შორისდებული ადამიანის შინაგან განცდათა გამომხატველია. ეს თავისებური ენაა, რომლის მეშვეობითაც გამოითქმება სიყვარული, სიხარული, სიძულვილი, ტკივილი, აღფრთოვანება, გაოცება, გაკვირვება და სხვა. ზოგიერთი შორისდებული იმდენადაა დამახასითებელი ამა თუ იმ ხალხისთვის, ერისთვის, კუთხისთვის, რომ მისი წარმოთქმისთანავე მოსაუბრისათვის ცხადი ხდება, ვინ ლაპარაკობს. მაგალითად, იდიშის ენისთვის ყველაზე მეტად დამახასიათებელია შორისდებულის _ oy vay-ს გამოყენება. აღნიშნული შორისდებული ენობრივი სიმპტომია ამ ენაზე მოლაპარაკე ებრაელი ერის ტანჯვისა და მწუხარებისა (ვეჟბიცკა).
მხატვრული მეტყველების სტილოსტატისტიკურ გამოკვლევებში სულ უფრო ხშირად გვხვდება დაკვირვებები არა მარტო ლექსიკურ ჯგუფებზე, არამედ მეტყველების ნაწილებზეც. არსებობს თვალსაზრისი, რომლის თანახმად, ავტორის სტილის თავისებურებები უნდა ვეძიოთ ნაწილაკების, შორისდებულთა, წინდებულთა და სხვათა სტატისტიკურ განაწილებაში, რადგან ენის ამ ელემენტებს ყველაზე ნაკლებად აქცევენ ყურადღებას მწერლები და ავტორის ინდივიდუალობა უნებურად სწორედ მათ გამოყენებაში ვლინდება. ის, რაც ლექსიკის ზედაპირზეა და თვალშისაცემია, შეიძლება კვლევისთვის ხელსაყრელია, მაგრამ ხშირ შემთხვევაში, არ არის არსებითი შემოქმედის ინდივიდუალობის დასადგენად. (გუჩა კვარაცხელია, მხატვრული ენის შესწავლის ლინგვისტური ასპექტები).
როგორც ფუქსი აღნიშნავს, არ არის, მაგალითად, დამაჯერებელი, ბიბლიური ტექსტების ლექსიკის მარაგისა და სიტყვათა საერთო რაოდენობის ლოგარითმის მიხედვით მიღებული დასკვნები (ჰერდანისა და გრეისტონის ცდები), ანგარიშგასაწევია შემჩნეული ფაქტი, რომ ტექსტის გაყალბების ან იმიტაციის შემთხვევაში ყველაზე ადვილია ლექსიკური მიმსგავსება, მაშინ, როცა ლატენტური სინტაქსური მახასიათებლების იმიტაცია შეუძლებელია მათი ფარული ბუნების გამო.
რამდენადაც შორისდებული ადამიანის ღრმად შინაგანი განცდის ამოძახილია, ამდენად საინტერესოდ გვეჩვენება ამ მოვლენის შესწავლა პოეზიის ენაში. როგორც აკაკი შანიძე განმარტავს: “შორისდებული ადამიანს აღმოხდება პირიდან ბუნების ამა თუ იმ მოვლენის თუ საზოგადოებრივ ურთიერთობათა რომელიმე კონკრეტული ვითარების განცდის გამო, როგორც მოკლე, სწრაფი და უშუალო გამოძახილი ამ განცდისა”.
მაღალი სიხშირული მაჩვენებლით გამორჩეული ესა თუ ის შორისდებული პოეტის ენაში შეიძლება ჩაითვალოს პოეტის ინდივიდუალური სტილის ერთ-ერთ მახასიათებლად.
გალაკტონ ტაბიძის შემოქმედებაში გამოკვლეული ტექსტების საფუძველზე შემდეგი სურათი მივიღეთ: სიხშირის მიხედვით პირველ ადგილზე აღმოჩნდა შორისდებული ო (და მისი ვარიანტი ოჰ). ეს შორისდებულები გამოკვლეულ შორისდებულთა 98%-ს შეადგენს. რა თქმა უნდა, ეს პროცენტი საკმაოდ დამაჯერებელია იმისთვის, რომ დავასკვათ: გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედებაში ო/ოჰ შორისდებულთა მოხმარება სტილური ხასიათისაა და პოეტის ემოციური ინდივიდუალობის მახასიათებელია.
საინტერესოდ გვეჩვენება ერთი პარალელი: ანთროპოსოფიაში ხმოვნები ხასიათდებიან, როგორც სულიერი განცდების გამომხატველები, თითოეული ხმოვანი თავისი განსაკუთრებული ხასიათით გამოირჩევა, მათ შორის, ო ხმოვანი, რომლის დასახასიათებლად გამოყენებულია ერთი სიტყვა: “ყოვლისმომცველობა” (შტაინერი).
ო ხმოვნის ეს ხასიათი შორისდებულებში შეიძლება ამოვიცნოთ გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედებაში. ო/ოჰ შორისდებულით გამოიხატება ყოვლისმომცველი აღფრთოვანება ან ტკივილი, სიხარული ან მწუხარება… ამბივალენტურ გრძნობათა და ემოციათა ერთი შორისდებულით გამოხატვა დამახასიათებელია აგრეთვე გალაკტიონ ტაბიძის პოეზიისათვის.
დადებითი ემოციების გამოხატვა ო/ოჰ შორისდებულით:
ო, როგორ მომწყურდი…
ო, მე არ ვიცი, რას შეგადარო?
ო, ქვეყნიურო სამოთხევ!
ოჰ, რამდენია სიცოცხლეში ასეთი წამი…
ოჰ, არასდროს არ შობილა მთვარე, ასე ნაზი…
ო, ასეთი სიხარული არ მიგრძვნია მე ჩემს დღეში!
და ასე შემდეგ…
უარყოფითი ემოციების გამოხატვა ო/ოჰ შორისდებულით:
ო, ვინ გაიგებს გაუგებარ დარდს…
ო, ძვირფასო, ჯვარზე მაცვეს!
ო, რამდენი მწუხარება ამიტანია…
ოჰ, არ ველოდი, ქალბატონო, მე თქვენგან ღალატს!
ოჰ, სიცოცხლე, უეცარი ქარია!
ო, ყოველდღე მზეები ქიმერებში ვარდება!
და ასე შემდეგ…
შორისდებულთა არსებობა ენაში დაკავშირებულია ენის ექსპრესიულ ფუნქციასთან. პოეტურ მეტყველებაში პოეტი ირჩევს თქვას: ო/ოჰ, ნაცვლად ფრაზებისა: მე განვიცდი აღფრთოვანებას, მე ვგრძნობ ტკივილს, მე ვგრძნობ მწუხარებას, მე განვიცდი მონატრებას და ასე შემდეგ.
გამონათქვამის პირველი ტიპი (ო/ოჰ შორისდებულებით გრძნობებისა და ემოციების გამოთქმა) დაკავშირებულია ენის ექსპრესიულ ფუნქციასთან, ხოლო მეორე: ენის სიმბოლისტურ ფუნქციასთან (ვეჟბიცკა).
ზოგ შემთხვევაში პოეტი ენის ორივე ფუნქციას “აფორმებს”: “ო, ასეთი სიხარული არ მიგრძვნია მე ჩემს დღეში”… სხვა შემთვევაში განცდათა ამოცნობა შესაძლებელია კონტექსტით: “ო, მე არ ვიცი, რას შეგადარო?” _ ცხადია, პოეტი აქ აღფრთოვანებულია.
ცნობილი ფრანგი სემიოლოგი როლან ბარტი წერს: ენით სარგებლობის დროს, ნებისმიერ შემთხვევაში, ჩვენ განწირულები ვართ, “გავითამაშოთ” ემოციები ენობრივ სცენაზე. შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენ კი არ ვსარგებლობთ ენით, არამედ ენა სარგებლობს ჩვენით, გვიმორჩილებს რაღაც იდუმალი და ძლიერი სცენარით. საიდუმლო დიდი ხანია გახსნილია და იგი მდგომარეობს იმაში, რომ “უშუალობა” შეუძლებელია ენის მეშვეობით გამოითქვას, რადგან თავისი ბუნებით ენა ყოველთვის გამაშუალებელ როლს თამაშობს: მას არ შეუძლია რამე “გამოხატოს”, ტკივილის ან სიხარულის გამოთქმა შესაძლებელია მხოლოდ ინსტინქტური ყვირილით, ანდა, უარეს შემთხვევაში, შორისდებულებით… ნებისმიერი რეალობა გარდაისახება ამ რეალობის ნიშანში (ბარტი).
შორისდებულებს, როგორც სხვა ენობრივ ელემენტებს, აქვთ თავისი მნიშვნელობა, ამიტომ საჭიროა, შევიმუშავოთ ზუსტი სემანტიკური ფორმულები, რომლებიც აგვიხსნიან შორისდებულთა გამოყენების სფეროს და აგრეთვე, აღწერენ განსხვავებებს სხვადასხვა შორისდებულთა მოხმარებისას.
ო/ოჰ შორისდებულთა მაღალი სიხშირული ხასიათი გალაკტიონ ტაბიძის შემოქმედებაში შეიძლება ჩაითვალოს პოეტის ინდივიდუალური სტილის მახასიათებლად და აგრეთვე პოეტის ემოციური ბუნების ძირითად “სიმპტომად”.
როგორც ვეჟბიცკა წერს: ჩვენ შეგვიძლია დავიწყოთ უნივერსალურ და კულტურულ-სპეციფიურ თემათა შესწავლა შორისდებულთა სემანტიკისა და მათ შორის დამოკიდებლბათა კვლევით.
