შოთა ჩანტლაძე ყოველ საღამოს უნივერსიტეტის ბაღში მის მოსასმენად შეკრებილ უმცროს კოლეგებს ეუბნებოდა ხოლმე: არ არის საჭირო ყველაფრის წაკითხვა, რაც ხელში მოგხვდებათ, საკმარისია გქონდეთ რამდენიმე საყვარელი წიგნი და მუდმივად იკითხოთო. მისთვის ასეთი წიგნი თურმე „გველის პერანგი“ იყო, შეეძლო, მთელი პასაჟები ეთქვა ზეპირად. ამ წიგნის ზოგი ადგილი ნამდვილად უმაღლესი კლასის პოეზიაა, არა მხოლოდ ლირიკულობას, არამედ ფორმალურ მხარესაც ვგულისხმობ: ალაგ-ალაგ შემოდის და ერთმანეთს ენაცვლება თავისუფალი ლექსისთვის დამახასიათებელი მრავალგვარი რიტმულ-ინტონაციური ნაკადები. შოთა ჩანტლაძე, რომელიც თავის „მანიფესტში“ გალაკტიონზე („ფრთიანი შლიაპის პოეზია“), ცისფერყანწელებზე („უძღვნიან სონეტებს მთვარეს, /სიტყვებს აწყობენ ალალბედზე, / იცავენ პარიზის უკანასკნელ მოდას“) და სხვა ნაკლებად მნიშვნელოვან, კონიუნქტურას მორგებულ პოეტებზე მინიშნებებით მთლიანად უარყოფს მანამდე არსებულ პოეტურ გამოცდილებას, სწორედაც რომ შვა „გველის პერანგმა“. ძალიან საინტერესო იქნება ამ კუთხით ჩანტლაძის პოეზიის და „გველის პერანგის“ პასაჟების შედარება და კვლევა, მაგრამ ეს ჩემზე კომპეტენტური ხალხის საქმეა.
შტეფან ცვაიგი „გველის პერანგის“ გერმანული გამოცემის წინასიტყვაობაში წერდა: „ხანდახან გწადია, რომელიმე გვერდი ამოჭრა და ლექსად დაწერო, თუმცა ისინი უკვე ლექსებია“. რომანი ავტორმა თვითონვე თარგმნა და მთელი სიმძაფრით და ოსტატობით შეეცდებოდა იმ პოეტურობის და ექსპრესიის გადმოტანას, რაც ამ რომანს ახასიათებს. რობაქიძის გერმანულს გერმანელი და გერმანულენოვანი კლასიკოსების ენას ადარებდა მაშინდელი იქაური პრესა (პარალელების გავლება შეიძლება რილკეს პროზასთან), საქართველოში კი ამ რომანის გამოცემას არავითარი გამოხმაურება არ მოჰყოლია. ოციან წლებში მიყოლებით გამოვიდა ისეთი უმნიშვნელოვანესი ქართული მოდერნისტული რომანები, როგორებიცაა: „სანავარდო“, „დიონისოს ღიმილი“, „ჯაყოს ხიზნები“, „გველის პერანგი“ და სხვები. ჩამოთვლილთაგან ყველაზე ნაკლები ყურადღება სწორედ „გველის პერანგს“ ხვდა. მიხეილ ჯავახიშვილი ერთგან წერდა: „ენა თევზის ფხასავით ყელში არ უნდა გეჩხირებოდესო“. აქ ალბათ გამსახურდიას და რობაქიძის მანერულ ენას გულისხმობდა. გრიშაშვილიც უწუნებდა ენას, რაზეც რობაქიძემ უპასუხა, რომ გრიშაშვილი ვერასოდეს ჩასწვდებოდა „ამ საოცარი ქმნილების („გველის პერანგის“ – ბ. ა.)“ არსს.
ამ ორი მწერლის „რთული ენა“ დღესაც მთავარი არგუმენტია მათი ნაწარმოებების დამწუნებელთათვის, მაგრამ მათ ავიწყდებათ ლიტერატურის და ხელოვნების ნაწარმოების შეფასების მთავარი კრიტერიუმი: ეპოქის კონტესქსტის გათვალისწინება. ჩვენ ვსაუბრობთ მოდერნისტ მწერლებზე, რომლებიც ეძებდნენ ახალ გზებს, ორთოდოქსული კომპოზიციური ხაზის რღვევით დაწყებული, ენობრივ-გამომსახველობითი საშუალებებით დამთავრებული. ხშირად უპირისპირებენ გამსახურდიას და რობაქიძეს მიხეილ ჯავახიშვილს და ეს გასაგებიცაა, მისი ენა ყველაზე „გამჭვირვალეა“, ამ მხრივ იგი ყველაზე „ტრადიციული მოდერნისტია“ მაშინდელ მწერლებს შორის.
„- არასოდეს მივუბრუნდები რობაქიძეს და გამსახურდიას! ჩემი საყვარელი მწერლები კლდიაშვილი და ჯავახიშვილი არიან!“ – ხშირად გამიგონია ნაცნობებისა თუ უცნობებისგან. მაგრამ ამას, როგორც წესი, ისინი ამბობენ, ვისაც კლდიაშვილი და ჯავახიშვილი სკოლის მერე არ წაუკითხავს. ბავშვობაში, რატომღაც, მიმალავდნენ „გველის პერანგს“, ალბათ იმ ეროტიზმის (დღევანდელი გადასახედიდან – არცთუ საგანგაშოს) და სექსუალური ინსტინქტებისადმი ინტერესის გამო, რაც, ფროიდის გავლენით, საზოგადოდ მოდერნისტულ პროზას ახასიათებს და არც ქართული მოდერნიზმია გამონაკლისი. სხვა მხრივ კი „გველის პერანგი“ სრულიად თავისუფალია ინტროვერსიისა და ფსიქოლოგიზმისგან, ავტორი არ გვაძლევს საშუალებას, პერსონაჟების გონებაში ჩავიხედოთ, მივყვეთ რეფლექსიას. მათი ემოციური გრადაციები მხოლოდ გარეგანი ნიშნებით არის წარმოჩენილი. თხრობა აბსოლუტურად ვიზუალური და კინემატოგრაფიულია. მთლიანად დეკონსტრუირებულია კლასიკური და ორთოდოქსული ნარატიულ-კომპოზიციური ხაზი. ამაზე ცვაიგიც წერს წინასიტყვაობაში: „ამ წიგნის შესავალშიც, ისევე როგორც ყველა იმ ნაწარმოებში, სადაც ლიტერატურა ახალ სახეს იღებს, არის რაღაც ქაოტური“.
რობაქიძის მხოლოდ ერთი რომანი – „ჩაკლული სულია“ ეკრანიზებული. ფილმი სუსტია. ვფიქრობ, კარგი რეჟისორის ხელში „გველის პერანგისგან“ შესანიშნავი და ფინანსურად მომგებიანი ფილმი გამოვიდოდა.
