ერთი გაკვეთილის რეფლექსია

მასწავლებელთა შიდა შეფასების ნაწილია გაკვეთილის შეფასება, რომელიც შედგება ჩატარებული გაკვეთილის გეგმისა და მასწავლებლის რეფლექსიის შეფასებისგან და მისთვის ორი კრედიტქულაა განკუთვნილი. ჩემი აზრით, ზემოაღნიშნული აქტივობა ყველაზე  მნიშვნელოვანია მასწავლებლის საქმიანობის შეფასების თვალსაზრისით, რადგან გაკვეთილის ჩატარება და ანალიზი მათი ყოველდღიური საქმიანობის ნაწილია.

ინდივიდუალურთან ერთად, გავრცელებულია ჯგუფური რეფლექსიის ინსტრუმენტები, რომლებიც ჯგუფის მუშაობის ეფექტურობას და მისი თითოეული წევრის წილს, თანამშრომლობის ხარისხს ზომავს. მასაც საკმაოდ ხშირად მიმართავენ სასკოლო პრაქტიკაში. ყველაზე  გავრცელებული და მოსახერხებელი მაინც ზეპირი რეფლექსიაა, თუმცა დადგენილია, რომ წერის დროს ადამიანები უფრო მეტ დეტალს აანალიზებენ. მოსწავლე-მასწავლებელი უმეტესად წერილობითი რეფლექსიის ისეთ მოდელებს მიმართავენ, როგორიცაა – ესეი, დღიური (პირადი, ლიტერატურული, რეფლექსიური), წერილობითი ინტერვიუ (მწერალთან, პერსონაჟთან და სხვ.), თვითშეფასების ბარათები და ა.შ. რაც შეეხება მასწავლებლის რეფლექსიას, იგი ყველაზე მეტად ესეის სტრუქტურას მიესადაგება. ისიც კონკრეტულ თემასა და სუბიექტურ ნააზრევზეა აგებული და ავტორი სამსჯელო საკითხს სწორედ საკუთარ ცოდნასა და გამოცდილებაზე დაყრდნობით განიხილავს. მასწავლებელი რეფლექსიის პროცესში აანალიზებს გაკვეთილის ყველა დეტალს, მისი აგებულებიდან დაწყებული თითოეული აქტივობის ეფექტურობით დამთავრებული. განსაკუთრებული ინტერესით კი იმ ხარვეზებს აკვირდება, საგაკვეთილო პროცესში რომ ჩნდება. გაკვეთილი ხომ ცოცხალი პროცესია, მასში ერთმანეთისგან განსხვავებული ათობით ადამიანია ჩართული და შეუძლებელია, ყველაფერი გეგმის მიხედვით განხორციელდეს.

ამას წინათ, როგორც სტუდენტმა, განათლების ფაკულტეტზე ერთგვარი სამოდელო გაკვეთილი ჩავატარე და მასზე რეფლექსიის დაწერაც მომიხდა. დავალების შესრულებამდე, თემატურ სტატიებთან ერთად, რამდენიმე მასწავლებლის რეფლექსიასაც გავეცანი, მაგრამ ყველგან დამაკლდა თვითკრიტიკულობის ელემენტი, რაც, ჩემი აზრით, ამ ტიპის ნამუშევრისთვის აუცილებელია. არ ვიცი, რამდენ ქულას მოიპოვებდა ჩემი გაკვეთილი და რეფლექსია, შიდა შეფასების გუნდს რომ შეეფასებინა, თუმცა მაქსიმალურად შევეცადე, ჩემ მიერ ჩატარებული გაკვეთილისთვის ,,კრიტიკული მეგობრის“ თვალით შემეხედა. ახლა კი ამ გაკვეთილის და რეფლექსიის შეფასება თქვენთვის მომინდვია:

გაკვეთილის რეფლექსია

განვიხილავ ჩემ მიერ ჩატარებულ ქართული ენისა და ლიტერატურის გაკვეთილს თემაზე: ,,ტკივილი? – არა, რაღაც და გათავდა“ (გურამ რჩეულიშვილი). იქიდან გამომდინარე, რომ გაკვეთილი განათლების ფაკულტეტის სტუდენტებისთვის უნდა ჩამეტარებინა, შევარჩიე თემა, რომელიც, ჩემი აზრით, ნებისმიერი ასაკის მსმენელს დააინტერესებს. ზემოაღნიშნული ნოველა VI კლასის სასწავლო პროგრამის ნაწილია და ისეთ აქტუალურ თემებზე, როგორიცაა ძალადობა და ადამიანისა და ბუნების ურთიერთდამოკიდებულება, მსუყე სადისკუსიო მასალას წარმოადგენს.

გაკვეთილის მიზანი იყო  პრობლემაზე ორიენტირება; კრიტიკული და შემოქმედებითი აზროვნების განვითარება; თანამშრომლობითი უნარ-ჩვევების დახვეწა; ეკოლოგიური ცნობიერების ამაღლება.

იხ: მიზნის შესაბამისობა ეროვნული სასწავლო გეგმის სტანდარტთან (ეს მონაკვეთი, როგორც წესი, გაკვეთილის გეგმის ნაწილია, მისი რეფლექსიაში ჩართვა სავალდებულო არაა).

• მიმართულება: ზეპირმეტყველება

ქართ.დაწყ.(II).1. მოსწავლემ უნდა შეძლოს სამეტყველო ქცევის წარმართვა საკომუნიკაციო მიზნისა და კონტექსტის შესაბამისად

ქართ.დაწყ.(II).2 . მოსწავლემ უნდა შეძლოს სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის ტექსტების მოსმენა და გაგება-გააზრება; ტექსტებზე მსჯელობა და დასკვნის გამოტანა

ქართ.დაწყ.(II).3. მოსწავლემ უნდა შეძლოს სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა  ტიპის ნაცნობი ტექსტების ინტერპრეტირება და შეფასება; მათ
მიმართ პირადი დამოკიდებულების გამოხატვა და ახსნა; მხატვრული
ნაწარმოების ესთეტიკური შეფასება (საწყის დონეზე).

ქართ.დაწყ.(II).5. მოსწავლემ უნდა შეძლოს ზეპირმეტყველების ნაცნობი
სტრატეგიების მიზნის შესაბამისად შერჩევა და გამოყენება.

• მიმართულება: წერა

ქართ.დაწყ.(II).10. მოსწავლემ უნდა შეძლოს სტანდარტით განსაზღვრული სხვადასხვა ტიპის მცირე ზომის ტექსტების შექმნა ნაცნობ თემატიკაზე სხვადასხვა მიზნით.

ქართ.დაწყ.(II).11. მოსწავლემ უნდა შეძლოს ნაცნობი ლექსიკის, ნასწავლი
ენობრივ-სინტაქსური კონსტრუქციებისა და სტრუქტურული ელემენტების მიზნობრივად შერჩევა და სათანადოდ გამოყენება; ქართული სალიტერატურო ენის ძირითადი ნორმების დაცვა.

ქართ.დაწყ.(II).12. მოსწავლემ უნდა შეძლოს წერის ნაცნობი სტრატეგიების ადეკვატურად გამოყენება.

რაც შეეხება წინარე ცოდნას,  გაკვეთილის დაგეგმვისას გათვალისწინებული მქონდა, რომ მოსწავლეებს შეუძლიათ საშუალო სირთულის მხატვრული ტექსტის მოსმენა და გაგება; არგუმენტირებული მსჯელობა და ჯგუფში მუშაობა.

გაკვეთილის დაწყებამდე სტუდენტებს დავურიგე ფურცლები სახელების დასაწერად, რათა გაკვეთილის მსვლელობის დროს თითოეული მათგანისთვის სახელით მიმართვა შემძლებოდა. გაკვეთილის დაწყებისთანავე აუდიტორიას მოკლედ გავაცანი გაკვეთილის გეგმა, ორიოდე სიტყვით განვიხილე გაკვეთილის მიზანი და მისი თითოეული ფაზა. შემდეგ სასწავლო მასალის დამუშავების დრო დადგა. ნოველა მიზნობრივი პაუზებით წავიკითხე. ჯერ სათაურის გარშემო გავმართეთ მცირე დისკუსია, მას ვარაუდების შემოწმების მიზნით წაკითხვის შემდეგაც მივუბრუნდით. კითხვის პროცესში ასევე დავსვი რამდენიმე სადისკუსიო შეკითხვა, რომელთა დანიშნულებაც მოსმენილი ინფორმაციის სიღრმისეულად გააზრება იყო. კითხვის დასრულების შემდეგ გავაგრძელეთ დისკუსია ბულინგისა და გაუცხოების თემაზე. სტუდენტები გამოთქვამდნენ ვარაუდებს და საკუთარ მოსაზრებას არგუმენტირებულად ასაბუთებდნენ. ზემოაღნიშნულ დისკუსიაში მათი უმეტესობა აქტიურად იყო ჩართული.

მომდევნო აქტივობა წინას ერთგვარ გაგრძელებას წარმოადგენდა. ტექსტთან დაკავშირებული მიგნებები ,,პრობლემის რუკაზე“ გადავიტანე. ამ გზით შევაჯამეთ დისკუსია და ერთ ფორმატზე მოვუყარეთ თავი კლასის ნააზრევს.

რაც შეეხება წერით დავალებას, გავაერთიანე წერის ორი სტრატეგია – „რაფთ“ და „სამწუთიანი წერა“ (სქემის ნიმუში შესწავლილ მინიატურაზე დაყრდნობით შევქმენით). მოსწავლეები 3-4-კაციან ჯგუფებად დავყავი. ჯგუფებს შესწავლილ თხზულებაში აქცენტირებული პრობლემებიდან ერთ-ერთი (მამა-შვილის ან ბუნებისა და ადამიანის ურთიერთობის, ძალადობის, შიმშილის, დაუცველობის, გაუცხოების…) უნდა აერჩიათ, შეევსოთ სქემა (,,რაფთ“), მოეფიქრებინათ პატარა ისტორია და კომიქსის, დღიურის ან მინიატურის სახით ჩაეწერათ. გაკვეთილის დასასრულ კი ჯგუფებმა თავ-თავიანთი ნამუშევრები კლასის წინაშე წარმოადგინეს.

     რაც შეეხება საშინაო დავალებას, დისკუსიის დროს გამოვლენილი ინტერესიდან გამომდინარე, მოსწავლეებს საქართველოს კონსტიტუციაში ნადირობის კანონთან დაკავშირებული მუხლის მოძიება და გაცნობა დაევალათ. ამას გარდა, მათ უნდა წაეკითხათ გურამ რჩეულიშვილის ,,მუსტანგები“ და წერილობით დაეფიქსირებინათ მასა და გაკვეთილზე შესწავლილ თხზულებას შორის არსებული მსგავსება-განსხვავებები.

გაკვეთილზე გამოვიყენე შემდეგი რესურსები: ფორმატები, წებოვანი ლენტი, მაკრატელი, მარკერები, ფურცლები, კალმები, ფერადი ფანქრები და მობილური ტელეფონი (ტაიმერისთვის). რაც შეეხება კლასის ორგანიზების ფორმას, ორიენტირებული კითხვის და მსჯელობის პროცესში მივმართე საერთო საკლასო ფორმას, წერითი დავალების დროს კი -ჯგუფურ სამუშაოს.

საგაკვეთილო პროცესში სტუდენტთა უმეტესობა აქტიურად იყო ჩართული. მათ მთელი გაკვეთილის განმავლობაში ჰქონდათ თვითგამოვლენის საშუალება, ჯგუფური მუშაობის დროს კი თავიანთი ნააზრევის კიდევ ერთხელ შეჯერება და ფორმირება შეძლეს. მოსწავლეთა ჩართულობას განმავითარებელი კომენტარებით ვაფასებდი.

გაკვეთილის პროცესში დისციპლინური დარღვევები არ დაფიქსირებულა, თუმცა რამდენიმე მოსწავლე მსმენელის როლში დარჩა და მინიმალურად ჩაერთო სასწავლო პროცესში, რაც ჩემი გაკვეთილის მთავარ ხარვეზად მიმაჩნია. ამას გარდა, მომიხდა გეგმის მოდიფიცირება და გაკვეთილის მეორე ნახევრის დაჩქარება, რადგან პირველმა ნახევარმა – კითხვამ და დისკუსიამ დაგეგმილზე ბევრად მეტი დრო მოითხოვა, რაც სტუდენტების მაღალმა ინტერესმა და მსჯელობის გაცილებით ღრმა უნარმა განაპირობა, ვიდრე აღნიშნული გაკვეთილის მიზანი ითვალისწინებდა. აქედან გამომდინარე, გამიჭირდა აუდიტორიის აქტიურობისა და ცალკეული ინდივიდების პასიურობის მართვა.

დროის დაზოგვის მიზნით, მოვერიდე სტუდენტების დაფასთან გამოყვანას და მათ ნააზრევს თავად ვწერდი ზემოთ აღწერილ სქემებში. უკეთესი იქნებოდა, თუ გაკვეთილზე გამოყენებული გრაფიკული ორგანიზატორების შევსებას „პასიურ მოსწავლეებს“ მივანდობდი.

ამ გაკვეთილის მთავარ ხარვეზად დროის სწორად განაწილებას მივიჩნევ. უცხო აუდიტორიასთან დაკავშირებულმა ღელვამ და სხვა გარე ფაქტორებმა დროის მართვაში მნიშვნელოვნად შემიშალა ხელი. დროში გაწერილი მხოლოდ ჯგუფური აქტივობა და პრეზენტაცია იყო, ამ აქტივობების დროს ტაიმერით ვაკონტროლებდი და აღნიშნული მიდგომა საკმაოდ ეფექტური გამოდგა. აქედან გამომდინარე, ვფიქრობ, დრო გაკვეთილის დაწყებისთანავე უნდა დამენიშნა. უფრო ეფექტური იქნებოდა, თუ ამ საქმეს რომელიმე სტუდენტს ან სტუდენტთა ჯგუფს მივანდობდი.

დროის არასწორმა განაწილებამ გაკვეთილის შეჯამებაშიც შემიშალა ხელი. დრო აღარ დამრჩა, რომ გაკვეთილის დასასრულ მოკლე რეფლექსია გამეკეთებინა და ამის საშუალება „მოსწავლეებისთვისაც“ მიმეცა. ვთვლი, რომ გეგმის შედგენისას ეს ნიუანსი აუცილებლად უნდა გამეთვალისწინებინა, რადგან გაკვეთილის შეჯამების დროს ცხადად იკვეთება შედეგი, რომელსაც რეალურად მიაღწიე.