შემაჯამებელი გაკვეთილისთვის

სათავგადასავლო თამაში – „მოგზაურობა ჰიდროსფეროში“

კონსტრუქტივისტული თეორია გულისხმობს მოსწავლის სწავლის პროცესის აქტიურ ფორმას. სათავგადასავლო თამაში კვესტის გამოყენება შესაძლებელია შემაჯამებლის სამუშაოსთვისაც გამოვიყენოთ. ქვემოთ მოცემული მაგალითები, ვფიქრობ, გამოდგება თემის შეჯამებისთვის. ინტერპრეტაცია თქვენთვის მომინდია.

გთავაზობთ კვესტის კიდევ რამდენიმე ვარიანტს სხვადასხვა თემაზე.

მაგალითი პირველი ეხება ჰიდროსფეროს თემას.

ამ გაკვეთილზე თამაშის ფორმის გამოყენებით ხდება სისტემატიზაცია და ცოდნის გაფართოება.

ვითარდება მოსწავლეთა რუკაზე მუშაობისა და მეტყველების უნარები, ლოგიკური აზროვნება, ფიგურული მეხსიერება, გუნდში მუშაობის უნარი.

რესურსები: ნახევარსფეროების რუკა, ატლასის რუკა, დავალების ბარათები, პრეზენტაცია „მოგზაურობა ჰიდროსფეროში”.

თამაშის მსვლელობა:

თამაშის დაწყებამდე რამდენიმე დღით ადრე, ყალიბდება 5 კაციანი გუნდები. გუნდი ირჩევს  კაპიტანს, სახელს, დევიზსა და ლოგოს.

1. შესავალი

ჩვენს თამაშს მთლიანად დავუთმობთ წყალს, რომელიც ჩვენი პლანეტის ერთ-ერთ გარსს – ჰიდროსფეროს წარმოადგენს. პირველ რიგში, მოისმინეთ ზღაპარი:

იყო და არა იყო რა, იყო ერთი წყლის წვეთი. იგი ჯერ კიდევ ძალიან პატარა, სუფთა და გამჭვირვალე იყო. პატარა წვეთი ძალიან ცნობისმოყვარე იყო და ბევრ კითხვას სვამდა. წყლის წვეთს სურდა, რომ გამხდარიყო ჭკვიანი და განათლებული. იგი  დედა ღრუბელთან ერთად ლურჯი ცის კაბადონზე დაფრინავდა.

ერთ დღეს, დედა ღრუბელმა უთხრა მას: „ვინაიდან შენ ძალიან ცნობისმოყვარე ხარ, გადადი ჰიდროსფეროს ჯადოსნურ სამყაროში. ეს სამყარო ოთხი კუნძულისგან შედგება, თითოეული განსაკუთრებულია. იფრინე, ეწვიე, გაიგე ყველაფერი ამ სამყაროს შესახებ”. ამ სიტყვებით, დედა ღრუბელმა წყლის წვეთი სამოგზაუროდ გაუშვა.

მასწავლებელი მოსწავლეებს სთავაზობს წყლის წვეთთან ერთად ჰიდროსფეროს სამყაროში მოგზაურობას, რათა საკუთარი ცოდნით დაეხმარონ და გაუადვილონ მოგზაურობა პატარა ცნობისმოყვარეს.

გუნდებს ეძლევათ მოგზაურობის მარშრუტის ფურცლები.

1. თამაშის ძირითადი ნაწილი
2. პირველი კუნძული – „თამაშის კუნძული”.

მასზე ცხოვრობენ ყველაზე მცირე ჰიდრონომიკები, ისინი სხვადასხვა თამაშს თამაშობენ. განსაკუთრებით მოეწონა მათთან თამაში „მესამე ზედმეტია“.

მოდით და ჩვენც ვითამაშოთ. შემოთავაზებული სიიდან შეარჩიეთ ზედმეტი ცნება და ახსენით, თუ რატომ თვლით, რომ მისი ადგილი იქ არ არის.

ჰუძონის ყურე, ბენგალის ყურე, მექსიკის ყურე. (ბენგალის ყურე ესაზღვრება აზიის ნაპირებს, ხოლო ჰადსონის ყურე და მექსიკის ყურე ჩრდილოეთ ამერიკის სანაპიროებს).

კარიბის ზღვა, ხმელთაშუა ზღვა, წითელი ზღვა. (ხმელთაშუა და წითელი ზღვები ესაზღვრება ევრაზიის ნაპირებს, ხოლო კარიბის ზღვის აუზი – ჩრდილოეთ ამერიკის სანაპიროს).

კასპიის ზღვა, თეთრი ზღვა, აზოვის ზღვა. (კასპიის ზღვა ტბაა, თეთრი და აზოვის ზღვები ზღვებია).

გოლფსტრიმის დინება, ლაბრადორის დინება, პერუს დინება. (გოლფსტრიმის დინება – თბილი დინებაა, ლაბრადორი და პერუ – ცივი დინებები).

მდინარე ლენა, მდინარე ამური, მდინარე ობი. (მდინარეები ლენა და ობი მიედინება რუსეთის ტერიტორიაზე და მდინარე ამური მიედინება რამდენიმე ქვეყნის ტერიტორიაზე).

ლადოგის ტბა, ჩადის ტბა, ბაიკალის ტბა. (ლადოგოს ტბა და ბაიკალის ტბა მდებარეობს აზიაში, ხოლო ჩადის ტბა აფრიკაში).

მაგელანის სრუტე, დრეიკის სრუტე, გიბრალტარის სრუტე. (მაგელანის სრუტე და დრეიკის სრუტე აკავშირებს წყნარ და ატლანტის ოკეანეს, ხოლო გიბრალტარის სრუტე – ატლანტის ოკეანესთან აკავშირებს ხმელთაშუა ზღვას).

2. მეორე კუნძული – „ცნებების” კუნძული.

მოსწავლეებს ეძლევათ ფურცელი ცნებებით, მასწავლებელი კარნახობს ტერმინების „გასაღებს“ (განმარტებებს).

ცნებები (ცნებების რაოდენობა შეიძლება შეიცვალოს):

ჰიდროსფერო;

კუნძული;

წყარო;

ზღვა;

ყურე;

სრუტე;

ნახევარკუნძული;

შესართავი;

არხი;

მდინარის სისტემა;

ჩვენი პლანეტის წყლის ჭურვი.

ცნებების განმარტებებს არ გთავაზობთ.

3. მეხუთე კუნძული – „მოაზროვნეების კუნძული“

ეს არის კუნძული, სადაც ექსპერტთა კლუბი შეიკრიბა. მათ ვერაფრით ვერ გააკვირვებ.  „ვიცით, ამბობენ, გვინახავს!”

შეეცადეთ, გამოიცნოთ რაზეა საუბარი მოცემულ ნაწყვეტში:

1) „ოკეანეში არის მდინარე: ის არ შრება ძლიერი გვალვის დროს და არ დიდდება ყველაზე დიდი წყალდიდობის დროს. მისი ნაპირები და არხი არის ცივი წყლის ფენები, რომელთა შორისაც სწრაფად მიედინება მისი თბილი ლურჯი წყლები. დედამიწაზე არსად არის ასეთი შესანიშნავი ნაკადი. ის უფრო სწრაფია, ვიდრე ამაზონი, ვიდრე მისისიპი და ორივე ამ მდინარის მასა ერთად აღებული არის წყლის იმ მოცულობის მეათედი, რაც ამ ნაკადს აქვს”. (გოლფსტრიმის თბილი დინება).

2) ”… ოკეანედან მოვარდნილი დიდი სიგრძისა და სიჩქარის ტალღა, რომელმაც დაანგრია ქალაქი. რამდენიმე წუთის შემდეგ წყალმა უკან დაიხია, ოკეანის ფსკერზე ჩაიტანა ნანგრევები.  წარმოქმნილმა ტალღებმა ნაპირიდან 1კმ-ის მანძილზე შეაღწია ხმელეთზე და ოკეანეში ჩარეცხა ნაპირთან მდგომი გემები, სახლები, ხიდები, ადამიანები. 15-20 წუთის შემდეგ, წყლის ტალღამ კვლავ მიაღწია ქალაქს 20 მეტრის სიმაღლეს”. (ცუნამი).

3) ხმელეთიდან ჩამოცურებული, მყინვარს მოწყვეტილი ყინულის დიდი მთა, რომელიც ოკეანეში ან ზღვასა და მყინვარისპირა ტბაში ტივტივებს, ან თავთხელზეა დარჩენილი. კაშკაშა თეთრი ლაინერების ფლოტილიასავით დღე და ღამით მოძრაობენ ხმელეთის  სანაპიროებთან… მაგრამ იყო შემთხვევა, როდესაც გიგანტი დამდნარა, მოულოდნელად გადატრიალებულა და ოკეანეში მყოფ გემს დასჯახებია. (აისბერგები)

4. მეოთხე კუნძული – „რეკორდსმენები”.

მოსწავლეები ანგარიშობენ ამ ჰიდროსფერული ობიექტების ჩანაწერების შესახებ და აჩვენებენ მათ გეოგრაფიულ რუკაზე.

ტიტიკაკას ტბა – ყველაზე მაღლა მდებარე ტბა;

ბაიკალის ტბა – ყველაზე ღრმა ტბა;

კასპიის ზღვა – ყველაზე დიდი ტბა;

მკვდარი ზღვა – ყველაზე მარილიანი ტბა;

წითელი ზღვა – ყველაზე მარილიანი ზღვა;

ბალტიის ზღვა – ყველაზე მტკნარი ზღვა.

III. თამაშის დასკვნით ეტაპზე

თამაშის ყველა ეტაპის დასრულების შემდეგ გუნდები აჯამებენ შედეგებს.

წყლის წვეთს ძალიან მოეწონა ჰიდროსფეროში. მან ბევრი რამ ისწავლა და თქვენ ძალიან  დაეხმარეთ მას. რაც მთავარია, გააცნობიერა, რომ ცოდნა ვლინდება მათთვის, ვინც თავად ისწრაფვის მისკენ.

დაბრუნების დროა, და ცოტა მოიწყინა ჩვენმა წყლის წვეთმა. როგორ შეუძლია მას დაუბრუნდეს ღრუბელ დედას?

წყლის მსოფლიო ციკლის წყალობით, წყლის წვეთი შეძლებს დაბრუნებას.

დასკვნის სახით ცხადდება თამაშის შედეგები და გამარჯვებულები დაჯილდოვდებიან.

მაგალითთი 2.

კვესტის თამაშის დაგეგმვა საკმაო დროს მოითხოვს.

მასწავლებელი:

• ამზადებს პრეზენტაციას;
• აყალიბებს საინტერესო დავალებას;
• შეიმუშავებს სამუშაო გეგმას;
• ადგენს ინფორმაციული რესურსების ჩამონათვალს.

მოსწავლე:

• ირჩევს როლს;
• ადგენს რესურსების მოძიების გეგმას;
• იკვლევს ინფორმაციულ რესურსებს;
• ამზადებს მოხსენებას.

დასრულებული დავალების ამოცანების წარდგენის პროცესში, მოსწავლეს შეუძლია გააცნობიეროს, რომ თითოეული პრობლემის გადასაჭრელად შეიძლება არსებობდეს სხვადასხვა თვალსაზრისი, ამოცანების გადაჭრის რამდენიმე ვარიანტი. მოსწავლე სწავლობს სხვადასხვა მოსაზრების შედარებას, გათვალისწინებასა და გაზიარებას.

სიუჟეტებისთვის შეგიძლიათ გამოიყენოთ კლასიკური სათავგადასავლო ლიტერატურის სამყარო, განსაკუთრებით კარგია ჟიულ ვერნის რომანები. მისი გამოყენება დაგვეხმარება 7- 8 კლასებში შემდეგი თემების განხილვისას: კონტინენტები და ოკეანეები, რელიეფი, ორიენტაცია, რუკა, გეოგრაფიული კოორდინატები.

თემა: ცხოვრება ზღვებში და ოკეანეებში.

მე –7 კლასი.

მოსწავლეებმა უნდა გაიცნონ ზღვებში და ოკეანეებში ცხოვრება.

1. ზღვების და ოკეანეების საზოგადოების შესწავლა;
2. მათ უნდა განუვითარდეთ მეტყველება, ლოგიკური აზროვნება, შემეცნებითი ინტერესი;
3. ისწავლონ მუშაობა ჯგუფურად და ინდივიდუალურად;
4. განუვითარდეთ კითხვის დასმის უნარი;
5. ჩამოუყალიბდეთ კომუნიკაციის უნარი, სოციალიზაცია.

გაკვეთილის მსვლელობა:

I ეტაპი.

– ჩვენ გვყავს 5 ეკიპაჟი. ბუნებრივი საზოგადოებაც აგრეთვე 5-ია. თითოეული ეკიპაჟი შეისწავლის ერთ-ერთ საზოგადოებას. ვინ რომელს მიიღებს ამას გადაწყვეტთ კენჭისყრით.

– ეკიპაჟის კაპიტნები ირჩევენ დავალებებს.

II ეტაპი. ჯგუფებში მუშაობა.

III სცენა. პროექტის დაცვა.

. ეკიპაჟების დასკვნა სამეცნიერო საზოგადოებისთვის.

– თითოეულ ეკიპაჟს შეუძლია სპიკერებს დაუსვას კითხვები კვლევის თემასთან დაკავშირებით.

„15 წლის კაპიტანი.”

მაგალითი 3

კვესტის კიდევ ერთი მაგალითი კლიმატს ეხება.

მოსწავლეს უნდა შეეძლოს კლიმატოგრამების ანალიზი, განსაზღვროს მათი დახმარებით კლიმატური სარტყელი და გამოთვალოს საშუალო ტემპერატურა, წლიური ამპლიტუდა. მასწავლებლები ხშირად ჩივიან, რომ ამ სამუშაოსთვის გაკვეთილზე დრო აღარ რჩება. გეოგრაფიის ეს მონაკვეთი ერთ-ერთი ყველაზე რთულია. ამას გამოცდების შედეგებიც აჩვენებს. კვესტის ფარგლებში მოსწავლეები შეისწავლიან ამ საქმის  პრაქტიკაში განხორციელებას.

ნარგავების (გამწვანების ადგილების) ქარისგან დასაცავად, ნიადაგის დაცვის მიზნითა და მინდვრებში თოვლისა და ტენიანობის თავიდან ასაცილებლად, უნდა დაიდგას ქარსაცავი ზონები, რომლებიც განლაგებული უნდა იყოს  გაბატონებული ქარის მიმართ პერპენდიკულარულად. გარდა ამისა, იმისთვის, რომ ფერმერმა კარგი მოსავალი მიიღოს, დროულად უნდა დაიწყოს თესვა ან მოსავლის აღების სამუშაოები, ჩვენ გვჭირდება ამინდის მონაცემები გასული წლების განმავლობაში და ამინდის პროგნოზი სოფლის მეურნეობის მუშაობის პერიოდისთვის.

მონაცემები ნალექების, ტემპერატურის, ჰაერის წნევის, ქარის სიძლიერის და მიმართულების შესახებ მიცემულია ამინდის საინფორმაციო საიტებზე. ამ ინფორმაციას სწავლობენ პრაქტიკული გამოყენებისთვის. მაგალითად, საჭიროა, იცოდეთ გაბატონებული ქარის მიმართულებები ქარსაცავი ზონების ადგილმდებარეობის სწორი შერჩევისას, სარეკონსტრუქციო სამუშაოებისთვის – მინდვრებში ტენიანობის დადგენის, ნიადაგის დაცვისთვის, მარცვლეულის მოსავლის მისაღებად. თქვენ უნდა იცოდეთ, გათბა თუ არა დედამიწა, რომ მარცვლეული დათესოთ.

ამოცანა:

ქარსაცავი ზონების მიმართულებების დასადგენად, რომლებიც ნიადაგს გამოფიტვისაგან იცავენ, საჭიროა შეადგინოთ „ქარის ვარდი“ (ქარის სქემა) აპრილის თვეში.

ტემპერატურის რეჟიმის დასადგენად, რომელიც გავლენას ახდენს მოსავლის თესვის დროზე, თქვენ უნდა გამოთვალოთ საშუალო თვიური ტემპერატურა აპრილის თვისთვის.

უნდა გამოთვალოთ ნალექიანი დღეების რაოდენობა.

იპოვოთ თვის ყველაზე ცხელი და ყველაზე ცივი დღე.

შეიტანოთ ყველა გამოთვლილი მონაცემები ცხრილში.

ინსტრუქციები მეტეოროლოგებისთვის:

გახსენით ამინდის დღიური ინტერნეტით. იპოვეთ აპრილის თვე.

ამინდის დღიურის თანახმად, გამოთვალეთ რამდენი დღე ქროდა  ქარი სხვადასხვა მიმართულებით და განათავსეთ ქარის სქემაში თითოეული მიმართულებით. შემდეგ დააკავშირეთ „ქარის ვარდის“ (ქარის სქემის) წერტილები და დაადგინეთ გაბატონებული ქარი აპრილის თვეში მიღებული სქემის მიხედვით.

იმის დასადგენად, შესაძლებელია თუ არა მოსავლის თესვა, თქვენ უნდა გამოთვალოთ საშუალო თვიური ტემპერატურა აპრილის თვისთვის ელექტრონული ქსელური კალკულატორის გამოყენებით. ამისათვის იპოვეთ თვის ყველა ტემპერატურის ჯამი და გაყავით თვის დღეების რაოდენობაზე. მონაცემები შეიყვანეთ ცხრილში.

დათვალეთ ნალექიანი დღეების რაოდენობა და შეიყვანეთ მონაცემები ცხრილში.

იპოვეთ თვის ყველაზე ცხელი და ყველაზე ცივი დღე. მონაცემები შეიყვანეთ ცხრილში.

ბოლოს ხდება შედეგების შეჯამება.