ, სად არის სინამდვილე? ვინ არის ავტორი? უფრო სწორად, რა არის ავტორი?

აქვე ჩანს, რას ნიშნავს ავტორად ყოფნა:

სულ სოფელზე ხომ არ დაწერ, ხალხს მოსწყინდებაო, – ეუბნება მისის თაუნზენდი აგნესს. აგნესი ავტორი გახდა. ამიტომაც ყველას რაღაც სურს მისგან და ყველა ცდილობს, იგი სათავისოდ გამოიყენოს, მისი, ვუნდერკინდის, წარმატებით იხეირონ. და აგნესიც იძულებულია, აკეთოს, რასაც ეტყვიან: შეხვდეს გამომცემელს, მისცეს ინტერვიუები, იპოზიოროს ფოტოგრაფებთან, წავიდეს სასწავლებლად უცხო ქვეყანაში და, რაც მთავარია, დაწეროს შემდეგი წიგნი. და არავითარი ექსცენტრულობა – ის უნდა იყოს ზრდილობიანი, თავდაჭერილი გოგო, ისეთივე, როგორც მისი ასაკის სხვა გოგოები; ჩვეულებრივი და, ამავდროულად, სრულიად არაჩვეულებრივი.

და აგნესი ახერხებს ამ როლის შესრულებას, რასაც ვერასდროს მოახერხებდა ფაბიენი, თავისებური, ჯიუტად ბავშვობაში ჩარჩენილი ხასიათის გამო. ეს ხლეჩს აგნესის ცხოვრებას, რომელიც სოფელში მთლიანი იყო. ის საბოლოოდ უკან ბრუნდება, მაგრამ ბრუნდება სულ სხვანაირი და ამას ორივე ხვდება: აგნესიც და ფაბიენიც.

ამ წიგნისთვის არ არსებობს ე.წ. სპოილერები, რადგან ის არ სრულდება – დასასრული დასაწყისშივეა: აგნესი ფაბიენის სიკვდილის შესახებ შეიტყობს და გადაწყვეტს, ბოლო-ბოლო მოჰყვეს ყველაფერს ისე, როგორც იყო. ამდენი წლის შემდეგ ის ისევ იწყებს წერას და ისევ თავისი უსაყვარლესი მეგობრის მიერ მოცემული იმპულსით. „ბატის წიგნსაც“ ამიტომ არქმევს ახალ ტექსტს – ფაბიენი ეუბნებოდა ხოლმე: „ისევ ის სულელი ბატი ხარ, აგნეს, დიდი ოცნებებით“ („You are still that silly goose, […] You dream big, Agnès“).
აქვე კიდევ ერთი თემა, რომელზეც დგას რომანი – ვუნდერკინდები. აგნეს მორო გამქრალი გენიოსია – ერთი იმ ვუნდერკინდთაგანი, რომელიც გაიზარდა და ჩვეულებრივ ადამიანად იქცა, გაიზარდა და ყველამ დაივიწყა. მაგრამ იიუნ ლი აქაც ლამაზ ლიტერატურულ წიაღსვლას აკეთებს. აი, რას გვიყვება აგნესი თავის გაქრობაზე, რა თქმა უნდა, მკითხველებს იმედი გაუცრუვდათ, ჩემი მეორე წიგნი უხმაუროდ გამოიცა და მალევე დაივიწყესო, მაგრამ:

„But their disappointment would not last long. That year a girl named Francoise Sagan, who was four years older than me, made her name in literary history. The fame of Agnès Moreau, the peasant girl who failed to be transformed into a debutante, was no more than a twinkle of a firefly compared to the meteoric splendor of Mlle Sagan“.

ჩემი ბლაგვი თარგმანი ოდნავადაც ვერ გადმოსცემს იიუნ ლის ფრაზის სილამაზეს. საერთოდ, „ბატის წიგნი“ რომ სიამოვნებით იკითხება, ამის მთავარი მიზეზი ენაა – მდიდარი, ზუსტი. ცალკე აღსანიშნავია ტექსტის რიტმი – ეს უწყვეტი, მშვენიერი მუსიკა. არაფერი რომ არ მცოდნოდა ავტორის შესახებ, ვერც კი წარმოვიდგენდი, რომ ის ამერიკელი არაა და ინგლისური მისთვის მშობლიური ენა არ არის.

***
შეხვედრაზე იიუნ ლიმ ისიც გვიამბო, წიგნი როგორ დაწერა. თურმე ჩარჩო მოთხრობა თავიდან სხვა ყოფილა. მწერალმა ის მხოლოდ მას შემდეგ შეცვალა, რაც რამდენიმე მკითხველმა გარკვეულ შეუსაბამობებზე მიანიშნა ჩარჩო მოთხრობასა და ჩართულ მოთხრობას შორის.

– აგენტს დავურეკე და ვუთხარი, მგონი, ჩარჩო სხვა უნდა იყოს-მეთქი, – იხსენებს მწერალი, – მან მიპასუხა, იიუნ, მე კი მგონია, რომ ტექსტს ერთი რამე უნდა, რომ იყოს და შენ მისგან მეორე რამის გამოყვანას ცდილობო. დავჯექი და პირველი 30 გვერდი თავიდან დავწერე.

დაისვა შეკითხვა ფინალთან დაკავშირებითაც:
– ტექსტი დასრულებულია, თუ მტკივა, – უპასუხა მწერალმა, – „ბატის წიგნის“ ფინალი ისე მეტკინა, რომ გონს მოსასვლელად საცურაოდ წავედი. მაშინ მივხვდი: ეს ნამდვილად სწორი და შესაფერისი ფინალი იყო.

მერე კი აღნიშნა, მე კითხვების მწერალი ვარო. ვწერ წიგნებს, რათა კითხვები დავსვა და ვსვამ კითხვებს, რათა ახალ-ახალი კითხვები გაჩნდესო.

თუ „ბატის წიგნის“ გამოცემას გადმოატრიალებთ, უკანა მხარეს სხვადასხვა ავტორებისა და კრიტიკოსების შეფასებებს ნახავთ. მათ შორის სალმან რუშდიცაა. მისი შეფასება მოკლეა, სულ ერთი წინადადება: „One of our major novelists“. – „ჩვენი ერთ-ერთი მთავარი რომანისტი“.

დილით, როცა ცხრათვალა მზე სამ თვალს ძლივს ახელდა, ისე ეზარებოდა გაღვიძება, ბებია თომას საწოლთან დაიხარა და ფრთხილად უთხრა: ,,ადექი, ადექი! დღეს დიდი დღეა! ახალი ცხოვრების კარის გასაღები უნდა მოგცე!”

თომას ბებია, აგერ უკვე მეოთხე წელია, შვილიშვილების ფრთხილად გაღვიძების ჩემპიონია მთელ საქართველოში. ოთხი? არა, გატყუებთ! ერთხელ მეორე ადგილზე გავიდა და ისიც იმიტომ, რომ თომა იმ ღამით ძალიან გვიან დაბრუნდა ჯუჯების სამეფოდან და ლოდინით გაბრაზებულმა სიზმრებმა აღარ გამოუშვეს.

თომამ თვალი გაახილა და დაინახა, რომ ბებიას ცალ ხელში ოქროსფერი ორცხობილა და ცალში კი ჩანთა ეჭირა.

სკოლაში მივდივართ! – ერთდროულად წამოიძახეს ბებომ და შვილიშვილმა.

რა აღარ ენახა თომას – ბავშვთა ქალაქის შოკოლადის შენობები და ფერადი ხეების შუქნიშნები, ჯუჯების სამეფო და ბუ ბაიბურას უზარმაზარი ბუდე, სათამაშოების სასახლე და ჯადოქარი ჯონდოს უკუღმა გადმოტრიალებული სამუშაო ოთახი, მაგრამ სკოლა ყოველთვის ყველაზე დიდებულ და საოცნებო ადგილად წარმოედგინა.

ამიტომაც ძალიან ღელავდა თომა. თავში ათასი კითხვის ნიშანი უტრიალდებოდა. კითხვის ნიშნების საქმე კიდევ ხომ იცით, საოცრად მოუსვენრები არიან და არც შენ გაძლევენ მოსვენებას, სანამ პასუხების კანფეტებს არ შეახრამუნებენ.

წავედით, წავედით! – დაიძახა ბებომ, რომელმაც სპეციალური ეკრანი ჰქონდა, სადაც თომას ფიქრებს ხედავდა – მაგ კითხვის ნიშნებს გზაზე დავურიგებთ პასუხების კანფეტებს!

მზეს უკვე ცხრავე თვალს დაეჭყიტა, როცა სკოლისკენ მიმავალ გზას გაუდგნენ.

– ყველა, ვინც გზაზე შემოგხვდება, გამარჯობა უნდა ვუთხრათ! – დაარიგა ბებომ თომა სახლიდან გასვლისას.

– ყველას? ავყანყალას და სიტყვაყლაპიასაც?

– კი, ყველას. ზრდილობის მათემატიკაში ასე წერია. თუ ადამიანთან შეხვედრას გამარჯობას გამოვაკლებთ, უზრდელები ვიქნებით.

– – ჯუჯებთან შეხვედრასაც?

– კი, ჯუჯებთან, ფერიებთან, ცხოველებთან, ფრინველებთან, დიდებთან და პატარებთან. გამარჯობა აუცილებელია!

პირველად გზაზე თუთა და დედამისი გამოჩნდნენ.

გამარჯობა! – შორიდანვე დაუძახა თომამ თუთას და ისე ხმამაღლა, რომ მიწიდან თხუნელა თხუპნიამც კი თავი ამოყო და ნამძინარევი ხმით გამოსძახა: გამარჯობა თომა! ამ დილაადრიან საით გაგიწევია?!

– სკოლაში! – ერთად უპასუხეს მხიარულად თომამ და თუთამ.

– ეჰ, კიდევ კარგი, თხუნელების სკოლა შუადღისას იწყება, თორემ რა ადგებოდა ასე ადრე! – ჩაიბურტყუნა თხუპნიამ და თბილ ლოგინს ზმორებით დაუბრუნდა.

გზაზე ბავშვებს ნიკა ლო, მარი ლა, ძაააააალიან შავთმიანი ნინი და ცოოოოოტა ლოყაწითელა გიო შემოუერთდნენ, სკოლის ეზოში კი უამრავი პატარა დახვდათ. მათ თომა არ იცნობდა, რადგან ბავშვები შორეული ქუჩებიდან იყვნენ.

ეზოში უზარმაზარი, ფერადი სცენა იდგა. სცენაზე მოცეკვავე ბუშტები მიმორბოდნენ და ხმამაღლა კისკისებდნენ. გინახავთ ბუშტები, რომლებიც დარბიან და თან იცინიან? ისინი საბუშტეთის შორეულ სოფელში ცხოვრობენ და იქიდან მხოლოდ მაშინ გამოდიან, როცა სკოლა იწყება და ბავშვებს უნდა შეხვდნენ. ეს სექტემბრის ერთ ჯადოსნურ დღეს ხდება. სხვა დროს ბუშტები საკუთარ სოფელში მართავენ კონცერტებს და იქ მოხვედრა იმაზე უფრო ძნელია, ვიდრე ვთქვათ, რომელიმე მთვარის ჭრელა-ჭრულა ტყეში. რა, მთვარე რომ ბევრი იყო და იქ ტყეებია, ეგ არ იცოდით? ეჰ, კარგი, მაგას სხვა დროს მოგიყვებით.

როგორც ამ სცენიდან ერთმა მაღალმა ქალმა, რომელსაც თვალები საახალწლო ნაძვის ხის ყველაზე ახალი ნათურასავით უბრწყინავდა, ხმამაღლა გამოაცხადა, რომ სკოლაში შესვლა ორ აუცილებელ წესს გულისხმობდა: ერთი სკოლის ფიცის დადება იყო, მეორე კი შესასვლელი ბილეთის შეძენა.

,,ყველა ბავშვი ჭკვიანია! ყველა ბავშვი ლამაზია! ყველა ბავშვი კეთილია! რადგანაც მე ლამაზი და კეთილი ვარ, ესე იგი ლამაზი და კეთილია სხვაც! ჩვენ ხომ ერთი სახელი გვქვია და ამ სახელის ჯადოქრობის ძალა ეს არის – ყველა ბ ა ვ შ ვ ი ჭკვიანი, ლამაზი და კეთილია! ასე წერია ბავშვობის სახელმძღვანელოში და ეს არის ჩვენი საზეპირო ფიცი!’’ – გამოაცხადა ქალმა.

– ეგ ადვილია! – წამოიძახეს ბავშვებმა – ეგ ისედაც ვიცით! ბილეთები სად იყიდება?!

– ოოო, ბილეთები? ბილეთები აქვე და თან ძალიან ძვირი, თან ძალიან იაფი ღირს!

– ეგ როგორ? – გაუკვირდათ ბავშვებს.

– კი. თან ძალიან ძვირი და თან ძალიან იაფი – ერთი კეთილი სიტყვა!

– ერთ კეთილი სიტყვა? – ახმაურდნენ ბავშვები – რამდენიმე იყოს!

– არა, ერთი კეთილი სიტყვა ასე მარტივად წარმოსათქმელი არ არის! თან უცნობს უნდა უთხრა და თან გულწრფელი იყოს!

– შევძლებთ, შევძლებთ! – აჟრიამულდნენ პატარები და მართლაც, იმ დღეს უამრავი კეთილი სიტყვა გაიცვალა, იმდენი, რომ უფროსებსაც კი დაავიწყდათ, დედამიწაზე ბოროტი სიტყვები საერთოდ თუ არსებობდა.

სკოლაში სულ პირველად – სანამ წერა-კითხვის, ხატვის და არითმეტიკის სწავლას შეუდგებოდნენ, თითქოს ძალიან უცნაური, მაგრამ თურმე ძალიან საჭირო გაკვეთილები ჩატარდა: ერთმანეთის ფიქრების გაცნობის გაკვეთილი, ერთმანეთის ოცნებების ასრულების გაკვეთილი, გაღიმების გაკვეთილი, ბევრი კეთილი სიტყვის გადაჩურჩულების გაკვეთილი და ბოლოს საჩუქრად, ორცხობილას და ჩურჩხელის გაკვეთილიც კი.

ფიქრების გაკვეთილზე ბავშვებმა გაიგეს, რომ შოკოლადებზე და კომპიუტერზე ფიქრს თურმე ცოტა დრო უნდა გამოვაკლოთ – ასე წერია ფიქრის მათემატიკაში. ფიქრის მათემატიკაში ისიც წერია, რომ რადგან ეს დრო გამოვაკელით, ახლის მიმატებაა საჭირო და ეს დრო ერთმანეთზე ფიქრის უნდა იყოს. ჰოდა, სანამ ასეთ ფიქრს დავიწყებთ, ჯერ უნდა ვკითხოთ ერთმანეთს: როგორ ხარ? რამე ხომ არ გჭირდება? შემიძლია დაგეხმარო?

ოცნებების ასრულების გაკვეთილზე ბავშვებმა ისწავლეს, რომ ოცნება ხანდახან მარტო ვარსკვლავებზე გაფრენა არ ყოფილა – თურმე ზოგჯერ საღეჭ რეზინზე და პატარა ორცხობილაზეც ოცნებობენ ბავშვები. მთავარია, აქაც არ მოგვერიდოს კითხვის დასმა: ღამით, სანამ ძილის ფერიები მოფრინდებიან და სიზმრის სამეფოებში წაგიყვანენ, როცა რაღაც გინდა, რა გინდა ყველაზე მეტად? იმ წამის სურვილია მთავარი, სიფხიზლის და ძილის შუა რომ წამია და ვერ ხვდები, ძილის არის თუ ღვიძილის.

გაღიმების გაკვეთილი ცოტა რთული აღმოჩნდა. ხომ არის უცნაური დღეები, როცა მოწყენილი ხარ და სულ რომ ყელზე გიღიტინოს ფრთებით ბუ ბიაბურამ, მაინც არ გეღიმება. კი – არის! როგორ არ არის! ზოგჯერ ჩურჩხელა დაგიმალეს, ზოგჯერ ორცხობილა, ზოგჯერ მობილური ტელეფონი არ გათხოვეს და ზოგჯერ უბრალოდ გინდა და მოწყენილი ხარ! აი, ასეთ დღეებში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ყოფილა რომ სხვას გაუღიმო და როცა ისიც ღიმილით გიპასუხებს, ორცხობილაც გავიწყდება და ტელეფონიც.

კეთილი სიტყვის ძალა უკვე იცით. აგერ სულაც ერთი კეთილი სიტყვა იყო სკოლაში შესვლის ბილეთი და ბევრი რაღა იქნება? მზის ტბებს, ღრუბლების ფაზლებს, ქარებისგან დაწნულ მფრინავ ხალიჩებს – რა გინდა, სულო და გულო? ჰოდა, კეთილი სიტყვების გადაჩურჩულების გაკვეთილზე ბავშვები ისე გამდიდრდნენ, ისე, რომ მთელი სამყარო მათი იყო.

სულ ბოლო გაკვეთილი კი ჩურჩხელის და ორცხობილის იყო, მაგრამ წვენიც ბლომად სვეს. ეს ფერადი წვენები წვენიწურიას საჩუქარი იყო წვენწურწურას სოფლიდან და სულ ყლუპ-ყლუპით უნდა გესვა. სამ ჭიქას რომ დალევდი, რომელი ფერის წვენი შეგხვდებოდა, ყველაფერს იმ ფერად ხედავდი. მოკლედ ჯადოსნური ამბავი იყო და თომას გაახსენდა, რომ სკოლის შემდეგ სწორედ ჯადოქრებთან და ჯუჯებთან მიეჩქარებოდა.

გაკვეთილები დამთავრდა. კართან ბებია იდგა და იღიმოდა.

– აბა, როგორ მოგეწონა სკოლა?

– ძალიან! რაც მთავარია უამრავი მეგობარი შევიძინე, მათგან ძალიან ბევრი კეთილი სიტყვა ვისწავლე და ამ სიტყვებს საღამოს ჯუჯებსაც გავუზიარებ! – მხიარულად უპასუხა თომამ და ასკინკილით გაუდგა შინისკენ გზას.

ჩვენს სასწავლო თუ სამედიცინო დაწესებულებებში, ქუჩებში, საზოგადოებრივ ტრანსპორტში ხშირად შეხვდებით ზრდასრულ ადამიანებს, რომლებსაც აქვთ კითხვები, სურთ კომუნიკაცია, მაგრამ თავიანთი მდგომარეობის გამო მხოლოდ ჟესტურ (ნიშანთა) ენაზე შეუძლიათ ურთიერთობა. მათ აინტერესებთ ამა თუ იმ ავტობუსისა თუ მატარებლის განრიგი, მეტროს რომელ სადგურთან იმყოფებიან, რამდენ ხანში მიაღწევენ დანიშნულების ადგილს, როდის დაბრუნდება და როგორი ადამიანია პოლიკლინიკის ექიმი… თუმცა ჟესტური ენის თარჯიმნის გარეშე ამ ინფორმაციაზე ხელი არ მიუწვდებათ.

მეორე დიდი საწუხარი ის არის, რომ სმენის ღრმა დაზიანების მქონე მოსწავლე მიდის საჯარო სკოლაში, იქ კი ჟესტურად არავინ საუბრობს და არც საამისო მზაობა არსებობს. მშობელს  ურჩევნია, საზოგადოებას სხვა, „საღი“ შვილების შესახებ შეუქმნას უფრო მაღალი წარმოდგენა, ვიდრე რომელიმე სპეციალიზებული ინსტიტუციის მიერ შეთავაზებულ ჟესტური ენის შემსწავლელ პროგრამაში ჩართვას დასთანხმდეს და წლებიც ისე გადის, რომ ყრუ ბავშვი მზრუნველი თანატოლების გარემოცვაში განათლების გარეშე რჩება. ხოლო იქ, სადაც სკოლის ხელმძღვანელს და პედკოლექტივს თანამდებობისთვის საკმარისი კულტურა და ტოლერანტობა აქვთ და დარეგისტრირებული სმენის დარღვევის მქონე პირველკლასელისთვის გულითადად ეძებს ჟესტური ენის სპეციალისტს, სპეციალისტები არ ჩნდებიან. დეფიციტია და იმიტომ!

სხვა პრობლემა ის არის, რომ ჟესტური ენის შესწავლით დაინტერესებული პირები, სპეციალური თუ საგნის მასწავლებლები, ყრუ პირებთან მომუშავე ორგანიზაციების წარმომადგენლები, განათლებაში ჩართული მუშაკები ამაოდ ელოდებიან ჟესტური ენის კურსის გავლას, ხოლო ენის შესწავლის უკვე გამოცხადებულ პროგრამაში ჩართვაზე გადაწყვეტილების მიმღები პირები ამა თუ იმ მოტივით უარს ეუბნებიან. ეს უგულებელყოფა კი ზემოხსენებული დეფიციტის ფონზე ძალიან მტკივნეულია!

მტკივნეულია რეგიონული თვითმმართველობის დამოკიდებულება, როცა ჟესტური ენის შესწავლის პროგრამის დაფინანსებას ითხოვ და პასუხად ნულოვან ტოლერანტობას აწყდები. თუმცა ქვეყანას თითოეული ადამიანის საჭიროებებზე მორგებული, უნივერსალური დიზაინის პასუხისმგებლობა აქვს აღებული, სახელმწიფო ინსტიტუციები კი თითქმის მთლიანად მიუწვდომელია ყრუ ან ყრუ-უსინათლო პირთათვის და ქვეყანაში მათი ზუსტი რაოდენობაც არ არის დადგენილი. არადა, საქართველოს სხვადასხვა რეგიონში ამ ადამიანებით დასახლებული არაერთი უბანი არსებობს. ზეპირი გადმოცემებიც მათ შესახებ მრავალფეროვანია. მაგალითად, ქუთაისში, 20-იან წლებში დაბადებული უხუცესი ადამიანების გადმოცემით, „ყრუ-მუნჯები“ ე. წ. ახალ ქუთაისში, ძველი ქალაქის გარეთ, ჭავჭავაძის გამზირისა და თაბუკაშვილი ქუჩის მიმდებარედ ერთ თემად ცხოვრობდნენ. მათ შესახებ ოფიციალური ჩანაწერი 30-იანი წლებიდან (1936 წელს) ჩნდება. 40-50-იან წლებში საბჭოთა ხელისუფლებამ მათი საცხოვრებელი სახლების აყრა დაიწყო და პირველი ხუთსართულიანი საცხოვრებელი ნაგებობაც აშენდა. მომდევნო წლებში ყრუ პირებს 4-5-სართულიანი სახლები აუშენეს და მახლობლად, გუგუნავას ქუჩაზე, საამქროებიც კი აამუშავეს[1]. ქუთაისის ბოლოს, საღორიის ტყის მიმდებარედ, ქალაქის ყრუთა პირველი სკოლა (ამჟამად – 45-ე სპეციალიზებული სკოლა) 1955 წელს გაიხსნა 155 ყრუ მოსწავლისთვის[2]. ყრუ პირთა რიცხოვნობა ქუთაისში განსაკუთრებით 80-90-იან წლებში გაიზარდა (ჩვენი პირველი ინფორმანტი ამას სხვა მიზეზებთან ერთად ბავშვთა და ზრდასრულთა მედიცინაში გენტამიცინის ფართო მოხმარებითაც ხსნის). 1950-იან წლებში ყრუ ბავშვებისთვის სპეციალური სკოლები თბილისსა და საქართველოს სხვა რეგიონებშიც ფუნქციონირებდა.

დღესდღეობით სმენის დარღვევის მქონე ბავშვები სწავლობენ როგორც სპეციალიზებულ, ისე საჯარო სკოლებშიც, სადაც მათდამი დამოკიდებულება არაერთგვაროვანია.

ამგვარი ზეპირი გადმოცემების საფუძველზე ჟესტური ენების ქართველი მკვლევარი, პროფესორი თამარ მახარობლიძე, ვარაუდობს, რომ საბჭოთა კავშირის პერიოდში, რუსული ჟესტური ენის გავლენის გაძლიერებამდე, საქართველოს ტერიტორიაზე უკვე არსებობდა ჟესტური ენა. მისი თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ იმ დროს საბჭოთა კავშირის მთელ ტერიტორიაზე სწავლების ე.წ. ორალისტური მეთოდი იყო გავრცელებული და განათლების სისტემის მიზანი სულაც არ ყოფილა ჟესტური ენის განვითარება, საქართველოში ამ სკოლების ამოქმედებამ მაინც გამოიწვია ქართული ჟესტური ენის განვითარება, რადგან ყრუ ბავშვებს ჰქონდათ ერთმანეთთან ჟესტურ ენაზე ურთიერთობის საშუალება. სწორედ ამით აიხსნება ქართულ ჟესტურ ენაში კვლევებით ისეთი მორფოსინტაქსური კატეგორიების არსებობა, რომლებიც რუსული ჟესტური ენისთვის არ არის დამახასიათებელი. მსგავსი გრამატიკული კატეგორიების ჩამოყალიბებას ბევრი დრო სჭირდება და ეს საკითხიც უფრო ღრმა შესწავლას მოითხოვს, თუმცა ჯერჯერობით ნაპოვნი წერილობითი მონაცემები ყრუ თემის შესახებ მხოლოდ საბჭოთა კავშირის პერიოდით თარიღდება.

მკვლევარი ყრუ თემის ჩამოყალიბების და ჟესტური ენის განვითარების ხელშემწყობ ფაქტორებად ყრუთა კავშირის ჩამოყალიბებასა და სხვადასხვა ქარხანასა თუ დაწესებულებაში ყრუ პირების ჯგუფურად დასაქმებასაც ასახელებს. მისი აზრით, საბჭოთა კავშირის დროს არსებულ ენათა კონტაქტის გამო, ქართულ ჟესტურ ენაში იგრძნობა არა მხოლოდ რუსული ჟესტური ენის, არამედ სამეტყველო რუსულის გავლენაც, მაგრამ კვლევებით დგინდება ისეთი უნიკალური მახასიათებლები, რომლებიც ადასტურებს ამ ენის ბუნებრივ წარმოშობას (მახარობლიძე, 2022)[3]. ძალზე პირობითია საქართველოში მცხოვრები ყრუთა თემის რიცხოვნობა, რაც სპეციალურ ლიტერატურაში, დაახლოებით, 2500 ადამიანს მოიაზრებს. ისინი, ვინც ამ თემის წევრებად მიიჩნევენ თავს და ის სმენის არმქონე პირებიც, რომლებიც მათგან იზოლირებულად, საკუთარ ოჯახებსა და საჯარო თუ კერძო სკოლებში აგრძელებენ არსებობას, ლინგვისტურ უმცირესობას წარმოადგენენ. ამ თემის წევრების „საკომუნიკაციო ენაა ქართული ჟესტური ენა, რომელიც არის დამოუკიდებელი ბუნებრივი ენა და არ გახლავთ ქართული სამეტყველო ენის კოპირებადი ვერსია“[4].

ჟესტური რომ ცალკე, სხვაგვარად მისახედი ენაა და საქართველოში არსებული ენობრივი სიტუაციის კვლევისას ღირსეულ ადგილს იმსახურებს როგორც ქართულ, ასე საერთაშორისო ენობრივ ატლასებზე, ამის შესახებ ჩვენს წინა წერილში[5] შედარებით ვრცლად ვისაუბრეთ. საქართველოს სახელმწიფოც რომ იცავს და განამტკიცებს ქვეყანაში ენათა და კულტურათა თანაარსებობისა და ჰარმონიული განვითარების საუკუნოვან ტრადიციას და რომ დაუშვებლად მიაჩნია ნებისმიერი ენის მიმართ უპატივცემულობის გამოხატვა, საქართველოს მოქალაქის ენობრივი უფლებების შელახვა და აღკვეთს სახელმწიფო ენობრივი პოლიტიკის კონსტიტუციური პრინციპების საწინააღმდეგო ქმედებას, ესეც შავით თეთრზე წერია სახელმწიფო ენის შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის პრეამბულაში[6].

ამიტომაა, ჟესტური ენით დაინტერესებული მკვლევრები ერთხმად რომ აღნიშნავენ ყრუთა განათლების საკითხებზე სერიოზული მუშაობის საჭიროებას და მიუთითებენ სახელმწიფოში არსებულ დიდ ჩავარდნაზე, რაც პირდაპირ აისახება ამ თემის წევრების (განსაკუთრებით ახალგაზრდების) პირად ცხოვრებაზე, მათ კარიერულ და პროფესიულ პერსპექტივებზე. ერთ-ერთი დიდი პრობლემა, რაც ამ თემის წევრებს ძალიან აწუხებთ, არის ის, რომ ამ საზოგადოების წევრების დიდმა ნაწილმა კარგად არ იცის ან ძალიან ცუდად იცის სახელმწიფო ენა – ქართული სამეტყველო ენა. ქართული ენის სათანადო არცოდნის გამო ყრუები ერიდებიან წერილობით კომუნიკაციას სოციალურ ქსელებშიც კი და ამჯობინებენ, ისევ მხოლოდ ერთმანეთთან იქონიონ ურთიერთობა ქართულ ნიშანთა /ჟესტურ ენაზე.

ზოგადი განათლების შესახებ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის შედარებით ახალი, დამატებული მე-5 პუნქტის თანახმად, „სენსორული დარღვევის მიმართულებით სპეციალიზებულ სკოლაში, სადაც განათლებას იღებენ სმენის დარღვევის მქონე მოსწავლეები, გამოიყენება ჟესტების ენა და მისი ანალოგები, ხოლო საჭიროების შემთხვევაში სმენის დარღვევის მქონე მოსწავლის სწავლების ენად გამოიყენება ქართული ჟესტური ენა და ბილინგვური სწავლების პრინციპები“[7].

ვინ, როგორ და რა გზებით უნდა ისწავლოს და შემდეგ თავად ასწავლოს სმენის დარღვევების მქონე ან ყრუ ბავშვებსა თუ მათ მხარდამჭერ პირებს ჟესტური ენა, ამ კითხვაზე პასუხის გაცემის ერთადერთ გზად ჯერჯერობით ენის დაგეგმვისა და განათლების პოლიტიკის სპეციალისტების, მკვლევრებისა და დაინტერესებული ორგანიზაციების კოორდინირებული, მუხლჩაუხრელი მუშაობა გვესახება.

[1]ინფორმანტი — მარინა ასათიანი, ყრუ პირთა თარჯიმანი.

[2]ინფორმანტი — ირინე აბდალაძე, 45-ე სპეციალიზებული სკოლის დირექტორი.

[3]თამარ მახარობლიძე, ქართული ჟესტური ენის შესახებ. სამეცნიერო ჟურნალი „ენა და კულტურა“,2022.#28.

[4]თამარ მახარობლიძე, იქვე, გვ. 43.

https://journals.4science.ge/index.php/enadakultura/article/view/1740

[5] მარიამ გოდუაძე, ენობრივი სიტუაცია და ქართული ჟესტური ენის ადგილი ეროვნულსა თუ მსოფლიო ენობრივ ატლასებზე.  ინტერნეტჟურნალი მასწავლებელი, თბილისი, 2024. https://mastsavlebeli.ge/?p=40890

[6]https://matsne.gov.ge/ka/document/view/2931198

[7]https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1160240?publication=0

ნიკო სამადაშვილის პოეზია

 „მეტაფორამდე რა იყო? არა სამოთხე, არა ვაშლი,

ე. ი. არ შეჭამდი, არ წაწყდებოდი, ღმერთს არ გადაიკიდებდი,

ვერც გაახარებდი, ბიბლიას ვერ დაწერდი –

(„არ“ ნაწილაკის ნეგატივი – ფილოლოგიური თამაშები)…

მეტაფორა, უკვე, ტკივილი, გიჟური სიხარული ორ ტკივილს შორის,

ქვეცნობიერის ამოთრევა წიაღიდან კონვენციური მეხსიერების,

აქედანვე იკეთებ ქვეყანას: ნაცნობი ხეებისგან, სახლებისგან,

რომლებსაც თავბრუ არ ეხვევათ, კორპუსები გაჭირვებისაა,

ბუნებას თუ მიახმარ, აიღე, მაგ. მზის ჩასვლა,

მიამაგრე სახურავზე, თვალებს სევდიანი შვეული ხაზი

გამოუვათ, მისი ყურებით, ბედნიერი ლექსიც ესაა, აბა, სხვა რა?

(ლია სტურუა „გაიკეთე ქვეყანა!“)

ექსპრესიული და შთამბეჭდავია ნიკო სამადაშვილის მეტაფორისტიკა. ქადაგივით მყვირალი ქარი თუ ქაოსები, გზებს რომ კენკავენ; „მონასტრის ზღურბლთან შეშლილ მოლოზანს/ ღვინოს ასმევდა მოხუცი ბერი“ თუ „გაუხარელი ამინდები“ წუთისოფლის სასტიკ და ალოგიკურ მსჯავრზე მიგვანიშნებს; „ცივი უდაბნო“, „კამერებში მტრედების ბუდე“, როგორც თავისუფლება-ტუსაღობის წუთისოფლური ორსახოვნება; „წყევლა ესმოდათ ფეხმძიმე ნისლებს“; „სიჩუმე იდგა. შორს ღრუბელი დაბღლარძუნობდა,/უსულგულო ცის რიჟრაჟებთან შეანჩხლებული“; „ძვლებზე შემხმარი დაფიქრება და ქარიშხლები, „უდაბნოს ხვითქში გაზრდილი მასხარები“; საუკუნეებს მეხრედ გაყოლილი მათხოვარი და „გადმორბენა სამყაროსკენ“; მთაწმინდა, ტატო ბარათაშვილი „რომ ეჭირა ბალღივით“ და „ღვთისმშობელი, გაბუტული ჩვენს სიცოცხლეზე“, „დაფხრეწილი ფიქრები“ თუ „მთვრალი შეკითხვა – „გჯერათ თუ არა წარმავალობა!“.

„ბედნიერია“ ნიკო სამადაშვილის ლექსი? ერთი, რის დანამდვილებით თქმაც შეგვიძლია, მას ჭეშმარიტების სიმაღლეზე ავყავართ მკითხველები, სხვა რაღა ევალება პოეზიას და სხვა რაღაა ბედნიერება? თავად პოეტს რაც შეეხება, მას „გამოტოვებულად“ თვლიან დღემდე. ზვიად გამსახურდია ფიქრობდაო მის მთაწმინდაზე დაკრძალვას, მაგრამ ვერ განახორციელა. დღემდე არც ქუჩაა მისი სახელობისა, არც ძეგლი. განა, მისი დიდებული პოეზია ამას იმსახურებს?! მან, საბჭოთა წყობისგან არაერთხელ დასამარებულმა, მაინც შეინარჩუნა ტრადიციული ლექსთწყობა, ლექსის კონვენციურობა, საოცარი მეტაფორულობითა და ექსპრესიით სავსე „სისხლის ცრემლების ლავები“. მაგრამ მის პოეზიაში უდიდესი პროტესტია. მარტო კომუნისტური ჩარჩო არ აქვს ამ პროტესტს, ის ზოგადსაკაცობრიოა და ყველა ჩაკლული სულის ღაღადისი, თითქოს. ეს პროტესტი კი ზუსტად გამოიხატა თამაზ ჩხენკელის შთაბეჭდილებაში ნიკო სამადაშვილის პოეზიაზე: „მისი ლექსები მოგვაგონებს გაუცრელი თიხისგან გამომწვარ ასიმეტრიულ დოქებს, რომელთაც თუმცა კი ამჩნევიათ კოჟრები და ზოგჯერ მომტვრეული აქვთ ტუჩი ან ყური, მაგრამ პოეზიის ძელგი, შეურყვნელი, მაგარი ღვინით არიან სავსენი“.

ცხოვრება, როგორც „ყინულია, ცივი უდაბნო“, გინდ მარად ლექსის, ცისა და მარადისობის მოყვარული იყო კაცი ნიკო სამადაშვილივით. ეს წუთისოფლის მორიგი ოქსიმორონია. მან თავისი ბედი სიცოცხლეშიც და სიკვდილშიც იწინასწარმეტყველა („რა ოხრად გინდა, ყველამ შენზე ილაპარაკოს,/გაქონ, გადიდონ, ყველა ბრიყვი მტლადაც დაგედოს,/ არ გირჩევნია, ისე ჩუმად გადაიკარგო, რომ შენი ბინა მეეზოვემ ლანძღვით დაკეტოს?!“ – „ასეა მარად“). არაფერია გასაკვირი ამსოფლად, რადგან უამრავი არაღიარებული პოეტი, წმინდან-მოწამე თუ გმირია, „თვალებჩალეწილი ცხედრებით“ წასული მარადიულში. პოეტი სვამს კითხვას: „ან შეშლილ პოეტს ღვთისმშობელი რას დაჰყვებოდა!“, რომელიც ჟღერს ზუსტად ისე, როგორც გალაკტიონის „ჩემთან არ მოვა შენი ხსენება“. ვინ იცის მიზეზი ან გამოსავალი წუთისოფლის ამ „წყევლა-კრულვიანი საკითხავისა“?!

„ტლუ მათხოვარი სასაფლაოზე, შეცეცხლავს ცივი კერძის ნარჩენებს,

ძროხა იბღავლებს სასაკლაოზე, ყასაბს დასწყევლის და შეაჩვენებს“. („ბოლო“)

ესაა „ცრემლის გალობა“ ყოფიერების ტრაგიკულობაზე, სულის ტანჯვაზე რეალობაში, რომელშიც „დარიალთან ჩანგურს უკრავენ, თუ ვიღაც ცეკვავს რუსულ გარმონით?“. ნიკო სამადაშვილი ამ ჯერ კიდევ პერმანენტული, შხამიანფესვებგადგმული სინამდვილისადმი შეწირულია. მაგრამ ის, როგორც დიდი პოეტი, ძლევს დროის მსახვრალ მარწუხებს და მითოსურ ზედროულობამდე, გზნებამდე აჰყავს ის „მარადიული ღრიანცელით“ („მინდოდა ზეცა გადამერბინა /და საფლავები სტვენით ამეკლო“ – „გადმორბენა სამყაროსკენ“). ასეთია მისი პროტესტი, თავისავით დროის, სოციუმისა თუ „წუთისოფლის გერს“, გალაკტიონს წამებულს რომ უწოდებს („ქვეყანა იდგა და გწყევლიდა უდაბნოსავით“):

„ბალღი ვიყავი, ვკითხულობდი „მერის“ ფრაგმენტებს.

ურმით მიგქონდა პოეზიით გავსილი ჭური,

ხან კი გხედავდი, ამორძალთა სისხლიან ტუჩებს

ეწაფებოდი რაინდივით თვალდახუჭული“. („გალაკტიონ ტაბიძეს“)

შეიცვალა რამე ნიკო სამადაშვილის „ჩამყლაპავი“ რეალობიდან მოყოლებული? განა, ისევ არ ვჭამთ ერთმანეთს მგლებივით, როგორც ამბობს პოეტი?! განა, ისევ განგებ არ ვჩნდებით, რომ დავიღუპოთ „დედინაცვალ საქართველოში“?! მერე რომ მავანი მგზავრები მაინც „მოჰყვნენ ტიტინს“ ჩვენს ცხოვრებასა და ყარიბობაზე, „როგორც ჯაფარა“. ლექსში „როგორ დავკნინდით, გაგონილა?! როგორ ჯვარს ვეცვით!“ მინიშნებაა ამსოფლიური ტკბობით „მთვრალებზეც“, მათ დანგრეულ სხეულებს გულის სიწმინდე მაინც რომ შემორჩენიათ, „მერცხლის ბუდესავით“, რადგან ეს ღვთის კანონია: არ არსებობს დემონურად ბოროტი და ანგელოზებრივად კეთილი, იდეალური ადამიანი:

„ეს ეკლესია, შენ რომ გიყვარდა,

დილის საკენკით ათრობს ბეღურებს.

ვინც განდიდების კვერით დანაყრდა,

რა ეშველებათ, იმ უბედურებს“.

„რა ეშველებათ აპყრობილ ხელებს?!“, „ბედის ნაბიჭვრებს“, „ძირნაყარა ახალგაზრდებს“, კაკანათივით დაგებულ ქვეყნიერებას „კრიჭაშეკრულ სამრეკლოებთან“?! რა გვეშველება თითოეულ ჩვენგანს, იქნებ, მართლაც, „ბურუსის იქით ჩიტებივით დავიკარგებით!“, როგორც ასკვნის სევდიანი გრანდიოზულობით პოეტი („გული და ჯანღები“)?

იქნებ პრეისტორიულ მითოსს შეკედლებაა დროზე, ბედისწერაზე ამაღლება? ვინ იცის…

„წასვლა მიწიდან მეზარებოდა, ხავსივით მედო სახეზე ცრემლი…

ვიხედებოდი დასაბამისკენ. ღრუბლებს სანთლები სადღაც აენთოთ.

• უნდა წახვიდე! – მისტვენდნენ გზები,
• უნდა მსოფლიოს კიდევ გაენდო.

ვეხვეწებოდი შერყეულ ხელებს, პლანეტებს იქით ნუ იყურებით,

ბინდში ელავდნენ გრიგალებივით ღიმმორეული ნაფეხურები.

სადღაც ქარბუქი ლექსებს ამბობდა და ყურს უგდებდნენ სველი მტრედები.

ვიღუპებოდი უვარსკვლავებოდ, ვიწევდი მაღლა ფეხის წვერებით“. („დაუსაბამობის ხილვა“)

ვის უნდა სთხოვო კაცმა შველა? ყველა ადამიანი უძლურია განგებასთან, როგორც თუნდაც ნიკო სამადაშვილის სანუკვარი ერეკლე ტატიშვილი, რომელიც წავიდა და დარჩა პოეტური, შთამბეჭდავი განუმეორებლობით სავსე შთაბეჭდილება მასზე – „როცა გვხვდებოდი, ჩემს საგონებელს/ვფიქრობდი, ვუმზერ შუბლმაღალ ხეებს,/შენ რომ წახვედი, ასე მგონია, მთელი ქვეყანა თან გაიხვეტე“.

ხშირად ასე ჩაისეტყვებიან „თოვლზე დაღვრილი ღვინოს“ მსგავსი ადამიანები. მერე მუნათით დასაფლავება და მიტოვება – წუთისოფლის უცილო მსჯავრი სულით ფაქიზებს! რა, ილიას ასე არ ვუყავით ჩვენც, წუთისოფლურად?! ვისი ფიქრებიც „თეთრ ნისკარტებით ერის სიხარულს ეზიდებოდნენ“. „ჩვენი სამშობლოს აღთქმა“ კაცებსაც ტყვიას ვაჯენთ ხანდახან ნათელ შუბლებში! „მამულის ტვინსა და ზედაშეს“. მაგრამ მათი, ამ უბადლო „გუთნისდედების ხნული“ გადახნული საუკუნეთა ყამირია. მათ უკვდავებას, წარმავალი სიცოცხლესავით, ვერავინ წაართმევს!

„ვიღაც ღიღინით, ჩემს საფლავზე ბალახს გათიბავს,

იტყვის: რა კრულვით დაიღუპნენ მამა და შვილი!

თან კლდის ნატეხზე მიაწერავს ოდნავ ირიბად:

(აქ მარხია ჩვენი ნიკო სამადაშვილი)!“ („ის ყოველ ღამე დაეძებდა“)

მოვა დრო, ჩვენც ვისაუბრებთ იმაზე დიდხანს, „რაც სიცოცხლეში არ შეიძლება“. ისინიც ხომ ცდებოდნენ, როცა ეგონათ, სამშობლო გადაიკიდეს? („კიდევ“). მათ, უბრალოდ, არ ეყოთ „გზამიუვალი ბედნიერება“; წარსულმა მათზე იპაექრა, ეს გარდაუვალია, „სამყარო ჩვენ ქვეშ ნიადაგ მიჰქრის“ („სინანული“), მაგრამ როგორც იტყოდა დიდთაგანი: „ცუდად ხომ მაინც არ ჩაივლის ეს განწირულის სულისკვეთება?“ –

„ეკლესიის წინ ილოცებს გველი, საკმევლის სუნი გამოვა გარეთ.

რამდენი შფოთვა ვასხურეთ ნაღველს, ღმერთო! რამდენი ვიმგლოვიარეთ“. („სინანული“)

იქნებ არაა ამაო ეს სინანული ან ნაღველი, „სტრიქონების ქარაფებს“ დაფრქვეულ-შემსხვრეული თუ მკითხველთა სულის შემძვრელი, როგორც არნახული ბედნიერება („ცოდოა, ცოდო, ერთადერთი ბედნიერება“)? ბედის შრიალი, „ასე მწარე და სასაცილო“…ჩვენ კი, მო(მა)კვდავებს ბევრი დაგვრჩა გასაცინარი, მწარედ თუ სიამაყითაც. ჩვენი ქვეყანა, ასე საბედისწეროდ ტრაგიკული, ყოველთვის მოგვცემს ამის საბაბსა თუ საფუძველს. აბა, ვინ თქვა მასზე უფრო მძაფრად, ტრანსცენდენტურ ხილვასავით, ვიდრე ნიკო სამადაშვილმა?! –

„აქ თავის თათით ითხრიდა საფლავს მწყემსდაღუპული სოფლის ნახირი…

ჟამს ტაძრის კანი ისე დაუხრავს, რომ გარეთ ჟონავს ჭაღის ნათელი.

ძლივს ვამშვიდებდით შემკრთალ მათხოვარს, რჯულდაწყვეტილი ორი ქართველი“. („უკანასკნელი ქრისტიანები“)

ბევრს არ იღებს ეს ქვეყანა. თუნდაც დღევანდელობაში ემიგრანტებს და შიდა ემიგრაციაში ტკივილით განმარტოებულებსაც, ჯვარცმულებსაც მაცხოვარივით. ყველაზე კარგად „მიწისკენ გზა“ ისწავლება აქ, სამწუხაროდ, და ვინც ამას აკეთებს, მასთან „სისხლიც ვერ შეგარიგებსო“, პოეტმა, რომლის მარადისობაში მკვიდრობაც საოცარია, ძლევა „სქელი სიბნელისა“. სიცოცხლეში ისე დავდივარო, ამბობდა, „თითქოს საკუთარ ცხედარს მივყვები“. სხვათა შორის, წმინდანობისკენ მიმავალ გზაზე ამას ამბობდა აბო თბილელიც. ნიკოს ეგონა, რომ შთამომავლობა მას არ მოძებნიდა, არავის ენდომებოდა მისი ნაწერები, მაგრამ სიკეთე მძლეველია შორეულ პერსპექტივაში, ჩვენ მას მივმართავთ, ჩვენს მარად მეგზურს, ჭეშმარიტ ქართველ პოეტს:

„შენ ჩემში უსტვენ, ვით საყდრის ჩიტი“!!!

ფოტო: თბილისის მუზეუმების გაერთიანება

დიფერენცირებული სწავლება მიზნად ისახავს, თითოეული მოსწავლის უნიკალური საჭიროებების დაკმაყოფილებას. მისი  ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია სასწავლო მენიუ, რომელიც ბავშვებს აძლევს არჩევანის თავისუფლებას და მასწავლებელს აძლევს საშუალებას უფრო მეტი ინფორმაცია მიიღოს მისი მოსწავლეების შესაძლებლობების და ცოდნის შესახებ.

მინდა გაგიზიაროთ მარტივი სასწავლო მენიუ, რომელიც პირველ კლასში მათემატიკის გაკვეთილის ფარგლებში მოვამზადე. თემა გეომეტრიული ფიგურები.   ამ ინსტრუმენტმა საშუალება  მისცა ჩემს მოსწავლეებს, რომ სწავლების პროცესში აეღოთ პასუხისმგებლობა და  თავიანთი ინტერესების და ცოდნის შესაბამისად  და  ასე შეასრულეს დავალება.

სასწავლო მენიუ სამი ბლოკისაგან შედგება:

სავალდებულო დავალებები –  ყველა მოსწავლისთვის ერთნაირია. ეს დავალებები მოიცავს გეომეტრიულ ფიგურებთან დაკავშირებულ აქტივობებს, სადაც მოსწავლეებს ევალებათ ფიგურების გაფერადება და მათი რაოდენობის დათვლა. ასეთი აქტივობები აოსტატებს მოსწავლეს ფიგურების ამოცნობაში და  ხელს უწყობს საბაზისო მათემატიკური უნარების განვითარებას.

არჩევითი დავალებები – ამ ბლოკიდან მოსწავლემ  ერთ-ერთი მაინც უნდა შეასრულოს.  ეს ბლოკი საშუალებას  აძლევს მოსწავლეებს მათი: ინტერესების, შესაძლებლობების, ცოდნის შესაბამისად გააკეთონ არჩევანი.   მაგალითად, რობოტის აპლიკაციის შექმნა ფერადი ფურცლებით ხელს უწყობს ბავშვის ვიზუალურ-კონსტრუქტივისტული  უნარების განვითარებას, რაც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია განვითარების ამ ეტაპზე.

არასავალდებულო დავალებები: ამ კატეგორიის დავალებებიდან მოსწავლეებს შეუძლიათ აირჩიონ რამდენიც უნდათ ან არცერთი. არასავალდებულო დავალებები, როგორიცაა ფიგურების მიმდევრობის გაგრძელება და კანონზომიერების დაცვით მათი გაგრძლება, მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს განავითარონ ლოგიკური აზროვნება და კრეატიულობა.

სასწავლო მენიუ თითოეულ მოსწავლეს საშუალებას აძლევს იმუშაოს: მისი ინტერესების, სწავლის სტილის,  სწავლის ტემპის  შესაბამისად და ჩაერთოს მასში იმ დავალებებით, რომლებიც მათთვის საინტერესო და ადაპტირებულია. ეს მეთოდი ეხმარება მასწავლებელს მოსწავლეთა ინდივიდუალური საჭიროებების დაკმაყოფილებაში, რაც საბოლოოდ აუმჯობესებს მოსწავლეთა სწავლის პროცესს და მოტივაციას.

დიფერენცირებული სწავლების ასეთ ფორმატს განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა აქვს პირველ კლასში, რადგან იგი ხელს უწყობს მოსწავლეთა მოტივაციის გაძლიერებას და მრავალმხრივი უნარების განვითარებას, რაც საფუძველს უყრის მათ შემდგომ წარმატებას.

მარტივი, სასწავლო მენიუს ნიმუში

მოსწავლის სახელი, გვარი  __________________________________

საგანი: მათემატიკა

კლასი  I

თემა: გეომეტრიული ფიგურები

სავალდებულო დავალებები (უნდა შეასრულოთ ყველა დავალება).

I.გააფერადე: სამკუთხედები წითლად, კვადრატები – ცისფრად, წრეები – მწვანედ.

2. დათვალე რამდენი იყო თითოეული ფიგურა წინა დავალებაში:

II.არჩევითი დავალებები (უნდა შეასრულოთ ჩამოთვლილთაგან ერთი დავალება მაინც):

1. გააკეთე რობოტის აპლიკაცია ფერადი ფურცლებით:

1. შეასრულე ნიმუშის მიხედვით:

III.არასავალდებულო დავალებები (მოცემული დავალებებიდან შეგიძლიათ შეასრულოთ, რამდენიც გინდათ ან არცერთი):

1. ჩახატე მომდევნო ორი ფიგურა და გააფერადე შესაბამისად:

2.განაგრძე მიმდევრობა და გააფერადე კანონზომიერად შენ მიერ შერჩეული ფერებით:

სასწავლო მენიუს შესრულების შემდეგ მასწავლებელს მოუწევს სხვადასხვა ტიპის უკუკავშირის გაკეთება, რომელიც ხელს შეუწყობს მოსწავლეთა  ინდივიდუალური განვითარების მონიტორინგსა და სწავლების პროცესის გაუმჯობესებას. უკუკავშირი შეიძლება მოიცავდეს შემდეგ ელემენტებს:

  შექება და პოზიტიური უკუკავშირი – მასწავლებელს უნდა შეაქოს მოსწავლეები შესრულებული დავალებების ხარისხისთვის, განსაკუთრებით სავალდებულო დავალებების შესრულებისას. შექება უნდა იყოს კონკრეტული და აღწეროს რა არის კარგად გაკეთებული (მაგ., „ გააფერადე სამკუთხედები, ზუსტად მიყევი მითითებებს“). ეს აძლიერებს მოტივაციას და დადებით განწყობას.

  დავალებების ხარისხის შეფასება – მასწავლებელი ყურადღებას უნდა მიაქციოს თითოეულ დავალებას და განსაზღვროს, რამდენად სწორად და ეფექტურად განახორციელა მოსწავლემ მისი შესრულება. სავალდებულო დავალებებში უნდა შეფასდეს ზუსტი შესრულება, მაგალითად, ფიგურების სწორად გაფერადება და მათი რაოდენობის განსაზღვრა.

  გამაძლიერებელი რჩევები – თუ მოსწავლეს შეექმნა სირთულეები არჩევით ან არასავალდებულო დავალებებში, მასწავლებელმა უნდა მისცეს რჩევები და მიმართულებები, როგორ შეიძლება გაუმჯობესდეს შედეგი (მაგ., „შეგიძლია ფიგურების ჩახატვისას ყურადღება გაამახვილო უფრო ზუსტ ფორმებზე, რადგან ეს გააუმჯობესებს შენს შედეგებს“).

  პერსონალიზებული უკუკავშირი – დიფერენცირებული სწავლების პროცესში უკუკავშირი ინდივიდუალურად უნდა მოერგოს თითოეულ მოსწავლეს. მასწავლებელი უნდა შეაფასოს თითოეული მოსწავლის უნარები და პროგრესი მათი უნიკალური საჭიროებების მიხედვით. მაგალითად, თუ მოსწავლეს უჭირდა რობოტის აპლიკაციის შექმნა, მასწავლებელმა შეიძლება შესთავაზოს ალტერნატიული ტექნიკა ან  გამარტივებული დავალება, რომ გაუადვილოს მისი შესრულება.

  სამომავლო განვითარების გზების ჩვენება – მასწავლებელი უნდა მიუთითოს მოსწავლეს, რა შეიძლება გააუმჯობესოს მომდევნო აქტივობებში, რათა გააძლიეროს თავისი უნარები. ეს შეიძლება იყოს როგორც აკადემიური, ასევე კრეატიული მიმართულებები (მაგ., „შენი ნიმუში შესანიშნავი იყო, მომდევნო დავალებაში შეგიძლია მეტი ფერები გამოიყენო, რათა რობოტი უფრო მრავალფეროვანი გახდეს“).

  დაინტერესების გაზრდა – მასწავლებელმა უნდა მოიძიოს გზები, რათა თითოეულ მოსწავლეს დაეხმაროს ინტერესის გაღრმავებაში იმ დავალებების მიმართ, რომლებიც მისთვის რთულად გამოიყურება. მაგალითად, არასავალდებულო დავალებების დროს, თუ მოსწავლე ვერ ართმევს თავს კანონზომიერებების დადგენას, მასწავლებელმა შეიძლება შესთავაზოს დახმარება ან სასწავლო რესურსი, რომელიც ამ პროცესს გაამარტივებს.

  მთავარია, რომ უკუკავშირი იყოს პოზიტიური, ხელშემწყობი და მოსწავლისთვის გასაგები, რაც გააძლიერებს მის სწავლის პროცესს და გაზრდის მოტივაციას.

„ვწერ, რადგან წავიკითხე“  – ტონდელის ეს სხარტი ფრაზა ერთსა და იმავე დროს მწერლებსაც გულისხმობს და მკითხველებსაც, ხოლო მათთან ერთად – იმ სინერგიულ პროცესს, როცა კითხვა და წერა თანაბარი ძალით ზემოქმედებს ადამიანზე, ან პირიქით – ადამიანი თავისი შთაგონებით და ფიქრის სიმძლავრით ზემოქმედებს დროსა და სივრცეზე და ქმნის ერთ-ერთ ყველაზე იდუმალ ფენომენს – ლიტერატურას.

სწორედ ამ პროცესზე, წერისა და კითხვის ფიზიკურ-მეტაფიზიკურ ნიუანსებსა და მათ პრაქტიკულ მნიშვნელობაზე მოგითხრობთ წიგნი „წერის სიყვარული“, რომელიც სულ ცოტა ხნის წინ ნუნუ გელაძემ თარგმნა იტალიურიდან და უნივერსიტეტის გამომცემლობამ დასტამბა. ამ წიგნის ავტორი ცნობილი იტალიელი მწერალი, დრამატურგი, რეჟისორი, ჟურნალისტი და მთარგმნელი  დაჩა მარაინია. ის მსოფლიოს თითქმის ყველა ენაზეა თარგმნილი. ქართველი მკითხველი მის რომანებს სწორედ ნუნუ გელაძის თარგმანების წყალობით იცნობს („ხმები“, „გოგონა და მესიზმრე კაცი“).

„წერის სიყვარული“ პუბლიცისტური რომანია, თუმცა თავისი შინაარსითა და სტრუქტურით, ჩამთრევი ფიქრით და დიალოგის დინამიკით ერთ მთლიან მხატვრულ რომანადაც შეგვიძლია წავიკითხოთ. ის ნამდვილი შენაძენია ლიტერატურის მოყვარულთათვის, მასწავლებლებისთვის, მომავალი მწერლებისთვის.

ყველაფერი კი ასე დაიწყო: იტალიურ არხ Rai-ზე ორი სეზონის განმავლობაში გადიოდა გადაცემათა ციკლი „მე ვწერ, შენ წერ“, სადაც დაჩა მარაინი წერასთან დაკავშირებულ თემებს განიხილავდა. ამ გადაცემებმა დიდი პოპულარობა მოიპოვა. შეიძლება ითქვას, რომ წიგნი „წერის სიყვარული“ სწორედ იქ, იმ გადაცემათა ციკლში იწყება.

„წიგნში, რომელიც სატელევიზიო გადაცემის „მე ვწერ, შენ წერ“ კვალდაკვალ დაიბადა, დაჩა მარაინი საოცარი სიმსუბუქით მიგვიძღვება კითხვისა და წერის გზებზე. შევყავართ თავის ლაბორატორიაში და გატაცებითა და მორიდებით  გვანდობს მწერლის ხელობის საიდუმლოებებს, გვაძლევს მითითებებს და რჩევებს, გვთავაზობს წასაკითხ მასალას და სავარჯიშოებს, ამოწმებს და ასწორებს დამწყებ მწერალთა ტექსტებს. გვიხსნის პროზაულ თუ პოეტურ ტექსტებში ჩამალულ მექანიზმებს იმგვარად, რომ ვსწავლობთ, როგორ აღმოვაჩინოთ სიცოცხლის ერთ-ერთი უიშვიათესი მადლი – კითხვით ტკბობა“, – ვკითხულობთ წიგნის შესავალში.

ამ წიგნის გაცნობისას პირადი შთაბეჭდილება გამახსენდა – სტუდენტობის პირველი დღე და პირველი ლექცია ლიტერატურული დაოსტატების სპეციალობაზე, როდესაც ჩვენი ჯგუფის ხელმძღვანელმა, ვახუშტი კოტეტიშვილმა, ჩვეული ხავერდოვანი ბარიტონით და დინჯი გულწრფელობით გვითხრა: მე წერას ვერ გასწავლით, მაგრამ შევეცდები, კარგ მკითხველებად გაქციოთო.

ბატონი ვახუშტის ეს ფრაზა სამუდამოდ დამამახსოვრდა. კარგ მკითხველად ქცევაც ისეთივე იდუმალი და თავგადასავლებით სავსე პროცესი აღმოჩნდა, როგორიც ნებისმიერი სხვა მეტაფიზიკური მოგზაურობა შთაბეჭდილებათა თუ წარმოსახვათა სამყაროში. გარდა ამისა, ვირწმუნე, რომ კარგი მკითხველობა კარგ მოქალაქეობასაც ნიშნავს და, შესაბამისად, კითხვა სულაც არ არის მხოლოდ თავშესაქცევი/გასართობი  მომენტი. დაჩა მარაინის ამ თეორიულ-პრაქტიკული საუბრებით სავსე წიგნმა ჩემს რწმენასა და ფიქრებში კიდევ უფრო განმამტკიცა.

„ლიტერატურა ჭეშმარიტი სიხარულის, ტკბილი განცდის წყაროა, და არა შინაარსის, რომელსაც წიგნები გვთავაზობენ, არამედ იმის გამო, რომ კითხვა ადამიანის ინდივიდად ჩამოყალიბებისთვის დიდი წვრთნაა. კითხვის პროცესში ამბის, საუბრის, ფიქრის, ფანტაზიის, ოცნების საგნად, ინდივიდად გარდავიქმნებით და ამ გარდაქმნას არც დასასრული აქვს, არც საზღვარი და არც პაუზა.   ამიტომაცაა წერა შეუძლებელი, თუ არ კითხულობ“, – წერს დაჩა მარაინი.

ვივიანა როზი თავის წინასიტყვაობაში განმარტავს: „ეს არ გახლავთ რჩევების კრებული… ეს წიგნი უფრო შეკითხვების კრებულია და ამ შეკითხვებს მოსდევს მოსაზრებანი, რომლებიც ერთმანეთში ჯაჭვის რგოლებივით იკვრება და ხანმოკლე პოლიფონიებს წარმოშობს“. ამ შეკითხვებს შორის, ცხადია, დომინანტურია: რატომ ვკითხულობთ? რატომ ვწერთ? დაჩა მარაინის დიალოგები თავის კოლეგებთან სწორედ ამ შეკითხვებით იწყება.

საგულისხმო იყო იმ ფაქტის აღმოჩენა, რომ მკითხველთა რაოდენობით იტალია ბოლო ადგილზეა ევროპაში. ამის მიზეზს დაჩა მარაინი იტალიური ენის „ძნელად ჩამოყალიბების ისტორიაში“ ხედავს. თუმცა წერა გაცილებით მეტს უყვარს, ვიდრე კითხვა.

„კითხვა ბავშვობიდანვე წარმოადგენს შთამაგონებელ გამოცდილებას. და ძალზე მნიშვნელოვანია, წიგნთან ურთიერთობა ფამილარული იყოს, ვიდრე იგი ინტელექტუალურ ცნობისმოყვარეობად გადაიქცევა. წიგნები ფიზიკურად უნდა გაიცნო, ხელი უნდა შეავლო, დაყნოსო, თან ატარო“, – ამბობს დაჩა მარაინი და თანამოსაუბრეებს რეფლექსიისთვის ახალ თემას სთავაზობს – რას და როგორ (არ) კითხულობენ ბავშვები და დიდები.

„წერის სიყვარულს“ პირუთვნელობაც გამოარჩევს – მოსაუბრეები გულწრფელად, ღვლარჭნილი კეკლუცობის გარეშე განიხილავენ მათთვის მნიშვნელოვან თემებს, საუბრობენ პირად გამოცდილებებზე, ტკივილებზე, კომპლექსებზე, შიშებსა და სტიგმებზე. ბუნებრივად იგრძნობა სიმართლის ეს ატმოსფერო, რაც სწორედ მთავარი ინტერვიუერის – დაჩა მარაინის მორიგი შემოქმედებითი პროცესის ნაწილია.

მაგალითად, კითხვაზე, უნდა გააკეთოს თუ არა მწერალმა გათვლები მკითხველთან მიმართებით, პასუხი ერთმნიშვნელოვანია: გამაღიზიანებელია ზოგიერთ კომერციული მწერლის ბედნიერი, ვულგარული თვითკმაყოფილება. „კომერციული ლიტერატურა ეთვალთმაქცება მკითხველს, შთაბეჭდილებას უქმნის, რომ ჩართული ჰყავს ძალიან მაღალი დონის კულტურულ მოვლენაში. სინამდვილეში, ამის იქით შესაძლოა არც არაფერი იყოს“. შესაძლოა, წერის სურვილიც გქონდეს და ცოტ-ცოტა გამოგდიოდეს კიდეც, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ უკვე მწერალი ხარ. „ლიტერატურაში იმპროვიზაციები და სპონტანიზმები არ არსებობს. თხრობის წინაშე ჩვენ უმწიკვლონი არა ვართ. წერა არ დაუშვებს გულუბრყვილობას. გულუბრყვილო შეიძლება ცხოვრებაში იყო, მაგრამ ხელოვნებაში – არა, ვინაიდან ხელოვნება არის მეთოდი და შეგნება“.

მწერალი ანტონიო დე ბენედეტი ფიქრობს, რომ „ლიტერატურა, რომელიც დროს ვერ უძლებს, არის ის, რომელიც ლიტერატურიდან იბადება, ლიტერატურა, რომელიც დროს უძლებს, არის ის, რომელიც ცხოვრებიდან იბადება, ძლიერი ემოციებიდან, ტრავმებიდან, ნამდვილი შიშებიდან, ნამდვილი ტკივილებიდან“.

წერის თავგადასავალი სუფთა ფურცლიდან იწყება. ხოლო სუფთა ფურცელი ერთდროულად თავდავიწყებამდე მიმზიდველიცაა და შიშის მომგვრელიც. მას, ვინც ამ ვნებებს დაძლევს და გზას მეომრის გამბედაობით გაუყვება, წინ ახალ ფათერაკებთან ერთად აღმოჩენათა სასწაული ელოდება. „წერის სიყვარულში“ ყველა ის ნიუანსია აქცენტირებული, რისგანაც ეს მოგზაურობა შედგება.

არის თუ არა მწერალი თავისი დროის მოწმე? ეხმარება მას დოკუმენტური ფაქტები? წერის დროს ივიწყებს მათ თუ პირიქით, სამუდამოდ იმახსოვრებს? კითხვაზე, აქვს თუ არა აზრი წერას სიტყვათა დასაუნჯებლად და გარდაცვლილებთან სასაუბროდ, ტონინო გუერა პასუხობს: „მე უფრო იმათთან დიალოგის მომხრე ვარ, ვინც უნდა დაიბადოს. ჩემი სურვილი, ჩემი თამაში, ლექსებისა  და მოთხრობების წერით ჩემი გატაცება სიკვდილის შიშის დაძლევის მეთოდია და იმის შემოწმება, გახანგრძლივდება თუ არა  ჩემი ცხოვრება სხვების მეხსიერებაში“.

საინტერესოა ენის შესახებ რეფლექსია. დაჩა მარაინი წერს: „ჩვენი ქვეყანა ლინგვისტური თვალსაზრისით დღესაც ორადაა გაყოფილი: ერთი მხრივ, ყოველდღიური საყველპურო ენა, პირმოტეხილი, კოჭლი, ნახევრად დიალექტური, მეორე მხრივ, ინსტიტუციონალური ენის პრეტენზიული პროსოპოპეა. საშუალო იტალიური ენა კლიშეებით გადავსებული, ჟარგონებითა და უცხოური ტერმინებით, განსაკუთრებით ინგლისურით, შეკაზმული მოუწესრიგებელი ენაა, სათანადო ყურადღებას არ იჩენს სიტყვათა შერჩევისას და დიალექტებზე გაცილებით ღარიბია. იგი ბუნდოვანი ენაა, სითბოსა და მჭვირვალობას მოკლებული, საშუალოობის ენაა, უიმედოდ დაუდევარი, რადგან გამაღიზიანებელი და  აშკარად გამოკვეთილი   პირობითობით ხასიათდება“.

რაც შეეხება თარგმანის ხელოვნებას, დაჩა მარაინისა და მის თანამოსაუბრეთა აზრით, ნებისმიერი თარგმანი ხელახლა იქმნება, რასაც, თავისთავად ცხადია, უამრავი რისკი ახლავს. თუმცა თუ იმ წიგნის ქართული თარგმანის მაგალითზე ვიმსჯელებთ, რომელზეც ვსაუბრობთ, თამამად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ყველა რისკი ზედმიწევნით დაძლეულია და ხელთ გვაქვს იდეალურად თანხვედრილი დედნისეული და თარგმნილი ტექსტები, სავსე სილაღით, მრავალფეროვანი ენობრივი ნიაუნსებით, პოეტური და გრავიტაციული ენერგიით, რაც მთარგმნელ ნუნუ გელაძის ხელწერა და ოსტატობაა.

ლიტერატურული ჟანრები, თემები, სტილი და მისი მრავალსახეობანი, პროზისა და პოეზიის განსხვავება – ეს არასრული ჩამონათვალია იმ თემებისა, რომელთაც კოლეგებთან  საინტერესო დისკუსიაში შლის დაჩა მარაინი. როგორ აიგება სიუჟეტი, საიდან იბადება პერსონაჟი, რა ქმნის მის მოტივაციას და ამბის დრამატიზმს, სად გადის ზღვარი ავტორისა და მისივე ტექსტის უფლებებს შორის, რა განასხვავებს ერთმანეთისგან ნაწერ და ზეპირ ტექსტებს („ნაწერი ყოველთვის ფესვებგადგმულია, ენის მიღმა ვითარდება როგორც ჩანასახი და არა როგორც ხაზი, იგი წარმოაჩენს არსს და ემუქრება საიდუმლოს, კონტრკომუნიკაციაა, შიშს გვგვრის“, – როლან ბარტი). ამ თემებზე საუბრის შემდეგ ყოველ თავს ახლავს პრაქტიკული სავარჯიშოები და საკითხავები. ისინი ფიქრისა და მსჯელობისთვის განგაწყობთ, შემოქმედებით რეფლექსიაში ჩაგრთავთ და იმაშიც დაგეხმარებათ, თავად ააგოთ მსგავსი დიალოგები/გაკვეთილები სასურველ აუდიტორიასთან.

„წერის სიყვარულში“ ზღვა მასალაა და წარმოუდგენელია, ერთი წერილის ფარგლებში ჩავტიოთ ყველა საკითხი და ნიუანსი. საბედნიეროდ, ეს წიგნი უკვე ქართველი მკითხველის საკუთრებაა და ნებისმიერს შეუძლია, მოიხელთოს და იმოგზაუროს კითხვებითა და პასუხებით სავსე ლიტერატურულ სამყაროში.

დასასრულ, ერთ სავარჯიშოს გამოვარჩევდი, რომელმაც პირადად მე მხატვრული ინტერესი აღმიძრა და მეტაფორათა უღრანშიც შემიყვანა – ზღვის თემაზე საუბრისას დაჩა მარაინი იმ მეტაფორებს ჩამოთვლის, რომლებითაც მოიხსენიებს მსოფლიო ლიტერატურა ბუნების ამ შთამბეჭდავ ფენომენს: ემპედოკლემ ზღვას „მიწის ოფლი“ უწოდა, მარინეტიმ – „აღმოსავლელი მოცეკვავე ქალი“, პაბლო ნერუდამ ხოტბა შეასხა როგორც „ვარსკვლავებით მოჭედილ ბუმბულს“.  უნგარეტი წერდა: „ზღვისაგან ჩემთვის შევიკარი სიგრილის კუბო“.

და თქვენ როგორ იტყოდით?