„ტაბაწყური“ 

ზღვისპირელი ვარ. მთაზე ჩემი მანამდელი წარმოდგენა ნახატებში, ილუსტრაციებსა და ანიმაციებში დანახულს არ სცდებოდა. „მასწავლებლის სახლში“, ხელშეკრულებებზე ხელის მოწერის დროს მითხრეს, რომ ბორჯომის მუნიციპალიტეტში მგზავნიდნენ, ეთნიკური სომხებით დასახლებულ სოფელ ტაბაწყურში. დავგუგლე. ვიკიპედიაში ეწერა, რომ სოფელი ზღვის დონიდან 1991 მეტრზე მდებარეობს. შემცივდა. გუგლში მოპოვებულ ამ ინფორმაციას კომპლექტად მოჰყვებოდა აღწერილობა მკაცრ, ქარბუქიან ზამთარზე. თბილი ტანსაცმელის მომარაგებას შევუდექი და ათდღიანი სატრენინგო კურსის შემდეგ, რომლის განმავლობაშიც უამრავი მეგობარი შევიძინე და კარგი ადამიანი გავიცანი, გზას მარტო დავადექი.

ხალხური ზღაპრების კრებული ამჯერადაც ჩანთაში მედო. ვიგრძენი, იქიდან მოულოდნელად მუხლუხოსავით გამოპარული ერთი ფრაზა როგორ ამომაცოცდა მხარზე და ყურში შემომიძვრა: „ცხრა მთა და ცხრა ზღვა გადაიარა“. სულ მინდოდა კუდში ავდევნებოდი ზღაპრის რომელიმე უქნარა, ძველმანებში გახვეულ გმირს და ცხრა მთასა და ცხრა ზღვას იქით დევი ან გველეშაპი მომეკლა, მაგრამ ვიცოდი, რომ ამ წიგნიდან გამოპარული და ახლა ჩემს ყურში დაგუბული სიტყვების ჩემეული ცოდნა, ნახევარს არ გასცდენია მანამ, სანამ პირველი მთა არ გადავიარე. ზღვის შესახებ დაბადებიდან თითქმის ყველაფერი მომეხსენებოდა, ყოველ შემთხვევაში, იმდენი მაინც, რომ წამეკითხა ზღაპრები და სინდისის ქენჯნა არ მეგრძნო ამ ყოვლად გენიალური დროითი და სივრცითი შაბლონის მიმართ – „ცხრა მთა და ცხრა ზღვა“ – რომელიც ყოველი გმირის გზასა და საბოლოო გამარჯვებას აუცილებელ საფუძვლად უდევს. ტაბაწყურის სასოფლო მარშუტკაში სადღაც, ბოლოში შეყუჟული ვიჯექი და ყველა მგზავრმა უკვე კარგად იცოდა, ვინც ვიყავი და რა მისიით მივეშურებოდი მათი სოფლისკენ. თბილად მიღიმოდნენ და გზადაგზა ფანჯრიდან მაჩვენებდნენ ათასგვარ, ჩემთვის უცხო და იდუმალებით სავსე ადგილს, შემოდგომის პალიტრაში ამოვლებულ მთებს, ბუჩქებს, ხევებს, წყაროებს. ბორჯომიდან ორსაათიანი მგზავრობის შემდეგ ლურჯი ტბა და მასში შეჭრილი ფერადი სოფელიც გამოჩნდა.

როცა ჩემს პირველ ქომაგს, ბებიაჩემს ჩემი ახალი ადგილსამყოფელის შესახებ სასაუბროდ ტელეფონზე დავურეკე, ხუმრობით ვუთხარი – სადღაც ცასთან ვარ ახლოს, შეგიძლია ამომხედო და ხელი დამიქნიო-მეთქი. ცისკენ ისედაც ხშირად იყურებოდა და ამჯერად ათმაგი მიზეზი მიეცა არათუ მოეშალა ჩვევა, პირიქით – უფრო გაემკაცრებინა მასზე თვალთვალი.

ტაბაწყურში ცხოვრების ერთი წლის განმავლობაში დევები და გველეშაპები არ მომიკლავს, მაგრამ დროდადრო მიწევდა გარკვეული სირთულის დავალებებისთვის თავის გართმევა. პირველ რიგში, ეს ბავშვებთან ურთიერთობის უნარის გამომუშავება იყო. თავიდან ფრთხილი ვიყავი, თუმცა მალე არაჩვეულებრივი პედკოლეგიის, ადგილობრივი თემის, დირექტორის დახმარებით ყველაფერი გამარტივდა. კლასებში შეშის „ფეჩები“ ენთო, გარეთ კი თეთრად ბარდნიდა და გაკვეთილებიც ხალისით მიმდინარეობდა. დაბალ კლასებში ის უმეტესად თბილი ჩახუტების რიტუალით მთავრდებოდა, რომელშიც ძირითადად ათამდე ბავშვი და ორი მასწავლებელი ვიღებდით მონაწილეობას. გამიჭირდა მათთვის ამეხსნა, რომ ტაბაწყურს მიღმა არსებულ სამყაროში ზამთრისა და ზაფხულის გარდა, წელიწადის კიდევ ორი დრო არსებობს. წიგნებში ილუსტრირებულ გაზაფხულს და შემოდგომას ეჭვის თვალით უმზერდნენ. ექვსი თვის განმავლობაში თოვდა. სკოლის მერე მოსწავლეებს გაყინული ტაბაწყურის ტბაზეც გავყოლივარ და ამოჭრილი სქელი ყინულის პირას მდგარს აბორიგენი ესკიმოსივითაც მითევზავია. ხანდახან წელში გავმართულვარ და უზარმაზარ მთებსა და უსასრულო სითეთრეში ჯორჯ მარტინის პერსონაჟები მიძებნია. ასეთ ადგილებში გაცილებით ადვილია მსგავსი ამბების დაჯერება, იმიტომ, რომ უბრალოდ კი არ გჯერა მათი, დარწმუნებულიც კი ხარ, რომ სხვაგვარი სამყარო არ არსებობს. ჩემი იქ ჩასვლიდან ერთ თვეში ბორჯომთან დამაკავშირებელი მთავარი გზა ჩაიკეტა. საახალწლოდ ახალქალაქისა და ახალციხის გავლით ჯერ ბორჯომში, შემდეგ კი ფოთში აღმოვჩნდი.

ზღვისპირეთში თოვლი იშვიათია, თუმცა იმ წელს, რატომღაც ერთბაშად გაიგიჟა თავი. აივნიდან ავყურებდი და ვხედავდი, თეთრად როგორ მათოვდა ფოთის ცა ტაბაწყურის მოლანდებას. სევდა შემომაწვა. მოულოდნელად ზღაპრების ფურცლებიდან დეპორტირებული პერსონაჟივით ვიგრძენი თავი და უკან დაბრუნება განვიზრახე. იანვრის ბოლოს ტაბაწყურთან ათ კილომეტრზე მიახლოებულიც არ ვიქნებოდი, როცა ზღაპარმა ჩემზე მორიგი ფურცლით იძია შური და განსაცდელი მომივლინა. ქარბუქის გამო სამანქანო ტრანსპორტით გზის გაგრძელება შეუძლებელი გახდა. მარშუტკიდან გადმოვედით და ცხენსშებმული მარხილით ამოვბობღდით მე და კიდევ რამდენიმე ადგილობრივი თანასოფლელი სახლამდე. კაი ხანი ვერ ვგრძნობდი სახის ნაკვთებს.

არ მინდა პათეტიკური ვიყო. იქ სიამოვნებით გატარებული პერიოდისა და იმ საქმით კმაყოფილების მიუხედავად, რომელსაც ვემსახურებოდი, იმის საჭიროებაც არაერთხელ დამდგარა, რომ საკუთარი მომავლის სასიკეთოდ მიმეღო გადაწყვეტილება. გონება სხვას მკარნახობდა, გული კი სხვას. რამდენჯერმე იმ გზაგასაყარზეც აღმოვჩნდი, რომელიც ხშირად ჩნდება ზღაპრებში და შენ უნდა აირჩიო, შენ უნდა გადაწყვიტო, საით გიღირს გზის გაგრძელება. დამხმარე მასწავლებლის პოზიცია ის არ არის, რომელსაც მთელ შენს მომავალს მსგავსი ორჭოფობის, შინაგანი ბრძოლების გადატანის გარეშე შეგიძლია თავი დიდი ხნით მიუძღვნა. ამიტომ წასვლაზეც ხშირად მიფიქრია.

მაგრამ თქვენ ხომ ჩემზე უკეთ იცით, რომ ზღაპრის გმირები ბოლოში იბადებიან. ამ აქტს კი აუცილებელი და გადამწყვეტი ბრძოლა უდევს საფუძვლად, რომლის წყალობითაც დევები დამარცხდებიან და სიკეთე ბოროტებაზე სამუდამო გამარჯვებას იზეიმებს.

ამ ამბებიდან ალბათ დაახლოებით ერთი წელი იქნებოდა გასული, როცა ამავე პროგრამით, ოღონდ ამჯერად უკვე ნინოწმინდაში მომუშავემ, ერთი პირველკლასელი გოგონა გავიცანი. მანანა ერქვა, ფერადი ტანსაცმელი ეცვა და სასაცილო, წითელი სათვალეები ეკეთა. მთელი ორი სემესტრი ვასწავლიდი:

„ეს არის ვაშლი, მსხალი, ატამი, საზამთრო…“.

საზაფხულო არდადეგების დაწყებამდე კლასში, გამოსამშვიდობებლად შესულს თავისი პატარა თითები კისერზე შემომხვია.

არ მახსოვს, რამდენ ხანს ვიყავით ასე – ჩახუტებულები და გულაჩუყებული. ვფიქრობდი იმაზე, რომ მანანამ არ იცოდა, როგორ წარმოეთქვა ზოგიერთი ხილის ქართული შესატყვისი – „ყურძენი“, „ნესვი“, „ფორთოხალი“, „მანდარინი“ – მომავალი წლიდან კი ჩემ ნაცვლად ეს მისთვის სხვას უნდა ესწავლებინა.

ის ზაფხული იმაში დარწმუნებულმა გავატარე, რომ პროექტიდან მივდიოდი. ხელშეკრულებების გაფორმების დრო კი ახლოვდებოდა. აგვისტოს მიწურულს მოულოდნელად შემოწოლილ მელანქოლიასა და პასუხგაუცემელ კითხვებს მეგობართან ერთად, კარვით სადღაც, ტყესა და ღრეში გავექეცი, სურათი კი ასეთი დამამახსოვრდა:

მინდორზე ვწევარ. პირაღმა. ბნელი ცისკენ ვიყურები და ვხედავ, როგორ ნელა ჩნდებიან მოციმციმე ვარსკვლავები.

ის ძველი ანეკდოტი მაგონდება, კონან დოილისეული მოტივებით, სადაც ახალგაღვიძებული უოტსონი კითხვას უსვამს შერლოკს:

„ჰოლმს, როგორ გგონია, რას უნდა ნიშნავდეს მშვიდი ცა, გადაჭედილი ვარსკვლავებით?“

ჰოლმსი კი, ჩვეული სისხარტით ახერხებს თავისი დედუქციური უნარის დემონსტირებას:

„კარავი მოუპარავთ, უოტსონ!“

ისევ მანანაზე მეფიქრება.

ყურძენზე, ნესვზე, ფორთოხალზე და მანდარინზე.

რაღას წახვალ…