„მხოლოდ მაშინ ვარ ბედნიერ,
როცა ვარ შეწუხებული…“
ვაჟა-ფშაველა
ქართული ლიტერატურის მასწავლებელს გაკვეთილზე ორი მისია აკისრია:პირველი-მისცეს მოსწავლეს ფაქტობრივი ცოდნა და მეორე-იზრუნოს ბავშვის ემოციური ინტელექტის განვითარებაზე.
ხშირად დამისვამს თავისთვის შეკითხვა- რას ვატან ბავშვებს ტექსტების,საზეპირო ადგილების,გრამატიკული წესების ცოდნისა და მრავალფეროვანი ლიტერატურული ნაწარმოებების ერთმანეთისაგან გარჩევის გარდა? ამ კითხვის პასუხის ძებნაში ყოველთვის ჩემი ქართულის მასწავლებლის მოგონებამდე მივდიოდი…
ჩემი ნუნუ მასწავლებელი, დიდი ხნის წინ ჩვენ ერთად ვიყავით, ერთად ვსწავლობდით, ერთნაირად განვიცდიდით. დღემდე მიკვირს, როგორ არღვევდა იდეოლოგიურ ჩარჩოებს, არასდროს გვავალებდა გამოჩენილ კრიტიკოსთა აზრების გამოყენებას, გვთხოვდა გვეფიქრა, გვეკვლია, მიზეზები გვეპოვა პერსონაჟთა ქცევისა და შეგვეფასებინა ისე, როგორც ჩვენ შეგვეძლო მათი გაგება და გააზრება.
ახლა ვხვდები – მისი მიზანი ჩვენში, „გულგრილ“, „უდარდელ“ ბავშვებში, ემოციების გაღვიძება იყო. ჰოდა, ასე ვისწავლე, თურმე მაშინ სულგრძელობა-
„არა, შენ ვერ შეგეხება,
სასიკვდილოდ ჩემი ტყვია:
დედიჩემის გაზრდილი ხარ,
მისი ძუძუ გიწოვია..
წადი, ჩემგან შენდობილი…
მაგრამ შორს კი…და მშვიდობით“…
ახლაც მახსოვს ხმის ტემბრი და ინტონაცია, საკვანძო სიტყვებზე მახვილები…
ღირსების შეგრძნებით გამოწვეული ემოციაც:
„ შევასრულე, მოგიყვანე, დროა, აწ-კი გაეშურე!
ნუ დამძრახავ, საკადრისად თუ რომ ვერა გემსახურე.
გამოაწყო, არ დააკლო ,რაც წესია სამსახური,
რომ სტუმარი არ გაუშვას გულნაკლი და უმადური“.
მაშინ ემპათიაც მისწავლია:
„ნაზიბროლა ჩუმად ტირის,
პირს იხოკავს, იკაწრავს ყელს!…
თმაგაშლილი, ტინის კედელს
თავს ახლის და ხმას არ იღებს…“
ჩემს მოსწავლეებსაც ვეკითხები- ვინაა ბათუ – კაი ყმაა, რაინდი თუ დენდი, იქნებ „კაი ბიჭია“- ასე რომ მოსწონთ და ვცდილობ,მკვიდრი წარმოდგენები შეიცვალონ:
ჩუ,ნუ სტირი გენაცვალე!
რაც გინახავს სიზმარია,
დაივიწყე ისევ,მალე!
ყოველგვარი მოსავალი
კაცის თავზე უნებური,
ღვთის რისხვაა და ტყვილად ბედს
რას უჩივი,რით ემდური?
გადაიგდე გულიდან ეგ
ცრუ ზღაპარი და სიზმარი!..
მე და შენი სიყვარული
წმინდა არის, ვით ლამპარი!“
ეს იყო პირველი, ყველაზე დიდი განცდა, რაც მე ჩემი თვალით დავინახე და გულით ვიგრძენი: როგორ გადაისვა ჩემმა მასწავლებელმა ორივე მკლავზე ხელები და დაიმშვიდა მოწოლილი „ფიზიკური“ ემოცია, რომელიც მე და კიდევ ბევრს ჩემს კლასში გადაგვედო.
მერე იყო კომენტარი – კავკასიაში ვაჟკაცობისა და კაი ყმობის ინსტიტუტის შეუვალ კანონებში, როგორ „ჩაჯდებოდა“ ბათუს საქციელი.
კიდევ პასუხისმგებლობა ვისწავლე მაშინ. მერეც, როცა მასწავლებელი გავხდი და გავიაზრე აკაკის სიტყვები: „ვუძღვნი ჩემს პედაგოგებს“. ერთგან ვწერდი: მე ჰაჯი უსუბი არა ვარ, ერთი უბრალო მასწავლებელი ვარ – მეთქი. ამ უბრალოებით მესმის ის, რომ ჩემს ნუნუ მასწავლებელს ამდენი რომ არ „ეგრძნობინებინა“ ჩემთვის, ვერ მივხვდებოდი ჰაჯის სიტყვებს და ვერც იმ ინტონაციას მივაგნებდი, შემდეგი სტრიქონების წაკითხვას რომ სჭირდება:
„ შენ სიკვდილის რა ღირსი ხარ?!
სასიკვდილო მე ვარ მხოლოდ ,
რომ კ ა ც ა დ ვერ გამიზრდიხარ!“
კაცად და ქალად გაზრდას ემოცია სჭირდება. თუ სულის სიმები არ შეურხიე მოსწავლეს, ის ვერაფერს გაიგებს და დაინახავს.
ახლა მე ჩემს გარდაცვლილ მასწავლებელზე ხუთი წლით უმცროსი ვარ.ვცდილობ,ბევრი რამ გავიხსენო,იმიტომ კი არა,მისი მოგონებით გავიხარო,მე ის ისედაც ყოველთვის მახსოვს,ვცდილობ,იმას ვეცადო, საფიქრალად რა გავატანო ჩემს ჭკვიან გოგო-ბიჭებს,რომ მომიგონონ,ვახსოვდე,თქვან: ჩემი ქართულის მასწავლებელი…ძალიან რთული ყოფილა! მაგრამ მაინც ვეუბნები,როცა შოთა რუსთაველს ვიწყებთ: ეს წიგნი ჩემი ქართულის მასწავლებელს თავთან ედო და ისე არ დაიძინებდა,ერთი სტროფი მაინც არ წაეკითხა-მეთქი.როცა ვასრულებ პოემაზე მუშაობას,მაშინ ვამბობ: იცით, „ვეფხისტყაოსანი“ მეც თავთან მიდევს და ვცდილობ 1 სტროფი მაინც წავიკითხო, თუ ვერ ვკითხულობ, ხელში ვიღებ, ცოტა ხანი მიჭირავს, მერე ვდებ და საყვარელ ორ აფორიზმს ვიმეორებ, იმას, რომელებიც განსაკუთრებულად უყვარდა ჩემს მასწავლებელს -მეთქი—- „გონიერსა მწვრთნელი უყვარს, უგუნურსა გულსა ჰგმირდეს“ და „თავისისა ცნობისაგან ჩავარდების კაცი ჭირსა“.
ისევ მოგონებები: „ თავსაფრიანი დედაკაცი“ რომ დავამთავრეთ, ასე გვითხრა: ვაჟამ ბრძანა- „ლამაზად შვილის გამზრდელი დედა მიცვნია ღმერთადაო“. ამაზე იფიქრეთ და რაზე დაწერა ეს ნაწარმოები მიხვდითო- ახლა მივხვდი, უკვე დიდი შვილების დედამ,- ღმერთს „ძეგლს“ არ უდგამენ. ხატზე წერენ, ხატს ქმნიან, დიდებული ადამიანებიც მიწიერ ხატად უნდა იქცნენ. დედაც ხატია, ოღონდ სურათხატი. მივხვდი, ნუნუ მასწავლებელო, ვიფიქრე თავსაფრიანი დედაკაცის „ძეგლზე“, თუ რატომ დაუდგა ნიკო ლორთქიფანიძემ- იმიტომ, რომ ღმერთი არ იყო…
და კიდევ ჰიუგოც მომაგონეთ: მინდა ჩემმა მკითხველმა მეც დამივიწყოს, თავიც, სამყაროც და მხოლოდ ჩემს ნაწარმოებზე იფიქროსო.
მე თქვენ მასწავლეთ, რომ მოსწავლეებს ვუთხრა: არ დაივიწყონ თავი, არც სამყარო, ოღონდ ქართული ლიტერატურის გაკვეთილიდან რომ გავლენ, სიყვარული გაიყოლონ, რადგან თუ მის მადლში იქნებიან, სამყარო მშვენიერი გახდება.
დაბოლოს, გიორგი კეკელიძე:უსიტყვოდ შეიძლება სიყვარულის გამოხატვა, ხოლო სიყვარულის გარეშე სიტყვა არ გამოითქმება, ამიტომ ლიტერატურა სიყვარულს ებღაუჭებაო…ასე აცილებენ ჩემს ბავშვებს ჩემი პერსონაჟები და მგონია, მათაც მიაქვთ სევდა,წუხილი,დარდი და სიყვარული იმდღევანდელ პერსონაჟზე,ვისზედაც გაკვეთილზე ვისაუბრეთ! მეც ასე წამოვიღე თქვენი გაკვეთილებიდან დარდი,ფიქრი,სევდა,წუხილი და მოლოდინი,მომავალ წელს ისევ მათთან შეხვედრისა, ჩემო ქართულის მასწავლებელო!
