ბალერინობაზე თითქმის ყველა გოგონა ოცნებობს, მაგრამ ცოტას თუ შეუძლია, გახდეს ნამდვილი ბალერინა, მით უმეტეს, პრიმა.
რა ხიბლი აქვს ბალეტს და რატომაა იგი საოცნებო გოგონებისთვის, ამაზე ვახტანგ ჭაბუკიანის სახელობის თბილისის საბალეტო ხელოვნების სახელმწიფო სასწავლებლის პედაგოგს ნინა დიდებულიძეს ვესაუბრეთ.
– გოგონებს ხიბლავთ ბალერინას ჩაცმულობა, პაჩკა, გვირგვინი, ბრჭყვიალა მორთულობა… ბალერინა მათ თვალში მზეთუნახავია და სურთ, დაემსგავსონ. გარდა ამისა, ყველა ბავშვს იზიდავს სცენა, ბალეტი კი სცენაზე ასვლის შესაძლებლობას იძლევა. მე მიმაჩნია, რომ ბალეტის სწავლა, ხუთი წლიდან მოყოლებული, ყველას შეუძლია. ჩვენს სკოლაში დადიოდა 50 წლის ქალბატონიც, რომელსაც, უბრალოდ, ფორმის შენარჩუნება სურდა და ამისთვის ბალეტი აირჩია.
საბალეტო სკოლაში სიარული სრულიადაც არ ნიშნავს იმას, რომ ბავშვი აუცილებლად ბალერინა გამოვა. ამისთვის საჭიროა თხელი აღნაგობა, გრძელი ფეხები, საბალეტო მონაცემები, კარგი ნახტომი და ყოველივე ამასთან ერთდ – კარგი მეხსიერებაც. თუ ბავშვს ეს ყველაფერი აქვს, მისგან დგება ნინო ანანიაშვილი, ლალი კანდელაკი, ნიკა ცისკარიძე, ირმა ნიორაძე… ზოგიერთ ბავშვს აქვს მონაცემები, მაგრამ ისინი განვითარებას მოითხოვს და მაშინაც კი ძნელი სათქმელია, დადგება თუ არა მისგან ვარსკვლავი. მაგალითად, მე მყავდა მოსწავლე, ნამდვილი ვირტუოზი, მაგრამ დაბალი იყო და ამიტომ საბალეტო დასში არ მიიღეს. ასეც ხდება…
თუ ბავშვი ვარსკვლავი ვერ გამოვიდა, ეს არ არის ტრაგედია. ბალეტის შესწავლა მაინც კარგია, უწინარესად იმიტომ, რომ ეს არის ფიზიკური დატვირთვა, რომელიც ასე აკლიათ დღევანდელ ბავშვებს.
– როგორც შორიდან ჩანს, საქართველოში ბიჭებს ბალეტი არ იზიდავთ…
– მართალი ბრძანდებით. ისინი ქართულ ცეკვებს ამჯობინებენ. ადრე სკოლებში დავდიოდით და ჩვენ თვითონ ვარჩევდით ბიჭებს. მახსოვს, ვახტანგ ჭაბუკიანს კლასში 10-12 ბიჭი ჰყავდა, თანაც ძალიან კარგები. ახლა ორ-სამს თუ ნახავთ, ეს კი დიდი პრობლემაა დასისთვის.
– ცნობილია, რომ ბალეტი ბევრ შრომას მოითხოვს...
– ტიტანურ შრომასა და მოთმინებას. მასწავლებელი ყოველდღე ელის უკეთეს შედეგს, ვერ მიიღო? – მაინც ელის, ამით ცოცხლობს და ასე გადის წლები. ყოველდღიური მძიმე შრომის გარეშე ბალერინა და, მით უმეტეს, ვარსკვლავი ვერავინ გახდება.
– ვიცი, რომ თქვენ არაერთი ვარსკვლავი გაზარდეთ...
– ჩემი პირველი ვარსკვლავი, მარგალიტა ლოვინა, ახლა მოსკოვში მოღვაწეობს. რუსეთის დამსახურებული არტისტია. ჩვენს დასში ცეკვავდა, მერე სტანისლავსკის სასწავლებელი დამთავრა და იქვე დარჩა. მერე იყო ლალი კანდელაკი, რომელიც ოთხი წელი სწავლობდა ჩემთან, მერე კი ვახტანგ ჭაბუკიანმა აიყვანა. მერე – ირმა ნიორაძე, რომელმაც მეორე კურსი დაამთავრა ჩემთან, მაგრამ მე მოსკოვში წავედი სასწავლებლად და ირმა გადავიდა ჭაბუკიანის კლასში. მანამდე იყო ნიკა ცისკარიძე, რომელიც, მართალია, პარალელურ კლასში სწავლობდა, მაგრამ მათი პედაგოგი ხშირად მიდიოდა გასტროლებზე და გაკვეთილებს მე ვუტარებდი. ამ კლასში იყო შვიდი ბიჭი, მაგრამ ნიკას გარდა ყველა ზარმაცობდა, მხოლოდ ის დადიოდა ჩემს გაკვეთილებზე. თავიდანვე ვგრძნობდი მის პოტენციალს და დედამის ხშირად ვურჩევდი, მოსკოვში წაეყვანა. საბოლოოდ დამიჯერეს…
ჩვენი მოსწავლეები, რომლებიც სასწავლებლის დასრულების შემდეგ ბალეტს მიჰყვებიან, სწავლას ოპერისა და ბალეტის თეატრის დასში განაგრძობენ. გავიხედავთ და – გუშინდელი მოზარდი უკვე მაღალი კლასის მოცეკვავეა. პედაგოგისთვის, რა თქმა უნდა, საამაყოა, როდესაც თავის გაზრდილს ვარსკვლავთა შორის ხედავს.
– გარდა იმისა, რომ ბალეტის მასწავლებელს ძალიან დიდი ნებისყოფა სჭირდება, კიდევ რით განსხვავდება ის ჩვეულებრივი საჯარო სკოლის მასწავლებლებისგან?
– ჩვეულებრივ სკოლებში პედაგოგი ასწავლის თეორიას და თუ ბავშვმა სათანადოდ ვერ აითვისა, ამით ბევრი არაფერი შავდება, ჩვენთან კი საქმე სხვანაირადაა. ყოველ წელიწადს გვაქვს გამოცდები და თუ ბავშვებმა ვერ იცეკვეს, როგორც საჭიროა, კლასი ჩაიჭრება. ეს მასწავლებლის ჩავარდნაა. ჩვენ ისე ვუდგებით ბავშვებს, რომ მაქსიმალურად შევასხათ ხორცი მათ პოტენციალს. ილეთი ჩვევად უნდა ექცეთ, ისე შეითვისონ, რომ მისი დაუფიქრებლად შესრულება შეეძლოთ. ჩვენ მიერ მიღწეულ შედეგს პრაქტიკა აჩვენებს.
– როგორ გაიხსენებდით საკუთრ მასწავლებლებს?
– ჩემი პირველი მასწავლებელი იყო მარგალიტა დუჩკევიჩა, რომელიც ვახტანგ ჭაბუკიანმა ჩამოიყვანა ლენინგრადიდან. მისი პედაგოგი ბაგანოვა გახლდათ – ადამიანი, რომელმაც შექმნა ბალეტის სიტემა. თავად მარგალიტა დუჩკევიჩასაც ძალიან დიდი გამოცდილება და ცოდნა ჰქონდა. იგი თან ცეკვავდა და თან გვასწავლიდა. იყო ძალიან წყნარი, მშვიდი პიროვნება, მაგრამ წყნარად და მშვიდად ისე გიკბენდა, გერჩივნა, ეყვირა. კარგად მახსოვს ჩემი მასწავლებელი მოსკოვის პედაგოგიურ სასწავლებელში – ნატალია ზოლოტოვა. სხვათა შორის, ის გახლდათ ნინო ანანიაშვილის პედაგოგიც. ნატალია ზოლოტოვას და მისი მეუღლის რახმანინის საქართველოში მოწვევის შედეგ ჩვენი სასწავლებლის აღორძინება დაიწყო. იმხანად მოღვაწეობდა ვახტანგ ჭაბუკიანიც.
– ვახტანგ ჭაბუკიანზე-ბალერონზე ხშირად საუბრობენ; როგორი პედაგოგი იყო იგი?
– ჭაბუკიანი უნიკუმი გახლდათ. ძალიან მკაცრი პედაგოგი იყო, ბიჭები სმენაზე ეყენა. სამაგიეროდ, ყველასგან, ვისაც ის ასწავლიდა, საბოლოოდ ძალიან წარმატებული ბალერონი დადგა. ყველამ იპოვა თავისი გზა. როგორც უკვე ვთქვი, ზოგ ბავშვს აქვს საბალეტო მონაცემები, ზოგს – არა, მაგრამ ჭაბუკიანმა შეძლო, ყველა მოსწავლისგან ამოეღო მათი შესაძლებლობის მაქსიმუმი.
– შესაძლოა, ბავშვს არ ჰქონდეს საბალეტო მონაცემები, მაგრამ მშობელს სურს, რომ მისი შვილი ბალეტზე დადიოდეს, რადგან პრესტიჟულია, ლამაზია
– ბავშვის იძულება ძალიან ცუდია. თუ ბავშვს არ უნდა, ვერაფრით მოტეხავ და თუ მოტეხე, უარესია. მშობლებს სურთ, ლამაზი, მოხდენილი შვილები ჰყავდეთ. ამაში დასაძრახი არაფერია, პირიქით. ჩვენ გვაქვს ფასიანი გაკვეთილები, რომლებზეც ასეთი ბავშვები დადიან და მათ იმავე პროგრამით ვასწავლით, რომლითაც პროფესიონალებს. თუ აქვთ სურვილი და ფინანსური შესაძლებლობა – რატომაც არა?
– ბალეტის სწავლა სპეციალურ რესურსებს მოითხოვს – დარბაზის, სარკეებს… რა მდგომარეობაა ამ მხრივ ქართულ საბალეტო სკოლაში?
– შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენ არ გვაქვს შენობა. ჩუბინიშვილის ქუჩაზე მდებარე სკოლაში არის ერთი დიდი საბალეტო დარბაზი, მაგრამ იგი ავარიულია და დაკეტილია, ხოლო დანარჩენი ათი ბალეტის მოთხოვნებს ვერ აკმაყოფილებს. ვეკუას პირველ ნომერში არსებულ საბალეტო სკოლას კი სპეციალური დარბაზი საერთოდ არ გააჩნია, მეცადინეობას სააქტოში ვატარებთ. ბალეტს სჭირდება კვადრატული ფორმის დაბაზი, სადაც მოსწავლეები
იმოძრავებენ წრეზე პუანტებით, ამის ფუფუნება ჩვენ არ გვაქვს.
იმოძრავებენ წრეზე პუანტებით, ამის ფუფუნება ჩვენ არ გვაქვს.
ესაუბრა თამარ კაციტაძე
