ჟურნალ „მასწავლებელს“ მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის დირექტორი ბერიკა შუკაკიძე ცენტრის ამჟამინდელ და სამომავლო საქმიანობაზე ესაუბრა.
ბატონო ბერიკა, გლობალური პრობლემის ფონზე მთელი მსოფლიოს მასწავლებლებისთვის და, მათ შორის, ცხადია, ქართველი მასწავლებლისთვისაც მოულოდნელ, მაგრამ საინტერესო გამოწვევად იქცა დისტანციური სწავლება. ჩვენმა მასწავლებლებმა საოცარი ორგანიზებულობა გამოიჩინეს, სახელმწიფო ინსტიტუტების წინადადებისთანავე, მათი მხარდაჭერით, მეყსეულად აამოქმედეს სოციალური ქსელები და მასობრივად დაიწყეს ცოდნის ტირაჟირება. პანდემიის დაწყების შემდეგ მასწავლებელთა ტექნიკური უნარები და სხვადასხვა ტექნოლოგიური პროგრამის არაფორმალურად ათვისების ინტენსივობა და სისწრაფე წარმოუდგენლად გაიზარდა. როგორ დახვდა მასწავლებლის სახლი ამ პროცესს და რა შესთავაზა ამ კრიტიკულ ვითარებაში მასწავლებლებს?
საქართველოს მთავრობის „დარჩი სახლში“ მოწოდებისთანავე მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნული ცენტრის ხელმძღვანელობამ მიიღო სწრაფი და, როგორც განვლილი თვე აჩვენებს, ეფექტიანი გადაწყვეტილება: სკოლამდელი განათლების დაწესებულებების, სკოლებისა და პროფესიული სასწავლებლების მასწავლებლებისა და ადმინისტრატორებისთვის ცენტრის თანამშრომლებს ვებინარები და სადისკუსიო შეხვედრები მოემზადებინათ.
ეს გადაწყვეტილება საკმაოდ წარმატებული აღმოჩნდა. ფუნდამენტურად მნიშვნელოვანია, გავიაზროთ ამ ვებინარების მიზნობრიობა, მნიშვნელოვნება და განსხვავება პროფესიული განვითარების იმ სერვისებისგან, რომლებსაც ცენტრი მასწავლებლებს პანდემიამდე სთავაზობდა.
ვებინარები/დისკუსიები არ წარმოადგენს პროფესიული განვითარების იმ ტიპის სერვისს, რომელსაც მასწავლებელი ფორმალურად აღრიცხავს თავის პორტფოლიოში და სანაცვლოდ კრედიტს იღებს. მით უფრო სასიხარულოა, რომ ჩვენმა აქტივობებმა არაფორმალურ გარემოში ამხელა ინტერესი გამოიწვია მასწავლებლებისა და სკოლის ადმინისტრატორების მხრივ. ამით გაქარწყლდა მითი, რომ მასწავლებლები ტრენინგებსა თუ პროფესიული განვითარების აქტივობებს მხოლოდ კრედიტებისთვის ან მოვალეობის მოხდის მიზნით ესწრებოდნენ.
პანდემიის პირობებში ვებინარების მიზნობრიობას უმთავრესად პედაგოგებისადმი მორალური და პროფესიული თანადგომა განსაზღვრავდა. სოციალურმა ქსელმა მოგვცა საშუალება, ამ ვებინარებით და დისკუსიებით მასწავლებლებისთვის გვეთქვა: თქვენ, სახლში ჩაკეტილები, არ ხართ მარტო. ჩვენ აქ ვართ, გესაუბრებით, გამხნევებთ და, სურვილისა და შესაძლებლობის შემთხვევაში, შეგიძლიათ მოგვისმინოთ და გველაპარაკოთ. პანდემიამ მასწავლებლის სახლი კიდევ უფრო მეტად აქცია ყველა მასწავლებლისა და სკოლის დირექტორის სახლად.
უნდა აღვნიშნო ინტერნეტგაზეთ „mastsavlebeli.ge“-ს მხარდაჭერა მასწავლებლებისადმი. გაზეთი ყოველდღიურად რამდენიმე ახალ რესურსს სთავაზობდა მასწავლებლებს დისტანციური სწავლებისთვის. შემდეგ საუკეთესო რესურსები შეირჩა და გამოიცა თემატურად მრავალფეროვან წიგნად „დისტანციური სწავლების გაკვეთილები“, რომლის წაკითხვა და ჩამოწერა ინტერნეტგაზეთის ვებგვერდზე ნებისმიერ დაინტერესებულ ადამიანს შეუძლია.
ცენტრის სამოქმედო გეგმა დეტალიზებულია და ძველი რეალობის მიხედვითაა დროში გაწერილი. სკოლის ადმინისტრატორების, მასწავლებლების, სკოლამდელი განათლების პედაგოგებისა და სხვა ბენეფიციარების საჭიროებათა შესაბამისად, პირისპირ ტრენინგები და კონსულტაციები იყო პრიორიტეტული, თუმცა ცენტრის ოფიციალური ვებგვერდი და მასთან ერთად სხვადასხვა პროგრამის ვებგვერდები მათ პროფესიული განვითარების საშუალებას ყოველთვის აძლევდა. აქვს თუ არა ამჟამად ცენტრს არსებული ვითარების შესაბამისი ახალი სტრატეგია, რომელიც გაზრდის დისტანციურად მასწავლებელთა და სკოლის ადმინისტრაციის პროფესიული განვითარების შესაძლებლობას?
ჩვენი ორგანიზაციის კულტურის ნაწილია, რომ არასოდეს ვჩერდებით, არასოდეს ვეძლევით თვითკმაყოფილებას. ეს, ჩემი აზრით, საკმაოდ ნაყოფიერი ერთთვიანი გამოცდილება საფუძველს ჩაუყრის უფრო შინაარსიან, დროის შესაბამის და ორგანიზებულ აქტივობებს, რომლებშიც, თავიდანვე გვინდა ხაზი გავუსვათ, მაქსიმალურად იქნებიან ჩართულები წარმატებული მასწავლებლები და სკოლის ადმინისტრატორები. ჩვენ ყველას გვწამს, რომ განათლების სისტემის დეცენტრალიზაციის წარმატებით განხორციელება მნიშვნელოვანწილად იქნება დამოკიდებული იმაზე, რამდენად მოვახერხებთ სკოლის ბაზაზე პროფესიული განვითარების სისტემის ჩამოყალიბებას და, ამასთან ერთად, წარმატებული გამოცდილების გაზიარებას სისტემის მასშტაბით. ხაშურის მუნიციპალიტეტის სოფელ ქვენატკოცას საჯარო სკოლის გამოცდილება ადგილობრივი თემის ჩართულობასა და მოსწავლეების მიერ სკოლის ეზოს მოვლა-პატრონობაში შესაძლოა ბევრი საჯარო სკოლისთვის მაგალითად იქცეს, ან ფარცხანაყანების საჯარო სკოლის მართვის ელექტრონული პლატფორმა უფრო მისაღები გახდეს სკოლებისთვის, ვიდრე რომელიმე საერთაშორისო ექსპერტის დასკვნები (თუმცა მათი გათვალისწინებაც აუცილებელია). მე პირადად ღრმად მწამს, რომ კონკრეტული სკოლის წარმატებული მასწავლებლისგან უფრო მეტს ისწავლის ახალბედა. მასწავლებელ გიორგი ჭაუჭიძეს აქვს ემპირიული ცოდნა და გამოცდილება ეთნიკური უმცირესობის სკოლაში სწავლების კუთხით. სწორედ ის და მისთანები უნდა იქცნენ ამ მიმართულებით მენტორ მასწავლებლებად, რადგან კარგად იცნობენ ადგილობრივი თემის საჭიროებებს.
ორგანიზაციის მომავალი მნიშვნელოვანწილადაა დამოკიდებული იმაზე, როგორ გაუმკლავდება ახალ რეალობას, გადაეწყობა თუ ვერა ისე, რომ ადეკვატურად უპასუხოს ახალ გამოწვევებს. თუ ასე არ მოხდა, სსიპ-ის ტიპის ორგანიზაციაც შეიძლება მორალურად გაცვდეს. უფრო ცხადი რომ გახდეს ცენტრის სამომავლო სტრატეგია, მაინც რა ცვლილებები იგეგმება?
ბოლო ორი წლის განმავლობაში საქართველოს განათლების სამინისტროს ტოპმენეჯმენტმა შეძლო ამის გააზრება და რამდენიმე სსიპ-ის (თუ ყველასი არა) გადაწყობას ჩაუყარა საფუძველი.
პანდემიამ კიდევ უფრო მეტის შეცვლისკენ გვიბიძგა. და მე ამას არამც და არამც არ განვიხილავ მხოლოდ გამოწვევად. პირიქით, ეს შესაძლებლობაა!
მასწავლებლის სახლის ახალი სამოქმედო გეგმა მალე საბოლოო სახეს მიიღებს, თუმცა უკვე შემიძლია, ჩამოვთვალო სიახლეები, რომლებსაც მალე შევთავაზებთ ჩვენს მასწავლებლებს და დირექტორებს განათლების სამ: სკოლამდელ, ზოგად და პროფესიულ – საფეხურზე.
ცენტრის ძირითადი აქტივობები ასეთი იქნება:
ტრენინგი – წარმოჩნდება ტრენინგის როგორც პროფესიული განვითარების ინსტრუმენტის ახლებური ხედვა. კერძოდ, ცენტრი სამომავლოდ თავად და მის მიერ აღიარებული ტრენინგცენტრების საშუალებით უზრუნველყოფს საქართველოს საჯარო სკოლების მასწავლებელთა გადამზადებას. სკოლის თანამშრომლობისა და დახმარების ჯგუფი (მისი არსებობის შემთხვევაში) და რესურცენტრების ბაზაზე არსებული ქოუჩების გუნდი დაეხმარება სკოლას და კონკრეტულ მასწავლებლებს, დაადგინონ თავიანთი პროფესიული განვითარების საჭიროებები და ამ საჭიროებებზე აიგება მასწავლებლის პროფესიული განვითარების გეგმა, რომლის შესრულებას თვითონ მასწავლებელი და სკოლის თანამშრომლობისა და დახმარების ჯგუფი გაუწევენ ორგანიზებს. რაც შეეხება ტრენინგების ფორმატს, ისინი აუცილებლად შერეული ტიპისა იქნება (ონლაინ და პირისპირ შეხვედრები).
რაც მთავარია, შეიცვლება ტრენინგების კონსისტენცია. უფრო მეტი ყურადღება იქნება დანერგვის კომპონენტზე, ანუ მასწავლებელს მეტი საშუალება ექნება, პრაქტიკულად ნახოს, როგორ გამოიყენოს სწავლების კონკრეტული მეთოდი თუ სტრატეგია.
პანდემიის პერიოდში ორი საკმაოდ საინტერესო და, რაც მთავარია, ეფექტური ინიციატივა განხორციელდა/დაიგეგმა განათლების სისტემაში: ტელესკოლა და iსკოლა, – რომლებიც სწავლა-სწავლების პროცესის გაჯანსაღების კარგი საშუალებაა.
აქვე უნდა განვაცხადო ძალიან მნიშვნელოვანი სიხალის შესახებ: ვიწყებთ ახალ პროექტს – მასწავლებლის E-სახლი.
პროექტის მიზანია, მასწავლებელთა პროფესიული განვითარების ეროვნულმა ცენტრმა, საქართველოს სკოლების მასწავლებლებისა და მენეჯმენტის საჭიროებებისა და საერთო თანამედროვე გამოწვევების გათვალისწინებით შექმნას E-მასწავლებლის სახლი და ამ პლატფორმაზე გააერთიანოს თავად ცენტრისა და მასწავლებლების მიერ შექმნილი ყველა სანდო რესურსი დისტანციური სწავლებისთვის.
ცენტრის სტრატეგიული სამსახური მოამზადებს და ჩაატარებს კვლევას არსებული სიტუაციის შესასწავლად, სასკოლო საზოგადოების საჭიროებათა დასადგენად და იმ პრობლემების გამოსაკვეთად, რომელთა გადასაჭრელადაც იქნება მიმართული ცენტრის მიერ შეთავაზებული ელექტრონული რესურსების პლატფორმა. კვლევის კითხვარი, რომელშიც აისახება არსებული გამოწვევები, დაეფუძნება ესგ-ს და მასწავლებლის პროფესიულ სტანდარტს.
რეალური მასწავლებლის სახლის პარალელურად ჩვენ გვექნება ელექტრონული სახლი მასწავლებლისთვის, რაც გულისხმობს, რომ ცენტრის ვებგვერდს დაემატება ინტერაქციული პორტალი – ვირტუალური სახლი, სადაც წარმოდგენილი იქნება სკოლის სტრუქტურა და თითოეული სტრუქტურული ერთეული და მათი ფუნქციონირების არეალი – სკოლის ელექტრონული მართვის ფორმა, სასკოლო სასწავლო გეგმის ფასილიტაცია, სწავლა-სწავლების პროცესის შეფასება (საგაკვეთილო პროცესი, აკადემიური მოსწრება…), სასკოლო კულტურა, სკოლის უსაფრთხოების სტანდარტი, კიბერბულინგი, მედიაწიგნიერება, თანამშრომლობა სასკოლო საზოგადოების ჯგუფებს შორის, კურიკულუმის გარე მომსახურება, სპორტული და სახელოვნებო მიმართულებები, სწავლა-სწავლების პროცესის ორგანიზება, სასკოლო სასწავლო გეგმის შემუშავება, კათედრების სამუშაო გეგმა, მასწავლებლების ურთიერთთანამშროლობისა და დახმარების სისტემა, პროფესიული განათლების განვითარება, სკოლამდელი განათლება, აქვე იქნება მდგრადი განვითარების, გამჭოლი კომპეტენციების ბმულები, კვლევა, ინკლუზია, ისტი, დემოკრატიული კულტურა და სხვ.
პორტალზე ასევე განთავსდება მასწავლებლის დახმარებისა და პროფესიული განვითარების მრავალფეროვანი საშუალებები: სხვადასხვა კლასისა და თემატიკის შესაბამისი ვებინარები, საგნობრივი საკითხავი რესურსები (ედექსის ლინკიდან), დისკუსიების ანონსი, ინტეგრირებული პროექტების სია და მონახაზი, საკითხავი პროფესიული ლიტერატურა.
ჯერჯერობით ეს არის, რაც შეგვიძლია ახალი პროექტის შესახებ ვთქვათ. როცა ის ამოქმედდება, უფრო ცხადი გახდება მისი დანიშნულებაც და საჭიროებაც.
თვალსაჩინო იყო მასწავლებელთა ურთიერთსწავლების მაგალითები პანდემიის დროს და მათ მიერ შექმნილი რესურსების სიმრავლე. ვფიქრობ, ცენტრის მიზანი ამ მასწავლებელთა მხარდაჭერა და წახალისებაც უნდა იყოს. თქვენ რას იტყვით?
ყოველწლიურად ყველა საგნობრივი ჯგუფის მიმართულებით გამოცხადება მასწავლებლების მიერ შექმნილი ელექტრონული რესურსების კონკურსი. როგორც თქვით, მასწავლებლებმა დაიწყეს ელექტრონული რესურსების შექმნა სხვადასხვა პროგრამაში, კონკურსის პირობები კი წაახალისებს მაღალი დონის სასწავლო რესურსების შექმნას. გამარჯვებული ათეულები საგნობრივად და თემატურად განთავსდება ცენტრის ელექტრონული რესურსების პლატფორმაზე და სამახსოვრო თუ ფასიანი საჩუქრებით დაჯილდოვდება.
შექმნილმა ვითარებამ შეაჩერა გარე დაკვირვების პროცესი. როდის და როგორ შეძლებენ მასწავლებლები ამ პროცედურის გავლას და სტატუსის ამაღლებას?
ქვეყანაში არსებული მდგომარეობის გათვალისწინებით, არაერთი დადგენილი წესის შეცვლა გახდა საჭირო, რომ განათლების მიწოდება-მიღების პროცესი მაქსიმალურად ხელსაყრელ პირობებში განხორციელებულიყო.
მასწავლებლებს, რომლებსაც გარე დაკვირვება სასწავლო წლის მეორე ნახევარში უწევდათ, ამ ეტაპზე ყველაზე ოპტიმალურ გზას ვთავაზობთ: მათ უფლება აქვთ, გარე დაკვირვებაზე 2020-2021 სასწავლო წლისთვის გაიარონ რეგისტრაცია. ჩვენ მაქსიმალურად ვეცდებით, პედაგოგებს, რომლებსაც გარე დაკვირვების პროცესი შეუჩერდათ, 2020-2021 სასწავლო წლის პირველსავე სემესტრში მივცეთ მისი გავლის საშუალება, რათა იანვარში სტატუსის ამაღლება შეძლონ.
ჩვენ ზედმიწევნით ვასრულებთ ჯანდაცვის სექტორის რეკომენდაციებს. ვმუშაობთ იმაზეც, რომ გარე დაკვირვებამ შესაძლოა დისტანციურ/ონლაინ რეჟიმში გადაინაცვლოს. მიმდინარეობს დისტანციური გაკვეთილის სტანდარტისა და შეფასების რუბრიკის შემუშავების პროცესიც.
ვინაიდან სწავლა-სწავლების პროცესში თითოეული მასწავლებელი ფასეულია როგორც პიროვნება და პროფესიონალი, გვჯერა, ყოველი თქვენგანი მაქსიმალური მოქალაქეობრივი პასუხისმგებლობით მოეკიდება ცვლილებებს.
მოკლედ რომ შევაჯამოთ, ჩვენი ახალი ინციატივა მთლიანად მოიცავს სწავლა-სწავლებისა და სკოლის მართვის პროცესებს. რაც მთავარია, ის დაეხმარება სისტემაში არსებულ მასწავლებლებს/მომავალ მასწავლებლებს და სკოლის ადმინისტრაციის წარმომადგენლებს/მომავალ ადმინისტრატორებს, თვითონვე იქცნენ ხარისხიანი საგანმანათლებლო სერვისების შემქმნელებად და მიმწოდებლებად. მხოლოდ მათ იციან კონკრეტული სასკოლო საზოგადოების ინტერესები და საჭიროებები. სისტემის დეცენტრალიზაცია მხოლოდ და მხოლოდ ადგილზე კვალიფიციური კადრების არსებობით არის შესაძლებელი. ასეთი მიდგომა უზრუნველყოფს ზოგადსაგანმანათლებლო სკოლის ფუნქციონირების მდგრად განვითარებას.
