ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

“ჩვენებური” გმირები

რამდენიმე დღის წინ ქართულ საინფორმაციო სივრცეს ელვის სისწრაფით მოედო ცნობა, რომ თურქეთის განათლების სამინისტრომ თურქეთის საშუალო სკოლებში ქართული ენის სწავლების პროგრამა დაამტკიცა. 
თურქეთში მცხოვრები ქართველებისთვის ეს, რა თქმა უნდა, ისტორიული მნიშვნელობის მქონე მოვლენაა და მათთან ერთად ჩვენც კიდევ დიდხანს ვისაუბრებთ ამ გადაწყვეტილების სიკეთეზე. საზოგადოდ კი შეიძლება ითქვას, რომ თურქეთში ბოლო ხანს გადადგმული რეფორმატორული ნაბიჯები, რომლებიც ეროვნულ და რელიგიურ უმცირესობათა უფლებების აღიარებასა და ხელშეწყობას შეეხება, თურქეთის დემოკრატიული განვითარების მაღალ დონეზე მიგვანიშნებს.
ყველაფერი იმით დაიწყო, რომ თურქეთში ქართული კულტურის სახლმა თურქეთის განათლების სამინისტროს ჯერ კიდევ 2004 წელს მიმართა თხოვნით მშობლიურ ენაზე განათლების მიღების უფლების შესახებ, ხოლო 2012 წელს – ინიციატივით, საშუალო სკოლებსა და რელიგიურ სკოლებში არჩევით საგნებს ქართული ენა დამატებოდა.
სამწუხაროა, რომ თურქეთელ ქართველებს ყველაფერთან საკუთარი ძალებით გამკლავება მოუწიათ და ისტორიული სამშობლოდან საქმის გაჯანჯლების, ხელის შეშლისა და უპასუხისმგებლობის გარდა არაფერი მიუღიათ.

ქართული ენის საგანი სწავლების 244-საათიან პროგრამას ითვალისწინებს და თურქეთის საშუალო სკოლებში მიმდინარე წლიდან ამოქმედდება. თურქეთის ყველა საშუალო სკოლაში ქართული ენის შესწავლის 10 და მეტი მსურველის შემთხვევაში სკოლის ხელმძღვანელობა ვალდებულია, მე-5, მე-6, მე-7 და მე-8 კლასებში ისინი ქართული ენის შესწავლის საშუალებით უზრუნველყოს.

თურქეთის ქართველებმა ეს საუკუნოვანი ოცნება მეორე ილია ჭავჭავაძედ წოდებული ახმედ ოზქანისა (მელაშვილი) და მისი მეგობრების ხსოვნას მიუძღვნეს, რომლებმაც მეოცე საუკუნეში ჩაუყარეს საძირკველი ამ საშვილიშვილო საქმეს და რომელთა მოღვაწეობაც ფასდაუდებელია თურქეთში ქართული ენის გადარჩენის საქმეში.

ამ ზაფხულს სტამბოლში ყოფნისას ჩვენებური მწერლისა და საზოგადო მოღვაწის ფარნა-ბექა ჩილაშვილის დახმარებით ვესტუმრე ქართული კულტურის სახლს, სადაც ის ქართული ენის შესწავლის მსურველებს ქართულს ასწავლიდა. მაშინ შევხვდი სახლის ხელმძღვანელს ერდალ ქუჩუქს (ელიზბარ ციმნარიძეს) და მის მოადგილეს ოსმან ნური ანარს (ანდრია დუმბაძეს), რომლებმაც მწერალ ქევსერ რუჰისთან (ქეთი ხანთაძესთან) ერთად დიდი და ფასდაუდებელი შრომა გასწიეს თურქეთის სკოლებში ქართული ენის პროგრამის შემუშავებისა და დამტკიცებისთვის.


ფარნა-ბექა ჩილაშვილი 

ქართული კულტურის სახლი სტამბოლში თურქეთის ქართველების ჯგუფ „ჩვენებურის” ძალისხმევით დაფუძნდა 2010 წლის 5 ნოემბერს. მას შემდეგ ეს საზოგადოება ქართული კულტურისა და ენის შენარჩუნებისა და განვითარებისთვის უამრავ საქმეს აკეთებს და ძალიან სამწუხაროა, რომ დღემდე მხოლოდ პირადი შემოწირულობების ხარჯზე არსებობს.


ერდალ ქუჩუქი (ელიზბარ ციმნარიძე)

ერდალ ქუჩუქის (ელიზბარ ციმნარიძის) დამსახურებაა, რომ პირველად თურქეთის ისტორიაში თურქეთის საზოგადოებრივი ტელევიზიით გადაიცემა დოკუმენტური ფილმი „კავკასიის ქარი”, რომელიც ქართული კულტურის პოპულარიზაციას ისახავს მიზნად. ფილმს თავად ერდალ ქუჩუკი იღებს და შარშან 13 სერია გავიდა ტელევიზიით. ფილმებს იმდენად დიდი გამოხმაურება მოჰყვა, რომ ტელევიზიამ კიდევ 13 სერიის გადაღების სურვილი გამოთქვა.


ქევსერ რუჰი (ქეთი ხანთაძე)

სტამბოლში ოდითგანვე არსებობდა ქართული საგანმანათლებლო კერები, რადგან ქალაქში იყო ქართული უბნები, რომელთაგან უძველესი გურჯი-კაპი („ქართველთა კარი”) ყოფილა, ხოლო XVII საუკუნიდან, ოსმალთა პერიოდში – ვეზირ-ხანი. იქვე არსებული წმინდა პეტრეს იტალიური ეკლესიაც ქართველთა სამრევლოდ ითვლებოდა თურმე, ხოლო ქართველ სასულიერო პირებს პერის უბანში, პაპას-კვეპრში პატარა სასწავლებელი და ეკლესიაც ჰქონიათ.
XVIII საუკუნეში ქართველთა ძირითადი თავშესაყარი ეინი ჯამეს უბანი იყო, ხოლო XIX საუკუნის მეორე ნახევარიდან – პეტრე ხარისჭირაშვილის მიერ დაარსებული ქართველ კათოლიკეთა სავანე.


ოსმან ნური ანარი (ანდრია დუმბაძე)

1911 წელს პაპას-კვეპრის სასწავლებელში, შალვა ვარდიძის ბინაში, შეიქმნა ქართველთა კლუბი, რომლის შეკრებებსაც თურმე არანაკლებ 150 ქართველი ესწრებოდა. მათ შორის ყოფილან ქართული წარმოშობის ფაშები, მინისტრები, დეპუტატები, გენერლები, ოფიცრები, ვექილები, ექიმები, ვაჭრები, მოხელეები და სტუდენტები.

ქართველთა თაოსნობით სტამბოლში 3 სკოლა ფუნქციობდა: ფერიქოისა, იენიშარისა და უსქუდრისა. სწავლება ქართულ-ფრანგულად, თურქულ-ფრანგულად და ბერძნულ-ფრანგულად მიმდინარეობდა. საღვთისმეტყველო საგნებთან ერთად ქართულ სკოლაში ისწავლებოდა ქართული ენის გრამატიკა, ქართული ლიტერატურა და ისტორია, მათემატიკა, ფიზიკა, ასტრონომია, სამედიცინო საქმე, ფრანგული და ლათინური ენები. ასწავლიდნენ იაკობ გოგებაშვილის „დედაენას”.

აღსანიშნავია, რომ სტამბოლის ქართველ კათოლიკეთა მონასტრის არქივში დღესდღეობით 1523 წლიდან 1980 წლამდე დათარიღებული უამრავ ენაზე დაწერილი ჩვენთვის ცნობილი თუ უცნობი 80 000-ზე მეტი წიგნი, ჟურნალი და გაზეთი ინახება, მათ შორის – 1914-1916 წლების ქართული ლეგიონის არქივიც. საინტერესოა, რომ 1908 წლის 26 აპრილს მონასტერში გადაიხადეს აკაკი წერეთლისადმი მიძღვნილი საიუბილეო საღამო და ბიბლიოთეკას მისი სახელი უწოდეს.

როგორც საქართველოსთვის, ისე თურქეთის ქართველებისთვისაც საქართველოს გასაბჭოებამ უმძიმესი შედეგები მოიტანა. ნელა-ნელა სამშობლოსთან ყოველგვარი კავშირი გაწყდა და ყველა ქართული საგანმანათლებლო კერა გაქრა. ქართველ კათოლიკეთა სავანის მეოთხე წინამძღვრის, პიო ბალიძის თქმით, ქართული საზოგადოებები თურქეთში უცხოეთში თავისი არსებობით დასაბამიდანვე ცოცხალი პროტესტი იყო რუსეთის მიერ საქართველოს დაპყრობის მიმართ. ხანგრძლივი პაუზის შემდეგ, მეოცე საუკუნის 50-იან წლებში, დაიწყო ქართული საგანმანათლებლო და კულტურული ცხოვრების გამოღვიძება ახმედ ოზქანის (მელაშვილის) თაოსნობითა და მოღვაწეობით. მის დაწყებულ საქმიანობას დღეს დიდი ენთუზიაზმითა და სიყვარულით აგრძელებს ქართული კულტურის სახლი, რომელსაც ახლა კიდევ უფრო რთული და მძიმე საქმე ელის – მოანდომოს თურქეთში მცხოვრებ ქართული წარმოშობის მოქალაქეებს ქართული ენის შესწავლა.

მომდევნო ბლოგში საქართველოსთვის ჯერ კიდევ უცნობ დიდ ახმედ მელაშვილზე მოგიყვებით.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი