„მშობლებისა და ბავშვების ურთიერთობებში უმნიშვნელო არაფერია: რასაც პატარებს ეუბნებით, რასაც არ ეუბნებით, რასაც სრულიად ცნობიერად აკეთებთ და ისიც, რასაც ქვეცნობიერის კარნახით ახორციელებთ – ეს ყველაფერი გავლენას ახდენს ბავშვებზე“. ასე იწყებენ წიგნს იტალიელი ავტორები: რობერტა კავალო და ანტონიო პანარეზე. ბავშვებისა და მშობლების ურთიერთობები უწყვეტია, ერთხელ წარმოქმნილი ეს ურთიერთობები არასდროს წყდება, სამაგიეროდ, ისინი ხან სიხარულს ანიჭებენ ადამიანებს, ხან ტანჯვას გვრიან მათ.
რობერტა კავალო – პედაგოგი, ფსიქოლოგი და აღზრდის შესახებ რამდენიმე წიგნის ავტორი და თანაავტორია. იტალიაში მისი ყველა წიგნი გამოსვლისთანავე ბეტსელერებად არის ქცეული. როგორც თავად რობერტა კავალო აღნიშნავს, მან საკუთრ თავზე იწვნია ის წნეხი, რომელიც მშობლების სტერეოტიპებმა მოახდინა მასზე და თვლის, რომ თუ ადამიანს სურს, ცხოვრებაში სასურველ მიზანს მიაღწიოს, მან საკუთარ ოცნებებზე უარი არ უნდა თქვას. რობერტა კავალოს საკუთარი ცენტრი „Bimbiveri“ აქვს. ის მშობლებსა და აღმზრდელებს ასწავლის, რამდენად მნიშვნელოვანია, საშუალება მისცე ბავშვს, იცხოვროს საკუთარ მისწრაფებებსა და სურვილებთან ჰარმონიაში. ის ასევე, ეხმარება ბავშვებს პოტენციალის აღდგენაში, გარშემომყოფებთან გაფუჭებული ურთიერთობების აღადგენასა და გამყარებაში. თავად პედაგოგი და ფსიქოლოგი ამბობს, რომ ის ეხმარება მშობლებს ბავშვების ქცევის „საიდუმლო შეტყობინებებისა“ და „მინიშნებების“ ინტერპრეტაციაში, რათა მათ წარმატებით შეძლონ საკუთარი შვილების განათლებისა და ქცევის მართვის პრობლემების გადაჭრა.
მაშ ასე, ჩვენ ზუსტად ვიცით, – ამბობენ ავტორები, – რომ არ არსებობენ მშობლები, რომლებსაც არ დაესვათ შეკითხვა საკუთრი თავისთვის: „მე კარგი დედა ვარ?“ „მე კარგი მამა ვარ?“ „ბედნიერია თუ არა ჩემი შვილი?“. ნებისმიერ მშობელს უამრავი შეკითხვა უჩნდება: „ნეტავი ყველაფერს სწორად ვაკეთებ თუ არა?“; „რატომ არის ჩემი შვილი აგრესიული?“; „რატომ არის ბავშვი ასეთი მორცხვი?“; „რატომ არასდროს მისმენს?“; „მუდმივად აქეთ-იქით ისვრის საკუთარ ნივთებს, რას უნდა ნიშნავდეს ასეთი ქცევა?“; „რატომ არის, რომ სულ რაღაცას ითხოვს და არასდროს ინტერესდება, საიდან მოდის ფული და არავის უწევს ანგარიშს?“.
თქვენი შვილები უფრო დიდები არიან, ძვირფასო მკითხველო? და ახლა სხვა შეკითხვები გაწუხებთ – „რა სჭირს ასეთი, რომ ვერაფრით შოულობს სამსახურს?“; „რატომ ვერ ახერხებს პარტნიორის მოძებნას?“; „მგონი ჩემი შვილი სულაც არ არის ბედნიერი და რატომ მოხდა ასე?“ მოდით, დავფიქრდეთ, იქნებ ჩვენივე აღზრდის პროცესში ჩამოყალიბებული ჩვევები და სტერეოტიპები, რომლებიც თავის დროზე მშობლებმა ჩაგვინერგეს, ახლა ხელს გვიშლიან, რომ ჩვენი შვილებისათვის საუკეთესო მშობლები გავხდეთ.
წიგნი, რომლის ამონარიდებსაც მკითხველი გაეცნობა, ეძღვნება ისეთ მშობლებს, რომლებიც მთელი ძალით ცდილობენ საუკეთესო მშობლები იყვნენ, მაგრამ მათი შვილი არავის უჯერებს, მუდმივად უხეშობს; ან ისეთი მორცხვია, რომ ძალიან უჭირს თვითგამოხატვა; თინეიჯერი, რომელიც მუდმივად ნერვიულობს, შფოთავს, ყველაფრით უკმაყოფილოა და ისეთი მეამბოხე გახდა, რომ საკუთარი „თავიც კი დაკარგა“, რაც შესაძლოა ზრდასრულ ცხოვრებაშიც გაჰყვეს და შემდგომშიც ვეღარც იპოვოს საკუთრი თავი“. ამ წიგნისა და შესაბამისად, მისი ავტორების მიზანია, დააფიქროს მშობლები, იქნებ თავად არიან იმ პრობლემების მაპროვოცირებლები, რომლებიც სხვადასხვა სირთულის სახით თავს ატყდებათ მათ შვილებს.
ძვირფასო მშობლებო, იყავით საყრდენი საკუთარი შვილებისათვის. ნუ ცდილობთ მათ გადაკეთებას, შეცვლას. უბრალოდ გიყვარდეთ ისინი და იყავით ბედნიერი მათთან ერთად. ანუ კიდევ ერთხელ ნუ დააპროგრამებთ შვილებს, რადგან შემდგომში ამ „პროგრამებისგან“ გათავისუფლება ძალიან რთულია.
მოდით, ახლა ერთი ფართოდ გავრცელებული აღმზრდელობით შეცდომის შესახებ ვისაუბროთ – გვთავაზობენ რობერტა კავალო და ანტონიო პანარეზე – „შენ ყოჩაღი, დამჯერი უნდა იყო“. ანუ შვილს ეუბნება მშობელი, რას მოელის მისგან და ბავშვიც იწყებს „ყოჩაღობას“, ანუ პატარა ცდილობს, მოერგოს გარემომცველ სამყაროს, მოერგოს იმ სურვილებს, რომლებსაც მშობლები მისი მომავალი ცხოვრებისათვის გეგმავენ. ამ ყველაფრის საფასური არც თუ ისე მცირეა. ბავშვი თანდათან კარგავს გრძნობებს, სურვილებს, ხასიათის თავისებურებებს, ცხოვრებით ტკბობის უნარსა და საკუთარ პიროვნებას. ბავშვები არ უნდა იყვნენ „ყოჩაღები და დამჯერები“. ისინი უნდა იყვნენ ისეთები, როგორებიც არიან სინამდვილეში. მაინც რატომ ხდება, რომ ბავშვები ადვილად ადაპტირდებიან უფროსების სურვილების მიხედვით საკუთარი განცდების საზიანოდ? იმიტომ, რომ პატარებს ნამდვილად სჭირდებათ კარგად მოქცევა მშობლების სიყვარულის მოსაპოვებლად, კიდევ სჭირდებათ დაცულობა და ის, რომ სასიცოცხლო საჭიროებები დაკმაყოფილებული ჰქონდეთ.
ახლა კი ანტონიო პანარეზეს სევდიანი ისტორია სპეციალურად იმ მშობლებისათვის, რომლებიც ამ სტატიას კითხულობენ: „საბოლოოდ ისე მოხდა, რომ მე ვერაფრით გავხდი ყოჩაღი და დამჯერი ბიჭი. სიმართლე გითხრათ, ეს იმიტომ მოხდა, რომ ვერ მოვახერხე ჩემი მშობლების სურვილებს მოვრგებოდი. რაღაც უხილავმა ძალამ მაიძულა, ამბოხი მომეწყო და გამეპროტესტებინა „ყოჩაღი ბიჭის“ როლთან შეგუება. გაინტერესებთ ალბათ, რას ნიშნავდა ყოფილიყავი „ყოჩაღი ბიჭი“? დავიწყოთ: თავდაპირველად უმთავრესია, იყო ზრდილობიანი, უნდა გახსოვდეს, რომ მადლობის გადახდა აუცილებელია; არ უნდა გააბრაზო ბებო, ბაბუ; იყო აკურატული და მოწესრიგებული, ანუ არ უნდა ყრიდე საკუთარ ნივთებს აქეთ-იქით… შემდეგ, უნდა დაასრულო სკოლა საუკეთესო ნიშნებით და ყოფაქცევაც სანიმუშო უნდა გქონდეს. თანდათან მოთხოვნები ასაკის მატებასთან ერთად იზრდება. უნდა შეიძინო ისეთი პროფესია, რომელიც დაგეხმარება მაღალანაზღაურებადი სამსახურის პოვნაში; შემდეგ შექმნა საუკეთესო ოჯახი და აღზარდო შვილები.
იყო „ყოჩაღი“ ჩემი მშობლების გაგებით, ნიშნავდა – იყო ისეთი, როგორიც არის შენს გარშემო უმრავლესობა, ანუ იყო ჩვეულებრივი, ნორმალური ბავშვი, ზუსტად ისეთი, როგორიც არის შენი თანატოლების უმრავლესობა. გამოგიტყდებით და გეტყვით, მრავალი წლის მანძილზე თავს ცუდად ვგრძნობდი იმის გამო, რომ ჩემი ოცნებები და სურვილები რადიკალურად განსხვავდებოდნენ ჩემი თანატოლების სურვილებისგან. თოთხმეტი წლის ვიყავი, როდესაც გადავწყვიტე, რომ მე „ყოჩაღი“ არ ვიქნებოდი და თვრამეტი წლის ასაკში სახლიდან წავიდოდი. მშობლებმა თავდაპირველად თავი დაიმშვიდეს და გადაწყვიტეს, რომ ეს „გარდატეხის ასაკის“ გამო ხდებოდა, ანუ რომ წამოვიზრდებოდი, გადავიფიქრებდი ოჯახის დატოვებას. აქვე გეტყვით, რომ მე „ცუდი ბიჭი“ არ გამოვედი. მე მხოლოდ საკუთარი ჭეშმარიტი „მეს“ მოსაძებნად მინდოდა წასვლა, რადგან ზუსტად ვიცოდი, რომ იქ, სადაც ვცხოვრობდი, მისი პოვნა სრულიად შეუძლებელი იყო. მოკლედ, როგორც მიხვდით, ყველაფერი კარგად დასრულდა“.
რობერტა კავალოსაც აქვს საკუთარი „ყოჩაღი გოგოს“ ისტორია და აი რას ჰყვება ის: „მე ყოველთვის სამაგალითო ბავშვი ვიყავი. წარჩინებული მოსწავლე, კარგად აღზრდილი, ზრდილობიანი, როგორც უფროსების, ასევე გარშემო მყოფი სხვა ადამიანების მიმართ. მუდამ მოღიმარი, კეთიგანწყობილი და აკურატულად ჩაცმული გოგონა ვიყავი. ჩემს მშობლებს პრობლემებს არ ვუქმნიდი. ისინი კი გამუდმებით მიჩიჩინებდნენ: „უნდა იყო ყოჩაღი და დამჯერი“. ვაღიარებ, ხშირად მიფიქრია, როგორი ადამიანი ვიქნებოდი, თუ ჩემი მშობლები ასე დაუსრულებლად, განუწყვეტლივ არ გამიმეორებდნენ საკუთარ შეგონებებს? სიმართლე გითხრათ, არასდროს მესმოდა, რატომ უნდა ვყოფილიყავი მაინცდამაინც „ყოჩაღი, დამჯერი, თვინიერი“ და არა ისეთი, როგორიც თავად მიმაჩნდა სწორად? დარწმუნებული ვარ, ნამდვილად არ გავხდებოდი უზრდელი მონსტრი და ცუდად არ მოვიქცეოდი! მუდამ მაწუხებს იმაზე ფიქრი, რატომ მაიძულებდნენ სანიმუშო ბავშვის ნიღბის ტარებას? ნუთუ მთავარი ის იყო, რომ თავად მშობლებს სურდათ კომფორტულად ეგრძნოთ თავი, იმის შეგრძნების ხარჯზე, რომ ბავშვი, რომელიც მათ ოჯახში აღიზარდა იდეალურია? სამწუხაროდ, მიუხედავად იმისა, რომ მე გარშემო მყოფების თვალში „საოცნებო“ ბავშვი ვიყავი, მეშინოდა სიბნელის, ისე ძლიერად, რომ დაძინება ძალიან მიჭირდა და თქვენ წარმოიდგინეთ ღამის ენურეზით თოთხმეტ წლამდე ვიტანჯებოდი. ხშირად მქონდა მრისხანების შემოტევები, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც მე და დედა მარტო ვრჩებოდით. არცთუ იშვიათად, ოჯახის წევრებისათვის უხეში და უზრდელი ვხდებოდი. ჩემში თითქოს მეორე ადამიანი ცხოვრობდა და ეს მდგომარეობა დიდხანს გამყვა და სწორედ ამის გამო მაწვალებს კითხვა: მშობლების სიტყვები და ქცევები ჩვენზე ზრდასრულ ასაკშიც მოქმედებს? იდეალური ბავშვის ფიქრები: „მშობლებს, რომ ვუთხრა, თავი დამანებეთ, აღარ მინდა „ყოჩაღობა“ – რა მოხდება? ისინი ძალიან ინერვიულებენ? იმედები გაუცრუვდებათ? ასეთ შფოთვაში ატარებენ დღის დიდ ნაწილს „წესიერი, დამჯერი, თვინიერი“ ბავშვები. ისინი დანაშაულის განცდით იტანჯებიან, თუ შემთხვევით რამე „ისე არ გამოუვათ“, უნებურად შეცდომას დაუშვებენ. „ყოჩაღები“ ცდილობენ ისე მოიქცენ, რომ მათ შესახებ უფროსებს მოლოდინი გაუმართლონ. „თვინიერი, დამჯერი ყოჩაღები“ მთელ ძალ-ღონეს ახმარენ იდეალური ბავშვების როლის თამაშს, რაც მათ ძალას ართმევს და ბავშვობის პერიოდისათვის დამახასიათებელ სილაღეს, სიხარულსა და ბედნიერებას უკარგავს“.
ამ ისტორიის გაგრძელებას შემდეგ სტატიაში მოგიყვებით.
