აუტიზმი როგორც მდგომარეობა

აუტისტური სპექტრის აშლილობა მიჩნეულია, როგორც ინდივიდის თავის ტვინის ნეირო-ბიოლოგიური განვითარების დარღვევა, რომელიც DSM-5-ის საერთაშორისო კლასიფიკაციის მიხედვით მრავალი ქცევითი თავისებურებით ხასიათდება.

DSM-5-ის მიხედვით, აუტისტური სპექტრის აშლილობის ძირითადი კლინიკური მახასიათებლებია: 1. ინდივიდის განვითარების შეფერხება სოციალურ კომუნიკაციაში; და 2. ინდივიდის განვითარების შეფერხება სოციალური ინტერაქციაში, რასაც ხშირად თან ახლავს განმეორებადი ქცევითი მახასიათებლები (მოძრაობები).

სიმპტომები ბავშვებში ძირითადად ადრეულ ასაკში ვლინდება, თუმცა გარკვეული სიმპტომები თავს დროთა განმავლობაში სოციალური გარემო-მოთხოვნილებების შესაბამისად იჩენს.

ისტორია

ევგენი ბლეიერი (1857-1939) ავტორი ტერმინებისა „შიზოფრენია და აუტიზმი“. აუტიზმი, მომდინარეობს ბერძნული სიტყვიდან „აუტოს“, რაც ითარგნება როგორც „სელფი“ (თვითობა).

ბლეიერი აღწერს პაციენტებს, რომლებიც ფანტაზიაში არიან.

თანამედროვე სახით ტერმინ „აუტიზმის“ გამოყენება ბლეიერის მოღვაწეობიდან 30 წლის შემდეგ დაიწყო, როდესაც ავსტრიელმა პედიატრმა ჰანს ასპერგერმა ადაპტირება გაუკეთა ბლეიერის ტერმინოლოგიას „აუტისტური ფსიქოპატი“.

ექიმი ჰანს ასპერგერი

საგულისხმოა ისიც, რომ 1944 წელს ასპერგერი აქვეყნებს თავისი სადოქტორო ნაშრომის მე-2 თეზისს, სადაც საუბრობს  მსგავსი ინდივიდების შესახებ და აუტისტური სპექტრის მქონე პირებს აღწერს, როგორც ბავშვებისა და მოზარდების ჯგუფს, რომლებიც ხასიათდებიან, სოციალური და კომუნიკაციური უნარ-ჩვევების დეფიციტით.  ამავე პერიოდში დამოუკიდებლად მუშაობენ სხვა მეცნიერებიც. 1943 წელს ლეო კენერი, ჰოპკინსის უნივერსიტეტის ჰოსპიტალში აქვეყნებს თავის ნაშრომს, სადაც საუბარია, აუტისტური სპექტრის დარღვევების დროს ეფექტური კომუნიკაციის მნიშვნელობაზე.

ეპიდემიოლოგია

მსოფლიო სტატისტიკა

აუტისტური სპექტრის გავრცელების სტატისტიკა აზიურ, ევროპულ და ჩრდილოამერიკულ მოსახლეობაში -1%

ადრეული გამოკვლევა და მისი მნიშვნელობა

დღესდღეობით აუტისტური სპექტრის ნიშნების ადრეული გამოვლენის მრავალი სკრინინგინსტრუმენტი არსებობს, რომლებიც შექმნილია მსოფლიოს სხვადასხვა განვითარებული ქვეყნის კლინიკური ჯგუფის მიერ.

მცირე ასაკის ბავშვებისათვის (ტოდლერებისათვის) გამოიყენება შემდეგი ინსტრუმენტები: Autism in Toddlers (M-CHAT) (Robins et al, 2001) and the Childhood Autism Spectrum Disorders Test (CAST) (formerly known as Childhood Asperger Syndrome Test, რომლებიც ადაპტირებულია სხვადახვა კულტურაში.

ამერიკის პედიატრთა აკადემიის რეკომენდაციის თანახმად, სასურველია, 18-თვიდან 24-თვემდე ბავშვებში მასობრივად ჩატარდეს სკრინინგი, თუმცა როგორც ისინი აღნიშნავენ, ამ გარემოებას აქვს დამატებითი ეთიკური მახასიათებლებიც.

ადრეული გამოვლენა ხელს უწყობს ბავშვისა და ოჯახის შემდგომ გაძლიერებას, რათა დროულად მოხდეს ადეკვატური და კვალიფიციური დახმარება, რაც დადებითად აისახება ბავშვის შემდგომ განვითარებაზე. მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში არსებობს ადრეული განვითარების ქვეპროგრამები, რომლებიც არამარტო აუტისტური სპექტრის, არამედ სხვა სახის საჭიროებების მქონე ინდივიდებსა და ოჯახებს ემსახურება და რომლის მიზანი, პირველ რიგში, მშობლის გაძლიერებაა.

აუტისტური სპექტრის აშლილობა საკმად რთული ფენომენია და ამ მიმართულებით მრავალი გამოჩენილი მკვლევარი მუშაობს.

მნიშვნელოვანია გავიხსენოთ ბერნარდ რიმლენდის (1928-2006) მოღვაწეობა, რომელიც გახლდათ ფსიქოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი და აშშ-ის ფსიქოლოგიური კვლევითი ინსტიტუტის ,,აუტიზმის კვლევის ინსტიტუტის’’ დირექტორი და დამფუძნებელი.

ბერნარდ რიმლენდი (1928-2006)

მან საფუძველი ჩაუყარა დღესდღეობით გაბატონებულ ხედვას, რომლის მიხედვითაც, აუტიზმი განიხილება, როგორც ადამიანის თავის ტვინის ნეირო-ბიოლოგიური განვითარების დარღვევის შედეგი.

რისკფაქტორები

1. ტყუპისცალი აუტისტური სპექტრის მქონე
2. ტყუპისცალი სხვა ტიპის აუტისტური სპქეტრის აშლილობის მქონე
3. მშობლების ისტორია – შიზოფრენია-ფსიქოზი
4. მშობლების ისტორია – აფექტური აშლილობა
5. მშობლების ისტორია – სხვა ტიპის აფექტური ან/და ქცევითი აშლილობა
6. დედის ასაკი 40 და ზემოთ
7. მშობლების ასაკი 40-50
8. ნაყოფის მცირე წონა -2,5კგ <
9. ადრეული მშობიარობა – 35 თვე <
10. სხვადასხვა ტიპის თანდაყოლილი ლაფორმაციები
11. სქესი – მამრობითი
12. ცხოვრობს დედაქალაქში
13. ცხოვრობს დედაქალაქის გარე უბანში

აუტიზმის შესახებ საზოგადოებაში ცნობიერების ამაღლება; 2 აპრილი და მისი მნიშვნელობა

2 აპრილი აუტიზმის საერთაშორისო დღეა, რომელიც მიზნად ისახავს საზოგადოებაში აუტიზმის შესახებ ცნობიერების ამაღლებას!

ეს დღე აღინიშნება მსოფლიოს მასშტაბით, რომელიც გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გადაწყვეტილებას, ,,რეზოლუციას’’ ეფუძნება (2007).  ადაპტირება მოხდა 2007 წლის 18 დეკემბერს.

როგორ ვასწავლოთ აუტისტური სპექტრის აშლილობის მქონე ბავშვს?

ეს საკითხი დღესდღეობით საკმაოდ მნიშვნელოვანია, რომელიც თავისთავად კომპლექსური ფენომენია და მრავალ ასპექტს მოიცავს.

ბავშვის საჭიროებებიდან და თავად სპექტრის მრავალფეროვანი გამოვლინებიდან გამომდინარე სწავლების პროცესი ინდივიდუალურია. თუმცა თანამედროვე კვლევების მიხედვით არსებობს რიგი რეკომენდაციები, რომელთა გათვალისწინებაც მნიშვნელოვანია ბავშვის განვითარებისათვის!
ამ მხრივ, ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი რეკომენდაციაა თვალით კონტაქტისა და ბავშვის მზერის ,,დაჭერა’’.

სასურველია ასეთ ბავშვს ინსტრუქცია მივაწოდოთ ვიზუალური ფორმით და მარტივი და გასაგები ენით.

მნიშვნელოვანია, თავდაპირველად განვსაზღვროთ კონკრეტული აქტივობები, რომლებსაც გამოვიყენებთ ბავშვის საჭიროებებზე დაყრდნობით.

მნიშვნელოვანია, თითოეული ბავშვის პროსოციალური ქცევისა და მცდელობის წახალისება, რაც ხელს შეუწყობს საგაკვეთილო პროცესში მის უფრო მეტად ჩართვას.

თერაპია

აუტისტური სპექტრს აშლილობის მქონე ინდივიდის საჭიროებებიდან გამომდინარე თერაპია სხვადასხვა ფორმითა და მეთოდით ხორციელდება. ძირითადად ადგილი აქვს, კომპლექსურ მიდგომას, რომლის დროსაც, თუ საჭიროება მოითხოვს, ბავშვი შეიძლება ჩართული იყოს, როგორც: ქცევითი თერაპიის, სენსორული თერაპიის, მუსიკოთერაპიის, არტთერაპიის რაიდინგთერაპიის, ჰიდროთერაპიისა და სხვა სახის თერაპიის პროცესებში. საჭიროებების გათვალისწინებით გამოიყენება ფარმაკოთერაპიაც, როგორც დამხმარე და/ან ძირითადი მიმართულება.

ბიბლიოგრაფია:

1. Fuentes J, Bakare M, Munir K, Aguayo P, Gaddour N, Öner Ö. Autism spectrum disorder. In Rey JM (ed), IACAPAP e-Textbook of Child and Adolescent Mental Health. Geneva: International Association for Child and Adolescent Psychiatry and Allied Professions 2014.