მოცლილობამ მაფიქრებინა – ოთახს ხელახლა დავალაგებ და იმ ყველაფრისგან დავცლი, რასაც წლების განმავლობაში, ცოტა არ იყოს, სასაცილო მგრძნობელობის გამო ვინახავდი-მეთქი. ძველი ჩანაწერებით სავსე ბლოკნოტები, ფრანგულის რვეულები, საუკუნის დასაწყისის ქსეროასლები: სახელმძღვანელოები, მოდური მწერლებისა და ფილოსოფოსების წიგნები, უხარისხო ფოტოები – ჩემიც და სხვისიც, პირველი მოგზაურობებიდან შემორჩენილი ბილეთები, ჩამუქებული, ბზინვარებადაკარგული სამკაულები, პრეზენტაციებიდან გამოყოლილი ბუკლეტები, მაგიდაზე დასადები თუ ხელისგულზე დასატევი კალენდრები, გორიდან წამოღებული შუშის ბურთულები, საყვარელი ხის სათამაშოს ნატეხები.
ამ გადარჩევასა და წარსულის აჩრდილების მოგერიებაში იყო, რომ ქაღალდის ნახევზე მეგობრის ხელით დაწერილ მისამართსა და ჩემს გაუგზავნელ წერილებს გადავაწყდი. 12-13 წლისას უნდა დამეწერა, რუსულად, სამარცხვინო შეცდომებით, შთაბეჭდილების მოხდენის სურვილით, დიდი გულწრფელობითა და იმ ფიქრებით, რომ ჩვენი მეგობრობა ყველა განსაცდელს გაუძლებდა: დროს, მანძილს, საეჭვოდ შეცვლილ გარემოებებს, თითოეულის გარდაუვალ გარდასახვას – სხვა, საუკეთესო შემთხვევაში, უფრო საინტერესო ადამიანად ქცევას. ორი ბულგარელი ბიჭი, ძმები – დანიელი და ალექსანდერი სამეგრელოს პატარა ქალაქში გავიცანი და ჩვენმა ერთთვიანმა მეგობრობამ პირველად დამაფიქრა სხვა ქვეყანაში ცხოვრების მაცდუნებელ შესაძლებლობაზე. თუ სოფიაში გადავსახლდებოდი, დილიდან ღამემდე ერთად ვიქნებოდით, ვისეირნებდით, სამ ენაზე ვილაპარაკებდით (ბულგარულს აუცილებლად ვისწავლიდი, იმათ კი ქართულს კარგად ვასწავლიდი), კინოში ვივლიდით, ათას უცნაურ გასართობს მოვიგონებდით. როგორც მახსოვს, დანიელი ერთი წლით უფროსი იყო ჩემზე, ალექსანდერი კი – ამდენივეთი უმცროსი. წერილებს ორივეს ვწერდი, ოღონდ რატომღაც – ახლა მიზეზს ვერაფრით ვიხსენებ – არ ვუგზავნიდი, ჩემთვის ვინახავდი. შეიძლება მინდოდა, ვინმეს, რუსულის კარგად მცოდნეს წაეკითხა და შეესწორებინა, შეიძლება, უბრალოდ, წერა და ოცნებებს აყოლა მსიამოვნებდა.
სოფია წარმოუდგენელი სილამაზის, ზღაპრულ ქალაქად მესახებოდა, იმ ქუჩაზე კი, სადაც ძმები ცხოვრობდნენ, რაღაც გრძნეულებით, მუდმივად გაზაფხული უნდა ყოფილიყო, ხეების ყვავილობა, გამაბრუებელი სურნელი.
რა თქმა უნდა, მაშინვე ეს ისტორია გამახსენდა, როცა საფრანგეთში დასახლებული ბულგარელი ფილოსოფოსის, ფსიქოანალიტიკოსის, მწერლის, იულია კრისტევას ესე „ბულგარეთო, ჩემო ტკივილო“ წავიკითხე. როდის? – სადღაც საუკუნის დასაწყისში. ორ-სამ წელში ერთხელ ვუბრუნდებოდი და თავიდან ვკითხულობდი ხოლმე – მეჩვენებოდა, რომ საქართველოს უბადრუკობასაც აღწერდა, ქართველების სიბრმავესა და უგუნურებაზეც უკვდებოდა გული. შავი ზღვის სხვადასხვა მხარეს მდებარე ამ ორ ქვეყანას რაღაც ისეთი აერთიანებდა, რისი მკაფიოდ დანახვაც მანამდე ვერ მომეხერხებინა და ის, რასაც ავტორი თავის სამშობლოზე წერდა, ჩვენც გვეხებოდა, „ისტორიის მიღმა აღმოჩენილებს“.
მოკლე ნაწყვეტები წარმოდგენის შესაქმნელად:
„თქვენს სიმღერებში ტირილი ისმის, თქვენი სიცილი მწუხარებისაა. არაფერი არ გახარებთ, წინ არ ისწრაფვით. თუნდაც ყველაზე ადრე გაიღვიძოთ, მაინც აგვიანებთ ამ ძალიან ძველ სამყაროში, მუდმივად რომ ახლდება და ვერ იტანს დაგვიანებულებს. თქვენ გგონიათ, რომ ყველა ვალშია თქვენ წინაშე – გაუგებარია, რატომ, მაგრამ ასეა. თქვენ გინდათ, მიიღოთ ყველაფერი, ოღონდ იმ პირობით, რომ თვლემას განაგრძობთ, თითს არ გაანძრევთ, ან ითვალთმაქცებთ, მოატყუებთ, ცბიერებას გამოიჩენთ, ზოგჯერ ღონემიხდილნი იმუშავებთ სიკვდილამდე; მაგრამ, ღმერთო ჩემო, ვის სჭირდება თქვენი სიკვდილი?“
„დასავლეთისთვის ძნელი წარმოსადგენია თქვენი ტანჯვა, თქვენი დამცირება. ვერ ვბედავ, გითხრათ, რომ ვიზიარებ მათ აზრს, რადგან თქვენი სიმართლე სხვაა, შორიდან განცდა კი ძალიან ადვილია. უკეთესია, ვთქვა ასე: მე ვიტანჯები იმ უდიდესი ამოცანის გამო, რომელიც ყველა ჩვენგანმა – სადაც არ უნდა ვცხოვრობდეთ – უნდა გადაჭრას უახლოეს წლებში: უნდა მოიფიქროს პასუხი კითხვაზე „რატომ?“ რატომ დავმარცხდით, როდესაც თავისუფლება დავიბრუნეთ?“
ამდენი წლის შემდეგაც გულისმომკვლელად მეჩვენება თითქმის ყველა სიტყვა, რომელსაც იულია კრისტევას ამ ტექსტში ვკითხულობ. რა დრო გავიდა რაღაც გაურკვევლის მოლოდინში, ძველი ზღაპრების გამეორებაში, სიზარმაცეში, ნაცადი ხერხებით საკუთარი თავის დამშვიდებაში. „ისტორია გვეძახის და გვიწვევს. ამის გამო მასზე ვბრაზდებით, მაგრამ ვბრაზდებით კი საკუთარ თავზე? ჩვენ ნიჰილისტები ვართ, თუმცა სწორედ ჩვენ აღმოვჩნდით გაბრიყვებულები. აი, სადაა ჩემი ტკივილი, და მე არ ვიცი ამ ჩიხიდან სწრაფად გამოსვლის გზა, ბულგარეთო, ჩემო ტკივილო“.
გაუგზავნელი წერილები გადასაყრელად არ დამნანებია, 11-12 წლის ალექსანდერის ხელით დაწერილი მისამართი კი ვერ გავიმეტე. არც კი ვიცი, რისთვის შევინახე.
