დოქტორი ლორა მარკჰემი AhaParenting.com-ის დამფუძნებელი და რამდენიმე საინტერესო წიგნის ავტორია. მათ შორისაა: „მშვიდობიანი მშობელი, ბედნიერი შვილი: როგორ შევწყვიტოთ ყვირილი და დავიწყოთ ურთიერთობა“; „მშვიდობიანი მშობელი, ბედნიერი და-ძმა: როგორ დავასრულოთ ომი და აღვზარდოთ მეგობრები“.
„ზნეობრიობა სწორად მოქცევაა, იმის მიუხედავად, რას გეუბნებიან. მორჩილება კი იმის კეთებაა, რასაც გეუბნებიან, იმის მიუხედავად, სწორია თუ არა“ (ჰ.ლ. მენკენი).
მტკიცე ხასიათის შვილი გყავთ? როგორ გაგიმართლათ! ასეთ ბავშვთან ურთიერთობა ადვილი არ არის, თუმცა, მგრძნობიარე მშობლის ხელში არაჩვეულებრივ მოზარდად და ზრდასრულად იქცევა. ის, თვითმოტივირებული და შინაგანი მიმართულების მქონე, დასახულ მიზანს მიჰყვება და თანატოლთა ზეწოლასაც არ განიცდის. თუკი მშობელი არ დანებდება შვილის „მორჯულების“ იმპულსს, შესაძლოა მის ლიდერად ჩამოყალიბებას შეუწყოს ხელი.
რას ნიშნავს ზუსტად მტკიცე ხასიათის მქონე ბავშვი? ზოგიერთი მშობელი მას „რთულ“ ან „“ჯიუტ“ ადამიანად მოიხსენიებს, თუმცა, ის პატიოსანი და პრინციპული ბავშვია, რომლის აზრის შეცვლა იოლი საქმე არ არის.
მტკიცე ხასიათის ბავშვი ენერგიული და გამბედავია, ურჩევნია სამყარო დამოუკიდებლად შეისწავლოს, ვიდრე სხვების მოსაზრება გაიზიაროს, ამიტომ არის, რომ ის გამუდმებით ამოწმებს საზღვრებს. საკუთარ თავზე პასუხისმგებლობის დაუოკებელი სურვილი აქვს და ხშირად ყველაზე მეტად ის სურს, რომ „მართალი იყოს“.
თუკი რაიმეზე გული შეუვარდა, მისი გონება უარს ამბობს გადართვაზე. მას ძლიერი, მწველი გრძნობები აქვს და სიცოცხლით ტკბება, საქმეში სულსა და გულს დებს.
ხშირად მშობლებთან ძალაუფლებისთვის ბრძოლაში ებმება, თუმცა, მოგეხსენებათ, ძალაუფლებისთვის ბრძოლას ორი მხარე სჭირდება. აუცილებელი არ არის, ყოველ ჯერზე დაიცვათ საკუთარი არგუმენტები. ბრძოლის დაწყების შემდეგაც შეგიძლიათ ღრმად ჩაისუნთქოთ და საკუთარ თავს შეახსენოთ, რომ სასურველის მიღებას იმ შემთხვევაშიც შეძლებთ, თუკი შვილს საკუთარი ღირსების შენარჩუნების საშუალებას მისცემთ და არც თქვენ მოიქცევით უღირსად. შეგიძლიათ ისწავლოთ, როგორ აიცილოთ ძალაუფლებისთვის შერკინებები.
მითითებები არავის უყვარს, მტკიცე ხასიათის მქონე ბავშვისთვის კი ეს სრულიად აუტანელია. მშობელს შეუძლია თავი დააღწიოს ძალაუფლებისთვის ორთაბრძოლას, თუკი აგრძნობინებს, რომ მისი ესმის, მიუხედავად იმისა, რომ საზღვრების დამწესებელია. ეცადეთ, გაუგოთ, არჩევანი მისცეთ და აგრძნობინოთ, რომ პატივისცემა ორმხრივია. ორივე მხარისათვის მომგებიანი გადაწყვეტილების ძებნა და არა უბრალოდ კანონების დაწესება, ბავშვს „აფეთქების“ სურვილს უნელებს და მოლაპარაკებისა და კომპრომისის მნიშვნელოვან უნარებს ასწავლის.
მტკიცე ხასიათის ბავშვი რთული ბავშვი არ არის. ის მიიჩნევს, რომ მისი პატიოსნება და პრინციპები იბღალება, თუკი იძულებულია სხვა ადამიანის ნებას დაემორჩილოს. თუ არჩევანის საშუალებას მივცემთ, თანამშრომლობაზე სიამოვნებით თანხმდება. თუკი მიიჩნევთ, რომ მორჩილება მნიშვნელოვანი თვისებაა ბავშვისთვის, გთხოვთ, საკუთარ შეხედულებებს გადახედოთ. ცხადია, პასუხისმგებლობის მქონე, ყურადღებიანი, ანგარიშის გამწევი შვილის აღზრდა გსურთ, რომელიც მაშინაც კი სწორად იქცევა, როდესაც სწორად მოქცევა რთულია. ეს არ გულისხმობს მორჩილებას, ეს მშობლის გულისმოსაგებ ქცევას ნიშნავს. თუმცა, იმიტომ, რომ ბავშვი მორჩილია, ყოველთვის ისე არ უნდა მოიქცეს, როგორც უფროსი ეუბნება. თქვენებურად იმიტომ გსურთ მოიქცეს, რომ გენდობათ; იმიტომ რომ ისწავლა: შეუძლებელია ყოველთვის ეთანხმებოდეთ მის სურვილებს, თუმცა, ყოველთვის ანგარიშს უწევთ მის ინტერესებს. გსურთ, თვითდისციპლინის პასუხისმგებლობის მქონე, მზრუნველი შვილი გყავდეთ და, რაც მთავარია, არჩევდეს, ვის ენდოს და როდის მოექცეს სხვისი ზეგავლენის ქვეშ. დამეთანხმებით, ეს ზრდასრულებსაც გვიჭირს.
აუცილებელია, გვახსოვდეს, რომ სიმტკიცის გატეხვით ბავშვი მოწყვლადი ხდება იმ გავლენების მიმართ, რომლებიც ხშირად იქნება თანხმობაში მის საუკეთესო ინტერესებთან. მეტიც, ეს იმ სულიერი შეთანხმების ღალატია, რომელსაც ვდებთ, როგორც მშობლები.
ზემოთ ვახსენეთ, რომ ძლიერი ხასიათის ბავშვები ზღვა ენერგიის, რთული, საინტერესო, მტკიცე ადამიანები არიან. როგორ დავიცვათ მათი საუკეთესო თვისებები და წავახალისოთ მათთან თანამშრომლობა?
გთავაზობთ მშვიდობიანი მშობლობის 12 რჩევას თქვენი მტკიცე ხასიათის მქონე ენერგიული შვილისთვის:
- თქვენი შვილი გამოცდილებით სწავლობს. თუკი რაიმე სერიოზული საფრთხე არ მოელის, უფრო ეფექტური იქნება გამოცდილებით სწავლის ნება მისცეთ, ვიდრე მის კონტროლს ეცადოთ. თქვენ მიერ დაწესებულ საზღვრებს მრავალჯერ შეამოწმებს, რადგან სწორედ ასე სწავლობს. თუკი ეს გეცოდინებათ, გაგიადვილდებათ სიმშვიდე, რაც ურთიერთობებისა და ნერვების დაზოგვაში დაგეხმარებათ.
- ყველაზე მეტად საკუთარი თავის მართვა სურს. ნება მიეცით, აიღოს პასუხისმგებლობა, რაც შეიძლება მეტ ქმედებაზე. ნუ წაუკითხავთ გრძელ და უსარგებლო მონოლოგს კბილების გამოხეხვაზე. უმჯობესია ჰკითხოთ: „კიდევ რა უნდა გააკეთო სკოლაში წასვლამდე?“ პასუხს ჯიუტად ნუ დაელოდებით, მოკლე ჩამონათვალი გაახსენეთ: „ყოველ დილით ვსაუზმობთ, კბილებს ვიხეხავთ, საპირფარეშოში შევდივართ და ჩანთას ვილაგებთ. ვხედავ ჩანთა ჩაგილაგებია. არაჩვეულებრივია! კიდევ რა უნდა გააკეთო წასვლამდე?“
თუკი ბავშვი დამოუკიდებლობასა და საკუთარ თავზე პასუხისმგებლობას გრძნობს, დაპირისპირების მიზეზიც უქრება. არაფერს ვამბობთ იმაზე, რომ ის პატარაობიდანვე სწავლობს პასუხისმგებლობას.
- მიეცით არჩევანი. თუ ბრძანებებს გასცემთ, დიდი ალბათობით, შვილი „აიჯაგრება“. თუკი არჩევანს შესთავაზებთ, საკუთარი ბედის ბატონ–პატრონად იგრძნობს თავს. ცხადია, ისეთი არჩევანი უნდა შესთავაზოთ, რომელიც ცხოვრების ხალისს არ დაგაკარგვინებთ და ძალაუფლების გადაცემის გამო საკუთარ თავზე არ გაგაბრაზებთ. თუკი მაღაზიაში წასვლა განხილვას არ ექვემდებარება, ხოლო მას თამაშის გაგრძელება სურს, კარგი არჩევანი იქნება, თუ ჰკითხავთ: „ახლა გინდა წასვლა, თუ 10 წუთის შემდეგ? კარგი, 10 წუთი და არავითარი წუწუნი! შევთანხმდით… ვიცი, როგორი ძნელია 10 წუთში მორჩე თამაშს, შემიძლია რამით დაგეხმარო?“
- დაუთმეთ საკუთარ სხეულზე ზრუნვის უფლება. „მესმის, ჟაკეტის ჩაცმა არ გინდა… მგონი, დღეს ცივა და მეც მაცვია ჟაკეტი. რა თქმა უნდა, საკუთარ სხეულზე პასუხისმგებელი თავად ხარ და გადარდებს საკუთარი უსაფრთხოება და ჯანმრთელობა, ამიტომ თავად უნდა გადაწყვიტო, ჩაიცვა თუ არა ჟაკეტი. უბრალოდ, ვშიშობ გარეთ რომ გავალთ, შეგცივდება და არ მინდა, მალევე დავბრუნდეთ სახლში. რას იტყვი, ჟაკეტი რომ ჩანთაში ჩავდოთ იმ შემთხვევისთვის, თუ გადაიფიქრებ?“
შვილს პნევმონია არ დაემართება, თუკი თქვენ გამარჯვებულის როლით არ მოიხიბლებით, როცა ის ჟაკეტის ჩაცმას მოგთხოვთ. საკუთარი თავის პატივისცემა და ღირსება არ შეებღალება და აუცილებლად გთხოვთ ჟაკეტს, როგორც კი შესცივდება. მისთვის ძნელია წარმოიდგინოს, როგორ ცივა გარეთ, როცა სახლში ასე თბილა და ჟაკეტი სრულიად ზედმეტ და უსარგებლო ტვირთად ეჩვენება. დარწმუნებულია საკუთარ სიმართლეში – სხეულიც ამას კარნახობს და ბუნებრივია, რომ გეწინააღმდეგებათ. ცხადია, არ გსურთ მისი თავდაჯერებულობის შერყევა, ამიტომ უნდა ასწავლოთ, რომ სულაც არ არის სამარცხვინო, თუკი ახალი ინფორმაციის საფუძველზე გადაწყვეტილებას შეიცვლის.
- რუტინისა და წესების გამოყენებით თავიდან აიცილეთ ძალაუფლებისთვის ბრძოლა. ცხადია, არ ხართ ის უხეირო „მეფე“, რომელიც მხოლოდ ბრძანებებს იძლევა: „წესია, რომ საპირფარეშოში ყოველი ჭამის შემდეგ შევიდეთ“; „განრიგის მიხედვით, შუქს საღამოს 20:00 საათზე ვანთებთ, თუკი იჩქარებ წიგნის წაკითხვას დღის შუქზე მოასწრებ“; „საშინაო დავალებებს ტელევიზორის ყურებამდე ვრჩებით“.
- ნუ ჰკრავთ ხელს „მოწინააღმდეგის ბანაკში“. ნებისმიერი ასაკის ადამიანი ძალადობას ეწინააღმდეგება. თუკი შეუვალი იქნებით, შესაძლოა შვილი ძალიან ადვილად აღმოჩნდეს „მოწინააღმდეგე მხარეს“ მხოლოდ იმიტომ, რომ საკუთარი სიმართლე დაიცვას. მშვენივრად შეგიძლიათ გამოიცნოთ, როდის ილახება საზღვარი და იწყება ძალაუფლებისთვის ბრძოლა. უბრალოდ შეჩერდით, ღრმად ჩაისუნთქეთ და საკუთარ თავს შეახსენეთ, რომ თქვენი ურთიერთობები შვილთან ბრძოლის მოგებას ეწირება.
მშვიდად უთხარით: „კარგი, გადაწყვიტე, როგორც გსურს“. თუკი ის ვერ პოულობს გზას და ვერ წყვეტს, აუხსენით, რა „პორციაზეა“ პასუხისმგებელი ან მოძებნეთ სხვა გზა, რომ ავტონომიის მოთხოვნილება საკუთარი ჯანმრთელობისა და უსაფრთხოების ხარჯზე არ დაიკმაყოფილოს.
- განზე გადექით ძალაუფლებისთვის ბრძოლისას და შვილს ღირსების შენარჩუნების საშუალება მიეცით. არ გჭირდებათ იმის მტკიცება, რომ მართალი ხართ. თქვენ შეგიძლიათ და უნდა დასახოთ გონივრული მოლოდინი და უზრუნველყოთ მისი გამართლება. მაგრამ არანაირ გარემოებებში არ უნდა ეცადოთ შვილის ნებისყოფის გატეხვა ან მისთვის თქვენი შეხედულებების თავს მოხვევა. უნდა გააკეთოს ის, რასაც სთხოვთ, მაგრამ დაუტოვეთ უფლება, ამის შესახებ საკუთარი აზრი და ემოციები ჰქონდეს.
- მოუსმინეთ. ალბათ, გონივრული იქნებოდა, გეფიქრათ, რომ როგორც ზრდასრულმა ეს უკეთ იცით. თუმცა, უნდა გაითვალისწინოთ, რომ თქვენი შვილის მტკიცე ნებისყოფას, ნაწილობრივ, მისივე სიმართლე და მტკიცე ზნეობრივი პრინციპები განაპირობებს. მას საკუთარი შეხედულება აქვს, და ცდილობს დაიცვას ის, რაც მნიშვნელოვნად ეჩვენება. მხოლოდ მშვიდად მოსმენითა და მისი სიტყვების გააზრებით შეძლებთ გაიგოთ, რატომ გეწინააღმდეგებათ.
ეცადეთ მიუკერძოებელი იყოთ და განსჯის ნაცვლად გაუგოთ – „ვიცი, აბაზანაში შესვლა არ გინდა. შეგიძლია მითხრა, რატომ?“ იქნებ მნიშვნელოვანი ინფორმაცია აღმოაჩინოთ, მაგალითად, აბაზანაში მარტო ყოფნის შიში. შესაძლოა, ეს თქვენთვის არა, მაგრამ მისთვის წონიანი მიზეზი იყოს. ამას ვერასოდეს გაიგებთ, თუკი შვილთან ცხარე დაპირისპირებას აირჩევთ და აბაზანაში შესვლას უბრძანებთ.
- დაინახეთ მისი თვალებით. შესაძლოა შვილი ბრაზობს იმის გამო, რომ სუპერმენის მოსასხამის გარეცხვას შეჰპირდით და დაგავიწყდათ. თქვენი აზრით, ის გაჯიუტებულია. მისი აზრით, სამართლიანად არის განაწყენებული – ფარისეველი ხართ, რადგან მას არ პატიობთ პირობის შეუსრულებლობას, თავად კი, ადვილად არღვევთ.
როგორ უნდა გამოძვრეთ სიტუაციიდან? გულწრფელად ებოდიშებით პირობის შეუსრულებლობის გამო, არწმუნებთ, რომ ძალიან ეცდებით სიტყვის შესრულებას და ერთად რეცხავთ მოსასხამს. შეიძლება საკუთარი ტანსაცმლის გარეცხვაც კი ასწავლოთ მომავალში მსგავსი შემთხვევის თავიდან ასაცილებლად და რეცხვის უფლებამოსილების მისთვის გადასაცემად. ისე მოექეცით შვილს, როგორც გსურთ გექცეოდნენ თქვენ.
- ასწავლეთ ურთიერთობებით და არა დასჯით. ბავშვები ვერ სწავლობენ „საომარ ვითარებაში“. როცა ადრენალინი მძლავრობს, სწავლისთვის ადგილი არ რჩება. ბავშვს სურს, საკუთარი ქცევით უფროსი გაახაროს. რაც უფრო ხშირად გაუმართავთ ორთაბრძოლას და დასჯით, მით უფრო შეასუსტებთ მის ამ კეთილშობილურ სურვილს.
თუ განაწყენებულია, დაეხმარეთ, გამოხატოს ტკივილი, შიში ან იმედგაცრუება და დაძლიოს ეს გრძნობები. ისიც მზად იქნება მოგისმინოთ, როცა შეახსენებთ, რომ თქვენს ოჯახში ერთმანეთს თავაზიანად ეპყრობიან. (ცხადია, მაგალითი თქვენ უნდა იყოთ. შვილი ყოველთვის იმას არ გააკეთებს, რასაც ეუბნებით, თუმცა გააკეთებს იმას, რასაც თქვენ აკეთებთ.)
- აჩვენეთ მას პატივისცემა და თანაგანცდა. მტკიცე ხასიათის ბავშვების უმრავლესობა პატივისცემისთვის იბრძვის. თუკი პატივისცემით მოეპყრობით საბრძოლველად მიზეზი აღარ ექნება. ნებისმიერი ჩვენგანის მსგავსად, მათთვისაც მნიშვნელოვანია გრძნობდნენ, რომ უგებენ. მაშინაც კი, თუ ფიქრობთ, რომ მისი მოსაზრება არასწორია, მაგალითად, თუ მას სუპერმენის მოსასხამით სურს ეკლესიაში წასვლა – ნაწილობრივ თანაუგრძნობთ და იმავდროულად საზღვრებს უწესებთ: „ეს მოსასხამი მოგწონს და გინდა სულ გეცვას, არა? მაგრამ, როცა ეკლესიაში მივდივართ, ჩაცმულობითაც გამოვხატავთ პატივისცემას, ამიტომ მოსასხამს იქ ვერ ჩაიცვამ. რას იტყვი, ჩანთით რომ წამოიღო და გზაში ჩაიცვა?“
- ფაქიზი ძაფები. თუკი შვილი ვერ გრძნობს ფაქიზ კავშირებს, ის არც მშობლის მზრუნველობას აღიარებს. ეს განსაკუთრებით მტკიცე ხასიათის ბავშვებს ეხებათ. 21 წლის ასაკში ჩემმა გოგონამ მითხრა, ჩემი მშობელი სხვა რომ ყოფილიყო, შესაძლოა დამნაშავე გავმხდარიყავიო. არა მგონია, მართალი იყოს, თუმცა მისი მშობლობა მარტივი ნამდვილად არ იყო. ის მხოლოდ „ცივილიზებულ“ გავლენას ემორჩილებოდა, რადგან ვუყვარდი და პატივს მცემდა. ვფიქრობ, ურთიერთობა მუდამ ყველაზე ეფექტური გზაა მტკიცე ხასიათის ბავშვზე ზემოქმედებისათვის.
გეჩვენებათ, რომ ეს დამთმობი მშობლის ქცევაა? ასე არ არის. თქვენ აწესებთ საზღვრებს, თუმცა ითვალისწინებთ შვილის შეხედულებას და ამით თქვენს ურთიერთობებს კიდევ უფრო ამყარებთ. უხეშობის მიზეზი უბრალოდ არ არსებობს. დალაი ლამა ამბობს: „იყავი კეთილი, როცა შესაძლებელია. ეს კი ყოველთვის შესაძლებელია“.
წყარო: https://www.ahaparenting.com/parenting-tools/positive-discipline/Parenting-Strong-Willed-Child
„მტკიცე ხასიათი“ ინგლისური strong-willed-ის შესატყვისად ითარგმნა, ძალიან ყურადღებიან კოლეგასთან რუსუდან აფციაურთან შეთანხმებით. ვფიქრობდით, რომ შესაძლებელი იყო რამდენიმე სხვა ვარიანტიც (ძლიერი ნებისყოფის, მტკიცე ნებისყოფის, თავისნათქვამა, თავნება, თავდაჯერებული, პრინციპული), თუმცა, არჩევანი „მტკიცე ხასიათზე“ შევაჩერეთ, იმ მოტივით, რომ უკეთ გამოხატავდა ავტორის სათქმელს.
