– საით მივდივართ? – მუდამ შინისაკენ.
ნოვალისი
ჩემს ბავშვობაში ან სხვა ბავშვებზე დაკვირვებისას, აღმომიჩენია, რომ ყველაზე მტკივნეული სახლს მოწყვეტა იყო. რა საბაბითაც უნდა ყოფილიყო ეს წასვლა სხვაგან, ბრჭყვიალა საცდუნები, გასართობ-დასვენებითი სავანე, საზღვაო თუ სოფლური თავგადასავლები – ცოტა ხნის შემდეგსახლის მონატრება იწყებოდა.
ან რას ვთამაშობდით მუდმივად ჩვენ და ყველა ბავშვი?
სახლს ვაშენებდით: მაგიდის ქვეშ ვძვრებოდით, ხის ტოტებში ვიწყობდით სახლ-შტაბს, მუყაოსყუთებს ვიმხობდით თავზე;ლეიბებითაც კი მოგვიწყვია სახლი.
ბევრი შეგრძნება აღარ მახსოვს, მაგრამერთი ცხადი იყო: თავშესაფარს, სიმყუდროვეს და დაცულობას ვესწრაფვოდით. დედის მუცელი სახლიდან ცოტა ხნის გამოსულებს სამყარო ჯერ სახლადვერ აღგვექვა, რადგანძალიან დიდი იყო და თავს იქ უმწეოდვგრძნობდით. მართლაცდა, სად ახლა რომ გვაქვსგადაჯავშნული გულ-ტყავ-თავებიდა სად მაშინ:ჩვილი და უღინღლო.
ადამიანი ნაწარმოებია ფორმით და შინაარსით, მის ავტორსშემოქმედი ჰქვია. აქედანგამომდინარე, განა ბუნებრივი არ არის, რომ მას დაბადებიდან სიკვდილამდე შემოქმედებითი გარემოშეუქმნა. თუმცა ჯერ უნდა დაანახო ის სილამაზეები და იდუმლებები, რაც ბუნებაში უკვეა წარმოდგენილი და მერე ისწავლო მისგან, როგორი ფერებითა და რუდუნებით კვანძავს თავთავებს, ყვავილებს, რომ თვითონაც ასე მოექცე საკუთარ თავსა და შენს გარემოს. ჩვენ კი ჩვენი თავიდან გარეთ გახედვაც გვეზარება, ამ საოცრებათა დაფასებაზე რომ აღარაფერი ვთქვათ.
მაშ ასე, გვაჩუქა შემოქმედმა თავისი შედევრი ბავშვი და უფროსებს მოგვანდო. რა ძალისხმევას გამოვიჩენთ, რომ თვითონაც შემოქმედს დავემსგავსოთ. პირველი სიტყვაოჯახის წევრებზეა, შემდეგ,ყველა ზღაპარში ასეა, ბედის საძებნელად ოჯახიდან უნდა გამოვიდეს მოზარდი. პიროვნებად რომ ჩამოყალიბდეს, უნდა დაიწყოს ბრძოლაარსებობისთვის და აჰა, სკოლისდროც მოვიდა. აქ მასწავლებელი ჩნდება. რა არის სკოლა?ვინ არის მასწავლებელი?
განა კარგი არ იქნება,სკოლა სახლს დაამსგავსოს მასწავლებელმა – სახლს, ამ სიტყვის საუკეთესო გაგებით, რომ მოსწავლემ თავი აქ მყუდროდ და უსაფრთხოდ იგრძნოს, დაიჯეროს, რომ იგი უყვართ,მისი ბედი აღელვებთ; ცხოვრებისთვის საჭირო უნარებსა და ცოდნას უზიარებენ ისე, რომ მუდმივად ჭკუას არ არიგებენ. არა, ჭკუის დარიგება როგორ არ არის საჭირო,ოღონდ – სხვანაირად, მეგობრულად და მისი პიროვნების გათვალისწინებით. მოსწავლე და მასწავლებელი ერთად ქმნიან სასწავლო გარემოს გულით, გონებითა და ქმედებით.
მინდა, ყველა გაკვეთილი მოლოდინით იწყებოდეს: აბა, რა სიახლემოგვიმზადა მასწავლებელმა? რადგანადამიანის ფანტაზიას საზღვარი არ აქვს. ერთხელ,როცა ზღაპარი უნდა ამეხსნა, თავზე გვირგვინი დავიდგი და ისე დავიწყე თხრობა.
ჯერ კიდევ საჯაროსკოლაში ვასწავლიდი, რომ მივხვდი, ბავშვებს ყველაზე მეტად მასწავლებელთა მხრიდან სიყვარული და მათი პიროვნებებად აღიარება აკლდათ. შევდიოდი კლანებად და კიდევ ვიღაც-ვიღაცებად დაყოფილ კლასში (ჩვენი საზოგადოების პატარა მოდელში) და ჩემს თავს ვეკითხებოდი: მოგწონს ეს და თუ არა, რას იღონებ?
ვიმეგობრებთ და ვამეგობრებ ერთმანეთთან – სიყვარულის წებო მოვიმარჯვე და კლასის სახლადქცევას შევუდექი. დავიწყე თანამშრომლობა მოსწავლეებთან და მათ მშობლებთან. აი, ერთი ბავშვიგარიყული ზის, ბაიყუშობს. ისე, რომ მან ვერ გაიგო,თანაკლასელები “მივუსიე” და გამთლიანდნენ. რომელიღაც მოსწავლე გაჭირვებული ოჯახიდანაა, ექსკურსიის ფულს ვერ დებს. მის ზურგს უკან, შეძლებულ მშობლებთან და შვილებთან მოვაგვარეთ ეს საქმეც. ფულის დამდებებიც კმაყოფილი არიან თავიანთი ქველმოქმედებით.
იმ სკოლაში რომ მივედისამუშაოდ, დირექტორმა მკითხა:ბავშვებთან მუშაობის გამოცდილება გაქვსო? – არა-მეთქი.ჰოდა, ძალიან კარგიო.კლასში შესვლის წინაც მკითხა:აბა, როგორი განწყობა გაქვსო? საშინლად მეშინია-მეთქი, – ვუპასუხე (დღემდეასე ვარ). ეგეც ძალიანკარგიაო. ახლა ვხვდები, რომ ბრძენი და გამჭრიახი იყო ის დირექტორი.
ძაღლი წყალშირომ ჩააგდეს, ცურვა მაშინ ისწავლაო – ამ ანდაზასავით იყო ჩემი საქმე.სწავლას მივეძალე – ტრენინგებზე დავდიოდი, სხვა მასწავლებელთა გაკვეთილებს ვესწრებოდი; რაღას არ ვიგონებდი, რომ გაკვეთილი შოკურიდა ფერადოვანი გამეხადა, ექსპერიმენტებს ვატარებდი საკუთარ თავზე და მოსწავლეებზე. ზოგჯერვფლავდებოდი, მაგრამ მაინც ჯიუტადგანვაგრძობდი ძიებას.
სახლის თემას თუ გავაგრძელებ, იატაკიდან საყვედურის გარეშევკრეფდი ქაღალდებს, ბუფეტის ნამუსრევს – ასე ვასწავლე მათ სისუფთავე და წესრიგი. სიყვარულის დღესთან დაკავშირებით, გაზაფხულზე ბიჭებს დავიმარტოხელებდი, ათ-ათ თეთრს ვადებინებდი (მე თვითონ ლარს ჩამოვდიოდი) და დილით, გაკვეთილის დაწყების წინ, თანაკლასელ გოგონებს მერხებზე თითო-თითო ყოჩივარდა ხვდებოდათ – ურთიერთპატივისცემა ისწავლეს. ერთიანი რომ გახდნენ, მშობლებიც მიხვდნენ, რომ მე მათი თანამებრძოლი და არა დაპირისპირებული ძალა ვიყავი.სკოლა ჩემი სახლი იყო. სიზმრებშიც მათ ვხედავდი. შეყვარებული ვიყავი ჩემს მოსწავლეებზე, ქუჩაში გამოსულიც ყველა ბავშვში მათთან მსგავსებას ვეძებდი. ერთ ჩემს მოსწავლეს უთქვამს: სკოლაში წასვლამიხარიაო და მივხვდი, რომ სკოლა მათთვისაც სახლად გადაქცეულიყო. მაგრამ,ერთ დღეს, ჩემს სახლში,საკუთარმა შვილებმა რევოლუცია მომიწყვეს, ლოზუნგით: “ან ჩვენ, ან ისინი”.მე შვილები ვარჩიეიმიტომ, რომ მათ ჩემს მეტი მშობელი არ ჰყავდათ და დიდხანს, ძალიან დიდხანს ცუდად ვიყავი,მოსწავლეებთან ვერყოფნის ავადმყოფობა ძლივს მოვიხადე. იმ სკოლისკენ აღარასოდეს გამიხედავს.
მერე ბედმა”კავკასიურ სახლში” მიმიყვანა, ჩემი ყოფილი უსაყვარლესი ლექტორის, მწერალ ნაირა გელაშვილის მიერ დაარსებულ კულტურულ ურთიერთობათა ცენტრში, სადაც იმხანად საკვირაო სკოლა იყო გახსნილი და დავიწყე მასწავლებლობა. აქ აღარ ვიყავიისეთი უმწეო და დაუცველი, როგორც მაშინ, როცა პირველად შევდგი ფეხი საჯაროსკოლაში – გამომწვევად, კევის ღეჭვითრომ შემხვდნენ ჩემთვის უცნობი ბავშვები: აბა ერთი, რას იზამსო.მადლობა ღმერთს, ბუნებრივი რეაქცია მქონდა: ჩანთა გავხსენი, კევი ამოვიღე და ყბებისქნევაში ავყევი მათ (იმის მერე გაკვეთილზე აღარავის დაუღეჭავს).
მას შემდეგბევრმა წყალმა ჩაიარა,მაგრამ მე ისევ მეშინია ბავშვებისა, გაკვეთილზე შესვლის წინ. და ღმერთმა ნუ ქნას, სხვანაირად იყოს. უკვე იმდენიხნის მასწავლებელი ვარ, რამდენი წელიც თვითონ ვიყავიმოსწავლე და ჩემს თავს ვეუბნები, მთავარია, ყურები არ ჩამოყარო, ხალისი არ გაიქრო; შენი მოსწავლეების ასაკიდან შეხედო სამყაროს და გახსოვდეს, რომ მათზე მეტი გამოცდილება მოგეცა იმიტომ, რომ შეგიძლია შენზე უმცროსები გაახარო. და ფიქრობ მეორე დღეზე,როგორ მოაწყო პატარაგაკვეთილი – სანახაობა, რომ შენც ითამაშო და მოსწავლეებიც ათამაშო, თან შენი მიზნები განახორციელო.
ერთხელ ბავშვები ჯგუფებად დავყავი, ცარცები დავურიგე, გარეთ ასფალტზე ტერიტორიები გამოვუყავი და დავალება მივეცი, დაეხატათ თავიანთი ოცნების სახლი, დაერქმიათ სახელი; პრეზენტაციის დროს მოეყოლათ, ვინ ან რა ცხოვრობდა ამ სახლშიდა რა სურდა. ჩემ მიერ შერჩეული ჟიური აფასებდა მათ ნაშრომებს. თან საჭიროა ბავშვები მუდმივად გრძნობდნენ, რომ შენ ისინი,ყველანი, განურჩევლად გიყვარს და ყურადღების ცენტრში გყავს. თუ გინდა რაიმე შენიშვნა მისცე, ცალკე გაგყავს და უსაბუთებ, რატომ არ მოგწონს მისი საქეციელი. საკუთარ შეცდომებს საჯაროდ აღიარებ მათ წინაშე და ბოდიშსიხდი. ძალიან კარგია,რომ სულ სადღაცდაგყავს, საუკეთესოს აჩვენებ. შეიძლება ყველაფერი ვერ გაიგოს,მაგრამ რაღაც აუცილებლად დაამახსოვრდება, ჩარჩება გონებაში, მის გემოვნებაზე იმოქმედებს და ჩვენი მიზანიც ხომ ეს არის. მთავარია კაცთმოყვარენი გავზარდოთ.
უკვე რაღაცეებს ვამეტაფორებ: ყოველი სასწავლო წელი შობა-ახალი წელივით არის, თავიდან იბადები, მოსწავლეებთან ერთად მთელი წლის მანძილზე იზრდები, თავს დაისხამ და პურდები.
სიახლეებია საჭირო.ამისათვის დრო გჭირდება, მარტო ეს საქმე უნდა გებაროს, ფიქრში და ფიქრის გარეთ.შენს თავს ამხნევებ, ხშირ-ხშირად ეუბნები: თუკი ჩვეულებრივი დღე ახლებურად თენდება და ღამდება?… გულში მეცინება, ეს, სხვათა შორის,ჩემი დამსახურებაცაა – ვფიქრობ. ჰოდა, მეტი რაღა გინდა,კეთილი ინებე და არ გაბედოერთფეროვნება.
ამ შაბათ-კვირისსკოლაში კიდევ უფრო რთულადაა საქმე. აქ არიან ახალი და ძველი დევნილები, სოციალურად დაუცველნი, ეროვნული და რელიგიური უმცირესობანი, მოკლედ, თუ ვინმე სადმე დაკარგულა და თავი ვერ უპოვნია, ისეთებიც. რაღაც თბილი ცისარტყელა გადავჭიმე მე ამ სკოლაში, რადგანეს მართლაც სახლი უნდა ყოფილიყო ტრავმირებული ბავშვებისთვის. თანაც შაბათ-კვირასბავშვს დასვენება და თამაშიუნდა. რომ იცოდეთ,რამდენ ფერს ვეძებდი, რამდენ ხანს ვქსოვდი ამ ცისარტყელას.
თანამოაზრეებთან ერთად დავიწყეთ სახლის შენება, მე, როგორცრიგითმა მასწავლებელმა, მერე -კოორდინატორმა და დღემდე ვაშენებთ, ყოველ წელს უფრო და უფრო თბილსადა მხიარულს ვხდით სახლს.ასეთია თანამედროვეობის გამოწვევები. ამ ხნის მანძილზე ჯერ არ შემხვედრია უუნარობავშვი, არასდროს ყოფილაჩვენს სკოლაში მოსწავლე, სიყვარულსა და ყურადღებას არ გაეკეთილშობილებინოს. აქ ბავშვები ერთმანეთს კარგი ბავშვობის გამო აფასებენ და არა სხვა რამეთაგამო. ამიტომ არის, რომ ეს პატარა,მრავალფეროვანი, მეგობრული სკოლა,ერთი სახურავის ქვეშ მოქცეული – სოლოლაკში, გალაკტიონ ტაბიძის ქუჩაზე, ¹20-ში – ცხოვრობს და ვითარდება. კიდევ ერთი პატარასახლი შევქმენით 2001 წლიდანევროპული ფონდის, “ჰორიზონტის” ფინანსური დახმარებითა და ნაირა გელაშვილის იდეით.
კარგი მასწავლებლობა კი გამოსდით ან ძალიანახალბედებს და გამოუცდელებს, ან მათ, რომლებიც სულ სწავლობენ და უყვართ.
