„ცუდ რამეებს მეძახდა, შე სულელო და დებილოო, მერე მუცელში დამარტყა ხელი. ძაან არ მტკენია, მაგრამ ცრემლები წამომივიდა. შევტრიალდი და გავიქეცი. გამომეკიდნენ, სპორტდარბაზისკენ უკანმოუხედავად მივრბოდი, ფეხბურთის სავარჯიშო მინდორზე რო გადავრბოდი, შევამჩნიე, როგორ წამოდგა ხის ტრიბუნაზე მჯდარი ფელერსი და თვალი გამომაყოლა… იგი უჩვეულო გამომეტყველებით მომიახლოვდა და მითხრა, ახლავე ფორმა ჩაიცვიო. ცოტა ხანში თვითონაც შემოვიდა გასახდელში,  ქაღალდის ფურცელზე დახატული სამი კომბინაცია მიჩვენა და მითხრა, რაც შეიძლება, კარგად დაიმახსოვრეო.

იმ დღეს სავარჯიშო მინდორზე ბიჭები ორ გუნდად დაგვყო. უცებ ქუოტერბერკმა ბურთი მომაწოდა და მითხრა, შუა ხაზის მარცხენა ძელიდან კარის ძელამდე მიიტანეო. როგორც კი სხვები გამომეკიდნენ, მთელი სისწრაფით გავიქეცი, შვიდ-რვა კაცს დავუსხლტი… მწვრთნელი ფელერსი კმაყოფილი იყო, გახარებული ხტოდა და ყვიროდა. კიდე ბევრჯერ გავირბინე, გაირკვა, რო როცა მომდევდნენ, უფრო სწრაფად გავრბოდი, რომელი სულელი არ გაიქცეოდა!

იმ დღიდან პოპულარული გავხდი და თანაგუნდელებიც უფრო თავაზიანად მექცეოდნენ“

/უინსტონ გრუმი, „ფორესტ გამპი“/

დარგის სპეციალისტები ნიჭის რამდენიმე ძირითად თვისებას გამოყოფენ. ესენია:

1. მოტივაცია

მათ აქვთ სწავლის განსაკუთრებული სურვილი და ძლიერი შინაგანი სტიმული ინდივიდუალური ან ჯგუფური მოთხოვნილების დაკმაყოფილების ან მიზნის მისაღწევად.

2. ინტერესები

ნიჭიერ ბავშვებს ახასიათებთ ინტენსიური, ზოგჯერ უჩვეულო ინტერესები. არსებობს აქტივობები, საგნები და ა.შ., რომლებსაც მათთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ან ღირებულება აქვს და განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა.

3. კომუნიკაციის უნარი

ნიჭიერ ბავშვებს მარტივად შეუძლიათ სიგნალების ან მნიშვნელობების გადაცემა და მიღება სიმბოლოთა სისტემის მეშვეობით (კოდები, ჟესტები, ენა და რიცხვები), შესწევთ არაჩვეულებრივი კომუნიკაციის უნარი (ვერბალური, არავერბალური, ფიზიკური, მხატვრული სიმბოლური), შეუძლიათ განსაკუთრებით შესაფერისი მაგალითებისა და ილუსტრაციების გამოყენება.

4. პრობლემის გადაჭრის უნარი

ნიჭიერმა ბავშვებმა თავისით იციან პრობლემების ამოცნობისა და გადაჭრის ეფექტური სტრატეგიები, მარტივად ჭვრეტენ ალტერნატივების სწორი თანმიმდევრობის განსაზღვრის პროცესს სასურველ მიზნამდე ან დავალების წარმატებულ დასასრულამდე მისასვლელად. ახასიათებთ პრობლემების გადასაჭრელად სისტემური სტრატეგიის შემუშავების და, საჭიროებისამებრ, სტრატეგიის შეცვლის არაჩვეულებრივი უნარი; მარტივად გამოსდით ახალი დიზაინების შექმნა, გამომგონებელობა.

5. მეხსიერება

ნიჭიერი ბავშვები ფლობენ დიდ და მდიდარ ინფორმაციას სასკოლო თუ არასასკოლო თემებზე, შესწევთ ინფორმაციის შენახვისა და მოპოვების განსაკუთრებული უნარი. შესაძლოა, მხოლოდ 1-2 გამეორებით ოსტატდებოდნენ.  დეტალებს უღრმავდებიან, ინფორმაციით მანიპულირებენ.

6. გამოკითხვა/ცნობისმოყვარეობა

ნიჭიერი ბავშვები სვამენ ბევრ კითხვას, უყვართ ექსპერიმენტები, გამოკვლევები. ახალისებთ ცოდნის შეძენის, ინფორმაციის ძიების პროცესი; შეუძლიათ არაორდინარული კითხვების დასმა, აქვთ ასაკისთვის შეუფერებელი ქცევა, რომელიც მიმართულია მასალების, მოწყობილობების ან სიტუაციების შესახებ ინფორმაციის მოპოვებისკენ.

7. გამჭრიახობა

ნიჭიერებს შეუძლიათ ახალი ცნებების სწრაფად და იოლად გაგება/გააზრება; კავშირების დანახვა და ღრმა მნიშვნელობების წვდომა; სწორი გადაწყვეტილებების უეცარი აღმოჩენა, უპირველეს ყოვლისა, ცდასა და შეცდომაზე დაყრდნობით; განსხვავებული ელემენტების მოულოდნელი გზებით გაერთიანება; იდეებისა და დისციპლინების ინტეგრაცია.

8. მსჯელობა

ნიჭიერი ბავშვები ლოგიკურ გზებს ეძებენ ამა თუ იმ გადაწყვეტილების აღსასრულებლად; აქვთ უაღრესად მიზანმიმართული, კონტროლირებადი, აქტიური, წინდახედული და მიზანზე ორიენტირებული აზროვნება, განზოგადების, მეტაფორებისა და ანალოგიების გამოყენებისა და შეფასების მაღალი უნარები,  შეუძლიათ კრიტიკულად ფიქრი და სარწმუნო პასუხის გაცემა.

9. წარმოსახვა/ მიგნებები

უჩნდებათ ბევრი იდეა, არიან უაღრესად ორიგინალურები, საგნების წარმოსახვაში ფორმირების პროცესში და მის მიღმა ახასიათებთ იმ თვისებების, სიტუაციების ან ურთიერთობების აღქმა, რომლებიც არ არის აშკარა; შეუძლიათ პრობლემის გადაჭრა არატრადიციული ხერხით; არიან გამორჩეული გამომგონებლები ყოველდღიური მასალების გამოყენებისას; მუდამ აკვირდებიან; ზოგჯერ უჩნდებათ, ერთი შეხედვით, სულელური იდეები; აქვთ მაღალი ცნობისწადილი.

10. იუმორი

ნიჭიერ ბავშვებს აქვთ კარგად განვითარებული იუმორის გრძნობა; შესწევთ რთულ სიტუაციებში ძირითადი იდეების ან პრობლემების იუმორისტული გზით გამოხატვის უნარი; ზოგჯერ მათი იუმორი ფრთხილი ან მტრულია; აქვთ უჩვეულო ხედვა, იშვიათი ემოციური სიღრმე, ახასიათებთ გამოცდილებისადმი ღიაობა.

11. ინტენსივობა („ზედმეტი აგზნებადობა”)

ნიჭიერ ბავშვებს ახასიათებთ რეაქციებისა და ქცევების ინტენსიურობა, ძალიან ძლიერი, თუნდაც ექსტრემალური რეაქცია სტიმულებზე ემოციურ, ინტელექტუალურ, სენსორულ, ფსიქომოტორულ და წარმოსახვით უნარებში; აქვთ ზედმეტად აგზნების, ძლიერი სტიმულის მიღების ინტენსიური სურვილი, ძლიერი ემოციები; ეძებენ ინტელექტუალურ სტიმულაციას. მათში სენსორული გამოცდილება იწვევს ძლიერ რეაქციას; ახასიათებთ მუდმივი ან განმეორებითი მოძრაობა ან ჟესტიკულაცია, ინტენსიური წარმოსახვითი ცხოვრება.

12. მგრძნობელობა

ნიჭიერ ბავშვებს აქვთ ძლიერი რეაქციები ემოციურ სტიმულებზე; მოვლენები და სიტუაციები აფექტურ და სოციალურ სფეროებში ჩვეულებრივზე ძლიერ პასუხს იწვევს; აქვთ თანაგრძნობისა და სამართლიანობის მძაფრი გრძნობა; ახასიათებთ და ზოგჯერ ტანჯავთ მორალური და ეთიკური სენსიტიურობა, სოციალურად „განსხვავებულობის“ შეგრძნება, ეგზისტენციალური შფოთვა; ხშირად არიან  ზედმეტად თვითკრიტიკულები[1].

საგულისხმოა, რომ, ნიჭიერების ამდენი კარგი თუ დასაფიქრებელი მახასიათებლის მიუხედავად, სხვადასხვა კვლევის მიხედვით, მაგალითად, აშშ-ში,  ნიჭიერ ბავშვთა დაახლოებით 40%-ს დაბალი აკადემიური მოსწრება აქვს. თავის საინტერესო წერილში -„ნიჭიერია, მაგრამ ზარმაცი!“[2] – ნანა დიხამინჯია გამოთქვამს წუხილს, რომ საქართველოში ასეთი კვლევა არ ჩატარებულა და, რომ საქართველოში მასწავლებლები და მშობლები ასეთ შემთხვევებს მარტივად, სიზარმაცით ან მოტივაციის ნაკლებობით ხსნიან. სინამდვილეში კი ნიჭიერი ბავშვი არაერთი მიზეზის გამო ხვდება ამ მდგომარეობაში. ამ მიზეზთა გააზრება აუცილებელია, რათა მშობლებმაც და მასწავლებლებმაც სწორი სტრატეგია შეიმუშაონ ბავშვის დასახმარებლად და მისი შესაძლებლობების მაქსიმალურად განსავითარებლად. მკვლევრის განმარტებით, ტერმინი „Gifted Underachiever“ გულისხმობს ადამიანს, რომლის ნიჭიერება აშკარა იყო, მან კი ეს პოტენციალი ვერ გამოიყენა, წარმატებას ვერ მიაღწია (თუმცა ეს სიტყვა სრულყოფილად ვერ ასახავს პრობლემას). კვლევები უმთავრესად ეხება ნიჭიერ მოსწავლეებს, რომლებიც მაღალ აკადემიურ შედეგებს ვერ აღწევენ, მიუხედავად იმისა, რომ ამისთვის ყველა პირობა აქვთ, ზოგჯერ კი სულაც გულს იცრუებენ სწავლაზე. ამის მიზეზებად ასახელებენ:

• გარემოს, რომელიც არ უწყობს ხელს მათი ნიჭის განვითარებას და არ ახალისებს აკადემიურ მიღწევებს;
• სწავლის მიმართ ინტერესისა და მოტივაციის უქონლობას;
• რომელიმე მდგომარეობას, განვითარების ან სწავლის უნარის დარღვევას, რომელიც ჩქმალავს მათ ნიჭს.

არადა, მკვლევრები თანხმდებიან, რომ თუ ნიჭიერი მოსწავლეების სწავლასთან დაკავშირებულ საჭიროებებს უგულებელვყოფთ, შედეგად მივიღებთ:

• ცუდ სასწავლო/სასკოლო ჩვევებს;
• ქცევით პრობლემებს;
• აპათიას და მოტივაციის უქონლობას;
• შესაძლებლობების უგულებელყოფით ან დაცინვით გამოწვეული ემოციურ/ფსიქოლოგიურ პრობლემებს;
• დაბალ სასწავლო შედეგებს;
• სწავლისთვის თავის დანებების სურვილს;
• ნარკოტიკებზე ან ალკოჰოლზე დამოკიდებულების და კრიმინალურ ქმედებებში ჩართვის ტენდენციას;
• ფსიქიკურ აშლილობას.

რა დაგვეხმარება ნიჭიერ ბავშვებთან მუშაობისას?

* მოქნილი სასწავლო პროგრამა, რომელიც მოითხოვს უმაღლესი კოგნიტიური პროცესებისა და ცნებების გამოყენებას;

* სტრუქტურირებული მოთხოვნებისა და შეზღუდული დროითი ჩარჩოებისგან თავისუფლება;

* დრო და თავისუფლება ექსპერიმენტებისთვის, მათთვის საინტერესო საგნებისა და თემების შესასწავლად;

* თავისუფალი წვდომა საჭირო სასწავლო რესურსებზე, რა სირთულისაც არ უნდა იყონ ისინი (განათლების ასაკობრივი საფეხური არარელევანტურია ნიჭიერი მოსწავლეებისთვის, რომლებსაც შეუძლიათ, გაუმკლავდნენ გაცილებით რთულ მასალას);

* დაპირისპირება საზოგადოებრივ პრობლემებსა და საკითხებთან, რომელთა წინასწარ განსაზღვრული გადაწყვეტა არ არსებობს;

* კრეატიული იდეების გაჟღერებისა და განხილვის შესაძლებლობა;

* კითხვების დასმის, აღმოჩენების გაკეთების, საკუთარი ინტერესის სიღრმისეულად შესწავლის წახალისება;

* სხვა ნიჭიერ მოსწავლეებთან, უფროსებთან მუშაობისა და ურთიერთობის შესაძლებლობა;

*  სიღრმისეული კულტურული გამოცდილების ფართო არჩევანი მუზეუმებში, არქივებში და ა.შ.

* სხვების დახმარების შესაძლებლობა (მაგ., მოხალისე მკითხველობა უსინათლოებისთვის, მოხალისე მასწავლებლობა დაბალი კლასების მოსწავლეებისთვის);

* მათი ნიჭის ადეკვატური აღიარება და მიღება;

* საკუთარი შესაძლებლობების გაცნობიერება (ბევრმა ნიჭიერმა ადამიანმა არ იცოდა, რომ მის თავს რაღაც უჩვეულო ხდებოდა, სანამ ვიღაც არ დაეხმარა საკუთარი შესაძლებლობების აღმოჩენაში.)

ძირითადი რეკომენდაცია ამ მიმართულებით სკოლებისა და საგანმანათლებლო სისტემებისთვის შემდეგია:

• გამოიყენონ შესაბამისი პროტოკოლები ბავშვების განსაკუთრებული უნარების/ნიჭის საიდენტიფიკაციოდ და პროგრამირების/მიდგომების მოდელები, რომლებიც ავითარებს ბავშვის პოტენციალს, რათა გამოავლინონ ნიჭიერი მოსწავლეები ყველა შესაძლო და ისტორიულად ნაკლებად თვალსაჩინო სოციალურ ჯგუფში (მაგ.: სოციალურად დაუცველები, ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენლები, შეზღუდული შესაძლებლობის/სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონეები და სხვ.).
• უზრუნველყონ წვდომა კომპლექსურ/მრავალფეროვან სწავლის შესაძლებლობებზე ყველა მოსწავლისთვის, განსაკუთრებით მათთვის, ვინც უფრო შეუმჩნეველია, რათა აღმოცენებული ნიჭი იყოს აღიარებული და მაქსიმალურად წახალისებული.
• გამოავლინონ „ორმაგად განსაკუთრებული“ მოსწავლეების ნიჭი, ამასთან ერთად – შეზღუდული შესაძლებლობის/სპეციალური საჭიროების სფეროები და გამოიყენონ ძლიერ მხარეებზე დაფუძნებული, ნიჭზე ორიენტირებული მიდგომა საკლასო ოთახში და მის გარეთ.
• უზრუნველყონ მასწავლებლებისა და მშობლების განათლება ნიჭიერი მოსწავლეების სოციალურ-ემოციური განვითარების ხელშეწყობის სტრატეგიების შესახებ.
• შეიმუშაონ მრავალფეროვანი ნიჭიერი საგანმანათლებლო სერვისები ნიჭიერი სტუდენტების მრავალმხრივი და ცვალებადი საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად[3].

[1]http://inclusion.ge/res/docs/2023050216240092828.pdf

[2]https://mastsavlebeli.ge/?p=12834

[3]http://inclusion.ge/res/docs/2023050216240092828.pdf

(გაგრძელება)

BRICS-ის ქვეყნების დაწინაურებამ ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში, გლობალური ეკონომიკური და გეოპოლიტიკური ცვლილებები გამოიწვია.

ალიანსი საკუთარ თავს დიდი შვიდეულის (G7 ) – შეერთებული შტატების, კანადის, საფრანგეთის, გერმანიის, იტალიის, დიდი ბრიტანეთისა და იაპონიის ერთობის ალტერნატივად განიხილავს. BRICS-ის ქვეყნების სწრაფმა ეკონომიკურმა ზრდამ და განვითარებამ მათი გავლენა და ამბიციები გაზარდა. გაერთიანება ცდილობს, შეცვალოს, მისი ხედვით, შეერთებული შტატებისა და მისი მოკავშირეების მიერ ნაკარნახევი საერთაშორისო წესრიგი.

ჩინეთის ეკონომიკურმა აღმავლობამ განსაკუთრებით შეცვალა გლობალური ვაჭრობა და ინვესტიციები. წარმოების, მასიური სამომხმარებლო ბაზრისა და ინოვაციებზე ორიენტირებულმა ზრდამ იგი გლობალური ეკონომიკის მწვერვალზე აიყვანა. ინდოეთი, რომელიც ჩინეთს ჯერ კიდევ რამდენიმე ნაბიჯით ჩამორჩება, მოსახლეობის რაოდენობითა და განვითარებული ტექნოლოგიური ინდუსტრიის წყალობით, ბლოკის მეორე ეკონომიკური ზესახელმწიფო ხდება.

განსხვავებული მდგომარეობაა რუსეთში, ბრაზილიასა და სამხრეთ აფრიკაში, რომელთა წილი გლობალურ მშპ-ში (მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის მიხედვით) რეალურად მცირდება ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში.

BRICS-ის ქვეყნების აღზევებამ, მიუხედავად ბლოკში არსებული გამოწვევებისა, გაზარდა გლობალური მმართველობის მოთხოვნა, რაც ხაზს უსვამს დასავლეთის G7 ქვეყნების მიერ ჩამოყალიბებული პოლიტიკისგან განსხვავებულ შეხედულებებს. ყველაზე მკაფიოდ ეს გამოჩნდა უკრაინაში რუსეთის შეჭრის დროს. მიუხედავად იმისა, რომ G7-მა დაგმო თავდასხმა და მკაცრი სანქციები დაუწესა რუსეთს, BRICS-ის არცერთმა წევრმა არ დაგმო რუსეთის ქმედებები და არც სანქციებს შეუერთდა.

BRICS ცდილობს, ჩამოაყალიბოს განვითარებადი ეკონომიკის ერთიანი ფრონტი სხვადასხვა ინსტიტუციაში. ჯგუფი მიზნად ისახავს როგორც არსებულ ინსტიტუციებში რეფორმების გატარებას – მაგალითად, გაეროს უშიშროების საბჭოს გაფართოებას, ისე მოლაპარაკებების ბლოკების შექმნას ამ ინსტიტუციებში. მაგალითად, BRICS-ის ქვეყნები ეწინააღმდეგებოდნენ რუსეთის უკრაინაში შეჭრის შესახებ გაეროს პოზიციას, ცდილობდნენ შეემუშავებინათ ერთიანი პოზიციები ირანის ბირთვულ პროგრამასთან, ასევე ავღანეთში, ღაზაში, ლიბიასა და სირიაში კონფლიქტებთან დაკავშირებით.

დიდი ხნის განმავლობაში G7 აკონტროლებდა გლობალურ ეკონომიკურ მმართველობასა და გადაწყვეტილების მიღებას.

G7-ისა და BRICS-ის ქვეყნების ერთობლივი მშპ-ს წილი მსოფლიო მშპ-ში მსყიდველუნარიანობის პარიტეტის მიხედვით

ეს მონაცემები მსყიდველობითი უნარის პარიტეტის (PPP) გათვალისწინებითაა გაანგარიშებული – ანუ მაჩვენებლით, რომელიც სხვადასხვა ვალუტის მსყიდველობითუნარიანობას ათანაბრებს და ეკონომიკების შედარებას შესაძლებელს ხდის. მსყიდველობითი უნარის პარიტეტი საშუალებას იძლევა, დადგინდეს რამდენი ფულია საჭირო ერთი და იმავე ოდენობის საქონლისა და მომსახურების შესაძენად სხვადასხვა ქვეყანაში.

ბლოკის ეკონომიკურ წარმატებას ძირითადად ჩინეთი და ინდოეთი განაპირობებენ. ეკონომისტი ჯიმ ო’ნილი – BRICS -ის ტერმინისა და იდეის ავტორი – დღეს აცხადებს, რომ ხუთიდან სამი ქვეყნის – რუსეთის, ბრაზილიისა და სამხრეთ აფრიკის ეკონომიკური მნიშვნელობა „შებრუნებულია“: „ინდოეთისა და ჩინეთის გარეშე, არ ვიცი, რა იქნებოდა BRICS. სწორედ ამ ორის გამოა, რომ საერთო ზომა ისეთია, როგორიც არის. ამ ორის გარეშე საერთოდ არ იქნებოდა დიდი“.

BRICS-ის გაფართოება მიზნად ისახავს გლობალური ეკონომიკური და პოლიტიკური გავლენის გაძლიერებას, რაც კონკურენციას გაუწევს G7-ს და დასავლეთის ინსტიტუციებს. ჯგუფი ცდილობს, ხელი შეუწყოს უფრო მრავალპოლარულ სამყაროს, შეამციროს შეერთებული შტატებისა და მისი მოკავშირეების დომინირება.

BRICS-ის სახელმწიფოების მეთაურები ყოველწლიურად იკრიბებიან, თითოეული ქვეყანა იღებს ერთწლიან თავმჯდომარეობას პრიორიტეტების განსაზღვრისა და სამიტის მასპინძლობისთვის. ბლოკი ეყრდნობა კონსენსუსზე დაფუძნებულ გადაწყვეტილებებს, რომლებიც ძირითადად არაფორმალურია: მას არ გააჩნია განსაზღვრული წესდება, სამდივნო ან საერთო ფონდი.

გარდა იმისა, რომ BRICS წარმოადგენს მსოფლიოს მოსახლეობის დაახლოებით ნახევარსა და გლობალური მშპ-ს 35%-ს ირანისა და არაბეთის გაერთიანებული საამიროების დამატებით, ბლოკმა გაზარდა ნავთობის ერთობლივი წარმოება თითქმის 50%-ით და ახლა ნავთობის გლობალური მოპოვების თითქმის 30%-ს შეადგენს, ენერგეტიკის ინსტიტუტის თანახმად. ბუნებრივი რესურსების გლობალურ ბაზარზე წევრ ქვეყნებზე ნედლეულის მსოფლიო ექსპორტის, დაახლოებით, 25% მოდის. იგი აერთიანებს ნავთობის ძირითად გლობალურ მწარმოებლებს გადამწყვეტი სავაჭრო პუნქტების მახლობლად, როგორიცაა – სუეცის არხი, ჰორმუზისა და ბაბ-ელ მანდების სრუტეები. ინდოეთი, ირანი და რუსეთი უკვე ავითარებენ საერთაშორისო სატრანსპორტო დერეფანს.

BRICS-ის ქვეყნებში, კერძოდ, ბრაზილიაში, რუსეთში, ჩინეთში, ინდოეთში, ირანსა და სამხრეთ აფრიკაში რკინის მადნის მსოფლიო მარაგის, დაახლოებით, 30%-ია.

გლობალური სამხრეთის ეკონომიკური ზრდის პოტენციალი და უსაფრთხოების მზარდი გავლენა ხელს უწყობს მისი გლობალური მნიშვნელობის ზრდას.

ექსპორტის კუთხით ჯგუფის როლი შედარებით მცირეა. ბლოკის ექსპორტის თითქმის ორი მესამედი ჩინეთზე მოდის.

მიუხედავად იმისა, რომ BRICS არის „თანაბარი პარტნიორობა იმ ქვეყნებში, რომლებსაც აქვთ განსხვავებული შეხედულებები, მაგრამ აქვთ საერთო ხედვა უკეთესი სამყაროს შესახებ“, როგორც ეს სამხრეთ აფრიკის პრეზიდენტმა კირილ რამაფოსამ განაცხადა, ძნელია უგულებელყო ჩინეთის დიდი როლი, როგორც ეკონომიკური, ასევე პოლიტიკური ძალაუფლების თვალსაზრისით. მსყიდველობითუნარიანობის პარიტეტის მიხედვით, ჩინეთის მშპ აღემატება BRICS-ის დარჩენილი რვა წევრის მთლიან მშპ-ს და ძნელი წარმოსადგენია, რომ ქვეყანამ არ გამოიყენოს ეს ძალა ბლოკის შიგნით მოლაპარაკებებში.

BRICS-ის წევრების გლობალური გავლენა

BRICS ქვეყნების მსოფლიო მშპ-ს, მოსახლეობის, ნავთობის პროდუქციის და საქონლის ექსპორტის წილი

BRICS-ის ხუთმა ქვეყანამ მიაღწია G7-ის ქვეყნების საერთო მსყიდველობითი უნარის პარიტეტზე (მუპ) მორგებულ მშპ-ს, თუმცა ისინი მაინც ჩამორჩებიან G7-ის განვითარებული ეკონომიკის მაჩვენებლით – მშპ ერთ სულ მოსახლეზე, ეკონომიკური განვითარებისა და კეთილდღეობის თვალსაზრისით.

საერთაშორისო სავალუტო ფონდის მონაცემებით, BRICS-ის ხუთი წევრიდან არცერთი არ უახლოვდება იაპონიის მშპ-ს ერთ სულ მოსახლეზე, რაც თავის მხრივ ყველაზე დაბალია G7 ქვეყნებს შორის. PPP-ით მორგებული საერთაშორისო დოლარის გამოყენებით, შეერთებული შტატების მშპ ერთ სულ მოსახლეზე შეადგენს 80,035 აშშ დოლარს, რაც სამჯერ აღემატება ჩინეთის მაჩვენებელს – 23,382 აშშ დოლარს.

BRICS და G7 ქვეყნები

G7 და BRICS ქვეყნების მშპ ერთ სულ მოსახლეზე 2023 წელს საერთაშორისო დოლარში მსყიდველუნარიანობის პატიტეტის მიხედვით

გლობალურ ტრანზაქციებში დოლარის დომინირების გამო სულ უფრო იზრდება უკმაყოფილება, რაც მათ დასავლური სანქციების წინაშე აყენებს. BRICS-ის ლიდერები დიდი ხანია, მხარს უჭერენ დედოლარიზაციას.

2023 წლისთვის BRICS საკუთარი ვალუტის შემოღების საკითხს განიხილავდა. კერძოდ, ბრაზილიის პრეზიდენტმა ლულა და სილვამ წევრ ქვეყნებს BRICS-ის საერთო ვალუტის შექმნისკენ მოუწოდა, დოლარის რყევების მიმართ დაუცველობისა და დამოკიდებულების შესამცირებლად.

ჯგუფის ახალი განვითარების ბანკი (NDB) და პირობითი სარეზერვო შეთანხმება (CRA) მსოფლიო ბანკისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის (IMF) ალტერნატივად განიხილება. BRICS-ის წევრები იმედოვნებენ, რომ ალტერნატიულ საკრედიტო ინსტიტუტებს შეუძლიათ, გაააქტიურონ სამხრეთის ქვეყნების თანამშრომლობა და შეამცირონ დამოკიდებულება დაფინანსების ტრადიციულ წყაროებზე. თუმცა, ალიანსის ეკონომიკური და გეოპოლიტიკური განსხვავების გამო, საერთო ვალუტის შემოღების შესაძლებლობა საკმაოდ დაბალია.

2014 წლის ივლისში, BRICS-ის მეექვსე სამიტზე ფორტალეზაში, BRICS-ის წევრებმა ხელი მოაწერეს დოკუმენტს 100 მილიარდი აშშ$-ის ახალი განვითარების ბანკის (ადრე ცნობილი როგორც „BRICS განვითარების ბანკი“) და სარეზერვო ვალუტის ფონდის შექმნის შესახებ, რომლის ღირებულებაც 100 მილიარდ აშშ$-ზე მეტია. ასევე, ხელი მოეწერა BRICS-ის საექსპორტო საკრედიტო სააგენტოებს შორის თანამშრომლობას.

2024 წლის პრიორიტეტები ასევე მოიცავს ახალი წევრების ინტეგრაციას და BRICS-ის პარტნიორი ქვეყნების ახალი კატეგორიის ჩამოყალიბებას, რომლებიც, სავარაუდოდ, სრული წევრები არ იქნებიან.

ამავდროულად, BRICS უკვე ფიქრობს შემდგომ გაფართოებაზე. ამჟამინდელმა წევრებმა აღნიშნეს, რომ ისინი ცდილობენ, მიიზიდონ მეტი წევრი და პარტნიორი ქვეყანა, რათა წვდომა გააფართოონ რეგიონულ სავაჭრო ბლოკებზე. ჯგუფი თავის კარს ხსნის, ორმოცზე მეტმა ქვეყანამ გამოხატა გაწევრიანების ინტერესი და მინიმუმ ოცმა ითხოვა გაწევრება.

BRICS-ის ქვეყნებს შორის ურთიერთობა ყოველთვის არ არის ჰარმონიული. მაგალითად, ჩინეთის ამბიციები ცენტრალურ აზიაში ზოგიერთის მიერ განიხილება, როგორც რუსული გავლენის უზურპაციის მცდელობა; ინდოეთსა და ჩინეთს შორის სასაზღვრო დავები მუდმივ პრობლემებს ქმნის. რუსეთის შეჭრამ უკრაინაში ასევე გამოიწვია უკმაყოფილება ბლოკში, მისი გლობალური ეკონომიკური გავლენითა და წევრების ურთიერთობების გართულებით დასავლეთთან. რუსეთისთვის BRICS დასავლეთთან დაპირისპირების მორიგი ფრონტია – უკრაინაში შეჭრის გამო დაწესებული დასავლური სანქციების დაძლევის საშუალება და, ამავე დროს, შესაძლებლობა, აჩვენოს დასავლეთს, რომ მას მეგობრები და მოკავშირეები კვლავ ჰყავს.

ჩინეთისთვის ეს ალიანსი მეტი ძალაუფლებისა და გავლენის მოპოვების საშუალებაა, რაც მისთვის აუცილებელია შეერთებულ შტატებთან მეტოქეობაში, ასევე, შესაძლო დაპირისპირების შემთხვევაში. ჩინეთის ინტერესია, შეიქმნას ძლიერი პოლიტიკური და ეკონომიკური საპირწონე იმისა, რასაც „გლობალურ სამხრეთში“ დასავლურ ჰეგემონიად მიიჩნევენ.

სხვადასხვა ქვეყანას სხვადასხვა ინტერესი აქვს, მაგრამ, მემარცხენე ეკონომისტის, საბერძნეთის ყოფილი ეკონომიკის მინისტრის, იანის ვარუფაკისის სიტყვებით, „BRICS ჩინეთია“.

ანალიტიკოსების თქმით, BRICS-ის წევრების მიერ პოსტსაბჭოთა ქვეყნების სუვერენიტეტისა და ტერიტორიული მთლიანობის აღქმა ეფუძნება რუსეთის დამოკიდებულებას.

„BRICS-ის თამაშები“

რუსეთი, უკრაინაში შეჭრისა და მისი ტერიტორიის ანექსიის გამო, საერთაშორისო სპორტული ღონისძიებებიდან გარიცხულია.

„BRICS-ის თამაშები“ ალიანსის წევრი ქვეყნების მიერ ორგანიზებული სპორტული ღონისძიებაა, რომელიც ყოველწლიურად იმართება და, როგორც წესი, ის ქვეყანა ატარებს, ვინც ყოველწლიურ სამიტს მასპინძლობს ხოლმე. „BRICS-ის თამაშები“ პირველად 2017 წელს ჩინეთში ჩატარდა, 2021 წელს მას ინდოეთმა უმასპინძლა, 2023 წელს – სამხრეთ აფრიკამ, 2024 წელს კი – უკვე რუსეთში, თათრეთში, ქალაქ ყაზანში გაიმართა.

გახსნის ცერემონიაზე მონაწილეებს ვიდეოჩართვით პრეზიდენტმა ვლადიმირ პუტინმა მიმართა და თამაშები გახსნილად გამოაცხადა.

თამაშების გახსნის ცერემონიაზე საქართველოს დროშაც გამოჩნდა, თუმცა, საქართველოს მხრიდან ღონისძიებაში მონაწილეობა არავის მიუღია. „BRICS-ის თამაშებში” რუსეთის მიწვევით მხოლოდ ოკუპირებული აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონების წარმომადგენლები მონაწილეობდნენ.

საქართველოს დროშა რუსეთის მიერ ოკუპირებული აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დე ფაქტო რესპუბლიკების დროშებთან ერთად „BRICS-ის თამაშების“ გახსნის ღონისძიებაზე რუსეთის ფედერაციაში, ქალაქ ყაზანში

როგორც რუსული სამთავრობო-პროპაგანდისტული მედია ТАСС-ი წერდა: „შეჯიბრის სახელის მიუხედავად, მასში მონაწილეობა ნებისმიერი ქვეყნის წარმომადგენელს შეუძლია“. თამაშებზე ოკუპირებული აფხაზეთიდან 49 სპორტსმენი მონაწილეობდა, ოკუპირებული ცხინვალიდან კი – 22.

XXI საუკუნის გლობალური ეკონომიკური და პოლიტიკური დინამიკის ფორმირებაში BRICS სავარაუდოდ, უფრო და უფრო დიდ როლს ითამაშებს.

გამოყენებული ინტერნეტგვერდები: https://infobrics.org/page/history-of-brics/; https://infobrics.org/

https://publika.ge/saqartvelos-drosha-riskis-tamashebis-gakhsnis-ceremoniaze-gamochnda/;

https://www.statista.com/chart/30638/brics-and-g7-share-of-global-gdp/;

https://www.statista.com/chart/33311/brics-share-of-global-gdp-and-population/;

https://www.statista.com/chart/30641/gdp-per-capita-in-brics-and-g7-countries/.

2013 წელს ეროვნულ გამოცდებზე იყო რევაზ ინანიშვილის არაჩვეულებრივი მოთხრობა „ლარა“, რომელიც კარგად გვიჩვენებს, როგორ შეიძლება შეიწიროს სისტემამ ადამიანი, გაანადგუროს როგორც ფიზიკურად, ისე სულიერად. ლარა და ჟულიენი, დედა-შვილი, უვლიან თავიანთ მამასა და ბაბუას, რომელიც ათწლიანი პატიმრობის შემდეგ ავადმყოფობის გამო ცოცხალ-მკვდარი გამოუშვეს ციხიდან. მწერალი საოცარი სიცხადით აღწერს, ერთი მხრივ, ამ კაცის გარეგნობას, რომელიც კარგად ამხელს, რა გადაიტანა მან ამ 10 წელიწადში; და მეორე მხრივ, იმ მზრუნველობას, რომელსაც დედა-შვილი იჩენს მის მიმართ და შეუძლებელს შეძლებენ, თითქმის მკვდარს ფეხზე დააყენებენ. ოდნავ მოღონიერებული ნაპატიმრალი სახლიდან გავა უჩუმრად, გზაში, ფოსტის მახლობლად, ცუდად გახდება, წაიქცევა და ვეღარ უშველიან. გულის ჯიბეში აღმოუჩენენ წერილს ვიღაც უფროსის სახელზე, რომელსაც ახსენებს, რა დამსახურება აქვს, რა გამოიარა, მაგრამ მაინც მზად რომ არის ქვეყნის სამსახურისთვის და ერთგულებას უმტკიცებს იმით, რომ ასმენს საკუთარ შვილსა და შვილიშვილს: საეჭვო გზით შეძენილ იაპონურ ტრანზისტორში უსმენენ ქვეყნისთვის მტრულ გადმოცემებს საზღვარგარეთიდან და ინფორმაციას ავრცელებენო.

მახსოვს, მაშინ განგაში ატყდა განათლების სფეროში, რადგან აბიტურიენტების დიდმა ნაწილმა არსობრივად ვერ გაიგო ნაწარმოები, მწერლის მთავარი სათქმელი ვერ ამოიცნო, ვერ გაიაზრა კონტექსტი და ნაპატიმრალს საქციელი მოუწონა, სამშობლოს უერთგულაო. ეს ნაწარმოები გახდა ლაკმუსის ქაღალდი იმისა, რომ რაღაცას სწორად და საკმარისად არ ვასწავლიდით. მას მერე ყოველთვის ვაკითხებ ჩემს მოსწავლეებს ამ მოთხრობას, ვაწერინებ ანალიზს და მერე შიშით ვკითხულობ მათ ნაწერებს – მათი ნაშრომების მიხედვით ვამოწმებ საკუთარ თავს, სწორად ვასწავლი თუ არა, რასაც ვასწავლი.

ვფიქრობ, ეს შემთხვევა კარგი შესავალია იმ თემაზე სასაუბროდ, რომელიც ძალიან მაწუხებს და იმდენად მაწუხებს, ვერ მოვისვენე, სანამ ჩემი შემაწუხებელი ფიქრები სტატიად არ ვაქციე.

ბოლო პერიოდში ჩვენს ქვეყანაში განვითარებულმა მოვლენებმა გაააქტიურა საზოგადოების მოქალაქეობრივი პასუხისმგებლობა და განსაკუთრებით კარგად გამოჩნდა ახალგაზრდების როლი სამოქალაქო მოძრაობაში (თუმცა არც სხვა წლებში ყოფილა მეორეხარისხოვანი), მაგრამ ორაზროვანი დამოკიდებულება გამოიწვია ამ ყველაფერში სასკოლო საზოგადოების აქტიურად ჩართვამ. ეს ორაზროვნება განსაკუთრებით შეეხო ორ სეგმენტს: მასწავლებლებსა და მოსწავლეებს (ადმინისტრაცია პასიურობით გამოირჩევა, მშობლების აქტიურობა არავის უკვირს). განსაკუთრებით მგრძნობიარე აღმოჩნდა საზოგადოება მოსწავლეების აქციების მიმართ და ამ საკითხშიც საზოგადოება, სულ მცირე, ორად გაიყო.

ამ სტატიაში ვეცდები, თავი მოვუყარო იმ რამდენიმე არგუმენტსა და გარემოებას, რომლებიც, ჩემი აზრით, აჩვენებს, რომ მოსწავლეების საზოგადოების აქტიურ წევრებად ჩამოყალიბება ძალიან მნიშვნელოვანია.

დავიწყოთ იმით, რომ აპოლიტიკურობა სამოქალაქო განათლების ლექსიკონში ასეა განმარტებული: პოლიტიკური მოვლენების, აქტიური საზოგადოებრივი ცხოვრების მიმართ უარყოფითი ან უგულებელყოფითი დამოკიდებულება.

ხოლო უცხო სიტყვათა ლექსიკონში აპოლიტიკურის განმარტება შემდეგნაირია:

Gk. Apolitikos, „ ვინც სახელმწიფო საქმეში არ მონაწილეობს“,

ვინც თავს არიდებს საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ცხოვრებაში მონაწილეობას.

ორივე განმარტებაში ხაზგასმულია საზოგადოებრივი ცხოვრება, რომელიც, ჩემი აზრით, ძალიან მნიშვნელოვანი უნდა იყოს თითოეული მოქალაქისთვის, განურჩევლად ასაკისა, სქესისა, ეროვნებისა, რელიგიისა და ა.შ.

სასკოლო საზოგადოებისთვის მთავარი დოკუმენტი, ზოგადი განათლების ეროვნული მიზნების ჩამონათვალი, იწყება შემდეგი პუნქტებით:

ა) ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ღირებულებების მქონე, ოჯახის, საზოგადოებისა და სახელმწიფოს წინაშე საკუთარი უფლებების, მოვალეობებისა და პასუხისმგებლობის მცოდნე მოქალაქის აღზრდა;

ბ) სახელმწიფო ენის, კულტურის, საქართველოს ისტორიის მცოდნე, სახელმწიფოებრივად მოაზროვნე და პატრიოტი მოქალაქის აღზრდა.

რა თქმა უნდა, ამ მიზნების მიღწევა ერთბაშად, სკოლის დამთავრებისთანავე, შეუძლებელია, თუ თანდათან, ზომიერად, შესაბამისი რესურსებითა და მეთოდებით, დიდი სიფრთხილითა და რუდუნებით არ ჩაეყარა საფუძველი.

უფრო ვიწრო, კონკრეტული საგნობრივი ჭრილიდან თუ შევხედავთ, ქართული ენისა და ლიტერატურის საბაზო და საშუალო საფეხურის საგნობრივ სტანდარტში, ერთ-ერთ სამიზნე ცნებადაა მოცემული კონტექსტი:

საბაზო საფეხურის სტანდარტში – კონტექსტური ფაქტორები: (მაგ., კონკრეტული ტექსტის შექმნის ეპოქა, ადგილი, კულტურული არეალი, რეალიები (მაგ., საზოგადოებრივ-პოლიტიკური, სოციოკულტურული); ფასეულობები, ცოდნის დონე;

 კონკრეტული ავტორის გამოცდილება (ცხოვრებისეული და სულიერი) – ბიოგრაფიის კონკრეტული დეტალ(ებ)ი, სოციოკულტურული გარემო; ფასეულობები, დამოკიდებულებები).

საშუალო საფეხურის სტანდარტში – კონტექსტი ისტორიული და სოციოკულტურული – ქართული ლიტერატურის პერიოდები; თხზულების თანადროული ეპოქის ისტორიული ვითარება/ისტორიული რეალიები, საზოგადოებრივი ცხოვრების რეალიები; ეპოქისთვის დამახასიათებელი თემატიკა/პრობლემატიკა, ღირებულებები; წარმოდგენები სამყაროზე, ადამიანზე, დამოკიდებულებები, შეხედულებები განათლებაზე/სწავლა-აღზრდაზე; მსოფლმხედველობრივი და მორალურ-ეთიკური ორიენტირები; ლიტერატურული მიმდინარეობები. ბიოგრაფიული კონტექსტი – მწერლის ბიოგრაფიის კონკრეტული ფაქტები, მოვლენები, სოციალური გარემო, განათლება, სულიერი გამოცდილება; კულტურათა დიალოგი.

მოცემული ამონარიდები გვკარნახობს, რომ თუ არ ვცდილობთ, მოსწავლეებში გავაღვივოთ ინტერესი ჩვენი ქვეყნის საზოგადოებრივი ცხოვრების მიმართ, თუ ტექსტებს ვასწავლით კონკრეტული კონტექსტის გარეშე, გამოდის, რომ არ ვითვალისწინებთ მასწავლებლებისთვის უმნიშვნელოვანეს დოკუმენტებს. და დოკუმენტებსაც თავი რომ დავანებოთ, არასრულყოფილად, გაუაზრებლად, გაუთავისებლად ვასწავლით, რასაც ვასწავლით.

ზემოთ ჩამოთვლილს ემატება ისიც, რომ მოსწავლეების საყვარელი და მარადიული კითხვაა: რასაც ვსწავლობ, რისთვის ვსწავლობ? რაში გამომადგება? ამიტომ თითოეული საგნის მასწავლებლის საფიქრალი სწორედ ისაა, რომ თავის მოსწავლეებს კონკრეტული საგნის პრაქტიკულობა დაანახოს. ჩემი აზრით, ეს პრობლემა არ დგას ლიტერატურის სწავლებისას, თუ სწორად მივიყვანთ მოსწავლეებს ნაწარმოებებთან და სწორად მიყვანა ნიშნავს იმას, რომ მოზარდმა ტექსტებში ამოკითხული თემები, პრობლემები საკუთარ თავს, ცხოვრებას, ყოველდღიურობას დაუკავშიროს, გაავლოს კრიტიკული ან ემოციური პარალელები, ან პირიქით, ისწავლოს საკუთარი თუ სხვისი ცხოვრებისთვის შორიდან, დამკვირვებლის თვალით შეხედვა და ისე აწონ-დაწონა, შეფასება, გადაფასება მოვლენებისა თუ ღირებულებების. ეს ყველაფერი, თავის მხრივ, უკავშირდება 21-ე საუკუნის უმნიშვნელოვანეს უნარებს: კრიტიკულ აზროვნებას, ემოციურ ინტელექტსა და მედიაწიგნიერებას. როგორ უნდა ვასწავლოთ მოსწავლეებს კრიტიკული აზროვნება, თუ ნაწარმოებებში ასახულ საკითხებს ცხოვრებას არ დაუკავშირებენ და რეალურ ცხოვრებაში არ ეცდებიან, პრობლემებს სხვადასხვა კუთხით შეხედონ და გააანალიზონ?! ან როგორ შეიძლება, 21-ე საუკუნის ახალგაზრდას არ განვუვითაროთ ემოციური ინტელექტი, რომელიც გულისხმობს როგორც საკუთარი ემოციების მართვას, ასევე გარშემომყოფთა მიმართ ემპათიას, სხვების გრძნობების, დარდის, ტკივილის გაზიარებას, თანაგანცდას?! ემპათია იმიტომაა მნიშვნელოვანი, რომ სამომავლოდ ისეთ ზრდასრულებად არ ჩამოყალიბდნენ, როგორებიც ფრანც კაფკას მცირე, მაგრამ ბევრისმთქმელი ტექსტის პერსონაჟები არიან. აქვე დავურთავ:

„კაცი რომ კაცს მისდევს“

„როცა ღამით ქუჩაში მისეირნობ და ხედავ, რომ საწინააღმდეგო მიმართულებით ვიღაც გამორბის, შენ ამ უცნობს ხელს არ სტაცებ, არ შეაჩერებ, თუნდაც სუსტი იყოს და ჩამოფლეთილიც, თუნდაც ვინმე მისდევდეს და ყვიროდეს, დააკავეთო… შენ უცნობს სირბილში ხელს არ შეუშლი… რადგან ღამეა და შენი ბრალი არაა, რომ ქუჩა მთვარის შუქითაა განათებული; ამას გარდა, იქნებ ისინი თავს იქცევენ ურთიერთდევნით, იქნებ ორივე ვიღაც მესამეს მისდევს; იქნებ პირველს უდანაშაულოდ გამოედევნენ; იქნებ მეორეს პირველის მოკვლა უნდა და შენ მკვლელობის თანამონაწილე ხომ არ გახდები?! იქნებ ამ ორმა ერთმანეთის არა იცის რა და ორივე თავისთვის გარბის საკუთარი სახლისაკენ; იქნებ ესენი მთვარეულები არიან; იქნებ პირველს იარაღიც აქვს თან… და ბოლოს, ნუთუ უფლება არ გვაქვს, გადაღლილნი ვიყოთ? განა ცოტა ღვინო არ დაგვილევია? და შენ გიხარია, რომ ორივე თვალს მიეფარა…“.

…და რაც მთავარია, უკვე სასურველი კი არა, აუცილებელი იარაღია მედიაწიგნიერება, რადგან რეალური ცხოვრების გვერდით მედიაცხოვრებაც მჩქეფარე, საინტერესო და სახიფათოა. მოზარდმა აუცილებლად უნდა იცოდეს, როგორ გაარჩიოს ერთმანეთისგან ნამდვილი და მცდარი ინფორმაცია, გააანალიზოს, ვინ და რატომ ავრცელებს ამა თუ იმ შეხედულებას. წავიდა ყვარყვარესა და ბეგლარა მეწისქვილის მიერ ნაცარში დახაზული პოლიტიკური სტრატეგიების დრო, ახალი თაობისთვის მარტივად ხელმისაწვდომია ნებისმიერი ტიპის ინფორმაცია, მით უმეტეს, რომ არც ენის ბარიერი უშლის უმეტესობას ხელს, მთავარია, რაიმეს გაგება და შესწავლა მოინდომონ.

ყველაფერი, რაც ზემოთ განვიხილე, მიუთითებს იმაზე, რომ თუ მოზარდს თავისი ქვეყანა უყვარს, აინტერესებს, რა ხდება სამშობლოში და რა აწუხებს საზოგადოებას, გრძნობს მოქალაქეობრივ პასუხისმგებლობას, კრიტიკულად აზროვნებს, აქვს ცოდნა და ემპათია, ის ვერ იქნება აპოლიტიკური.

აქვე არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ბავშვთა კონვენციის მე-13 მუხლის მიხედვით: ბავშვს უფლება აქვს თავისუფლად გამოხატოს თავისი აზრი; ეს უფლება შეიცავს ნებისმიერი სახის ინფორმაციისა და იდეის მოძიების, მიღების და გადაცემის თავისუფლებას საზღვრების მიუხედავად, ზეპირი, წერილობითი ან ბეჭდვითი ფორმით, ხელოვნების ნაწარმოების ფორმით ან ბავშვის არჩევანის შესაბამისად სხვა საშუალებების დახმარებით.

მე-15 მუხლის მიხედვით: 1. მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ ბავშვის ასოციაციის თავისუფლებისა და მშვიდობიანი კრებების თავისუფლების უფლებას. ეს ნიშნავს, რომ იმ ბავშვებს, კითხვები რომ უჩნდებათ ქვეყანაში მიმდინარე მოვლენებზე, პასუხების მიღების უფლება აქვთ; აზრის გამოთქმა თუ სურთ, ამის უფლებაც აქვთ, აქციაზე დგომას თუ გადაწყვეტენ, ამის უფლებაც აქვთ და ზრდასრულებს კი, პირიქით, არ გვაქვს უფლება, არ ვუპასუხოთ, გავაჩუმოთ, კარები ჩავუკეტოთ, ხელი შევუშალოთ. ჩვენ გვევალება, როგორც ყოველთვის, ამ შემთხვევაშიც ვიყოთ ძალიან ფრთხილი, მოზომილი და მზრუნველი მათ მიმართ. უბრალოდ, ხელი უნდა შევუწყოთ, რომ მართონ თავიანთი ინტერესი, ემოცია და ენერგია. არახალია, რომ ძველთან დაპირისპირება, განვითარებისკენ სწრაფვა და პროტესტანტობა ყველა ეპოქის მოზარდის მახასიათებელია. ამის ძალიან ცნობილ მაგალითებსაც გავიხსენებ:

მარო მაყაშვილი სრულიად ახალგაზრდა შეეწირა სამშობლოს. მისი დღიური,17 წლისა რომ წერს, მოიცავს ყველა იმ თემას, რომლებიც ერთდროულად ეხება სოციალურ-პოლიტიკურ საკითხებს და უმეტესობა დღესაც აქტუალურია ( იხილეთ ვიდეო).

1956 წელს სულ რაღაც 17 წლისები იყვნენ ზვიად გამსახურდია და მერაბ კოსტავა, არალეგალური ახალგაზრდული პატრიოტული ორგანიზაცია „გორგასლიანი“ (შეუერთდნენ გურამ დოჩანაშვილი, ვოვა სიხარულიძე და კიდევ რამდენიმე ახალგაზრდა) რომ დააარსეს, გაზეთს გამოსცემდნენ და ანტისაბჭოთა პროკლამაციებს ავრცელებდნენ ქალაქში. დაისაჯნენ კიდეც ამისთვის.

16-17 წლისები იყვნენ ეკა ბეჟანიშვილი და თამრიკო ჭოველიძე – 9 აპრილის ტრაგედიის ყველაზე მცირეწლოვანი მსხვერპლები.

კიდევ ბევრი ადამიანის გახსენება შეიძლება, ბევრის სახელიც მე არ მეცოდინება, ფაქტი ერთია, აქ ჩამოთვლილ მოზარდებზე ახლა არავინ ამბობს (ალბათ, თანამედროვეების ნაწილი აკრიტიკებდა კიდეც), რა უნდოდათ იქ, სადაც იყვნენ, რა მათი საქმე იყო პოლიტიკა, დამსხდარიყვნენ და მშვიდად ესწავლათო…

სანამ ამ ჩემს საფიქრალს ვეჯახირებოდი და სტატიას დავასრულებდი, შემთხვევით გადავაწყდი ინტერნეტსივრცეში ძალიან საინტერესო ექსპერიმენტს, პროექტს, რომელშიც მონაწილეობენ 15 მოზარდი და მასწავლებელი (ფილოსოფოსი) ლევან ღამბაშიძე. ისინი არიან ერთმანეთის ოპონენტები და ძალიან საინტერესოდ მსჯელობენ, თავიანთ არგუმენტებს წარმოადგენენ თემაზე: აქვს თუ არა მასწავლებელს უფლება, განიხილოს მიმდინარე პოლიტიკური მოვლენები მოსწავლეებთან ერთად? ყველაზე მთავარი ამ ვიდეოში ჩემთვის არის იმის დანახვა, რომ მასწავლებელი მოსწავლეებთან ერთად ცდილობს, პასუხი იპოვოს იმ კითხვაზე, რომელიც აწუხებს მათ და სასკოლო თუ არასასკოლო საზოგადოებას. საშუალებას აძლევს მოზარდებს, თავისუფლად გამოთქვან თავიანთი შეხედულებები, იყვნენ კრიტიკული, იფიქრონ არგუმენტებზე და თუ სხვისი არგუმენტი აღმოჩნდა დამარწმუნებელი, აღიარებაც შეძლონ. უყურეთ თქვენც: https://www.youtube.com/watch?v=1KyWTySN6vo

ეს ამ წლის პირველი ბლოგია, ამიტომ დავარქვი ეს სათაური, ხოლო თემას რაც შეეხება, ამ თემაზე სულ ვაპირებდი ორი სიტყვის თქმას, მაგრამ რატომღაც თავს ვიკავებდი, რადგან სპორტსმენებს პატივს ვცემ და არ მინდოდა, ძალიან კატეგორიული ვყოფილიყავი, ჰოდა, ვეცდები, ძალიან მოზომილად ვთქვა სათქმელი.

მე, როგორც პატრიოტი კაცი, ყველა იმ ქართველისა თუ არაქართველის პატივისმცემელი ვარ, ვინც მცირედს მაინც შემატებს საქართველოს (საქართველო ამას ნამდვილად იმსახურებს, ყოველგვარი ულტრანაციონალისტური და ურაპატრიოტული სიტუტუცეების გარეშე), მაგრამ სამშობლოს სასახელოდ საკუთარი წვლილის (თუნდაც დიდის) ხალხისთვის წამოყვედრება, რასაც მუდმივად ვატყობ სპორტსმენების ნაწილს, რბილად რომ ვთქვათ, არ არის ღირსეული საქციელი და უბრალოდ გაუნათლებლობის ინდიკატორია.

სულაც არ მინდა, სპორტი დავაკნინო, მაგრამ ერის იდენტობას ქმნის კულტურა და, პირველ რიგში, ლიტერატურა. თქვენ გახსენდებათ რომელიმე დიდი ქართველი პოეტი ან პროზაიკოსი, რომელსაც საკუთარი (თანაც ფასდაუდებელი) წვლილი და მნიშვნელობა წამოეყვედრებინოს საკუთარი ხალხისთვის? მე არ მახსენდება. მიზეზთა გამო საყვედური (ზოგჯერ – კატეგორიულიც) კი დასცდენია რამდენიმეს, მაგრამ საკუთარი თავის დაყვედრება?! – არამც და არამც!

მოდი, ასე დავსვათ საკითხი: ვიქნებოდით თუ არა ჩვენ საკუთარი იდენტობის მქონე ერი იმ სპორტული მიღწევების გარეშე, რაც საქართველოს, ერთად აღებული, ჰქონია? – ცხადია, ვიქნებოდით. და ვიქნებოდით თუ არა ჩვენ საკუთარი იდენტობის მქონე ერი ცურტაველის, რუსთაველის, გურამიშვილის, ბარათაშვილის, აკაკის, ილიას, ვაჟას, გალაკტიონის, ჯავახიშვილის, გამსახურდიას, ლებანიძის, ოთარ ჭილაძის, ოთარ ჩხეიძის, დოჩანაშვილის, ხარანაულის (ეს სია აქ არ წყდება) და სხვების გარეშე? – არა, არ ვიქნებოდით. მათ გარეშე ვიქნებოდით უბრალო ტრაიბალისტური ერთობა. სწორედ ეს ხალხი ქმნის ჩვენს კულტურულ-სპირიტუალურ პორტრეტს ცივილიზებული სამყაროს თვალში, მაგრამ ოდესმე რომელიმე მათგანს სადმე დაუწერია ან უთქვამს ვინმესთვის, რაც მე საქართველოსთვის გავაკეთე, იმის ნახევარი თუ გაუკეთებია სხვასო?! არადა, მწერლობა (მით უმეტეს – საქართველოსნაირ პატარა ქვეყანაში) – ეს არის სრულიად გააზრებული თვითვიქტიმიზაცია, საკუთარი თავის (ყველაზე სადისტური და შეუქცევადი) მსხვერპლად შეწირვა სამშობლოსა და იდეალების სამსხვერპლოზე. ეს ყველაფერი მერკანტილურ-ყოფით ამბებამდე რომ დავიყვანოთ, თითქმის არც ერთ ქართველ პოეტსა და მწერალს (ვისი ბიოგრაფიაც ვიცით) არ ულხინდა, მათი ცხოვრების ხარისხი არაფრით აღემატებოდა (ზოგჯერ ბევრად ჩამორჩებოდა კიდეც) საშუალოსტატისტიკური თანამოქალაქის ცხოვრების ხარისხს, მაგრამ ისინი მაინც ქმნიდნენ შედევრებს. ხოლო რაც შეეხება სპორტს – სპორტული წარმატება (კი, ბატონო, შრომისა და ოფლის ფასად), პირველ რიგში, ნიშნავს პირად კეთილდღეობას და ეს კეთილდღეობა ხშირად ბიუჯეტიდან ნაჩუქარ მილიონებს გულისხმობს. დღეს საშუალო დონის სპორტსმენი გაცილებით კარგად ცხოვრობს, ვიდრე დიდი პოეტი ან პროზაიკოსი. ცხადია, ეს ყველაფერი კაპიტალისტური მოცემულობის „ბრალია“; აქ იმიტომ ვახსენებ, რომ ყველამ იცოდეს საკუთარი ადგილი. კიდევ ერთხელ გავიმეორებ, სპორტისადმი დიდი პატივისცემის მიუხედავად, ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ სასწორის ერთ პინაზე დალაგებულ მთელ ჩვენს ოლიმპიურ ჩინ-მენდლებს ვაჟას ერთი პოემა გადაწონის, თუმცა ვაჟა დაკერებული ჩოხით დაიარებოდა და მისთვის არავის უჩუქებია ბიუჯეტიდან მილიონი.

ჰოდა, ძვირფასო სპორტსმენებო, სანამ ვინმეს საკუთარ თავს წამოაყვედრებთ, დიდი ქართველი პოეტის ლადო ასათიანის ეს სტრიქონები გაიხსენეთ (ვიცი, რომ ზოგიერთი გაშინაურებული ხართ პოეზიასთან):

„რომ ვდგავარ ახლა თბილისის კართან,

შენ გეკითხები, ცაო ნათელო,

ამ უხეირო ლექსების გარდა

რას გავუკეთებ მე საქართველოს?!“

არაფერია იმაზე საშინელი განაჩენი, ვიდრე ბავშვს სიღარიბე მიესაჯოს. ხშირად გსმენიათ – გაიზრდება და ეგ მიაღწევს, თუ მიაღწევს. და რა? სად წაიღებს მშიერ ბავშვობას, მცივან ბავშვობას, ოცნებების სასაფლაოს? ვერ გამოკვებავ ერთი ფილა შოკოლადის სურვილს, წლების მერე თუნდაც ათასი შესთავაზო. ხშირად გსმენიათ – გაიზრდება და… ხან ვერც გაიზრდება – როგორც ეს ბავშვები საბერიოდან, ის ბავშვები ზუგდიდიდან.

ცოტას გინახავთ ბავშვის თვალები, რომელსაც მკვდარი ოცნებების ფერი დაკრავს? ეს არის ყველაზე საშინელი ფერი და ეს ფერი უდრის

უამრავ არას ცხოვრებისგან. ყოველდღიურ და სასტიკ არას და ამ არას ვეუბნებით ჩვენ, ადამიანები, რომლებმაც კარგად ვისწავლეთ

მათი თვალებისთვის თვალის არიდება.

……

ბელა წვერაძის წიგნზე ვწერ წინასიტყვას. ბელა ნაზი შამანაურის ბავშვობის მეგობარია და ამას გარდაც ბევრი ვინმეა. ეს წიგნი, თუ დუშეთი გინდათ გაიგოთ, წაგადგებათ. ჰოდა, ამ წერისას დუშური გაზაფხულ-ზაფხული გამახსენდა – ეგრე გამოვიდა, რომ მე პატარა ბინა მაქვს დუშეთის მახლობლად და მაქაურობის მაგიას კარგად ვიცნობ. თუ ოდესმე გაზაფხულზე იქაურ მინდვრებზე მოხვედრილხარ, ჯერ გვირილების გადარბენას ნახავ, მერე ეს მინდვრები ყაყაჩოების წითელას დაიმართებს. უცნაურად ლამაზია დუშეთი ზაფხულობით. კი, ჯერ ფერფრთხილ მწვანეზე გვირილა მოთოვს, მერე ყაყაჩო, ღიღილო და ძირწითელა დაკენკავს გვირილების მიმდნარ თოვლს. ორი კვირა უნდა ჩაუსაფრდე და ნახო ეს ფერისცვალებები. და ცაცხვის ყვავილის სუნი კიდევ ცალკე მოსაყოლი ამბავია, რადგან ზოგი სუნი შეიძლება მოყვე კიდეც. ოღონდ ეგ რომ მოყვე, ბაზრის ქუჩას უნდა დაუყვე ივნისის მიწურულს, სანამ მაყვალს და ლურსმნებს ყიდიან, მანდ უნდა გაჩერდე – ჭიშკრამდე მეორე ხესთან, მიეყრდნო, მაღლა ახედო და ჩაისუნთქო. და თუ დუშეთის ცა არ იცით, მაშინ ცა საერთოდ არ გცოდნიათ, რადგან ამ ცასაც, იმ მინდვრებივით, დილაობით ბარემ ხუთგვარად შეუძლია ფერისცვალება – მოწმენდელია და ქუხილის ხმა ისმის. აი, საიდან, კაცი ვერ გაიგებს, მაგრამ გეფიცებით, ისმის და ხან შეიძლება უღრუბლოდაც დაგეცეს წვეთი. ისეთი ცაა, რომ წესია ასეთი მისი ცქერის – ზურგზე უნდა იწვე და ისე უყურო. ასეთია დუშური ზაფხულები – აგერ ზამთარშიც კი მაგაზე მეფიქრება და ვწერ.

…..

წუხელ მესიზმრა, რომ 1997 წელი დადგა. რატომ დადგა 1997 წელი მაინცდამაინც – არ ვიცი. ეს წელი საერთოდ არ მახსოვს. ზუსტად ვიცი, როგორიც იქნებოდა, მაგრამ არ მახსოვს. არც არავინ მომკვდარა იმ წელს და არც არავინ დაბადებულა. ჩემ ირგვლივ – ცხადია. მაგრამ 1997 წელი დადგა და რადგან შუაღამისას, ვიდრე ოთხამდე დენი დატოვეს, ვუყურე კონცერტებს ,,გურიაზე”. დილით გვიან გამეღვიძა და დედაჩემმა მითხრა, რომ ქვევით ხაჭაპური და კაკაო მელოდება. ჩავედი და გავედი გარეთ, მოხურულაში, რომ პირზე წყალი შემესხა. იქ დამხვდა უმივალნიკი. კაცმა, რომ თქვას ეს უმივალინიკი უფრო მესიზმრა, ვიდრე სხვა რამ. უმივალნიკი, სადაც საგანგებოდ ჩემთვის ნელ-თბილი წყალი ჩაესხათ. და როცა გამეღვიძა, სახეზე თითქოს ვიგრძენი წყალი. და მთელი დილაა ვფიქრობ, სად არის ახლა ეს უმივალნიკი. უმივალნიკი 1997 წელს. სხვა ვერავინ გაიგებთ ამ ფიქრს. და ალბათ მეც ვერ გავიგებ თქვენსას. ასეც უნდა იყოს. ასეა საჭირო.

ამასწინ ვუყურებდი გოგი გვახარიას გადაცემას რეზო კიკნაძეზე, რომელიც იმ სახლში და ეზოშია გადაღებული, სადაც მე სტუმრობა ძალიან ცუდად მყოფს მომიხდა. ეგრე გამოვიდა, რომ ჯერაც ვახერხებდი ნაძალადევ სიარულს და რახან სიარულს – მუშაობასაც. ზურაბ კიკნაძის სანახავად და პორტრეტის მოსამზადებლად სოფელში ვეწვიე, სადაც აქაურ ყოფას განერიდა. მახსოვს, ოდესღაც, როცა, პირველ კურსზე მივედი, პირდაპირ ფოლკლორის სემინარზე აღმოვჩნდი. ქურუმის გარეგნობის კაცი იდგა, მოგრძო თმებით, შესამჩნევი საქორწინო ბეჭდით, ხელში დაკუჭული ფურცლები ეჭირა, ჩახედავდა, ოდნავ თითქოს შეხტებოდა და ფართო, წყლიანი თვალებით სადღაც შორს იყურებოდა. იყურებოდა და ამბობდა:

“ზენ ბაცალიგოს თოვლსა თოვს,

ქვენ ბაცალიგოს შრებისა”.

ეგ კაცი იყო ჩემი დიდი მასწავლებელი და მეგობარი ზურაბ კიკნაძე. რეზოს მამა. ჰოდა, ბოლოს ეგრე აღმოჩნდა, რომ კახეთში ვესტუმრე. მეტი აღარც მინახავს. ყველა სიტყვა მახსოვს, რაც ილაპარაკა, არადა, ზოგადად იმ დროიდან ცოტა მახსოვს. და იმ სიტყვათაგან ყველაზე მეტად ეს – აქ მარტო ძველ ცოდვებს ვიშინაურებო. განა, რა ცოდვა ჰქონდა ასეთი, მაგრამ ზუსტად იცოდა – ადამიანი განცდის და განსჯის არსებაა, განწმენდის და გარდასახვის. უფრო სწორედ, სჯობს რომ ასეთი იყოს და არა იმგვარი, ეს ზედაპირული ეპოქა რომ დაჟინებით გვაძალებს. ,,მეტანოია!” – ეს მითხრა გამოსამშვიდობებლად, როცა გამომაცილა. ჭიშკარს რომ გავხედე მიმავალმა, ჭიშკართან იდგა და ჭიშკარი გვშორდებოდა და გვშორდებოდა ადამიანიც, ჭიშკართან მდგარი. მაგრამ იმ სიშორიდან, კაცი აღარ ჩანდა და სიტყვა ძალიან ახლოს მესმოდა – ,,მეტანოია!”.

…..

გაუქმების კულტურა და ვოუქიზმი აღმოჩნდა შავი ჭირი, რომელიც მიეტმასნა და მნიშვნელოვნად გამოშიგნა კაცობრიობის უკეთესი გზით განვითარების იდეა.

ჰუმანიზმის ლოზუნგით რევოლუციური წინსვლის მეთოდი ამორფული აღმოჩნდა და გარდაუვალ ჩიხს გულისხმობდა. ადამიანი, საზოგადოება, კონცეფცია, რომელიც მხოლოდ ძახილის ნიშანს სვამს ან წერტილს და არასდროს იყენებს კითხვის ნიშანს – ვეღარ ვითარდება.

ადამიანმა მოიგონა სამართალი და კანონი დანაშაულის აღმოსაფხვრელად და დამნაშავის დასასჯელად. დასასჯელად და არა გასაუქმებლად. არავის აქვს სხვისი უვადო იზოლაციის უფლება და მით უფრო არ აქვს ეს უფლება კანონს მიღმა. არ შეიძლება ამგვარი ამბავი მოდური გახდეს და ერთმანეთის წამხედურობით თუ იძულებით ერთვებოდეს მეორე და მესამე. არც ის შეიძლება, რომ მეტანოია, შენანება ლექსიკონიდან ამოიღო და ეგ პროგრესად მიგაჩნდეს. თან ვინ? ეგ ცალკე კითხვაა და ცალკე სამსჯელო.

მეორე და ლოგიკური სირთულე – სხვაგან და აქაც – ამ პროცესს მიეკედლა უნიჭო და ზოგჯერ, სამწუხაროდ, მოტივირებულად ბოროტ ადამიანთა ჯგუფი, რომელთაც საზოგადოებაში ისტერიული ტივტივის ერთადერთ ინსტრუმენტად ქოროს ნაწილად ყოფნა მიაჩნდა. ალბათ სწორადაც – არ მგონია, რამე სხვა საქმე, მათთვის შესაბამისი ყოფილიყო. რიგ შემთხვევაში, ეს მართლა ბოლშევიკურ მეთოდიკას დაემსგავსა – ცილისწამების გაიოლებით და ამავდროულად სტანდარტების იმის მიხედვით მონაცვლეობით, რაც კონკრეტულ ტალღას აწყობდა – წინა თუ უკანა რიცხვით.

და მესამე – ყველაზე მეტად ამ საქმით, რეტროგრადული და ტოტალიტალური რეჟიმები სარგებლობდნენ და სარგებლობენ. რატომ და როგორ, რთული მისახვედრი არ არის.

როგორც პატივცემული კამიუ იტყოდა, ამ მხრივ უკვე – ,,ზომიერების სიმამაცის” – დროა.