კომპლექსური დავალება: მარშმელოუ – არა მხოლოდ საყვარელი ტკბილეული

„როცა საჭმელს ამზადებ, უკვე ქიმიკოსი ხარ!

ყოველ ჯერზე მიჰყვები ან აუმჯობესებ რეცეპტს. ექსპერიმენტს ატარებ მჟავებითა და ტუტეებით, ემულსიებითა და სუსპენზიებით, გელებითა და ქაფებით, ახდენ ცილების დენატურაციას, ნაერთების გამოკრისტალებას, ფერმენტებსა და სუბსტრატს შორის ურთიერთქმედებას, ააქტიურებ ან თრგუნავ ბუნებრივ მიკრობებს. ნამდვილი ლაბორატორიისაგან განსხვავებით შეგიძლია მიირთვა ექსპერიმენტის პროდუქტი და დაადასტურო ჰიპოთეზა“. წერს სიმონ ქუელინ ფიელდი წიგნში ,,კულინარიული რეაქციები“.

დიდი ხნის ძიების შემდეგ ეს საინტერესო წიგნი აღმოვაჩინე. მასში უამრავი მაგალითია კომპლექსური დავალების პირობის შესაქმნელად და დამუშავების ეტაპის აქტივობების დასაგეგმად.

ავტორი სამზარეულოში მიმდინარე პროცესების ქიმიურ საფუძველს წარმოადგენს. მოსწავლეს შეუძლია ისეთ კითხვებზე მიიღოს პასუხი, როგორიცაა, მაგალითად:

• რატომ იყენებენ ათქვეფილი ნაღებისათვის დიაზოტის მონოოქსიდს უფრო ხშირად, ვიდრე ნახშირორჟანგს?
• რა ქიმიური საფუძველი აქვს ჰოლანდიური კარაქის მომზადებას?
• როგორ წარმოიქმნება ნაღების ტოპინგი, ანუ ქაფი?
• რა ქიმიური რეაქციები მიმდინარეობს ალუბლიანი ბეზეთი ,,Cherry Dream” ყველის მომზადების დროს?
• როგორ გამოვყოთ ჰელოუინის გოგრიდან დნმ? და სხვა.

გთავაზობთ მეათე კლასებში უკვე განხორციელებული ინტეგრირებული კომპლექსური დავალების ნიმუშს ქიმიასა და ბიოლოგიაში: ,,მარშმელოუ – არა მხოლოდ საყვარელი ტკბილეული“.

საგნები: ქიმია და ბიოლოგია

კლასი – X

კომპლექსური დავალების პირობა: სკოლის მეათე კლასელებმა გადაწყვიტეს ლაშქრობის მოწყობა, ღამე კოცონიც უნდა დაანთონ და მარშმელოუს შეწვას გეგმავენ, თუმცა მშობლები და დამრიგებელი არ თანხმდებიან, რადგან ეშინიათ შვილების ჯანმრთელობას საფრთხე არ შეექმნას. მათი აზრით, ტკბილეული ძალიან დიდი რაოდენობით შაქარს შეიცავს და კარიესის ჩამოყალიბებას შეუწყობს ხელს, ასევე სისხლში მნიშვნელოვნად გაზრდის გლუკოზის რაოდენობას.

გთავაზობთ მისი მომზადების რეცეპტს. თქვენი მიზანია, მოამზადოთ მოხსენება მშობლებისთვის და სხვა დაინტერესებული პირებისთვის, რომლებსაც აუხსნით მარშმელოუს ქიმიურ შედგენილობას, მისი თითოეული ინგრედიენტის მნიშვნელობას და ქიმიურ მექანიზმს.

დავალების პრეზენტაციის დროს ხაზგასმით წარმოაჩინე:

• რა გავლენას ახდენს ქიმიური ბმის ტიპი ნივთიერების ფიზიკურ და ქიმიურ თვისებებზე (მკ.წ. 3. ნივთიერება);
• რა გავლენას ახდენს გარემო პირობები ნივთიერების თვისებებზე (მკ. წ. 2 ქიმიური ბმა);
• რა გავლენას ახდენს გარემო პირობები ცილების კონფორმაციულ ცვლილებებზე (მკ.წ. 3. სტრუქტურა და ფუნქცია);
• როგორ აისახება ცილების განსხვავებული ქიმიური შედგენილობა სხვადასხვა სახეობის ორგანიზმების თავისებურებებზე (მკ.წ. 1 ბიომრავალფეროვნება).

დავალების დამუშავების ეტაპები ყველა კლასის საჭიროებიდან გამომდინარე განსხვავებულია. ერთ-ერთი ვარიანტი ასეთია:

პირველ ეტაპზე მოსწავლეები გაეცნობიან დავალების პირობას;

მეორე ეტაპზე დამუშავდება ზემოთ მითითებული სამიზნე ცნებები, როგორც ბიოლოგიის, ასევე ქიმიის გაკვეთილებზე (გაკვეთილების რაოდენობასა და რესურსებს მასწავლებელი შეარჩევს კლასის საჭიროებიდან გამომდინარე).

სავარაუდო აქტივობების მაგალითებია:

• მარშმელოუს შექმნის ისტორია;
• სითხის სიბლანტის განსაზღვრის მარტივი ექსპერიმენტი;
• კანფეტის მომზადების მარტივი ექსპერიმენტი, რომლითაც მოსწავლე დააკვირდება გამოკრისტალების პროცესს;
• მარშმელოუს შემადგენლობაში შემავალი ნაერთების (ჟელატინი, მჟავა, შაქარი, ცილა) აგებულება და მნიშვნელობა;
• ჟელატინის დამშლელი ფერმენტების აღმოჩენა ხილში;
• მარშმელოუს მომზადების ქიმიური მექანიზმის ამსახველი დამხმარე მასალა, რომელიც გამოადგება მასწავლებელს/მოსწავლეს.

მესამე ეტაპზე მოსწავლეები წარმოადგენენ დავალებებს და გააკეთებენ საკუთარი ნამუშევრის რეფლექსიას.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ქიმია X – ბუთხუზი თ. ფაცაცია ს. კუჭუხიძე მ. ხატისაშვილი თ.- მასწავლებლის წიგნი, გამომცემლობა ,,საქართველოს მაცნე“ 2022 წელი – https://bit.ly/3WRCMxq;
2. ბიოლოგია X – ზაალიშვილი ნ. მოსწავლის წიგნი, ნაწილი I, გამომცემლობა ,,ტრიასი“ 2022 წელი https://bit.ly/3Iwebtr;
3. ბიოლოგია X – ზაალიშვილი ნ. ზარდიაშვილი თ. მასწავლებლის წიგნი, ნაწილი II, გამომცემლობა ,,ტრიასი“ 2022 წელი – https://bit.ly/3GMUFI1;
4. Marshmallow – https://bit.ly/3CtzEzm;
5. Culinary reactions – Simon Quellen Field 2011.