ქართულის მასწავლებლებს დიდი შრომა უწევთ მოსწავლეებთან მეტყველებასა და წინადადების აგებაზე, წერით მეტყველებასა და გრძელი სათქმელის მოკლედ ჩამოყალიბებაზე. ქვემოთ მოცემული ერთი ტექნიკა, ვფიქრობ, დაეხმარება მათ, ბავშვებს კი მოტივაციას და ხალისს შემატებს და ერთ ქართულ იდიომასაც გაააზრებინებს.
პირველ რიგში, გთავაზობთ პატარა ტექსტს:
ალბათ გქონია შემთხვევა, როდესაც შენს მოსწრებულ და სხარტ პასუხებს მსმენელი გაუოცებია, გრძელი სიტყვა მოკლედ გითქვამს და შენთვის გამჭრიახიც უწოდებიათ.
როდესაც აზრს მოკლედ გამოთქვამ, სათქმელს მკაფიოდ, სხარტად აყალიბებ, ლაკონიის მცხოვრებლებს ემსგავსები, სწორედ მათ, ვისი გამჭრიახობის ამბავმაც საუკუნეები გადმოლახა, ჩვენამდე მოაღწია და დღეს მოკლე, აზრიან, მოხდენილ, სხარტ ნათქვამს ლაკონიურს უწოდებენ.
უამრავი წლისა და საუკუნის წინ, ჯერ კიდევ ქრისტეს შობამდე, საბერძნეთის ერთ-ერთ მხარეს ლაკონია რქმევია, მის ცენტრს კი სპარტა.
სპარტა ალბათ გაგიგონია – ის განთქმული იყო „სპარტანული აღზრდის“ განსაკუთრებული მეთოდებით. ამ მეთოდებით 7-8 წლიდან იზრდებოდნენ ვაჟები – მათ ფიზიკურად წვრთნიდნენ, სამხედრო ხელოვნებას, წერა-კითხვას, საგუნდო სიმღერას, მუსიკალურ ინსტრუმენტებზე დაკვრას და, რაც უნდა საოცრად ჟღერდეს, ლაკონიურად საუბარს ასწავლიდნენ.
ერთხელ თურმე სპარტელებს ფილიპე მაკედონელი დამუქრებიათ, თუ მანდ მოვედი, დაგამარცხებთ და გაგანადგურებთო. ლაკონიელებს პასუხად მიუწერიათ: „თუ!“
დღეს სპარტანულ აღზრდას უწოდებენ მკაცრ აღზრდას, რომელიც ფიზიკურ ძალას და ხასიათის სიმტკიცეს აყალიბებს, ხოლო ლაკონიურ მეტყველებას – მოკლე, სხარტ პასუხებს.
ლექსიკონი
სხარტი – სწრაფი, მოკლე, გონივრული.
წვრთნა – ადამიანის ან ცხოველის მეცადინეობა, აქტივობა, რის შემდეგაც მას უყალიბდება ესა თუ ის ჩვევა, განსაზღვრული მოქმედების წარმატებით შესრულების უნარი.
მოდი, მიბაძე ლაკონიელებს და შენი ბიოგრაფია სულ სამი წინადადებით გადმოეცი, დაწერე ის, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია შენს ცხოვრებაში. დაურთე შენი ავტოპორტრეტიც.
შეეცადე, ლაკონიურად, მოკლედ, სხარტად ჩამოაყალიბო საბავშვო მოთხრობებიდან ამოღებული ამონარიდების შინაარსი, წარმოიდგინე, როგორ მოჰყვებოდნენ ამ ყველაფერს ლაკონიელები:
***
„და, რადგანაც გული ადამიანისა ბუდეა სიყვარულისა, ბებია კატოს ფართო გულშიაც უშველებელი, დიდი, უსაზღვრო სიყვარული იყო დაბუდებული, იმას უყვარდა ყველა არსება: კაცი, ქალი, ბებერი, ნორჩი და შუათანა, გლეხი, მდიდარი, უშნო, ლამაზი ბებიას გულში თავ-თავისს შესაფერის ბინას ჰპოვებდნენ, მაგრამ გაცილებით მეტად ბებია კატოს ბავშვები უყვარდა: პაწაწინები, უმანკოები, მომავლის კოკრად გაჩენილები“ /ე. გაბაშვილი. „ბებია კატო“/.
***
„უღრანს ტყეში მოსული ვარ… მანამ ცოცხალი ვარ, ჩემის სილამაზით დავატკბობ ტყეს, ბალახს და იმ გაღმიდამ გამომცქერალს გულხავსიანს კლდესა, სუნელებას მივაფრქვევ არე-მარეს. ყველას ვუყვარვარ: აგერ იმ დამპალს ყუნჭს თვალი სულ ჩემკენ უჭირავს, მიცინის ხოლმე, უნდა, ჩემთან მოვიდეს, მაკოცოს, მაგრამ არ შეუძლიან, მხოლოდ შორიდამ გამიცინებს, გაიღიმება საცოდავი, თუმცა უშნოდ, მაგრამ გულკეთილობა კი დიდი გადაეფინება ხოლმე პირზედ“ /ვაჟა-ფშაველა. „ია“/.
***
„მერცხალს კეთილი ხალხი უყვარს, ისეთი, სულ რომ არ შეეშინდება იმათი, ხელს რომ არ აუქშევენ, თავს რომ თვითონაც ოჯახის წევრად იგრძნობს. ჯერ რამდენიმეჯერ მოფრთხიალდებიან დედალ-მამალი მერცხლები და იქაურობას კარგად დაზვერავენ. თუ მასპინძელს სიკეთე შეამჩნიეს, გაფრინდებიან, მაგრამ ისევ მალე მობრუნდებიან, მერე იქვე ჩამოჯდებიან და ჭიკჭიკს გააბამენ, ჩვენზე „საუბრობენ“, მასპინძლებზე – აბა, რა ხალხი ვართ, შეიძლება თუ არა ჩვენ გვერდით ყოფნა, ან უკვე გეგმას აწყობენ, სად რა იშოვონ, საიდან რა მოიტანონ, რომ ბუდე მკვიდრადაც ააგონ და ლამაზადაც. მერცხლის ბუდე აუცილებლად ლამაზი უნდა იყოს“/თ.ბიბილური. „მერცხლის ბუდე“/.
—
როგორი უნდა ყოფილიყო ნამდვილი სპარტელი ვაჟი, რა თვისებები და უნარები უნდა ჰქონოდა მას?
ჩახატე შუაში, გარშემო კი მისი დამახასიათებელი სიტყვები შემოუწერე.
—
ო, ეს ახალი სიტყვები
სხარტი – მიუწერე რაც შეიძლება მეტი სინონიმი
წვრთნა – შეადგინე წინადადება, სადაც „წვრთნას“ დააკავშირებ არსებით სახელთან: ძაღლი, ლეკვი.
გამოიყენე ზედსართავი სახელები: ერთგული, უზარმაზარი, მშვენიერი, მხიარული. ზმნა შენ შეურჩიე.
იპოვე სიტყვებში დამალული სიტყვები
სიტყვა „სხარტი“-ში იპოვე სიტყვა, რომელიც აღნიშნავს:
. ხელოვნებას.
. ერთ-ერთ შინაურ ცხოველს.
სიტყვა „წვრთნა“-შიიპოვე სიტყვა, რომელიც აღნიშნავს:
. ერთ-ერთ ციფრს.
. პროცესს, რომელსაც ღუმელში შეშა გადის.
