(პირველი ნაწილი)

წიგნის მკითხველამდე მისასვლელი გზა წინასწარ განსაზღვრულია. ამგვარი შთაბეჭდილება შემექმნა წაკითხული წიგნების აღმოჩენის თავგადასავლებზე დაკვირვებისას.

რვა წლის წინ, 2016 წლის ზამთრის შუადღეს, უწერის სკოლის რამდენიმე მოსწავლესთან ერთად, დირექტორის თხოვნით, გავემგზავრე ონში, სადაც ქალბატონი ელენეს ნამუშევრები უნდა დაგვეთვალიერებინა. ასე გავიცანი ძალიან საინტერესო და მშვენიერი ქალბატონი ელენე მაგრაქველიძე. ერთმანეთისთვის მოყოლილმა ამბებმა ნინო ზედელაშვილთან სატელეფონო საუბრამდე მიგვიყვანა. ქალბატონმა ნინომ ბავშვობა ჯუგაანში გაატარა, იმ სოფელში, სადაც დედაჩემი გაიზარდა, სადაც ჩემს დიდ ბებიას, მატრო ბაბოს, უღარიბესი, თუმცა ჩემთვის ზღაპრული სახლი ედგა და, ას წელს გადაცილებული, კუთვნილი სამართლის საპოვნელად „ხელმწიფესთან“ შეხვედრაზე ოცნებობდა.

რაჭაში, ქალაქ ონში ვიყავი და ვესაუბრებოდი ქალბატონ ნინოს, რომელმაც დიდი სიყვარულით გაიხსენა ჩემი ბებიები და დედაჩემი. სწორედ მაშინ შევიტყვე, რომ მას გოდერძი ჩოხელის შესახებ წიგნი გამოუცია. ნინო ზედელაშვილის წიგნი „ნაწილიანი – მოგონებები გოდერძი ჩოხელზე“ ქალბატონმა ელენემ მათხოვა. გავიდა დრო, მთელი რვა წელი. ძალიან მრცხვენოდა, ნათხოვარი წიგნის დაბრუნება რომ ვერ მოვახერხე, მაგრამ წაუკითხავად წიგნთან განშორებაც არ მსურდა.

ახლა კი სამაგისტრო თემაზე მუშაობისას აგერ უკვე მესამედ ვკითხულობ წიგნს, რომელიც, მინდა, ძალიან ბევრმა წაიკითხოს. 2016 წელს რომ წამეკითხა „ნაწილიანი“, მგონია, რომ ისე ვერ აღვიქვამდი, როგორც ახლა. ამასობაში დოკუმენტური თუ სამეცნიერო ლიტერატურისადმი სიყვარული გამიმძაფრდა და წიგნში ასახული ამბების სწორად აღსაქმელად ცხოვრებისეული გამოცდილებაც დამიგროვდა.

ჩემი წილი გოდერძი ჩოხელი

სანამ წიგნის შესახებ შთაბეჭდილებებს გაგიზიარებთ, გოდერძი ჩოხელთან შეხვედრა უნდა გავიხსენო. 2002 წელს ჩემი სკოლის ქართულის მასწავლებლებმა, ირინა ჩლაიძემ და ხათუნა მეტონიძემ, სკოლაში გოდერძი ჩოხელი და პაკო სვიმონიშვილი მოიწვიეს. 23 წლის შემდეგ უკვე ვიცი, რომ ის შეხვედრა ჩემი ცხოვრების ერთ-ერთი ყველაზე გამორჩეული შეხვედრა იყო, მაშინ – ჩვეულებრივი, მერე კი ცხოვრების დინებაში უცნაურად გაელვებული, გამოცისკროვნებული და წინასწარგანზრახულობის მრავალი ნიშნის დამტევი.

იმ დღესთან დაკავშირებული ყველა დეტალი მიყვარს. ამბავი ხათუნა და ირინა მასწავლებლების ულამაზესი ღიმილით დაიწყო. მოვიდნენ და მოწიწებით მთხოვეს, მწერლისთვის ჩემი ჩანახატი წამეკითხა. ვიფიქრე, ახლა ვერაფერს დავწერ-მეთქი და ჩემი ზაფხულის არდადეგები გავიხსენე. იმ წელს გუდამაყრის ხეობაში, სოფელ ბახანში, ჩემი რძლის მამიდის ოჯახს ხშირად ვსტუმრობდი. დავადგებოდით მე და ჩემი მეგობრები ფასანაურიდან ბახანისკენ მიმავალ გზას და სულ სიცილ-კისკისით ავდიოდით ჩვენს უფროს მეგობართან, გელასთან. ისიც ხალისით დაგვატარებდა გუდამაყრის ხეობაში, თუმცა ჩვენ მალევე ვიღლებოდით და უკან ვბრუნდებოდით. ერთხელაც დიხჩოში ავედით. იქ მითხრეს, რომ დიხჩო გოდერძი ჩოხელის დედის სოფელი ყოფილა. „მგელი“ (შემდეგ უკვე „წითელი მგელი“) მქონდა წაკითხული და რომანის სიუცხოვით გაოცებულს, მახარებდა იმის გააზრება, რომ გუდამაყარში, შავი არაგვის ხეობაში, დავდიოდი. დიხჩოში ყოფნისას ჩანახატი დავწერე, შეხვედრისთვის კი განვავრცე. „ნეტავ როდის შევხვდები გოდერძი ჩოხელს და სიამაყით ვეტყვი: იცით, მე დიხჩოში ვიყავი, თითქმის დავლაშქრე თქვენი გადაშლილი წიგნი-მეთქი!“ – ასე იწყებოდა ჩანახატი.

სკოლის სააქტო დარბაზი სავსეა ხალხით. დედასთან ერთად ვზივარ და ვუსმენ ბავშვებს, რომლებიც ჩანახატებს კითხულობენ. ვიცი, სად ზის გოდერძი ჩოხელი, მაგრამ ხალხი მეფარება და ვერ ვხედავ. ძალიან ვნერვიულობ. მაკვირვებს სხვა ბავშვების გახსნილობა, აუდიტორიის წინაშე თამამად საუბარი. ჩემი ჯერი მოდის. გავდივარ და გოდერძი ჩოხელის წინ, მოშორებით ვდგები. სცენაზე არ ავდივარ. მაცვია ჩემი კლასელის, ლევანის, დედის, უსაყვარლესი მაგული დეიდას, შეკერილი გრძელი შავი კაბა, ვარ ძალიან გამხდარი და ვამბობ: გამარჯობა, ბატონო გოდერძი, მე კოტორაანთ ქალი, ლელა ვარ-მეთქი. ვშლი ჩემს ყავისფერყდიან დღიურს და ვიწყებ კითხვას. ჩანახატის მოსმენის შემდეგ გოდერძი ჩოხელი დგება, მოდის ჩემთან და გულში მიხუტებს. არ ვიცი, რამ მომაფიქრებინა მისასალმებელი სიტყვები. შეიძლება ითქვას, რომ მანამდე მხოლოდ ერთ კონფერენციაზე გამოვედი აუდიტორიის წინაშე და ისე ვღელავდი, საკუთარი გულისცემა ისე მკვეთრად და ხმაურიანად მას შემდეგ აღარასდროს გამიგონია. საჯაროდ გამოსვლის მღელვარებისგან თავის დასაღწევად ძალიან ბევრი დრო დამჭირდა. სწორედ ამიტომ მიკვირს იმ შეხვედრისას მოფიქრებული და გაჟღერებული სიტყვა. „ნაწილიანის“ წაკითხვის შემდეგ კი მივხვდი, რომ თავად გოდერძი ჩოხელს ჰქონდა უხილავი ძალა, რომელიც ყველას გულსა და სულს სწვდებოდა და მასთან სიახლოვისას ადამიანებზეც მოქმედებდა.

შემდეგ მწერალს ბავშვები ავტოგრაფებისთვის გარს შემოეხვივნენ. მე წრის მიღმა ვიდექი და ჩემს რიგს ველოდებოდი. ძალიან მერიდებოდა – ეს იყო პირველი ავტოგრაფი, რომელიც მწერლისთვის უნდა მეთხოვა. გოდერძი ჩოხელმა დამინახა, თავისთან მიმიხმო და დღიური გამომართვა. წერდა დიდი გულისხმიერებითა და მოწიწებით. ასე დარჩა მისი ულამაზესი ხელნაწერი ჩემს დღიურში: „ჩემო ლამაზო ლელა, ძალიან მიხარია, რომ არსებობ ასეთი კარგი გოგო და დედაჩემის სახელი გქვია. ვთხოვ ჩოხის წმინდა გიორგის, ყველგან და ყველაფერში შეგეწიოს“.

ახლაც თვალწინ მიდგას შეხვედრის ყველა დეტალი. ახლა ვხვდები, რომ ჩემი წილი გოდერძი ჩოხელი დამიტოვა ამ წარწერით, ეს რამდენიმე წინადადება ჩემი პირადი ამულეტია, ჩემი თილისმა, დალოცვა, ჩოხის წმინდა გიორგისთან შუამავლობა.

სკოლის სააქტო დარბაზიდან გამოსვლისას პაკო სვიმონიშვილი გამომეცნაურა. სკოლის მეორე ფლიგელთან დამაკავშირებელი ხიდი ერთად გადავიარეთ. პაკომ თავისი ლექსებისა და თარგმანების წიგნი მაჩუქა წარწერით: „ლელას და მის მშვენიერ ქართულს“. უცნაური შეხვედრა რომ იყო, ამას შემდეგი ამბავიც მოწმობს: იმ შეხვედრიდან 14 წლის შემდეგ, 2016 წელს, გოდერძი ჩოხელის მოთხრობების მიხედვით დადგმული სპექტაკლი უწერის სკოლიდან ფასანაურის სკოლაში წამოვიღეთ. ამ იდეის ავტორი ონის მუნიციპალიტეტის თავმჯდომარე, ქალბატონი შუქურა ჯაფარიძე იყო. მისი ინიციატივით, ტრანსპორტირება ონის მუნიციპალიტეტმა დაგვიფინანსა. დილის 6 საათზე უწერიდან ფასანაურისკენ დავიძარით. თან მიგვქონდა უწერის ტყეში მეცხრეკლასელი პაატას მიერ მომწვადული (ფესვიანად ამოღებული) პაწია ნაძვი. მცხეთაში, სამთავროს დედათა მონასტერში, რაჭველი მოსწავლეები გოდერძი ჩოხელის საფლავის სანახავად შევიყვანე. იმ დღეს აღმოვაჩინე, რომ ჩოხელის საფლავთან ახლოს ყოფილა პაკო სვიმონიშვილის საფლავიც. გული დამწყდა. არაფერი ვიცოდი მისი გარდაცვალების შესახებ. ეს იყო მეორე შეხვედრა პაკოსთან და ისევ გოდერძი ჩოხელთან ერთად.

სპექტაკლი სახელად „უფლისჩიტა“ ფასანაურის სკოლაში უნდა დაგვედგა. გოდერძიმ ზედა საფეხურის რამდენიმე კლასი ისწავლა ფასანაურის სკოლაში. მანამდე ეს სკოლა იმიტომ მიყვარდა, რომ იქ მამაჩემი სწავლობდა. იმ დღეს მეგონა, სკოლის კედლები ჩემთვის საუბრობდნენ და მიყვებოდნენ მოზარდი მთიული ბიჭების შესახებ. ვფიქრობდი მათ გულისცემაზე – ვინ იცის, რამდენჯერ სწყენიათ, გახარებიათ, იქნებ ვინ მოსწონდათ… წიგნს დართული აქვს ფოტოებიც, რომელთაგან რამდენიმე ფასანაურშია გადაღებული. გოდერძი ჩოხელის ფასანაურის ფოტოებმა გამახსენა მამაჩემის ბავშვობის ფოტო, რომელზეც 14-15 წლის მამა თავის ორ მეგობართან ერთად დგას, დიდი ზომის პალტო აცვია, კაშნე შემოუხვევია და იღიმის. ვარცხნილობა, დგომის მანერა – ფოტოზე აღბეჭდილი ყველა დეტალი მიყვარს. მამას ზურგს უკან დგას ზურა ნათლია, რომლის სახელი შემდეგ მამამ თავის პირველ შვილს დაარქვა. ამ სტატიის წერისას ზურა ნათლიამ ახალი წლის მოსალოცად დამირეკა, მოკითხვის შემდეგ ვკითხე, თქვენ და მამა გოდერძი ჩოხელს თუ იცნობდით-მეთქი. ნათლიაჩემმა მიპასუხა, გოდერძი ჩვენზე რამდენიმე წლით პატარა იყო, ახლო ურთიერთობა არ გვქონდა, მაგრამ ვიცნობდითო.

ნინო ზედელაშვილის მიერ შეკრებილი მოგონებების კითხვისას კიდევ უფრო გამოიკვეთა კავშირი ჩემს წილ გოდერძი ჩოხელთან.

წიგნში აღწერილია, როგორი საოცარი, იშვიათი სიყვარული ჰქონდა დედა-შვილს. როდესაც მწერლის დედის, ლელას, შესახებ მსახიობების, რეჟისორების მონათხრობს ვკითხულობდი, მივხვდი, რატომ წამოდგა გოდერძი ჩოხელი ჩემთან ჩასახუტებლად. მე მას გავახსენე დედა, რომელსაც მუდამ შავი ტანისამოსი სცმია, ძალიან გამხდარი ყოფილა და ვფიქრობ, ჩემი მოსმენისას გარდაცვლილი დედის მონატრება გაუმძაფრდა. მათი საოცარი დედაშვილობის შესახებ ყველაზე უკეთ „ანგელოზთღამეობა“ ჰყვება. ამ მოთხრობის წაკითხვის შემდეგ მთელი არსებით გავიაზრე ჩემს დღიურში მწერლის ხელით ჩაწერილი სიტყვების სევდანარევი სიხარული: „დედაჩემის სახელი გქვია“. გოდერძი ჩოხელის მხატვრული სამყარო დედისადმი სიყვარულით არის სავსე. ლელას ესმოდა ფრინველების, ცხოველების, მცენარეების ენა, ნახულობდა წინასწარმეტყველურ სიზმრებს, ესაუბრებოდა ქვებს, ანგელოზებს, განსაკუთრებული ურთიერთობა ჰქონდა გოდერძისთან.

კოტორიანთ ქალები გოდერძი ჩოხელის რომანებისა და მოთხრობების პერსონაჟები არიან. ისინი გამოირჩევიან სიმამაცით, უსამართლობის მხილების უნარით. „ნაწილიანს“ ბოლოს დართული აქვს ოჯახის წევრების მოგონებები. გოდერძი ჩოხელის მამა, ნიკო ჩოხელი, იხსენებს:

„კოტორიანთ ქალი სოფიო კინოშიც გადაიღო და წიგნშიც დაწერა. კოტორიანთ ქალს დიდი ამაგი აქვს ჩვენს ოჯახზე, ძალიან კეთილი იყო. გოდერძი გამორჩეულად უყვარდა, მისთვის არაფერი ენანებოდა“.

წიგნში ამოვიკითხე, რომ გოდერძი ჩოხელს აუსრულებელ ოცნებად დარჩა „ვარდისფერი კაცის“ ფილმად გადაღება. ისევ უწერის სკოლის მოსწავლეებთან ერთად დადგმული სპექტაკლი გამახსენდა. სცენარზე მუშაობისას ბევრი მოთხრობა წავიკითხე და სულ ხუთი შევარჩიე, მათ შორის ერთი „ვარდისფერი კაცი“ იყო. მთავარი პერსონაჟის, ამბროსუკუნას, როლს მიშო ასრულებდა. რეპეტიციაზე ბავშვებს ფოტო გადავუღე – მიშო-ამბროსუკუნა ზის, ტომრიდან ფერად-ფერად ძაფებს იღებს, გარს გუდამაყრელი ქალებივით ჩაცმული რაჭველი გოგოები შემოხვევიან. ეს წამი, ჩვენი ერთად ყოფნის, სილაღის, ლიტერატურითა და მოძრაობით ტკბობის ამსახველია. რეპეტიციის დროს ძალიან ბევრს ვიცინოდით იმ მომენტზე, ამბროსუკუნა გუდამაყრელ ქალებთან რომ მიდის. „ნაწილიანის“ კითხვისას ვფიქრობდი, რაღა მაინცდამაინც „ვარდისფერი კაცი“ შევარჩიე… თურმე მე და ჩემს მოსწავლეებს ავტორის იმქვეყნად გაყოლილი ოცნება რეალობად გვიქცევია უწერის სკოლაში, სადაც გოდერძი ჩოხელის საუკეთესო მეგობარი, ზურაბ ქაფიანიძე სწავლობდა. წიგნიდან შევიტყვე გოდერძი ჩოხელის არაჩვეულებრივი, ულამაზესი, კეთილშობილი მეუღლის, ნინო მელაშვილის, შესახებ და ისიც ამოვიკითხე, რომ სწორედ ზურაბ ქაფიანიძე ყოფილა მათი მეჯვარე.

სამაგისტრო თემაზე მუშაობისას გოდერძი ჩოხელის მეუღლეს მივწერე. ქალბატონმა ნინომ დამირეკა და დიდხანს ვისაუბრეთ. გვიანი საღამო იყო. შინ ვბრუნდებოდი. ავტობუსის გაჩერებაზე ვიდექი და ხელახლა დავიწყე „ნაწილიანის“ კითხვა. ქუჩის ლამპიონების შუქზე მალე ჩემმა საყვარელმა ჩანართმა, გოდერძი ჩოხელის ბარათმა გამოანათა: „ნინკა მიყვარხარ… ნინკა მიყვარხარ… ნინკა მიყვარხარ… ნინკა მიყვარხარ… ნინკა ნინკა! არავის არ დაუწერია ასეთი კარგი რომანი“, – წერია მთელ გვერდზე. რომ არა ეს წიგნი, ვერ გავიცნობდი მწერალს, მის ოჯახს, მისი ცხოვრების შესახებ ფრაგმენტული წარმოდგენა მექნებოდა. არადა, თუნდაც ეს პატარა ბარათი, რომელიც „ნაწილიანის“ ავტორს ნინო ზედელაშვილსა და გოდერძი ჩოხელის მეუღლეს მწერლის გარდაცვალების შემდეგ შემთხვევით უპოვიათ მისი ნაწერების მოწესრიგებისას, როგორი მრავლისმთქმელია გოდერძი ჩოხელის შინაგანი სამყაროს შესახებ.

გოდერძი ჩოხელის დედა, ლელა, გარდაცვალებამდე ოშპიტალში, საავადმყოფოში, დაუწვენიათ. ჩემს ბავშვობაში ოშპიტალში საავადმყოფო იყო. მახსოვს, ერთხელ პაპაჩემი შიო ავად გახდა და რამდენიმე ხანს იქ იწვა. მის მოსანახულებლად მამას დავყვებოდი. 5-6 წლის ბავშვისთვის ეს იყო დიდი თავგადასავალი. გოდერძი ჩოხელის მოგონებებმა გამახსენა ჩემი ბავშვობის ის დღეები, რომლებიც ბუნდოვნად მახსოვდა.

განსაკუთრებით შემიყვარდა გოდერძი ჩოხელის ინგლისურის მასწავლებლის, იამზე ბექაურის, მოგონება:

„გოდერძი სკოლას რომ ამთავრებდა, გამოსაშვებ გამოცდაზე არაჩვეულებრივი თემა დაწერა, მგონი სამამულო ომზე. მაშინ გამოჩნდა მისი საოცარი ნიჭი, აზროვნება.

უკვე ცნობილი მწერალი და რეჟისორი იყო, როდესაც 147-ე სკოლაში შეხვედრა მოვუწყვეთ. ბავშვებმა ბევრი იშრომეს, მოემზადნენ. ძალიან ლამაზი საღამო იყო, სცენაზე გოდერძის პერსონაჟები ერთმანეთს ცვლიდნენ, წითელი გველეშაპიც გვყავდა, ბავშვებმა ბერული და ჯღუნურიც იცეკვეს. გოდერძი გახარებული და გაოცებული იყო. სპექტაკლის შემდეგ მითხრა, ისე ცოცხლად იყო ყველაფერი, თავი გუდამაყარში მეგონა და იმ ბავშვებში ჩემს თავს ვეძებდიო“.

გოდერძი ჩოხელთან შეხვედრის შემდეგ 23 წელი გავიდა და ახლა, როცა მეც მასწავლებელი ვარ, განსაკუთრებით ამაღელვებელი აღმოჩნდა მწერლის მასწავლებლის მოგონების წაკითხვა. დეკრეტულ შვებულებაში ყოფნისას გამუდმებით ვფიქრობ ჩემს მოსწავლეებზე, რომლებიც სკოლაში ჩემს დაბრუნებას მოუთმენლად ელიან. დანახვისთანავე მეკითხებიან: „როდის დაბრუნდებით?“ დაბრუნებამდე კი ბევრი რამ მომაფიქრდა, მათ შორის – გოდერძი ჩოხელის მოთხრობების მიხედვით ახალი სპექტაკლის დადგმა. განსაკუთრებით გამიხარდა, იამზე მასწავლებელი წითელ გველეშაპს რომ ახსენებს. ჩემი სამაგისტრო ნაშრომი გოდერძი ჩოხელის რომანებში მაგიური რეალიზმის გამოსახველობითი ფორმების კვლევას ეხება. რომანში „წითელი მგელი“ დაუვიწყარი მხატვრული სახეა ქვესკნელიდან ამოსული, კუპრივით შავ წყალს შემზარავი წივილით ჩამოყოლილი წითელი გველეშაპი და მასზე ამხედრებული უშიშარი გარსია, რომელიც ზღვამდე ჩაჰყვება მითიურ არსებას.

იამზე მასწავლებლის მოგონება ზურგის ქარივით იქცა და დამაფიქრა, როგორი მნიშვნელოვანია ჩვენი ყოველი შეხვედრა, ზოგი ერთადერთი და სხვა დროსა და სივრცეში, სხვა ფორმით განმეორებული; როგორი მნიშვნელოვანია სასკოლო ცხოვრებაში არაფორმალური აქტივობების ჩართვა; რომ არა ირინა და ხათუნა მასწავლებლების მიერ გოდერძი ჩოხელისა და პაკო სვიმონიშვილის სკოლაში სტუმრად მოწვევის იდეა, რომ არა მათი ძალისხმევა, შეხვედრაში მეც მიმეღო მონაწილეობა, ამდენი ლამაზი, მნიშვნელოვანი, საინტერესო ამბავი ხომ ვერ გადაებმებოდა ერთმანეთს?!

სტატიის მეორე ნაწილში წიგნიდან ამოკრეფილი მოგონებების ფონზე გოდერძი ჩოხელის პორტრეტს გაგაცნობთ.

გამოყენებული ლიტერატურა:

ნინო ზედელაშვილი, ნაწილიანი. რედ. კატო ჯავახიშვ

ჩემს მოსწავლეებთან ხშირად ვსაუბრობ იმის შესახებ, რომ ყველა საგანს თავისი ენა აქვს. თითოეული საგანი სამყაროს ამა თუ იმ მოვლენას მისთვის დამახასიათებელი გამომსახველი ხერხებით განგვიმარტავს. მუსიკა მშვენიერების აღქმის, შეუცნობლის შეცნობის ენაა და შინაარსის გადმოსაცემად ორი ან მეტი ენის ცოდნას მოითხოვს: პირველი – მუსიკის ენაა თავისი სინტაქსური და მორფოლოგიური სიღრმით; მეორე – მუსიკის ენაზე თქმულის ვერბალური ახსნა და მისი განმარტებებია; დანარჩენი – შეძენილი ცოდნის კონტექსტების მორგებაა ახალ მასალაზე.

სასწავლო პროცესის დასაწყისში რამდენიმე გაკვეთილს ენის გამომსახველი ხერხების ანალიზს ვუთმობ. სხვაგვარად წარმოუდგენელია, გავაგებინო მოსწავლეს ამ ენის სტილური თუ ჟანრული მახასიათებლები. ეგზიუპერის ციტატა ,,ენა არის გაუგებრობის წყარო’’, მასწავლებელს განაწყობს, დაგეგმოს გაკვეთილები ენის მახასიათებლების ხარისხიანი სწავლებისთვის, და სახელმძღვანელოს მასალა დაალაგოს იმგვარად, რომ შედეგის მიიღებოდეს მარტივად და მიზნობრივად. მუსიკის გამომსახველი ენის ელემენტები – მელოდია, ჰარმონია, რიტმი, მეტრი, ტემპი, ტემბრი, ფაქტურა, ფორმა, ჟანრი, ბგერა – ცალკე კვლევის საგანია. ენის თითოეული ელემენტი წარმოადგენს საგანთა შორის შემაკავშირებელ ხიდს. უსასრულოდ შეიძლება ვისაუბროთ ნაწარმოების ემოციურ და ფსიქოლოგიურ შინაარსზე. ნაწარმოებების განხილვა, ანალიზი, კვლევა კონტექსტს ეფუძნება, კონტექსტებს კი სტანდარტის მოთხოვნის შესაბამისად ვართულებთ. ამისთვის, მასწავლებელს აქვს ქრესტომათიული მასალის დამატებით შერჩევის შესაძლებლობა თემის კიდევ უფრო ღრმად შესწავლისათვის, მოსწავლეების საჭიროებების გათვალისწინებით.

ვიწყებ მუსიკის ენის ფენომენზე საუბრით, და ვაგრძელებ მედიაწიგნიერებაში მისი მოდიფიკაციითა და ინტეგრაციით. მქონდა ბედნიერება, წელს ჩემი გამოცდილება მეთერთმეტე კლასისთვის გამეზიარებინა. ჩემთვის მედიაწიგნიერება მოსწავლეებთან დაახლოებისა და ურთიერთობის განსხვავებული და საინტერესო შესაძლებლობა აღმოჩნდა. მოდით, თავიდანვე გეტყვით, რომ ეს საგანი – მედიაწიგნიერება, ყველა საგნისგან განსხვავებით, მკაფიოდ გამოკვეთილ უნარებს მოითხოვს. კერძოდ, მოსწავლეს არგუმენტირებისთვის, აზრის თავისუფლად გამოთქმისთვის მეტი სივრცე ეძლევა. როცა ფილმის ფრაგმენტის, მედიაწიგნიერების რესურსის, ხელოვნების ნიმუშის, ლიტერატურული ნაწარმოების, მუსიკალური შედევრის ანალიზს ვაკეთებთ. ინფორმაციაზე სრული წვდომისთვის ხშირად ვიყენებთ ხოლმე მობილურ ტელეფონს. ტარგეტულად მორგებული აქტივობების დახმარებით მოსწავლეები მარტივად პოულობენ პრობლემის გადაჭრის საინტერესო გზებს, რომლებიც პროექტზე მუშაობის თემად შეგვიძლია ავირჩიოთ. გაკვეთილმა, რომელიც ზოგჯერ სპონტანურად წარიმართება, შეიძლება გვიკარნახოს პროექტის იდეა. სწორედ ასე გამოიკვეთა პროექტისთვის ახალი თემა: ,,ინფორმაციის ენა – ვინ დასვა პირველი შეკითხვა?“.

მეთერთმეტე კლასში თავისუფლად შემეძლო მესაუბრა სახისმეტყველების რაობასა და მნიშვნელობაზე ლიტერატურასა და ხელოვნებაში. მოსწავლეებს ხშირად ვაცნობდი რევაზ სირაძის ,,სახისმეტყველებიდან’’ მათთვის საინტერესო და კონტექსტურად საჭირო საკითხებს. მით უმეტეს, რომ ამის შესაძლებლობას მათი საბაზისო ცოდნა მაძლევდა. გავლილი ჰქონდათ ჰაგიოგრაფია, რომელსაც თავისუფლად ვაკავშირდებდი ტექსტების დაშიფვრასთან, სიმბოლოების, მეტაფორების გააზრებასთან. ,,სახისმეტყველებაში’’ მოთხრობილია, რომ ქართული ესთეტიკის, მუსიკისა და ლიტერატურის სათავეებში უნდა ვეძებოთ სწორედ ის გზა, რომელიც ინფორმაციას ცოდნად გადააქცევს. მაგალითისათვის მოვიყვან რამდენიმე საკითხს: ქართული ჩუქურთმა და მზე, მოძღვრება ადამიანზე, საგალობელი, ფრესკა, ტაძარი. გაკვეთილზე ხშირად ვიყენებ პოსტმოდერნიზმის გამომსახველ ენას, ძალიან ნიშანდობლივია ჯემალ ქარჩხაძის წერის სტილური მახასიათებელი, აკა მორჩილაძის „ობოლედან“ თხრობის ჰიპერრეალისტური შეგრძნება. ვერაფრით ვუღალატებდი ნიდერლანდურ რენესანსს, ხშირად ვშიფრავდით ჰიერონიმუს ბოსხის ტილოებს: „თივის გადატანა“, ტონდო „კაცობრიობის შვიდი მომაკვდინებელი ცოდვა“, პიტერ ბრეიგელის „ნიდერლანდური ანდაზები“, ეს ხომ „წინასწარმეტყველებაა“ სამყაროს საზრისზე, ადამიანის როლზე წუთისოფელში. ხელოვნური ინტელექტის როლი უაღრესად მნიშვნელოვანი და ფუნქციური აღმოჩნდა ინფორმაციების, მასალების მოძიებასა და გენერირებაში. მოსწავლეები მუშაობდნენ რამდენიმე AI პლატფორმაზე: Chatgpt.com, Gemini.google.com.app, claude.ai.new, copilot.microsoft.com, app.leonardo.ai.

დეკოდირება, როგორც ინფორმაციის ფილტრაციისა და ცოდნად გადაქცევის ინსტრუმენტი, მოსწავლეებმა არგუმენტირებული ესეების, ფსიქოლოგიური ჩანახატებისა და პოპ-არტის ნიმუშებში ბულინგისა და დეზინფორმაციის კვლევის ხერხად გამოიყენეს, საინტერესო შეფასებები და დისკუსიები გაიმართა ფილმის „კლასის წინ“ ირგვლივ.

ფილმის შემდეგ ვიაზრებდით მარტოდ დარჩენილი ადამიანის მდგომარეობას სოციუმში. ტურეტის სინდრომის მქონე ადამიანის დახმარების გზებსაც მივაგენით. ეს გზა ადამიანობის გადარჩენისა და შენარჩუნების გზაა. ჩვენ ყველას გვაქვს უფლება სამყაროში ვაკეთოთ ის, რის შესაძლებლობები და უნარები გვაქვს. ტურეტის სინდრომზე მიცემულ დავალებაში, მოსწავლეებმა თარგმნეს და ღია გაკვეთილზე წარადგინეს ანალიტიკური ესეი, რომელშიც განხილული იყო – თუ რა მახასიათებლები აქვს ამ სინდრომს, როგორ შეუძლია ადამიანურმა ფაქტორმა შეასუსტოს სინდრომის სიხშირე და სირთულე, როგორ შეგვიძლია ვაქციოთ სინდრომის მქონე ბავშვი სოციუმის ნამდვილ წევრად.

შეზღუდული შესაძლებლობა რომ არ არსებობს, მუსიკის ისტორიაში ამაზეც ბევრი თქმულა. 13 წლის ლუსის შესრულებულმა ფრედერიკ შოპენის ნოქტიურნმა ადამიანებს ხილულად დაანახა შეუძლებლის შესაძლებლობა. ლუსიმ თავისი შინაგანი სამყაროს ილუსტრაციისთვის, სევდის გადმოსაცემად შოპენის ნოქტიურნი op.9, N1 b-moll აირჩია და დღევანდელობის ერთ-ერთი დიდი ვირტუოზი ლანგ ლანგიც კი გაკვირვებული დატოვა.

ეს წერილი მედიაწიგნიერების სახელმძღვანელოდან წამოვიღე, მინდოდა, მისი პათოსი ყველასთვის გამეზიარებინა.

„ძვირფასო მასწავლებელო!

მე ცოცხალი გადავურჩი საკონცენტრაციო ბანაკს და ჩემმა თვალებმა იხილა ის, რაც არ უნდა ნახოს არცერთმა ადამიანმა:

როგორ აშენებენ სწავლული ინჟინრები გაზის კამერებს;

როგორ წამლავენ კვალიფიციური ექიმები ბავშვებს;

როგორ კლავენ სწავლადამთავრებული მედდები ჩვილ ბავშვებს;

როგორ ესვრიან და წვავენ ბავშვებსა და ქალებს უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულების კურსდამთავრებულები.

ამიტომაც, მე არ ვენდობი განათლებას!

მე გთხოვთ, დაეხმარეთ მოსწავლეებს, გახდნენ ადამიანები. თქვენმა ძალისხმევამ არ უნდა მიგვიყვანოს სწავლული მონსტრების, ნამეცადინარი ფსიქოპათების, განათლებული აიხმანების ჩამოყალიბებამდე. კითხვა, წერა, არითმეტიკა მხოლოდ მაშინ არის მნიშვნელოვანი, როცა ეხმარება ჩვენს შვილებს, გახდნენ უფრო

ა დ ა მ ი ა ნ უ რ ე ბ ი!“

საკონცენტრაციო ბანაკში გადარჩენილი სკოლის ერთ–ერთი დირექტორის წერილი სამსახურში აყვანილი მასწავლებლებისადმი.

საოცარია… ადამიანებს ყველა ენის დაუფლება შეგვიძლია, მუსიკის ენის მედიაწიგნიერებაში შეღწევამ და ამ ორი საგნის ენათა სისტემების სინთეზმა დამანახა, რომ სწავლის პროცესი უსასრულოა. ძიებისა და კვლევის გზა ენის სიმბოლოების ამოხსნის გარეშე – შეუძლებელია. სამყაროს უდიდეს ქსოვილში კი ჩვენეულ ორნამენტს ვაქსოვთ დიდი პასუხისმგებლობით, სიყვარულითა და სიკეთით. ჯონ დიუი ამბობს, განათლება თავად ცხოვრებააო. რახან ასეა, ვისწავლოთ, რათა ვიცხოვროთ!

ინგა ბარამიძე

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. რ.სირაძე ,, სახისმეტყველება’’, ნაკადული, 1982
2. ნ.ინგოროყვა, მედიაწიგნიერების გაკვეთილები, თბილისი, 2023
3. სახელმძღვანელო მასწავლებლებისთვის. როგორ აღმოვაჩინოთ და ვებრძოლოთ დეზინფორმაციას. რედაქტირებულია: 28-01-2021
4. https://mediasmarts.ca/digital-media-literacy/general-information/digital-media-literacy-fundamentals

თანამედროვე სამყაროში მარტოობა უკვე ეპიდემიის მასშტაბებს იძენს. ტექნოლოგიურმა პროგრესმა, მართალია, ადამიანები ფიზიკურად დააახლოვა, თუმცა, პარადოქსულად, ემოციური იზოლაცია გააღრმავა. ამ კონტექსტში ჩატბოტები, ხელოვნური ინტელექტის ეს საოცარი ნაყოფი, სულ უფრო მეტ ადამიანს ხიბლავს როგორც ემოციური მხარდამჭერი.  მაგრამ რამდენად „ნამდვილია“ ასეთი კომუნიკაცია?

უკვე თითოეულ თქვენგანს აქვს ჩატბოტებთან დიალოგის გამოცდილება, ჩატბოტებმა ჩაანაცვლა მეგობარი, კოლეგა, ხელოსანი, ფსიქოლოგი და ასე შემდეგ… მათთან ურთიერთობა სწრაფი და მოხერხებულია. ჰოდა, სანამ ვინმეს აუხსნი, რა გჭირდება და რატომ – ამასობაში ჩატბოტს შენი პრობლემა გადაწყვეტილი აქვს.

ერთხელ ფეისბუკზე მეგობარმა მკითხა: შენ რომელი გირჩევნია – ჩატბოტი გესაუბროს თუ კოლეგას გაუზიარო შენი სამეცნიერო საკითხები და მასთან განიხილო? ეს კითხვა რიტორიკულად დამისვა და სრულიად დარწმუნებული იყო, რომ მე ავირჩევდი კოლეგას და ძალიან გაოცდა, როცა ჩატბოტი ავირჩიე და ჩემი არგუმენტებიც მოვახსენე. ეს რომ ერთეული შემთხვევა იყოს (თუნდაც ჩემს ცხოვრებაში), მაშინ არ ღირდა ყურადღებად, მაგრამ… დიახ, მაგრამ… ჩვენ უმეტესად ციფრულ გარემოში გადავინაცვლეთ. მე შეფასებას არ ვაკეთებ – ეს კარგია თუ ცუდი? უბრალოდ, გთავაზობთ საკითხს განსახილველად. ჯერ გავხდით „ენობრივი ადამიანი“, ახლა გავხდით „ციფრული ადამიანი“.

უამრავი ინფლუენსერისგან მომისმენია, რომ რეალურ ცხოვრებაში ინტროვერტები არიან და უჭირთ კომუნიკაცია მაშინ, როცა სოციალურ ქსელებში და ვლოგებში თავს თავისუფლად გრძნობენ. კოვიდპანდემიის შემდეგ ჩემს სტუდენტებშიც შევნიშნე, რომ აუდიტორიაში კომუნკაცია შემცირდა, სამაგიეროდ, როცა ვიდეო-დავალებას ვაძლევ, სრულიად შემოქმედებითები ხდებიან. რა ხდება? ადამიანების ერთმანეთისგან ტოტალური გაუცხოება დაიწყო?

ინსტაგრამზე ერთი ინფლუენსერია (პირობითად, მარი), რომელსაც მილიონამდე გამომწერი ჰყავს. ყოველდღიურად ის ასობით კომენტარს კითხულობს და პირად შეტყობინებას პასუხობს, მუდმივად ურთიერთობს თავის აუდიტორიასთან. თუმცა, ერთ-ერთ ინტერვიუში მან აღიარა: “ხანდახან ვზივარ ჩემს ბინაში, ვუყურებ ეკრანზე ათასობით ‘ლაიქს’ და კომენტარს, მაგრამ თავს სრულიად მარტო ვგრძნობ. მგონია, რომ არავინ იცნობს ჩემს ნამდვილ „მე“-ს – ყველა ხედავს მხოლოდ იმ იდეალურ ვერსიას, რომელსაც სოციალურ მედიაში ვაჩვენებ. ” მსგავსი „აღიარება“ სიმპტომატურია.

პრობლემა არც ის არის, თუ სხვა არ ცნობს შენს ნამდვილ მეს. პრობლემაა, როცა თავად ისე ვართ გაფანტულები ციფრულ ურთიერთობებსა და კომუნიკაციაში, რომ ჩვენც ვერ ვცნობთ ჩვენს ნამდვილ მეს. ვფიქრობ, რომ ციფრული საშუალებები სწრაფად ავლენს იმას, რა პრობლემაც იმალება ჩვენში: როგორც ინდივიდში, ასევე საზოგადოებაში.

მარტოობის პარადოქსი დიგიტალურ ეპოქაში

ციფრულ ეპოქაში მარტოობა განსაკუთრებულ ხასიათს იძენს. სოციალური ქსელები და მესენჯერები გვიქმნიან ილუზიას, რომ მუდმივად დაკავშირებული ვართ სხვებთან, მაგრამ ეს კავშირები ხშირად ზედაპირული და არაავთენტურია. ამ სიცარიელეში ჩატბოტები გვთავაზობენ უნიკალურ ალტერნატივას – 24/7 ხელმისაწვდომ “მეგობარს”, რომელიც არასოდეს დაიღლება ჩვენი მოსმენით.

ჩატბოტების მუშაობის პრინციპი ეფუძნება რთულ მათემატიკურ მოდელებს, რომლებიც აანალიზებენ ჩვენს შეტყობინებებს და აგენერირებენ შესაბამის პასუხებს. ისინი სწავლობენ ჩვენი კომუნიკაციის სტილს, ემოციურ მდგომარეობას და ინტერესებს. მაგრამ რამდენად “ნამდვილია” ეს ურთიერთობა?

ადამიანები ბუნებრივად მიდრეკილნი არიან ემოციური კავშირების დამყარებისკენ, თუნდაც არაცოცხალ ობიექტებთან. ჩატბოტებთან ურთიერთობისას ვითარდება ე.წ. “სიმულირებული სიახლოვე” – ვიცით, რომ ის ალგორითმია, მაგრამ მაინც ვგრძნობთ ემოციურ კავშირს. ეს ფენომენი შეიძლება დაგვეხმაროს მარტოობის დაძლევაში, მაგრამ ამავდროულად რისკის შემცველიცაა – შესაძლოა გაგვიჩნდეს ცრუ მოლოდინები და უფრო გაგვიღრმავდეს რეალური ურთიერთობების დეფიციტი. ბოლოს კი შეიძლება ისე მოხდეს, რომ საერთოდ დაგვავიწყდეს, რა არის რეალური ურთიერთობა, ვინ არის რეალური „მე“, ნამდვილად ადამიანი, ნამდვილი ცხოვრება და ასე შემდეგ. დაგვემართოს ისე, როგორც გალაკტიონის ამ ლექსშია:

„არ ვემდური სინამდვილეს,

არ ყოფილა თითქმის,

არყოფილზე სამდურავი,

არასოდეს ითქმის…“

ციფრული ტექნოლოგიების გავლენა ემოციურ განვითარებაზე

ციფრული ტექნოლოგიების სწრაფმა განვითარებამ ფუნდამენტურად შეცვალა ადამიანური ურთიერთობების ბუნება. მიუხედავად იმისა, რომ ტექნოლოგიები გვთავაზობს კომუნიკაციის უპრეცედენტო შესაძლებლობებს, სულ უფრო მეტი მკვლევარი გამოთქვამს შეშფოთებას ემოციური ინტელექტის განვითარებაზე მისი ნეგატიური  გავლენის შესახებ.[1]

ემპათიის კრიზისი

ოქსფორდის უნივერსიტეტის 2023 წლის კვლევის შედეგები განგაშის საფუძველს იძლევა:

1. სოციალური მედიის აქტიური მომხმარებლები 45%-ით ნაკლებად არიან მიდრეკილნი რთული ემოციური საუბრებისკენ. ეს მიგვანიშნებს, რომ ციფრული კომუნიკაცია ქმნის “კომფორტის ზონას”, საიდანაც გამოსვლა და რეალური ემოციური კონფრონტაციის გაწევა სულ უფრო რთული ხდება.
2. კონფლიქტების მოგვარების უნარების 30%-იანი კლება მიუთითებს, რომ ონლაინ ინტერაქციები ვერ უზრუნველყოფს იმ გამოცდილებას, რაც საჭიროა რთული სოციალური სიტუაციების სამართავად.
3. გრძელვადიანი ემოციური კავშირების დამყარების პრობლემა (65%) მიანიშნებს ღრმა სტრუქტურულ ცვლილებებზე ურთიერთობების ფორმირების პროცესში.

ნარცისიზმის ზრდა და თვითფოკუსირება

სოციალური მედიის პლატფორმები თავიანთი არქიტექტურით ხელს უწყობენ ნარცისისტული ტენდენციების გაძლიერებას:

• მუდმივი თვითპრეზენტაციის საჭიროება
• სელფების და პერსონალური მიღწევების გაზიარების კულტურა
• “ლაიქებზე” დამოკიდებული თვითშეფასება
• ალგორითმებით გაძლიერებული ეგო-კამერები

სოციალური უნარების ტრანსფორმაცია

ახალი რეალობა

თანამედროვე ახალგაზრდები ვითარდებიან ისეთ გარემოში, სადაც:

1. ციფრული კომუნიკაცია ხშირად წინ უსწრებს პირისპირ ურთიერთობებს
2. ემოციების გამოხატვა ხდება ემოჯების და მემების საშუალებით
3. სოციალური სტატუსი განისაზღვრება ონლაინ მეტრიკებით

ემოციური გამოფიტვა

კვლევები აჩვენებს რამდენიმე საგანგაშო ტენდენციას:

1. “ემოციური გადაწვის” სინდრომი – მუდმივი ონლაინ ყოფნის შედეგად
2. რეალური ემოციური კავშირების დეფიციტი
3. სოციალური შფოთვის მაღალი დონე პირისპირ ურთიერთობებში

როგორც მკვლევრები აღნიშნავენ, ამ კვლევების განზოგადება არ არის მიზანშეწონილი ყველა კულტურაზე, რადგან მრავალი სხვა ფაქტორია გასათვალისწინებელი, თუმცა ტენდენციას ნამდვილად აჩვენებს. ზოგი ექსპერიმენტული კვლევა აჩვენებს, რომ Facebook-ზე დამოკიდებულებამ შეიძლება ხელი შეუწყოს რელაციური ორიენტაციის გაძლიერებას. ამ კვლევის მიხედვით,  სოციალური მედია პოზიტიური ფსიქოსოციალური განვითარების ხელშეწყობის საშუალებაა.

ზემოაღნიშნული ადასტურებს, რომ ტექნოლოგიების განვითარებას არ მოაქვს ცალსახა პოზიტიური შედეგები, მას აქვს თავის ბნელი მხარე, რაც აქედანვე გასათვალისწინებელია.

Chat-GPT -ს ვკითხე, როგორი იქნება საზოგადოება 10 წლის შემდეგ ტექნოლოგიური განვითარების კონტექსტში? (პასუხს უცვლელად გთავაზობთ):

საზოგადოება 2035:

ტექნოლოგიური დამოკიდებულების შესაძლო შედეგები

სოციალური ურთიერთობების ტრანსფორმაცია 

ვირტუალური სოციალიზაცია

• ფიზიკური შეხვედრების მკვეთრი შემცირება
• სოციალური ინტერაქციების 70-80% ვირტუალურ სივრცეში
• “მეტავერსის” ტიპის პლატფორმები როგორც ძირითადი სოციალური არენა
• ემოციური კავშირების გაღრმავების სირთულე

ახალი სოციალური ნორმები

• პირადი სივრცის გადააზრება
• რეალური და ვირტუალური იდენტობების შერწყმა
• სოციალური კრედიტის სისტემების გავრცელება
• ციფრული რეპუტაციის უპირატესობა რეალურთან მიმართებით

ფსიქოლოგიური ცვლილებები

კოგნიტური ტრანსფორმაცია

• ყურადღების დეფიციტის მასობრივი ზრდა
• მოკლევადიანი აზროვნების დომინირება
• ინფორმაციის სწრაფი, ზედაპირული დამუშავება
• კრიტიკული აზროვნების უნარების შემცირება

ემოციური გამოწვევები

• ემპათიის დეფიციტის გაღრმავება
• სოციალური შფოთვის ეპიდემია
• რეალური ურთიერთობების შიში
• ემოციური დამოკიდებულება ციფრულ ვალიდაციაზე

საგანმანათლებლო სისტემის ცვლილება

სწავლების ახალი მოდელები

• სრულად ვირტუალური საკლასო ოთახები
• AI-ზე დაფუძნებული პერსონალიზებული სწავლება
• სოციალური უნარების სწავლების კრიზისი
• პრაქტიკული გამოცდილების დეფიციტი

შრომითი ურთიერთობები

სამუშაო გარემოს ცვლილება

• დისტანციური მუშაობის სრული დომინირება
• ვირტუალური ოფისების ნორმალიზება
• კორპორატიული კულტურის გადააზრება
• პროფესიული იზოლაციის ზრდა

ჯანმრთელობის გამოწვევები

ფიზიკური ჯანმრთელობა

• მჯდომარე ცხოვრების წესის გართულება
• თვალის დაძაბულობის ქრონიკული პრობლემები
• ძილის დარღვევების მასობრივი ზრდა
• ფიზიკური აქტივობის მკვეთრი შემცირება

მენტალური ჯანმრთელობა

• დეპრესიისა და შფოთვის ეპიდემია
• ციფრული დამოკიდებულების სინდრომი
• სოციალური იზოლაციის ზრდა
• იდენტობის კრიზისის გაღრმავებ

ოჯახური ურთიერთობები

ოჯახის ინსტიტუტის ცვლილება

• ვირტუალური ოჯახური შეხვედრები
• ემოციური კავშირების გაღარიბება
• თაობათა შორის გაუცხოების ზრდა
• ბავშვების აღზრდის ახალი გამოწვევები

შესაძლო გამოსავალი

სოციალური ინიციატივები

• “ციფრული დეტოქსის” ცენტრების ქსელი
• რეალური სოციალიზაციის პროგრამები
• თემზე დაფუძნებული აქტივობების წახალისება
• ემოციური ინტელექტის განვითარების პროგრამები

საკანონმდებლო რეგულაციები

• ციფრული კეთილდღეობის სტანდარტები
• ტექნოლოგიური კომპანიების პასუხისმგებლობის ზრდა
• მომხმარებელთა უფლებების გაძლიერება
• ციფრული დამოკიდებულების პრევენცია

ოპტიმისტური სცენარი

პოზიტიური ადაპტაცია

• ბალანსის პოვნა რეალურ და ვირტუალურ ცხოვრებას შორის
• ახალი ტიპის სოციალური უნარების განვითარება
• ტექნოლოგიების უფრო გონივრული გამოყენება
• ჰიბრიდული სოციალიზაციის მოდელები

პესიმისტური სცენარი

სოციალური დეგრადაცია

• რეალური ურთიერთობების კატასტროფული შემცირება
• ემოციური ინტელექტის მასობრივი დეფიციტი
• სოციალური უნარების სრული კრიზისი
• საზოგადოების ატომიზაცია

დასკვნა

დღევანდელი ტენდენციების გაგრძელებამ 2035 წლისთვის შეიძლება მიგვიყვანოს ისეთ საზოგადოებამდე, სადაც ტექნოლოგიური დამოკიდებულება ფუნდამენტურად ცვლის ადამიანურ ურთიერთობებს. თუმცა, ეს მომავალი არ არის გარდაუვალი. ჩვენ გვაქვს შესაძლებლობა და პასუხისმგებლობა, ახლავე დავიწყოთ მოქმედება უფრო ჯანსაღი ბალანსის მისაღწევად ტექნოლოგიებსა და რეალურ ცხოვრებას შორის. მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს, რომ ტექნოლოგია უნდა იყოს ინსტრუმენტი ჩვენი ცხოვრების გასაუმჯობესებლად და არა მისი ჩამნაცვლებელი.

[1] Guan, S. , Hain, S. , Cabrera, J. and Rodarte, A. (2019) Social Media Use and Empathy: A Mini Meta-Analysis. Social Networking, 8, 147-157. იხ. აქ: https://www.scirp.org/journal/paperinformation?paperid=95560

ყოველი თაობა, რომელიც მეტ-ნაკლებად ერთსა და იმავე დროს გადადის ცხოვრების ახალ ეტაპზე, არის ახალი ძალა, რომელიც ქმნის ისტორიას.

ყველა თაობა მოიცავს უამრავ უნიკალურ ინდივიდს საკუთარი მოსაზრებებით, ღირებულებებით, ქცევითა და მომავლის გეგმებით.

დღეს შრომითი ბაზარი შედგება ოთხი თაობისგან: ბეიბი-ბუმერები, რომლებიც 1946-დან 1963 წლამდე დაიბადნენ, X თაობა, დაბადებული 1964-დან 1980 წლამდე, Y თაობა ანუ მილენიალები, 1981-დან 1996 წლამდე დაბადებულები, და 1997 წლიდან 2012 წლამდე დაბადებული Z თაობა (იგივე Generation Z). Gen Z თანამედროვე სამუშაო ძალის ყველაზე ახალგაზრდა რგოლია და როგორც ყველა სხვა თაობას, მასაც აქვს წინასგან განმასხვავებელი თვისებები. ამის შემდგომ თაობას ჯერ შრომით ასაკამდე არ მიუღწევია, ამიტომ ძირითადი აქცენტი Z თაობაზე დაისმის. ვინ არიან პოსტმილენიალები, რა სურთ, რით განსხვავდებიან მშობლებისგან და რით არიან წინა თაობაზე უკეთესები?

დღეს მსოფლიოში Z თაობის წარმომადგენელი ყველაზე მეტია, თუმცა საქართველოში ეს თაობა ყველაზე მცირერიცხოვანია. 1997-2012 წლები საქართველოში რთული პერიოდი იყო, ამიტომ ძალიან ბევრი Z თაობის წარმომადგენელი არ დაიბადა.

Gen Z მეორე ყველაზე ახალგაზრდა თაობაა ალფას შემდეგ. მისი იდენტობა ჩამოყალიბდა ციფრული ეპოქის, კლიმატის ცვლილების, ეკონომიკური კრიზისისა და COVID-19-ის პერიოდში. მის წარმომადგენლებს „ციფრულ აბორიგენებს“ უწოდებენ, რადგან Gen Z უკვე ინტერნეტის ეპოქაში გაიზარდა. ყველაზე ხანდაზმულებს უკვე აქვთ სამუშაო და იპოთეკა, ხოლო ყველაზე ახალგაზრდები ჯერ კიდევ თინეიჯერები არიან. გლობალურად, Gen Z სწრაფად იზრდება.

World Data lab-ის, Nielsen-ისა და GfK-ის ანგარიშის მიხედვით, Z თაობა იქნება ისტორიაში მომხმარებელთა ყველაზე დიდი, მდიდარი და მრავალრიცხოვანი თაობა. მიუხედავად იმისა, რომ სიმდიდრის დაგროვების სურვილი თაობიდან თაობამდე მცირდება, საშუალო Gen Z იქნება უფრო მდიდარი, ვიდრე ცხოვრების იმავე ეტაპზე იყო საშუალო მილენიალი, – ნათქვამია მოხსენებაში. კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია Gen Z-ის რიცხოვნობა. მეცნიერთა პროგნოზით, მოსახლეობის ზრდის ტემპი მსოფლიოს მრავალ ქვეყანაში შენელდება, მოსალოდნელია, რომ Gen Z იქნება ბოლო და ერთადერთი თაობა, რომელიც მიაღწევს 2 მილიარდ ადამიანს იმ განვითარებად და საშუალო შემოსავლის მქონე ქვეყნებში, რომლებმაც შეინარჩუნეს მოსახლეობის რაოდენობის ზრდის ტემპი.

2024 წლის მოხსენებაში ნათქვამია, რომ Gen Z შეადგენდა მსოფლიოს მოსახლეობის თითქმის მეოთხედს – უფრო მეტს, ვიდრე ნებისმიერი სხვა თაობა – და, იმავდროულად, გლობალური სამომხმარებლო დანახარჯების 17% მათ წილად მოდის. 2030 წელს Gen Z კვლავ იქნება მსოფლიოში ყველაზე დიდი თაობა. ამ დროისთვის მისი დანახარჯი 19%-მდე გაიზრდება.

World Data lab-ის, Nielsen-ისა და GfK-ის ანგარიშში ნათქვამია, რომ 2030 წლისთვის Gen Z იქნება ყველაზე მხარჯველი თაობა სუბსაჰარული აფრიკის, ინდოეთისა და პაკისტანის დიდ ნაწილში, ასევე ინდონეზიაში, ფილიპინებში, მექსიკასა და პერუში. იმავდროულად, ათწლეულების განმავლობაში დარჩება ყველაზე დიდ მხარჯველად ჩინეთში, რუსეთში, ჩრდილოეთ აფრიკასა და ახლო აღმოსავლეთში, სამხრეთ აფრიკაში, ავსტრალიაში, ახალ ზელანდიასა და ჩილეში.

ექვსი წლის შემდეგ Gen Z კვლავ იქნება პასუხისმგებელი სამომხმარებლო ხარჯების დიდ ნაწილზე ევროპის ზოგ ქვეყანაში, შეერთებულ შტატებსა და კანადაში, ბრაზილიაში, კოლუმბიაში, ტაილანდსა და სამხრეთ კორეაში. საფრანგეთი და იაპონია იმ მცირერიცხოვან ქვეყნებს შორის არიან, სადაც ბეიბი-ბუმერების თაობა დაიკავებს სამომხმარებლო ხარჯების უდიდეს წილს.

Gen Z უკვე არის ძალა, რომელიც ბაზარზე ანგარიშგასაწევია. გარდა ამისა, ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ ზოგიერთი პოპულარული სტერეოტიპის საპირისპიროდ, მილენიალები და Z თაობა არ არიან უარეს მდგომარეობაში, ვიდრე მათი მშობლები, თუმცა პროგრესი ერთი თაობიდან მეორეზე სიმდიდრისა და ხარჯვის უნარის თვალსაზრისით შენელდა.

2024 წელს თაობა Z-ის ხარჯები გაუტოლდა ათასწლეულების ხარჯებს სუბსაჰარულ აფრიკაში (დაახლოებით 30%), მაშინ როდესაც უკვე მიაღწია 23%-ს ჩრდილოეთ აფრიკასა და ახლო აღმოსავლეთში და 20.6%-ს ლათინურ ამერიკასა და კარიბის ზღვის აუზში. აზიის წყნარი ოკეანის Gen Z-ის ხარჯები 19,3%-ით ჩამორჩება.

მოსალოდნელია, რომ Gen Z უფრო მეტს დახარჯავს განათლებაზე, ალკოჰოლზე, ტანსაცმელსა და ტრანსპორტირებაზე უახლოესი 10 წლის განმავლობაში, მაშინ როდესაც ჯანმრთელობის ხარჯები მათთვის ჯერ კიდევ არ იქნება პრიორიტეტული.

თაობების დანახარჯები ქვეყნების მიხედვით 2030 წლისთვის

მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს არსებითი განსხვავებები უშუალოდ თაობა Z-ის ქვეჯგუფებს შორის, რამდენიმე მახასიათებელი მათთვის საერთოა:

• ისინი უფრო პრაგმატულები და იდეალისტები არიან, ზრუნავენ მომავალზე, კერძოდ, პირად კარიერაზე.
• ისინი უფრო მეტად მიეკუთვნებიან ინკლუზიურ, მხარდამჭერ საზოგადოებას.
• არიან ინდივიდუალისტები, პიროვნული გამოხატვის უფრო ძლიერი გრძნობით.
• პოლიტიკურად და სოციალურად აქტიურები არიან და ემხრობიან იმას, რისიც სწამთ.
• ისინი ბუნებრიობისა და გულწრფელობისკენ მიისწრაფვიან.
• Gen Z-ის უფრო აქტიური საზოგადოებრივი ცხოვრება აქვს და სოციალური პრობლემების მიმართ გულგრილი არ არის. მოზარდები მზად არიან, აქციებზე საკუთარი უფლებები დაიცვან და სკოლის პროფკავშირებს ქმნიან. Gen Z-ის აინტერესებს ეკონომიკური პროცესები და ადამიანის გავლენა გარემოზე.
• პოსტმილენიალებს ნაკლებად აქვთ ინტერესი ალკოჰოლის, ნარკოტიკებისა და სხვა აკრძალული ნივთიერებების მიმართ. როგორც ჩანს, მათ უბრალოდ არ სჭირდებათ, რადგან უფრო მნიშვნელოვანისა და სასარგებლოს გაკეთება შეუძლიათ.
• ისინი საკუთარ გზას ირჩევენ და წინა თაობის შეცდომებზე სწავლა არ სურთ.

Gen Z ასევე ცნობილია თავისი იდეალიზმით.

Gen Z-ს სჯერა, რომ მოვალეა, თავისი წვლილი შეიტანოს კლიმატის ცვლილების შეჩერებასა და მსოფლიოში თანასწორობის დამყარებაში. ამ თაობის მრავალი წარმომადგენელი სოციალურ აქტივობასა და მოხალისეობრივ საქმიანობაშია ჩართული. ნებისმიერი სხვა თაობისგან განსხვავებით, Gen Z ერთობლივად ითხოვს ანგარიშვალდებულებას, უფრო მეტი შესაძლებლობების შექმნას ნაკლებად წარმოდგენილი ადამიანებისთვის და მდგრად მწვანე პრაქტიკას.

Z თაობის დევიზია თავისუფლება. არცერთი წინა თაობა ისე ძლიერად არ აფასებს თავისუფლებას, როგორც Gen Z.

ეს თაობა უბრალოდ მატერიალური კეთილდღეობისკენ კი არ მიისწრაფვის, არამედ სამყაროს უკეთესობისკენ შეცვლა სურს.

გამოყენებული ინტერნეტგვერდები:

https://www.mckinsey.com/featured-insights/mckinsey-explainers/what-is-gen-z

https://www.statista.com/chart/33304/generation-contributing-highest-share-of-consumer-class-spending/

https://tv9news.ge/ka/akhali-ambebi/sazogadoeba/article/43662-ras-nishnavs-en-mileniali-en-lpha-thaobatha-cvla

https://flowmaster.online/blog/post/taoba-z-vin-aris-da-ratom-unda-mainteresebdes

წინამდებარე წერილში განხილულია თემატური პოსტერების გამოყენება ფონოლოგიური უნარების განვითარების მიზნით და წარმოდგენილია პირველკლასელებისთვის განკუთვნილი საგაკვეთილო სცენარი.

სანამ კონკრეტული თემატური პოსტერის მიხედვით დაწერილ საგაკვეთილო სცენარს განვიხილავთ, გავიხსენოთ ფონოლოგიური უნარების როლი და მნიშვნელობა სკოლაში ახლად შესული მოსწავლეებისთვის. ამის შესახებ დაწვრილებით საუბარია სხვა წერილში: https://rb.gy/6kbrp5 თუმცა, მოკლედ აღვნიშნოთ რამდენიმე პოსტულატი:

• ფონოლოგიური კომპეტენცია არის მოსწავლის უნარების ერთობლიობა, რომლებიც მას შეაძლებინებს, წარმოთქმულ (ზეპირ) სიტყვაში გამოყოს მარცვლები და ბგერები;
• ფონოლოგიურ კომპეტენციას მოსწავლე იყენებს საყრდენად კითხვისა და წერის პროცესში;
• ფონოლოგიური კომპეტენცია უნდა ჩამოყალიბდეს თანმიმდევრულად მოსწავლისთვის სახალისო და საინტერესო კონტექსტებში.

სწორედ ასეთი საინტერესო კონტექსტის შესაქმნელად შეიძლება გამოვიყენოთ თემატური პოსტერები, რომლებზე დაყრდნობითაც მოსწავლეებს ვავარჯიშებთ წარმოთქმული სიტყვების დამარცვლაში (ბგერა-ბგერა დაშლაში), მარცვალთა (ბგერათა) რაოდენობის ამოცნობაში, პირველი/მეორე/ბოლო მარცვლის (ბგერის) იდენტიფიცირებაში, ცალ-ცალკე წარმოთქმულ მარცვალთა (ბგერათა) სიტყვად გამთლიანებაში, პირველი მარცვლის (ბგერის) მიხედვით სიტყვის მიხვედრაში და სხვა. თუკი მოსწავლისთვის ქართული მშობლიური ენა არაა, მაშინ პოსტერები ამავდროულად შეუცვლელ დახმარებას გაგვიწევს ლექსიკური მარაგის გამდიდრებაშიც.

შესაბამისად, ადვილი მისახვედრია, რომ ქვემოთ წარმოდგენილ საგაკვეთილო სცენარში განსხვავებული იქნება სასწავლო ამოცანები, იმ შემთხვევაში, თუკი მას ქართულის, როგორც მშობლიური ენის გაკვეთილებზე გამოვიყენებთ.

პოსტერი დამზადებულია მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის მიერ.

გაკვეთილის/გაკვეთილების მიზანი: ლექსიკური მარაგის (ოჯახის წევრები) გამდიდრება და ფონოლოგიური უნარის (სიტყვების დამარცვლა) გამომუშავება

მოსწავლეები შეძლებენ პოსტერზე ასახული საგნების (ოჯახის წევრები) აღმნიშვნელი ლექსიკური ერთეულების დასახელებასა და მათ დაჯგუფებას შეთავაზებული ნიშნის (ერთმარცვლიანი, ორმარცვლიანი, სამმარცვლიანი) მიხედვით.

მოსწავლეთა პროფილი და მათი წინარე ცოდნა: არაქართულენოვანის სკოლის პირველკლასელები, რომლებსაც შეუძლიათ საკლასო გარემოსთან დაკავშირებული ლექსიკური ერთეულების (დაფა, მაგიდა, მოსწავლე, მასწავლებელი…) დასახელება და დამარცვლა. (ამით მივანიშნებთ, რომ გარკვეული გამოცდილება მოსწავლეებს უკვე აქვთ და რომელიმე კონკრეტული თემის ფარგლებში — ამ შემთხვევაში სასკოლო გარემო — ბავშვები გავარჯიშებულები არიან სიტყვების დამარცვლაშიც)

სასწავლო პერიოდი: დაახლოებით, სწავლის დაწყებიდან ერთი თვემდე პერიოდი

სასწავლო რესურსები: თემატური პოსტერი „ოჯახი”, მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით ნახევრად გაჭრილი ნახატებიანი დიდი ბარათები, ნახატებიანი პატარა ბარათები, სამუშაო ფურცლები მოსწავლეთა მცირე ჯგუფებისთვის, განმავითარებელი შეფასების რუბრიკა

გაკვეთილის ქარგა:

• პოსტერის დემონსტრირება და საგნების იდენტიფიცირება
• საგნების დასახელებაში ვარჯიში (სრული ფიზიკური რეაქცია)
• საგნების დასახელებაში მოსწავლეთა ჩართვა
• სიტყვების დემონსტრირება დამარცვლით
• სიტყვების (სიტყვის ბარათების) გადაჯგუფება მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით ჯგუფებში და პრეზენტაცია.

აქტივობა 1. პოსტერის დემონსტრირება და საგნების იდენტიფიცირება

მასწავლებელი მოსწავლეებს აჩვენებს პოსტერს და წარმართავს ინტერაქციის მოდელირებას ოჯახის წევრების შესახებ. სვამს შეკითხვას, უპასუხებს და ხელს ადებს დასახელებულ საგანზე.

— ეს ვინ არის? ეს არის დედა. ეს ვინ არის? ეს არის მამა. დედა, მამა. გაიმეორეთ ჩემთან ერთად: დედა, მამა.

მასწავლებელი ხელს ადებს საგანს (პირველ ეტაპზე დედისა და მამის ილუსტრაციას, შემდეგ სხვა საგნებს), ასახელებს ხმამაღლა და სთხოვს მოსწავლეებს, მათაც ერთად ხმამაღლა გაიმეორონ. შემდეგ შეცდომით ასახელებს საგანს და მოსწავლეებმა უნდა ამოიცნონ და სწორად დაასახელონ.

ამ მიდგომით დასახელდება და გავარჯიშდება შემდეგი საგნების აღმნიშვნელი სიტყვები: დედა, მამა, ბებია, ბაბუა, და, ძმა.

აქტივობა 2. საგნების დასახელებაში გავარჯიშება სრული ფიზიკური რეაქციის მიდგომით

მასწავლებელი მიმართავს სრული ფიზიკური რეაქციის მიდგომას და იძლევა შემდეგი სახის მითითებებს:

— თუ ეს არის დედა, ადექით ფეხზე (თან ხელს ადებს დედის ილუსტრაციას და ხელით ანიშნებს მოსწავლეებს, რომ ადგნენ.)… თუ ეს არის მამა, დასხედით (ხელს ადებს მამის ილუსტრაციას და თან ხელით ანიშნებს დასასხდომად).

ამავე სტრატეგიას მასწავლებელი იმეორებს შეცდომით, ანუ ინსტრუქციის მიცემისას ხელს ადებს დედის ილუსტრაციას და ასახელებს მამას. ამ დროს, რასაკვირველია, მოსწავლეებმა არ უნდა შეასრულონ ინსტრუქცია.

შემდეგ მასწავლებელი ამატებს კიდევ ორ სიტყვას: ბებია, ბაბუა. ამავე პრინციპით – სავარჯიშოებს უკვე ოთხი სიტყვის გამოყენებით. ბოლოს დაამატებს კიდევ ორ სიტყვას და სულ გააქტიურდება ექვსი სიტყვა: დედა, მამა, ბებია, ბაბუა, და, ძმა. შესაბამისად, სრული ფიზიკური რეაქციის აქტივობამ ასეთი სახე შეიძლება მიიღოს:

— თუ ეს არის დედა, ბიჭები ადექით ფეხზე… თუ ეს არის მამა, გოგონები ადექით ფეხზე… თუ ეს არის ბებია, ასწიეთ ხელები… თუ ეს არის ბაბუა, დაუკარით ტაში…

ამ პროცესში მასწავლებელი მოსწავლეებს რთავს ინდივიდუალურადაც. მოსწავლეთა შერჩევა დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რა ინფორმაციას მიიღებს მასწავლებელი განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტის გამოყენებით:

— თუ ეს არის ბაბუა, ნარინე, მოდი ჩემთან!.. თუ ეს არის დედა, ჰუსეინ, ადექი ფეხზე…

მეთოდიკური წიაღსვლა: ამ მიდგომით გამოყენებული ფრაზები ქართულის, როგორც არამშობლიური ენის შემსწავლელ მოსწავლეებს უნდა გავაგებინოთ მოქმედებებით: ადექით ფეხზე, გამოდი დაფასთან, დაუკარით ტაში, ასწიეთ ხელები… ხშირი გამეორების შედეგად ბავშვები მოქმედების ჩვენების გარეშე აითვისებენ დასწავლილ ფრაზებს, რომლებიც, თავის მხრივ თანდათანობით გამდიდრდება… მოსწავლეთა მოტივირების მიზნით, შესაძლოა მასწავლებელმა გაამრავალფეროვნოს აქტივობა, მაგალითად, ფურცლებით დაფაროს პოსტერის დამახსოვრებული საგნები და ისე ამოიცნონ.

აქტივობა 3. საგნების დასახელებაში მოსწავლეთა ჩართულობა

მასწავლებელი შეარჩევს მოსწავლეს, რომელიც მასწავლებლის როლს შეასრულებს: ხელს ადებს საგანს, დაასახელებს და სხვა მოსწავლეები იმეორებენ. ასევე, შეცდომითაც დაასახელებს საგანს და მოსწავლეებმა სწორად უნდა დაასახელონ. მოსწავლეთა შერჩევა ამ შემთხვევაშიც დაეყრდნობა განმავითარებელი შეფასების ინსტრუმენტის შედეგად მიღებულ ინფორმაციას. თუმცა, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ ამ პროცესში ყველა მოსწავლეს აქვს ხოლმე ჩართვის სურვილი და მასწავლებელმა არ უნდა გააწბილოს ისინი. ე. წ. მორცხვი მოსწავლეები კი მეტი წახალისებით უნდა გაააქტიუროს.

მოსწავლეები სიამოვნებითა და სიხარულით ერთვებიან ე. წ. სრული ფიზიკური რეაქციის მიდგომის გამოყენებისას, როგორც წამყვანები.

აქტივობა 4. სიტყვების დემონსტრირება დამარცვლით

მასწავლებელი კიდევ ერთხელ ადებს ხელს საგნებს და ასახელებს სიტყვებს, ჯერ —  მთლიანად, შემდეგ — დამარცვლით. მოსწავლეები იმეორებენ დამარცვლულ სიტყვებს.

— დედა, დე-და; მამა, მა-მა; ბებია, ბე-ბი-ა; ბაბუა, ბა-ბუ-ა; და, და; ძმა, ძმა.

შემდეგ კიდევ დამარცვლავს სიტყვებს და თან თითების გამოყენებით თვალსაჩინოდ ითვლის მარცვლებს:

— დედა, დე-და, 2 მარცვალი; მამა, მა-მა, 2 მარცვალი; ბებია, ბე-ბი-ა, 3 მარცვალი; ბაბუა, ბა-ბუ-ა, 3 მარცვალი; და, და, 1 მარცვალი; ძმა, ძმა, 1 მარცვალი.

ამ უნარის განმტკიცების მიზნითაც მასწავლებელი ააქტიურებს მოსწავლეებს — იძახებს დაფაზე გაკრულ ილუსტრაციასთან/პოსტერთან და ახლა მოსწავლე დაასახელებს და დამარცვლავს სიტყვებს, ხოლო თანაკლასელები გაიმეორებენ.

მეთოდიკური წიაღსვლა: ამ დროს მასწავლებელმა შეიძლება გამოიყენოს მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით დაჭრილი ილუსტრირებული ბარათები. (იხ. დანართი)

აქტივობა 5. სიტყვების დაჯგუფება მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით

მასწავლებელი აჯგუფებს მოსწავლეებს, ურიგებს სიტყვის ბარათებსა და სამუშაო ფურცელს — ერთმარცვლიანი, ორმარცვლიანი და სამმარცვლიანი სიტყვის ბარათების დასაწებებლად.

სიტყვის ბარათები იქნება ახალშესწავლილი (დედა, მამა, ბებია, ბაბუა, და, ძმა) და წინა თემის ფარგლებში შესწავლილი სიტყვების ნახატები (მაგალითად, დაფა, ზარი, რვეული).

მასწავლებელი დავალების ინსტრუქციის აღქმის გაიოლების მიზნით დაფაზე აკრავს ანალოგიურ სამუშაო ფურცელს და მოსწავლეთა თვალწინ ხმამაღლა ფიქრის მეთოდის გამოყენებით აკრავს თითო სიტყვას. (ხმამაღლა ფიქრის ნიმუში: ეს არის დედა, დე-და, რამდენი მარცვალია? ორი მარცვალი. ამიტომ უნდა დავაკრა ორმარცვლიანი სიმბოლოს ქვეშ…).

მოსწავლეები მუშაობენ ჯგუფებში და ანაწილებენ სიტყვის ბარათებს მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით. მასწავლებელი დადის ჯგუფებში და საჭიროებისამებრ ეხმარება მოსწავლეებს. მოსწავლეებს, რომლებსაც დამატებითი მუშაობა სჭირდებათ, მათთან შედარებით მეტ დროს ატარებს.

აქტივობა 6. ნამუშევრების პრეზენტაცია და გაკვეთილის შეჯამება

მოსწავლეები წარმოადგენენ უკვე შევსებულ სამუშაო ფურცლებს. ასახელებენ სიტყვათა ჯგუფებს მარცვალთა რაოდენობის მიხედვით.

მასწავლებელი ამხნევებს  მათ და აძლევს პოზიტიურ უკუკავშირს (ყოჩაღ! ძალიან კარგი ნამუშევარია!.. მიხარია თქვენი მოსმენა… და სხვ.).

მასწავლებელი აჯამებს გაკვეთილს (დღეს ჩვენ ვისწავლეთ ახალი სიტყვები: დედა, მამა… დედა — ორი მარცვალი, მამა — ორი მარცვალი…), მადლობას უხდის მოსწავლეებს და ემშვიდობება მათ.

მეთოდიკური წიაღსვლა: ფონოლოგიური კომპეტენციის (ამ შემთხვევაში სიტყვების დამარცვლა) გამომუშავების გარდა, მუდმივი აქცენტი უნდა ისმებოდეს ბგერების სწორად აღქმასა და წარმოთქმაზე, ანუ ფონეტიკურ კომპეტენციაზე. ამიტომ დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მასწავლებლის მიერ თითოეული სიტყვის ხაზგასმით სწორად წარმოთქმას  და ,,საჭირბოროტო” ბგერებზე ყურადღების გამახვილებას. სწორედ საწყის ეტაპზე თუ არ გამახვილდა ამ კომპეტენციაზე ყურადღება, შემდეგ რთულად ხდება მისი ჩამოყალიბება და ქართული ენის შემსწავლელები არასწორად წარმოთქვამენ ხოლმე ბგერებს. ამის მიზეზი კი ისაა, რომ თავის დროზე მათმა ყურმა სათანადოდ ვერ დაიჭირა ქართული ენის სპეციფიკური, თავიანთი მშობლიური ენისთვის უცხო ბგერები.

რა არის Midjourney AI?

Midjourney არის გენერაციული ხელოვნური ინტელექტის პროგრამა, რომელსაც შეუძლია მარტივი ტექსტის აღწერილობიდან განსაცვიფრებელი და მიმზიდველი სურათების შექმნა. აღსანიშნავია, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში, Midjourney-ის სურათები ფოტოგრაფიის ექსპერტებმაც კი ვერ ამოიცნეს.

Midjourney ეყრდნობა მანქანათმცოდნეობის ორ შედარებით ახალ ტექნოლოგიას, კერძოდ, დიდ ენობრივ მოდელებს და დიფუზიურ მოდელებს. დიდი ენის მოდელი პირველ რიგში ეხმარება Midjourney-ს გაიგოს ჩვენ მიერ შეყვანილი სიტყვების მნიშვნელობა. შემდეგ ის გარდაიქმნება ვექტორად, რომელიც შეგვიძლია, წარმოვიდგინოთ, როგორც ჩვენი მოთხოვნის რიცხვითი ვერსია.

Midjourney-ით შეგვიძლია, უფასოდ შევქმნათ მაღალი ხარისხის სურათები მარტივი ტექსტური მოთხოვნიდან. შევიყვანთ სურათის ტექსტურ აღწერას და რამდენიმე წამში მივიღებთ შედეგს. არ არის საჭირო სპეციალური აპარატურა ან პროგრამული უზრუნველყოფა Midjourney-ის გამოსაყენებლად, რადგან ის მუშაობს პირდაპირ კომპიუტერის ან ტელეფონის ბრაუზერში.

როგორ გამოვიყენოთ Midjourney?

1. დასაწყებად გავხსნათ აპის გვერდი ჩვენს მოწყობილობაზე. AI-ბოტი მუშაობს ონლაინ და არ საჭიროებს ჩვენგან რაიმე პროგრამის ჩამოტვირთვას.
2. შემდეგ მივუთითოთ იმ სურათის დეტალური ტექსტური აღწერა, რომლის შექმნაც გვსურს.
3. როგორც კი ჩატში გავგზავნით შეტყობინებას, მაშინვე დაიწყება ჩვენი აღწერილობის მიხედვით სურათის გენერაცია. ამას ჩვეულებრივ რამდენიმე წამი სჭირდება.
4. როგორც კი სურათი მზად იქნება, შეგვიძლია, მარტივად გადმოვწეროთ ან შეცვალოთ აღწერა და მივიღოთ ახალი ვერსია.

ზუსტი სურათის მისაღებად აუცილებელია, შევიყვანოთ სურათის ძალიან დეტალური აღწერა, ასევე – სტილის აღწერა, რომელშიც ის უნდა იყოს.

Midjourney.online-ის მიერ შექმნილი ყველა სურათი არის ლიცენზირებული, შეგვიძლია გამოვიყენოთ ისინი, როგორც პირადი, ასევე კომერციული მიზნებისთვის.

Midjourney-თან ნებისმიერი ურთიერთქმედება დაშიფრული და ანონიმურია. ყველა მონაცემი უსაფრთხოდ ინახება ინდუსტრიის სტანდარტების შესაბამისად.

ყველა ჩვენი AI მიმოწერა ინახება მხოლოდ ჩვენი ბრაუზერის ლოკალურ საცავში და ნებისმიერ დროს შეგვიძლია მათი წაშლა.

შესაძლებელია დღეში 15-მდე სურათის გენერირება უფასოდ და ეს ლიმიტი აღდგება ყოველ 24 საათში.

პლატფორმაზე მოცემულია Midjourney-ის მიერ შექმნილი სურათების ნიმუშები.

მოთხოვნა: ასტრონავტი მარსზე მზის ჩასვლისას, კინემატოგრაფიული, დრამატული, 4k, ლამაზი სტუდიის რბილი განათება, ელეგანტური, ჰიპერრეალისტური, სუპერ დეტალური, არარეალური ძრავა.

მოთხოვნა: პატარა გოგონა ღია ყავისფერი მოკლე ტალღოვანი ხვეული თმით და ცისფერი თვალებით, რომელიც სივრცეში მცურავს, გაოცებული უყურებს კვაზარს, წმინდა, დეტალურ სახეს.

გამოყენებული რესურსი:

https://midjourney.online/#what

სწავლის პროცესის დაგეგმვისას მასწავლებლისთვის მნიშვნელოვანია, გაკვეთილები მორგებული იყოს მოსწავლეების საჭიროებებს, ინტერესებსა და შესაძლებლობებს. ამ მიზნის მისაღწევად აუცილებელია, გაკვეთილების ჩატარებისას მასწავლებლის მიერ ინოვაციური, მოტივაციური და მრავალმხრივი მეთოდების გამოყენება.

ხშირად გამოიყენება გაკვეთილების ტიპების კლასიფიკაცია, რაც  მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს სწავლის პროცესის ორგანიზებას და მოსწავლეების საჭიროებებზე ადაპტირებას.  გაკვეთილების კლასიფიკაცია ეფუძნება სხვადასხვა კრიტერიუმებს: სწავლის მიზნები, აქტივობების ფორმატი, მოსწავლეთა საჭიროებები. კვლევებში ხშირად გამოიყენება ტრადიციული (ლექცია, დისკუსია) და ინოვაციური მიდგომები (ტექნოლოგიებზე დაფუძნებული, ინტერაქტიული), რომლებიც საშუალებას იძლევა სხვადასხვა სახის გაკვეთილის ჩატარების მეთოდიკა  მორგებული იყოს კონკრეტული საგნის ან ჯგუფის საჭიროებებზე. გაკვეთილების მრავალფეროვნება ასახავს სასწავლო პროცესის მოქნილობას და მასწავლებელს ეხმარება, რაციონალურად გამოიყენოს სხვადასხვა მეთოდი სწავლის შედეგების მისაღწევად.

ეს მასალა აერთიანებს   გაკვეთილების ჩამონათვალს, რომლებიც  რამდენიმე თემატურ კლასტერადაა გაერთიანებული და ამ კლასტერებში შემავალი თითოეული გაკვეთილი აღწერილია მოკლე ფორმატში.

გაკვეთილების ტიპური კლასტერები

1. ცოდნის მიწოდებაზე ორიენტირებული გაკვეთილები – ეს არის ახალი სასწავლო მასალის შემოტანისა და გაცნობის მიზნით დაგეგმილი გაკვეთილები, სადაც მოსწავლეები პირველად ეცნობიან კონკრეტულ თეორიულ საკითხს, მაგალითად, პითაგორას თეორემას ან ვულკანების აგებულებას, პრაქტიკული აქტივობებისა და თვალსაჩინო მაგალითების გამოყენებით.

ახალი მასალის ახსნის გაკვეთილი

• მაგალითი: პითაგორას თეორემის გაცნობა.
• აღწერა: მოსწავლეები ხაზავენ სამკუთხედებს, ამოწმებენ თეორემას პრაქტიკულად და სწავლობენ მის გამოყენებას რეალურ ცხოვრებაში.
• მიზანი: ახალი მასალის გაცნობა და მისი ძირითადი პრინციპების გაგება.

კომბინირებული გაკვეთილი

• მაგალითი: გეოგრაფიის გაკვეთილი თემაზე “ვულკანები”.
• აღწერა: დოკუმენტური ვიდეომასალის ნახვის შემდეგ მოსწავლეები ქმნიან ვულკანის მოდელს და ახორციელებენ პრეზენტაციას.
• მიზანი: თეორიული ცოდნისა და პრაქტიკული უნარების კომბინაცია~

2. ცოდნის განმტკიცებაზე ორიენტირებული გაკვეთილები არსებული ცოდნის გამყარებისა და სისტემატიზაციის მიზნით დაგეგმილი გაკვეთილებია, სადაც მოსწავლეები პრაქტიკული დავალებებით ამოწმებენ და ავრცობენ უკვე შეძენილ ცოდნას, მაგალითად, ენის გრამატიკული წესების გამოყენება წერით და ზეპირ კომუნიკაციაში.

ცოდნის განმტკიცების გაკვეთილი

• მაგალითი: ინგლისური ენის Present Perfect-ის გამოყენება.
• აღწერა: მოსწავლეები წერენ მოკლე ტექსტებს და დიალოგებში იყენებენ წინადადების ახალ სტრუქტურებს.
• მიზანი: პრაქტიკული გამოყენებით ცოდნის განმტკიცება.

სისტემატიზაციის გაკვეთილი

• მაგალითი: ისტორიის გაკვეთილი შუა საუკუნეებში განვითარებულ მოვლენებზე.
• აღწერა: მოსწავლეები ქმნიან ქრონოლოგიურ ხაზს და რუკაზე აღნიშნავენ ისტორიულ მოვლენებს.
• მიზანი: თემატური ცოდნის სტრუქტურირება და გრძელვადიანი დამახსოვრება.

3.ინტეგრირებული და მულტიდისციპლინური გაკვეთილები სხვადასხვა საგნის თემების სინთეზზე დაფუძნებული სწავლების მიდგომაა, რომელიც მოსწავლეებს საშუალებას აძლევს, კომპლექსურად შეისწავლონ რთული საკითხები, მაგალითად, წყლის თემა ფიზიკის, ქიმიის და ბიოლოგიის ჭრილში, რაც ხელს უწყობს სიღრმისეული ცოდნის ჩამოყალიბებას.

ინტეგრირებული გაკვეთილი

• მაგალითი: წყლის თემა.
• აღწერა: ფიზიკის, ქიმიისა და ბიოლოგიის თემების გაერთიანება ერთ გაკვეთილში. მოსწავლეები ატარებენ ექსპერიმენტებს წყლის აგრეგატულ მდგომარეობებზე და ხსნიან მის მნიშვნელობას ცოცხალი ორგანიზმებისთვის ბიოქიმიურ კონტექსტში.
• მიზანი: სხვადასხვა საგნის თემების სინთეზით მოსწავლეთა სიღრმისეული ცოდნის გაღრმავება.

ინტეგრირებული ხელოვნების გაკვეთილი

• მაგალითი: მუსიკა და პოეზია.
• აღწერა: მოსწავლეები ქმნიან მუსიკალურ კომპოზიციებს პოეტური ტექსტებისთვის.
• მიზანი: შემოქმედებითი უნარების განვითარება და ხელოვნების დარგებს შორის კავშირების დანახვა.

ინტეგრირებული STEM გაკვეთილი

• მაგალითი: ენერგიის წყაროები.
• აღწერა: ფიზიკაში განიხილება ენერგიის სახეები, გეოგრაფიაში – ბუნებრივი რესურსები, ხოლო ტექნოლოგიებში – მათი გამოყენების ინოვაციური გზები.
• მიზანი: ინტეგრირებული ცოდნის გამოყენება რეალურ საკითხებზე მუშაობისას.

4. პრაქტიკულ და ტექნოლოგიურ უნარებზე დაფუძნებული გაკვეთილები სწავლების თანამედროვე მიდგომაა, რომელიც მოსწავლეებს უვითარებს პრაქტიკულ უნარ-ჩვევებს რეალური ტექნოლოგიური ხელსაწყოებისა თუ ვირტუალური გარემოს გამოყენებით, მაგალითად, მიკროსკოპით მუშაობა ან Google Earth-ის საშუალებით გეოგრაფიული კვლევა.

პრაქტიკული უნარ-ჩვევების გაკვეთილი

• მაგალითი: ბიოლოგიაში უჯრედის მიკროსკოპით დათვალიერება.
• აღწერა: მოსწავლეები მუშაობენ ლაბორატორიაში და სწავლობენ მიკროსკოპის გამოყენებას.
• მიზანი: თეორიული ცოდნის პრაქტიკულ გამოყენებაში გადაყვანა.

ტექნოლოგიებზე დაფუძნებული გაკვეთილი

• მაგალითი: გეოგრაფიის გაკვეთილი Google Earth-ით.
• აღწერა: მოსწავლეები ვირტუალურად “მოგზაურობენ” სხვადასხვა რეგიონში და სწავლობენ გეოგრაფიულ გარემოს.
• მიზანი: თანამედროვე ტექნოლოგიების გამოყენება სწავლების პროცესში.

ვირტუალური სიმულაციის გაკვეთილი

• მაგალითი: ქიმიის გაკვეთილი ვირტუალურ ლაბორატორიაში.
• აღწერა: მოსწავლეები ატარებენ ექსპერიმენტებს ვირტუალურ გარემოში, სწავლობენ რეაქციებს და აანალიზებენ შედეგებს.
• მიზანი: უსაფრთხო და ინტერაქტიური ექსპერიმენტების საშუალებით თეორიის უკეთ გააზრება.

5. კრიტიკული აზროვნებისა და პრობლემების გადაჭრაზე ორიენტირებული გაკვეთილები სასწავლო პროცესია, რომელიც მოსწავლეებს აიძულებს, დამოუკიდებლად იაზროვნონ, გააანალიზონ სიტუაციები, წამოაყენონ ჰიპოთეზები და იპოვონ ორიგინალური გადაწყვეტილებები, მაგალითად, სკოლის ნარჩენების შემცირების პრობლემაზე მუშაობა.

პრობლემაზე დაფუძნებული გაკვეთილი

• მაგალითი: როგორ შევამციროთ სკოლის ნარჩენები?
• აღწერა: მოსწავლეები აწარმოებენ კვლევას და გვთავაზობენ ნარჩენების შემცირების იდეებს.
• მიზანი: კრიტიკული აზროვნების განვითარება და ეკოლოგიური ცნობიერების ამაღლება.

რეფლექსიური გაკვეთილი

• მაგალითი: ჩემი წარმატების გზა.
• აღწერა: მოსწავლეები ავსებენ თვითშეფასების კითხვარებს და ქმნიან გეგმას საკუთარი უნარების გასაუმჯობესებლად.
• მიზანი: თვითშეფასების უნარების განვითარება და მიღწევების ანალიზი.

6. ინტერაქტიური და ინოვაციური მიდგომები  – ეს არის  გაკვეთილები, რომლებიც სწავლების პროცესს აქცევენ სახალისო, თამაშის მსგავს აქტივობად, სადაც მოსწავლეები აქტიურად მონაწილეობენ, თამაშობენ სხვადასხვა როლებს, მაგალითად, ისტორიული პროცესის სასამართლო სხდომა ან ბიზნეს-გეგმის შედგენა.

ინტერაქტიური გაკვეთილი

• მაგალითი: ისტორიის გაკვეთილი “წარსულის სასამართლო.”
• აღწერა: მოსწავლეები განიხილავენ ისტორიულ მოვლენას სასამართლოს ფორმატში.
• მიზანი: კრიტიკული აზროვნებისა და არგუმენტირების უნარების განვითარება.

ინოვაციური გაკვეთილი

• მაგალითი: ჩემი მინი-ბიზნესი.
• აღწერა: მოსწავლეები ქმნიან ბიზნეს გეგმას და ცდილობენ პროდუქტის  გაყიდვის იმიტაციას კლასში.
• მიზანი: ფინანსური აზროვნებისა და შემოქმედებითი უნარების გაძლიერება.

 გაკვეთილი – თამაში

• მაგალითი: მათემატიკის გაკვეთილი – “სახალისო კონკურსი.”
• აღწერა: მოსწავლეები გუნდებად იყოფიან და აწყობენ შეჯიბრს ამოცანების, მათემატიკური მაგალითების და თავსატეხების  სწორად და სწრაფად ამოხსნაში.
• მიზანი: სწავლის პროცესის გახალისება და გუნდური მუშაობის განვითარება.

გაკვეთილების მრავალფეროვნება წარმოადგენს თანამედროვე საგანმანათლებლო სივრცის ცენტრალურ ელემენტს, რომელიც ქმნის დინამიკურ, ადაპტურ სასწავლო გარემოს. ეს მიდგომა მოსწავლეებს სთავაზობს სწავლის ინოვაციურ, ინტერაქტიურ და პერსონალიზებულ ფორმებს, ხელს უწყობს კრიტიკული აზროვნების, შემოქმედებითობისა და პრაქტიკული უნარ-ჩვევების განვითარებას, რაც, საბოლოო ჯამში, მათ მომავლის გამოწვევებისთვის ამზადებს.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. UNESCO. (2020). Digital Learning Tools: Supporting Teachers. პარიზი: UNESCO Publishing.
2. Microsoft Education. (2021). Innovative Teaching and Technology Integration. რედმონდი: Microsoft Press.
3. Education Sciences. (2022). An International Journal on Innovative Teaching Strategies.
4. Journal of Educational Research. (2021). Research on Effective Teaching Practices.
5. Pedagogy and Education. (2023). Integrative Approaches in Educational Theories.