ერთი თამაში ბარბარიზმების წინააღმდეგ

ქართულ ენას არ უკვირს არაბულიდან, სპარსულიდან, თურქულიდან  და ა.შ. შემოსული ნასესხები სიტყვების არსებობა და არც ბარბარიზმებთან ბრძოლაა უცხო მოვლენა.

პრობლემა რომ კომპლექსურია, ეს აღარავისთვისაა უცხო. ენის დაბინძურებას ხელს უწყობს მასობრივი საინფორმაციო საშულებებით გავრცელებული და დამკვიდრებული სიტყვები. დღეს რომ ყველა მგრძნობიარე საკითხი „სენსიტიური“ გახდა, შემოქმედებითი – „კრეატიული“, შთაგონება – „ინსპირაცია“ – აღარ გვიკვირს. აღარ გვიკვირს და აქ ჩნდება პრობლემა : თვითონვე ვეჩვევით და ვაბინძურებთ ქართულ ენას.

ქართული ენისა და ლიტერატურის მასწავლებლებს ძალიან დიდი პასუხისმგებლობა გვეკისრება მშობლიური ენის წინაშე. ამიტომ, ჩვენი ძალებით,  მუდმივად უნდა ვებრძოლოთ ამ პრობლემას ისე, რომ ეს პროცესი ბავშვებისთვის არ იყოს მომაბეზრებელი. პირადად ჩემთვის, პროფესიულ ლიტერატურაში დამკვიდრებული ბარბარიზმებია მტკივნეული, რითაც „ტრენერები“, „ფასილიტატორები“, „მენტორები“ მეტყველებენ.  ჩვენც,  სხვა გზა არ გვრჩება, ეს სიტყვები უნდა გამოვიყენოთ, ურთიერთობა რომ შედგეს.

გასულ წელს,  თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ბაზაზე  დაიწყო მოძრაობა „არაბარბარიზმებს“. დაგეგმეს პროექტი, რომლის ფარგლებში, მთელი საქართველოს მასშტაბით, კონკურში ჩაერთო ბევრი სკოლა. კონკურსი თავისთავად გულისხმობს სხვებისგან გამორჩეულ აქტივობების მომზადებას და ჩემს მოსწავლესთან ერთად დავიწყე ფიქრი, რა გაგვეკეთებინა სახალისო, საინტერსო და ნაყოფიერი. საგანგებოდ უნდა აღვნიშნო, რომ თამაშის წესების შემუშავებაში ძალიან დამეხმარა ჩემი მოსწავლე, მარიამი. უკვე ვიცით, რომ 21_ე საუკუნის ბავშვებთან დირექტიული სწავლების მეთოდი მიუღებელია. ამიტომ, ფიქრი თამაშით სწავლებისკენ გამექცა. თამაშით სწავლება სახალისოს და საინტერესოს ხდის რთულად გასაგებ, აღსაქმელ და დასამახსოვრებელ  საკითხებსაც კი. ისიც ვიცით, რა ფუნქციას აკისრებდა დიმიტრი უზნაძე თამაშს სწავლა-სწავლების პროცესში : „თამაშის ძირითად არსს ბავშვის შესაძლებლობათა აქტივაცია წარმოადგენს…სასკოლო ასაკში თამაში მოძრაობათა განვითარების, გაუმჯობესებისა და დახვეწის მიზანს ემსახურება და იგი შეჯიბრის პირობებში ხორციელდება, რომელიც გულისხმობს გარკვეული წესებისა და პირობების დაცვას. შედეგად, მოზარდი „ფიზიკური თამაშის“ გზით გაითავისებს საზოგადოებაში არსებულ გარკვეულ წესებს და ნორმებს, რაც ეხმარება მას პიროვნებათშორისი ურთიერთობებისა და ჯგუფური მუშაობის უნარების განვითარებაში.“

დავგეგმეთ და განვახორცილეთ რამდენიმე აქტივობა. იმდენად სახალისო და საინტერესო გამოვიდა, მინდა თქვენც გაგიზიაროთ, თუმცა ამჯერად მხოლოდ ერთ მათგანზე შევჩერდები.

თამაშის მიზანი _  ჩავანაცვლოთ ბარბარიზმები ქართული სიტყვებით.

აქტივობის სახელწოდება _  „იპოვე და ჩაანაცვლე!“

საფეხური _ დაწყებითი – IV ,V,VI კლასი.

თამაშის წესები _ უცნობი იყო მოსწავლეებისათვის. (მოულოდნელობის ეფექტმა არაჩვეულებრივად იმუშავა).

მოსამზადებელი ეტაპი _ მასწავლებლებმა ბავშვები წინასწარ მოვამზადეთ  და  ავუხსენით, რა არის ბარბარიზმები, რა არის ნასესხები სიტყვები და როგორ უნდა გაარჩიონ ბარბარიზმები ნასესხები სიტყვებისაგან.  შემდეგ მოსწავლეებს ვთხოვე მოეძიებინათ რუსული და ინგლისური ბარბარიზმები  ქართულ შესატყვისებთან ერთად. მოძიებული მასალიდან შევარჩიე 100 გავრცელებული ბარბარიზმი და თითოეული დავწერე ფერად ბარათებზე. ბარათები კი დავმალე ორ ოთახში_ ფოტოების უკან, ფორტეპიანოს კლავიშებზე, მაგიდებისა და სკამების ქვეშ, ფარდებზე და ა.შ.

თამაშის მიმდინარეობა

პირველი ეტაპი – მოსწავლეები ნაწილდებიან წინასწარ მომზადებულ მერხებთან, კლასების მიხედვით. მათ 5 წუთში უნდა მოიფიქრონ სახელწოდებები თავიანთი გუნდებისათვის და აირჩიონ კაპიტნები. უკვე მოფიქრებულ სახელებს  ჩამოვწერთ დაფაზე, რათა ქულების დაწერისთვის მოვემზადოთ. პრაქტიკამ მაჩვენა, რომ ექსტრემალურ სიტუაციაში და კონკურენტულ გარემოში ბავშვებს არაჩვეულებრივად შეუძლიათ თავი გაართვან ასეთ დავალებებს. მათ ფანტაზიას საზღვარი არ აქვს. მთავარია, გასაქანი მივცეთ.

მეორე ეტაპი – ბავშვებს ვაცნობ თამაშის წესებს: „100 ბარბარიზმი განთავსებულია ორ ოთახში( ადგილი შევარჩიეთ ჩვენი ინფრასტრუქტურის გათვალისწინებით. თქვენ შეგიძლიათ თამაში მოარგოთ თქვენს გარემოს. ეს თქვენს ფანტაზიაზეა დამოკიდებული.) ბარათებზე,  ბარბარიზმების გარდა,  დაწერილია ნასესხები სიტყვები. თქვენი მოვალეობაა მოძებნოთ დამალული ბარათები, ნასესხები სიტყვები ჩაყაროთ სხვა ყუთში, ხოლო ბარბარიზმები – სხვაში. გაითვალისწინეთ, ფერადი ბარათები შეიძლება იყოს ყველგან. თითოეული ნაპოვნი ბარათი მიიტანეთ თქვენს მაგიდასთან და მოათავსეთ მუყაოს ყუთში. თქვენს აქტიურობაზეა დამოკიდებული რამდენ ბარათს შეაგროვებთ. დავალების შესასრულებლად გეძლევათ თხუთმეტი წუთი.“

მესამე ეტაპი – ბავშვები ეძებენ ბარათებს. დავალების შესრულებისას ვაკვირდებით როგორ ინაწილებენ როლებს, იცავენ თუ არა თამაშის წესებს და ა.შ. შეგიძლიათ, ეს შედეგები თქვენთვის მოინიშნოთ და სხვა დროს გაითვალისწინოთ აქტივობების დაგეგმვისას. ამ შემთხვევაში, ორგანიზებული თამაშისათვის, გუნდები განმავითარებელი კომენტარებით წაახალისეთ.

  მეოთხე ეტაპი – ყველა გუნდის წევრი ჯდება მაგიდასთან და იწყებს ბარბარიზმების დახარისხებას -რუსული და ინგლისური. ათავსებენ  შესაბამის ყუთებში. აქტივობის შესასრულებლად მათ 5 წუთი აქვთ.

მეხუთე ეტაპი –  ამის შემდეგ, მაგიდასთან რჩებიან მხოლოდ კაპიტნები და ახლა მათ ვაძლევ დავალებას: თითოეულ ბარბარიზმს მიუწერონ ქართული შესატყვისი. კაპიტნებს ამ დავალების შესასრულებლად ეძლევათ 10 წუთი.

მეექვსე ეტაპი – ქულების დათვლა. თითოეული გუნდი მოდის ჩემთან და ვამოწმებ მათ მიერ შესრულებულ დავალებებს. ქულებს კი ვანაწილებ შემდეგნაირად:

1)თითოეული ნაპოვნი ბარბარიზმისათვის  – 1 ქულა;

2)თითოეული სწორად განაწილებული ბარბარიზმისათვის(რუსული-ინგლისური)  – 1 ქულა;

3)თითოეული ბარბარიზმის სწორი შესატყვისის დაწერისათვის – 1 ქულა;

4)თუ ბავშვებს ბარბარიზმი აერევათ ნასესხებ სიტყვაში, აკლდებათ 1 ქულა;

5)თუ გუნდები, თამაშის განმავლობაში, ერთხელ მაინც შეუშლიან ხელს სხვა გუნდს, აკლდებათ 1 ქულა;

ქულები შეგიძლიათ თქვენი შეხედულებისამებრ გაანაწილოთ. გამარჯვებული გუნდებისთვისაც წახალისების ფორმა თვითონ შეგიძლიათ მოიფიქროთ.

თამაში მოსწავლეებს ეხმარება გუნდური მუშაობის უნარ-ჩვევების გამომუშავებასა და  მასალის ადვილად დამახსოვრებაში. იმ დღის შემდეგ, ჩემი მოსწავლეები ცდილობენ, სხვასაც ასწავლონ ბარბარიზმების ქართული შესატყვისები. ვფიქრობ, მსგავსი აქტივობები მუდმივად უნდა მეორდებოდეს. თუ ამ თამაშს დაგეგმავთ, მერწმუნეთ, პატარები მომდევნო წელს აუცილებლად მოგთხოვენ გამეორებას.

ახლა კი შემოგთავაზებთ არჩეული ასი ბარბარიზმიდან ნაწილს, რომელიც მეტად გავრცელებულია ჩვენს მეტყველებაში.

რა ემოცია გამოიწვია ბავშვებში ამ თამაშმა, შეგიძლიათ იხილოთ ქვემოთ მოცემულ ბმულებზე.

https://www.youtube.com/watch?v=Wle23pIBiLU&feature=youtu.be&fbclid=IwAR2Low5dFb-pYkW4QO2RVDokxngv_GsYTl-SD3eqwRUR3lLfVwMsrD5RRxg

https://www.youtube.com/watch?v=TqlVs2NuYag&feature=youtu.be&fbclid=IwAR13OvtYxtgk997Bh9nRm-GoO-QiPdX9qKDBpgCHx9kakHdmrLZeDaiZhF8

https://www.youtube.com/watch?v=vcBBUpCYyMY&feature=youtu.be&fbclid=IwAR1qU4jRFrmrQLfxqKnqcCmplhAfnUBemxETquwcFIFyH6zZqvBzb8-PKrk