ორი სვეტი შენიშვნებისთვის
ეს სტრატეგია უბიძგებს მოსწავლეებს, ისტორიული (და არამარტო) ტექსტის, ლექციის ან კინოფილმის გარჩევის დროს ამოიცნონ და დააჯგუფონ მნიშვნელოვანი ინფორმაცია და ადეკვატურად გამოეხმაურონ მოცემულ მასალაში დასმულ პრობლემებს. საკუთარი ჩანაწერები დაეხმარება მათ როგორც დისკუსიაში მონაწილეობაში, ასევე წერილობითი დავალებების შესრულებაშიც. მასწავლებელს კი ეს სტრატეგია ხელს შეუწყობს, უკეთ გაიგოს მოსწავლის ანალიტიკური აზროვნების სუსტი და ძლიერი მხარეები და უკეთ შეაფასოს მის მიერ მასალის გაგების უნარი.
პროცედურები
ნაბიჯი პირველი: მომზადება
ფურცელზე ან რვეულში მოსწავლეებმა უნდა დახაზონ ცხრილი. ეს ცხრილი გაყოფილი უნდა იყოს ორ სვეტად (ქვემოთ იხ. ცხრილის მაგალითი); მარცხენა სვეტში უნდა ჩაიწეროს „ძირითადი იდეები”, ხოლო მარჯვენაში – „გამოხმაურება (პასუხი) ძირითად იდეებზე”.
„ძირითად იდეებს” მიეკუთვნება ტექსტში გამოთქმული ყველაზე მნიშვნელოვანი აზრები და ხშირად – მნიშვნელოვანი დეტალებიც. მოსწავლეებს საქმე რომ გაუიოლოს და დავალება უკეთ გააგებინოს, მასწავლებელმა შეიძლება დაუსვას მათ რამდენიმე კითხვა:
1. რომელი იდეებია დასამახსოვრებლად ყველაზე მნიშვნელოვანი?
2. რომელ ახალ ტერმინებს ან აზრებს გამოყოფდით?
„გამოხმაურება (პასუხი) ძირითად იდეებზე” მოიცავს კითხვებს, ინტერპრეტაციასა და კავშირებს. მასწავლებელმა საქმის გასაიოლებლად აქაც შეიძლება დასვას რამდენიმე კითხვა:
1. რა კითხვები გაგიჩინათ მიღებულმა ინფორმაციამ?
2. რომელ იდეებს, მოვლენებს ან ფრაზებს გაგონებთ ის?
3. თქვენი აზრით, რით არის ეს ინფორმაცია მნიშვნელოვანი თქვენი სწავლისთვის/კვლევისთვის?
4. რამდენად მიესადაგება ეს ინფორმაცია თქვენს პირად ცხოვრებას (მოიყვანეთ მაგალითი/მაგალითები)?
5. შეაფასეთ ეს იდეები/რას ფიქრობთ ამ იდეების შესახებ?
თუ მოსწავლეები პირველად ასრულებენ ამგვარ აქტივობას, მასწავლებელმა აუცილებლად უნდა განუმარტოს, რას გულისხმობს „ძირითადი იდეები” და „გამოხმაურება (პასუხი) ძირითად იდეებზე”.
ნაბიჯი მეორე: შენიშვნების გაკეთება
სანამ მოსწავლეები უსმენენ ლექციას, უყურებენ ფილმს ან კითხულობენ ტექსტს, მათ უნდა ჩაიწერონ ინფორმაცია ცხრილის ორივე სვეტში. თუ მათ უჭირთ თავიანთი მოსაზრებების ერთდროულად ორივე სვეტში ჩაწერა, შეიძლება, ჯერ მხოლოდ მარჯვენა სვეტი – „ძირითადი იდეები” – შეავსონ, ხოლო ფილმის ჩვენების, ლექციის ან ტექსტის კითხვის დასრულების შემდეგ შეავსონ „გამოხმაურება (პასუხი) ძირითად იდეებზე” – მარცხენა სვეტი.
ნაბიჯი მესამე: გაცვლა
მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, გაუცვლონ ჩანაწერები მეწყვილეს (გაცვლა შეიძლება მოხდეს ჯგუფის შიგნითაც) და გაუზიარონ ერთმანეთს საკუთარი მოსაზრებები.
ნაბიჯი მეოთხე: რეფლექსია და თვითშეფასება
აქტივობის ბოლოს მოსწავლეებისთვის ძალიან სასარგებლო იქნება რეფლექსია და თვითშეფასება, მაგრამ ვინაიდან მათ ამგვარი მუშაობის ნაკლები გამოცდილება აქვთ, მასწავლებელმა შეიძლება მისცეს მითითებები, რომლებიც ამ კუთხით წაადგებათ.
ეს ნაბიჯი საშუალებას მისცემს მოსწავლეებს, უკეთ გააცნობიერონ შესრულებული სამუშაოს მნიშვნელობა, ხოლო მასწავლებელს უფრო თვალნათლივ დაანახვებს მოსწავლეთა ძლიერ და სუსტ მხარეებს.
გთავაზობთ ამ მითითებათა ჩამონათვალს:
·ცნებები და აზრები ამოიწერეთ აბრევიატურის მეშვეობით ან შეამოკლეთ;
·ხაზი გაუსვით ახალ სიტყვებს;
·მონიშნეთ/ხაზი გაუსვით ახალ იდეებს;
·დააკავშირეთ ხაზებით/ისრებით იდეები და ფაქტები, რომლებიც აზრობრივად უკავშირდება ერთმანეთს;
·ჩაიწერეთ შენიშვნები არა მხოლოდ სიტყვების, არამედ სიმბოლოებისა და ნახატების მეშვეობით;
·ძირითად იდეებს დაუსვით ვარსკვლავები;
·დაუსვით კითხვის ნიშნები ყველაფერს, რაც ვერ გაიგეთ.
განსხვავებული ვარიანტი
სვეტები შეგიძლიათ დაასათაუროთ სხვაგვარადაც, მაგ., ასე:
·მნიშვნელოვანი ციტატები – მნიშვნელოვანი ციტატების აზრი
·არგუმენტები – საწინააღმდეგო არგუმენტები
·იდეები – ფაქტები
·არგუმენტები – მტკიცებულებები
ცხრილის სხვადასხვა ვარიანტის მაგალითი:
|
I. ძირითადი იდეები II.მნიშვნელოვანი ციტატები III. IV.
|
1. გამოხმაურება (პასუხი) ძირითად იდეებზე 2. მნიშვნელოვანი ციტატების აზრი 3. |
|
რომელი იდეებია ყველაზე მნიშვნელოვანი? რომელ ახალ ტერმინებს ან აზრებს
|
რა კითხვები გაგიჩინათ მიღებულმა ინფორმაციამ? რომელ თქვენი აზრით, რით ეს ინფორმაცია რამდენად მიესადაგება ეს ინფორმაცია |
|
|
|
შეკითხვის დონეები
წინამდებარე სტრატეგია დაეხმარება მოსწავლეებს ტექსტის გაგებასა და ინტერპრეტირებაში, ასევე – პრობლემის დასმასა და იდეების გენერირებაში.
ნაბიჯი პირველი – მომზადება
ამისთვის საჭიროა, კონკრეტული ტექსტის მიხედვით მასწავლებელმა მოამზადოს სამი დონის კითხვები. თითოეულ დონეს უნდა შეესაბამებოდეს 2 ან 3 კითხვა (კითხვების რაოდენობა დამოკიდებულია მოსწავლეთა მომზადების დონესა და კითხვების სირთულეზე). ეს სტრატეგია შეიძლება გამოვიყენოთ ისტორიული დოკუმენტების, ლიტერატურული ნაწარმოებების, საგაზეთო სტატიების, ფილმების, ხელოვნების ნიმუშებისა და ფოტომასალის შესასწავლად.
I დონე – ფაქტოლოგიური კითხვები. ამ შემთხვევაში მასწავლებელმა უნდა დასვას კითხვები, რომლებიც მოსწავლეებს ტექსტში მოცემული ფაქტების დადგენისა და გაგების შესაძლებლობას მისცემს.
II დონე – ლოგიკური კითხვები. ამ შემთხვევაში მასწავლებელმა უნდა დასვას ანალიტიკური (პრობლემური) კითხვები, რომლებიც მოსწავლეებს შესაძლებლობას მისცემს, გააანალიზონ და ინტერპრეტაცია გაუკეთონ ტექსტის რომელიმე მონაკვეთს (ეს შეიძლება იყოს წინადადება, აბზაცი ან ტექსტის საინტერესო ნაწილი).
III დონე – უნივერსალური კითხვები. ამ შემთხვევაში მასწავლებელმა უნდა დასვას ღია, ზოგადი ხასიათის კითხვები, რომლებსაც აღძრავს ტექსტში გადმოცემული იდეები. ეს კითხვები მიმართულია მოსწავლეთა შორის დისკუსიის პროვოცირებისკენ, რომლებიც აბსტრაქტულ იდეებსა და პრობლემებს შეეხება.
ნაბიჯი მეორე – აქტიური კითხვა
მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, დაკვირვებით წაიკითხონ (შეიძლება რამდენჯერმე) ტექსტი, გახაზონ, მათი აზრით, მნიშვნელოვანი სიტყვები, ფრაზები. ჩამოწერონ იდეები, რომლებსაც აღძრავს ტექსტის შინაარსი.
ნაბიჯი მესამე – კითხვებზე პასუხი
ტექსტის შესწავლის შემდეგ მოსწავლეებმა პასუხი უნდა გასცენ მასწავლებლის მიერ დასმულ კითხვებს ინდივიდუალურად ან ჯგუფებში. ეს იმაზეა დამოკიდებული, წინასწარ როგორ დაგეგმა მასწავლებელმა კონკრეტული აქტივობა.
ნაბიჯი მეოთხე – განხილვა და დისკუსია
მასწავლებელი ცალკეულ მოსწავლეებს ან ჯგუფებს სთხოვს, წარმოადგინონ თავიანთი პასუხები რიგითობის მიხედვით (ვგულისხმობთ ჯერ პირველი და მეორე, ხოლო ბოლოს მესამე დონის შეკითხვებზე პასუხის გაცემას). მასწავლებელმა ხელი უნდა შეუწყოს სხვადასხვა აზრის წარმოჩენას და დისკუსიის გამართვას.
სხვა ვარიანტი:
მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები რამდენჯერმე გამოიყენებენ ამ სტრატეგიას, შეიძლება, მასწავლებელმა თვით ჯგუფებს დაავალოს კითხვების ჩამოყალიბება. დავალების შესრულების შემდეგ ჯგუფები ერთმანეთს უცვლიან კითხვებს და ცდილობენ მათზე პასუხის გაცემას. იმართება დისკუსია.
