გიორგი ლეონიძე პოეზიის მასკარადზე ხშირად ყივჩაღის ნიღბით ცხადდებოდა. საუკუნეთა სიღრმიდან გამოხმობილი გადამთიელის სახე უცნაური ძალით იზიდავდა, ხიბლავდა, ატყვევებდა, აჯადოებდა. ეს ნიღაბი უხდებოდა კიდევაც, საუკეთესოდ გამოხატავდა მის არსებაში ჩაბუდებულ სტიქიურ, ველურ, დაუმორჩილებელ, ვერმოხელთებულ ძალას:
„თეთრ ვარდებს დავეშურე ყივჩაღური ლირიკით, / მოდიოდა სახელი ნაოჭების ბილიკით!”
სწორედ ყივჩაღის სახის ქვეშ ვლინდებოდა მისი „სხვა მე”, ჩვეულებისამებრ, დაფარული, მიყუჩებული, მინავლებული. შეიძლება ეთქვა, რომ ყივჩაღი თვითონ არ ასვენებდა, მიიხმობდა და მანამ არ მოეშვებოდა, სანამ მასთან შერწყმას არ დათანხმდებოდა, სანამ არ მისცემდა საშუალებას, გაცოცხლებულიყო მისი გზით. ამ შემთხვევაში, პოეტი მედიუმივით ატარებდა თავის არსებაში ყივჩაღს და ლექსში შემოჰყავდა ცოცხალი, ატეხილი, ვნებადაუოკებელი.
პოეტი ახალგაზრდობიდან მოყოლებული სიბერემდე ვერ შეელია ამ სახეს და ასაკოვანიც ისევე ერგებოდა ამ ნიღაბს, როგორც ყმაწვილობისას, რადგან ყივჩაღი მისი სულის ორეული იყო, სულისა, რომლისთვისაც უცხოა დროის ცვალებადობა. პოეტმა თავისი პორტრეტიც სწორედ ამ ნიღბით წარმოაჩინა. ჯერ უზარმაზარი მთები გამოკვეთა, როგორც „ბუმბერაზთა საშინელი მხედრობა” („მთებში”), მერე საკუთარი სახეც დახატა, რომელიც „ყივჩაღურებ ჩაჰყურებდა” გაპობილ ნაპრალებს. „ყივჩაღური ყურება” მისთვის იმგვარი ხატი იყო, რომელსაც ვერანაირი სხვა სიტყვა ვერ ჩაენაცვლებოდა. ამგვარი მზერა იტევდა თავისუფალი ადამიანის ყოველგვარ განცდას, უპირველესად კი, დაუმორჩილებლობას: „თუ ხარ მონა, აქ არავინ გენდობა”.
პოეტი გულგრილად ვერ „ჩაუვლიდა” ვერც „ყურღანებს”, რადგან იქ ეგულებოდა ჩაძინებული ყივჩაღები, თავქვეშ თოქალთოები რომ ეგოთ. ხატავდა მათ სიზმრებში აჭიხვინებულ ცხენებს და წუხდა:
„როგორ გატორეს ერთხელ ტრამალი,
როგორ ამტვრევდნენ გულის ფიცარსა,
მაგრამ ვერ ნახეს ქვეყნად წამალი
და გამწარებით ხრავენ მიწასა” („ყივჩაღური ღამე”).
იდიომატური „მიწის ხვრა” აქ შინაარსის საზღვრებს იფართოებს და მკითხველს ჩაესმის მძლავრ ყბებში მოქნეული მიწის ხრაშახრუში. არა, ასეთნი მიწაში დიდხანს ვერ გაძლებენ და პოეტმა მხოლოდ შეაშველა ხელი ერთ-ერთს, ყველაზე გაბედულსა და გამორჩეულს. თუმცა ვიღაცას უკვე დაესწრო და „მუხრანის საზღვართან” ჩასაფრებული ყივჩაღი პოეტურ სამყაროში შემოეყვანა, ლაღი და თავხედი. იმ უსახელოს, მადლიანს არც ენა აკლდა, არც გული და ხელოვნება და არც ღვთის შემწეობა. გულში ჩამწვდომად გამოეთქვა ყივჩაღის ამბავი, თავზე ხელაღებული მოძალადისა, თავის გზაზე მშვიდად მიმავალ ცოლ-ქმარს რომ დაესხა და ქალის წაგვრას ლამობდა.
ხალხური ლექსის ყივჩაღი აღარ დაეხსნა პოეტს, ტყვედ გაიხადა, მის ალტერ- ეგოდ იქცა და „აიძულა” ახალი სიცოცხლე ჩაებერა მისთვის. „ისევ აღვსდექი”, _ იტყვის გიორგი ლეონიძის ხელით „განახლებული” ყივჩაღი და „ყურღანებიდან” გაფრენილ გნოლს გააყოლებს სივრცეს მოწყურებულ თვალებს. მერე კი გაჰყვება აყვავებული თავთუხების ხოდაბუნებში ჩაკარგულ გზას და თავის სისხლს ყაყაჩოებისას შეურევს. მანამდე კი სიყვარული უნდა დაიბადოს, როგორც ბალახი ან მინდვრის ყვავილი გაზაფხულზე, უბრალოდ, ბუნებრივად, თავისთავად, როდესაც ჟამი მოუწევს, როცა „ზაფხული მიწურვილი” იქნება, „ხოხბობის თვეში”. მართალია, ყივჩაღის ბედისწერა დიდი ხანია დაწერილია, მაგრამ იგი მაინც თავისუფალია, რადგან არ გაურბის მას. პირიქით, თქარათქურით აამტვერებს ტრამალებს, მცხეთას „საკეტურებს დაუმტვრევს” და „კელაპტრიან ტაძრებს დალეწავს”. ყივჩაღობა სიყვარულის გზით სიკვდილის დაძლევას ნიშნავს, ამიტომაც გაისმის ასე ზეაწეულად და საზეიმოდ:
''მუზარადიან შენ ქმარს შემოვხვდი, /თავი შუაზე გადამიჩეხა''.
თითქოს მოწინააღმდეგეს სასიკვდილოდ კი არ დაეჭრას, არამედ გამარჯვებულის დაფნა დაედგას თავზე. მკითხველი ხედავს გადაჩეხილი თავიდან მოთქრიალე სისხლს, მაგრამ შიშისა და ძრწოლის ნაცვლად გამარჯვების სიხარული გადაედება. სიცოცხლე თითქოს კიდევ უფრო გამჭვირვალედ წარმოაჩენს თავის მშვენიერებას: „როგორც საძროხე ქვაბს ოხშივარი, ქართლის ხეობებს ასდით ნისლები”. სიცოცხლე წვაა, „ხარშვაა”, თუხთუხია. ტრიალებს და ბზრიალებს სამყარო წრეზე, სადაც ყოველი წერტილი ერთდროულად სიკვდილიც არის და სიცოცხლეც. „სატრფოს ელვის ტანი” კვლავ უხმობს ყივჩაღს „ათასი წლის მერეც” და ისიც ისევ აღსდგება „დასალეწად და თავგასაჩეხად”. იგი სატრფოს ვერასოდეს „შეეყრება”, მუდამ გადაეღობებიან და დაჩეხენ, მაგრამ ამით სიყვარულის ცეცხლს უფრო შეაგზნებენ, როგორც გრიგოლ რობაქიძის მოხუცი ხევსური („ენგადი”) ამბობს: „ღვთიურ არს სიყორულ, ხორციელ იგემებ _ მოჰკლავ მას, იწვოდ მხოლოდ”.
სიზმარსა თუ ცხადში, როცა მთვარე „ხორცით გაივსებოდა _ უნაზესი მუცელი, აბრეშუმის საბუდარს რომ სწყდება” და ქვეყნიერება „მთვარის მორევში” ჩაიძირებოდა, ისევ ამოყვინთავდა რომელიმე ქალი, მერე ყივჩაღს რომ უნდა შეხვედროდა:
„უბნებში გადადიან ცეცხლები ყირამალა
მღერის ვაჟთა კრებული,
ყივჩაღურად თამაშობს
გოგო ჩამკვრივებული”.
ასეთ დროს წლების სიმრავლით დაქანცული სოლომონიც იღვიძებდა და კვლავ მიიხმობდა მიჯნურს. „წლები წარვიდნენ, და შუადღეც თუ მიიწურა, ისევ ვენახში გელოდები, ჩემო სულამით”.
თუმცა ყივჩაღის მორიგი მოვლენისა და „გაცოცხლებისას” მაინც შედგა გამორჩეული პაემანი. პოეტმა იგი თვით კარმენს შეახვედრა, სიყვარულისთვის თავზე ხელაღებულს. პროსპერ მერიმეს ნოველის („კარმენი”) ცეცხლოვანი და საბედისწერო ქალი ხელოვნების სამყაროში დაუოკებელი ვნების, დაუმორჩილებლობისა და თავისუფლების სიმბოლოდ დიდი ხანია უკვე ქცეულიყო. გიორგი ლეონიძისთვისაც კარმენი „ქალი და ხმალი იყო” („კარმენ”), ქარიშხალს ჩამოტეხილი ცეცხლის ნატეხი. „წარბქამანდებით ნაცნობი სახე” მოსვენებას უკარგავდა და სადღაც გულის სიღრმეში აფიქრებინებდა: „შენი ხანჯლური სევდაც ხომ ამხელს, კარმენ, ბასკი ხარ, ვგონებ, ქართველი”. და რადგან ეს „ვერსია” კარმენის ბასკ-ქართველობისა ასე უმტკივნეულოდ შეითხზა წარმოსახვაში, აქედან მწველმა ოცნებამაც გაშალა ფრთები და „ლოგიკურად” გაიდო ხიდი მუხრანისკენ. პოეტმა ყივჩაღის ნაცნობი ნიღაბი კვლავ მოირგო:
„და თუ ასეა… გახსოვს მუხრანი,
დანაყულ ხმალზე სისხლის კურცხალი…
მთვრალი ყივჩაღი გზად მობუღრავე,
მტვერში ღრიალით დანამუხლარი''.
კარმენის ტოლი და სწორი ხომ მხოლოდ ყივჩაღი შეიძლება ყოფილიყო, რადგან ორივესთვის სიყვარული სიკვდილს ნიშნავდა. ამიტომაც მათი ავისმომასწავებელი შეხვედრა თან იზიდავდა და თან აშინებდა პოეტს:
„ვაი,თუ ავი სიზმარი ახდა,
ტორეადორი დაეცეს მხოლოდ,
ვაჰ, თუ თავიდან იწყება ახლად,
ის, რაც გათავდა მუხრანის ბოლოს”.
ასე გადალახა პოეტმა მხატვრული დროსივრცის საზღვრები და თავისი პოეზიის უზადო სცენაზე ერთმანეთს შეახვედრა ყივჩაღი და კარმენი.
