ნებისმიერ რელიგიურ დღესასწაულს, გამორჩევით კი, შობას საოცარი ნათელი შემოაქვს ადამიანთა გულებში. ქრისტეს დაბადების სიხარულს თითქოს ვერანაირი ჩრდილი ვერ ადგება, თუმცა ყველამ კარგად იცის, რომ ბეთლემში დაბადებულ ყრმას სიცოცხლის სიხარული და ჯვარცმის ტკივილი თანაბრად ელის. შობის მადლით თვალახელილებს, ნათლის გზით რომ უნდა ევლოთ, ძველებურად აერევათ გზები და ბილიკები, ბრმათა წინამძღოლობით დაბრმავებულნი განწირული შეძახილებით – „ჯვარს აცვი ეგე“ – ისევ ჩამოიბნელებენ სულებს. იქნებ ამიტომაც არის, რომ ხანდახან საშობაო მოთხრობებში სიხარულის ნაცვლად ტანჯვა მოჟონავს, თანაც ისეთი, მთლიანად რომ გაგყინავს და გაგაცამტვერებს. ამჯერად თეოდორ დოსტოევსკის „საშობაო მოთხრობა“ გავიხსენოთ. მწერალი თავიდანვე შეამზადებს მკითხველს რაღაც სასტიკის მოსასმენად, ამიტომ თითქოს ინდობს და აჯერებს, ამბავი გამოვიგონეო, თუმცა მეჩვენება, რომ ეს სადღაც უკვე მოხდა სწორედ შობის წინა დღეს რომელიღაც უზარმაზარ ქალაქსა და საშინელ ყინვაშიო.
მწერალი ხატავს ნესტიან, ცივსა და ბნელ სარდაფში შეფარებულ ავადმყოფ ქალსა და ექვსიოდე წლის ბიჭუნას. მკითხველი ხედავს მოკანკალე ბავშვს, პირიდან თეთრ ორთქლად ნაქცევ გაძნელებულ სუნთქვას, სარდაფის კუთხეში ოთხმოცი წლის მიტოვებული დედაბერს. ყოველივეს უსაშველობის ნიშანი ატყვია. ბიჭუნა ვერ ხვდება, რომ კედელივით ცივი დედა, მის დაძახილს რომ არ უპასუხებს, უკვე მიცვალებულია. ბიჭი სარდაფიდან ამოდის და გაჩახჩახებული ქალაქის სინათლეს შეერევა, მაგრამ ეს სინათლე ცარიელი, უცხო და ცივია. შიმშილი ფართო ქუჩისკენ მიერეკება, მაგრამ მისი გზა არასაითკენ არ მიდის. მოულოდნელად უზარმაზარი მინის წინ აღმოჩნდება, რომლის მიღმა ჭერსმიწვდენილი მორთულ-მოკაზმული ნაძვის ხე ბრჭყვიალებს. სრული კონტრასტია ჩვეული ბნელეთის სამყაროსთან, გაყინულ ფსკერთან, საიდანაც მან ამოყვინთა. ბიჭუნა ხედავს მხიარულ თანატოლებს, რომლებიც მღერიან, ცეკვავენ, ჭამენ და სვამენ. ბიჭს ხელ-ფეხი ეყინება და გარბის, თუმცა აკვარიუმის კედლებივით ყველგან ფანჯრებსა და მინებს აწყდება, საიდანაც ბედნიერი ადამიანები მოჩანან. არავის სჭირდება იგი, ამიტომაც მუჯლუგუნებით იშორებენ, როგორც კეთროვანს. მწერალი ხატავს, როგორ იყუჟება ბიჭუნა ერთ ეზოში შეშის უკან, რათა იმ ბოროტ ადამიანებს დაემალოს, რომლებიც უმიზეზოდ დევნიან. მკითხველი გრძნობს, რომ ბიჭუნა ბეთლემში დაბადებული ქრისტეა, მღვიმიდან სამყაროს შესამეცნებლად გამოსული, მისი გადარჩენა მხოლოდ სიყვარულს შეუძლია, რომელიც არსადააა. სიყვარული, უანგარო და მხსნელი. ჩაძინებულ ბიჭუნას დედის ტკბილი სიმღერა ჩაესმის. შემდეგ კი ვიღაც უცხოს ნაძვის ხესთან მიჰყავს და ბიჭი ბრწყინვალე ადგილას ხვდება, სადაც უამრავი ნაძვის ხე და სათამაშოა. ყველა ბედნიერია, თანატოლები კოცნიან, ეალერსებიან, დედაც აქვეა. დედა, როგორც ღვთისმშობლის მარადიული მფარველობის სიმბოლო, უკვდავი ღიმილით ამშვიდებს და აიმედებს. „ეს ქრისტეს ნაძვის ხეა“, – ეუბნებიან ისინი. „ქრისტეს ამ დღეს ყოველთვის აქვს ნაძვის ხე პატარა ბავშვებისთვის, რომლებსაც თავიანთი ნაძვის ხე არ აქვთ… – და შეიტყო მან, რომ ეს ბიჭუნები და გოგონები მისნაირი ბავშვები იყვნენ, მაგრამ ზოგი ჯერ კიდევ თავის კალათაში გაიყინა, როდესაც პეტერბურგელ ჩინოვნიკებს მიუგდეს კარებთან, სხვები ძიძებს ჩააკვდნენ ხელში, უპატრონო ბავშვთა თავშესაფრებში, ზოგს მესამე კლასის ვაგონებში სიმყრალისგან შეეხუთა სული, და ახლა ყველანი აქ არიან, ანგელოზებივით, ყველანი ქრისტესთან, და ისიც მათ შორისაა, მათკენ იწვდის ხელებს, ლოცავს მათ და მათ ცოდვილ დედებს… ამ ბავშვების დედები კი იქვე დგანან, გვერდით, და ტირიან; ყველა ცნობს თავის ბიჭსა და გოგონას, ისინი კი მათთან მიფრინავენ და კოცნიან, თავიანთი პატარა ხელებით წმენდენ ცრემლებს და ევედრებიან, არ იტირონ, რადგან ისინი აქ ძალზე კარგად გრძნობენ თავს…“.
მკითხველი ხედავს ამ სამოთხეს და ნაღველს სიხარულის წვეთები ერევა, თუმცა მწერალი არ ინდობს მას, კარგად იცის, რომ ის ერთ-ერთი მათგანია, რომელიც მომავალში „გასცემს“ თავის შემწესა და მწყალობელს. თანაც, გასცემს მრავალგზის, თავის გულში აცვამს მას, ვინც მის სახსნელად მოევლინა. მწერალს ეიმედება, იქნებ ამბის ამ დასასრულმა გაალღოს ყინული: „ქვემოთ კი, დილით, მეეზოვეებმა შეშის უკან გაყინული ბიჭუნას გვამი იპოვეს, მოძებნეს დედამისიც… იგი მასზე ადრე მოკვდა; ისინი ცაში უფალთან შეხვდნენ ერთმანეთს“.
მოთხრობა მწერლის მკითხველთან დიალოგით მთავრდება: „და მაინც, რატომ შევთხზე ასეთი ისტორია, რომელიც არ ესადაგება ჩვეულებრივ გონივრულ დღიურს, და თანაც მწერლისას? არადა, ნამდვილ მოვლენებზე ვაპირებდი მოთხრობების შექმნას! მაგრამ სწორედ ისაა საქმე, გამუდმებით მეჩვენება და მეზმანება, რომ მართლა შეიძლებოდა ეს მომხდარიყო, ანუ ის, რაც სარდაფში და შუშის მიღმა მოხდა, ხოლო იქ ქრისტეს ნაძვის ხის შესახებ – არც ვიცი, როგორ გითხრათ, შეიძლებოდა მომხდარიყო თუ არა?“ ამ კითხვას მკითხველმა უნდა უპასუხოს: დიდმაც და პატარამაც. ეს პასუხი განსაზღვრავს იმ არჩევანსაც, გადარჩება თუ არა რომელიმეს გულში ამ შობას კიდევ ერთხელ დაბადებული ცისკრისთვალებიანი ბიჭუნა, თუ კვლავაც გაიწირება ამქვეყნიური ჯოჯოხეთისაგან.
ნიკო ლორთქიფანიძე დაწერს თავის „საშობაო მინიატურებში“: „იქ, სადღაც შორს, ბეთლემში, ცხრამეტი საუკუნის წინათ ცამოჭედილ ღამეს დაიბადა იესო, ძე ქალწულის მარიამისა, მაშვრალთა იმედი და ნუგეში, ტანჯვის შემმსუბუქებელი, სიკვდილითა სიკვდილისა დამთრგუნველი…
აქ კი… დღეს…“.
სევდიანი იქნება ჩვენი შეხმიანებაც: იქ, სადღაც შორს, ბეთლემში, ოცი საუკუნის წინათ… აქ კი… დღეს…
