პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

     ენა , როგორც მედიუმი

ენა რომ კომუნიკაციისა და არის გადმოცემის მთავარი საშუალებაა, ამ ანბანურ ჭეშმარიტებას ყველანი ვეთანხმებით. დაბადებიდან, ენობრივ გარემოში მოხვედრის პირველივე წუთიდან ენობრივი არსებები ვხდებით და ყველაფერი, რაც ჩვენ გარშემოა, ჩვენთან ენის საშუალებით ურთიერთობს. მოვლენებსაც ენის მიერ მოწვდილი პრიზმით ვაკვირდებით და აღვიქვამთ. მოკლედ, ენაში ვცხოვრობთ და ენა ცხოვრობს ჩვენში.

ვაკვირდებით, როგორია ენა, რომლის საშუალებითაც რაღაც აზრის გამოთქმას ვცდილობთ? ინარჩუნებს თუ არა ჩვენი სამეტყველო თუ აკადემიური ენა თავის მთავარ, გაგებინების ფუნქციას?

ენა მედიუმია საზოგადოების წევრებს, სხვადასხვა პროფესიის ადამიანებს შორის, ჰოდა, იმისთვის, რომ მომრიგებლისა და მოკავშირის ფუნქცია სრულად შეითავსოს, ყველა მხრისათვის კარგად გასაგები უნდა იყოს.

რატომ დავიწყე ამაზე საუბარი?

ბოლო დროს ოფიციალურ დოკუმენტებთან, სამთავრობო თუ არასამთავროო ანგარიშებთან, კანონებსა და კოდექსებთან მუშაობა მომიწია და აღმოვაჩინე დოკუმენტების ენა, როგორც ქართული ენის სოციალური თუ სხვა ტიპის დიალექტი.

მივხვდი, ერთ მარტივ და სამწუხარო ჭეშმარიტებას -რომ ვერცერთი ის ადამიანი, ვისი უფლებების დასაცავად თუ ყოფის გასაუმჯობესებლად იგეგმება ეს კვლევები, იბეჭდება ანგარიშები და გაიდლაინები, ვერასდროს გაიგებს რა წერია ამ დოკუმენტებში. შესაბამისად, ვიღებთ ამაოდ დახარჯულ რესურსს – კვლევა, მისი მონაწილეები, ტექსტის დამუშავების სხვადასხვა ეტაპი, ბეჭდვის ხარჯები…

რატომ? მოდი, ჩამოვაყალიბოთ, რა პრობლემებს ვუქმნით ენას და შესაბამისად, საკუთარ თავს?

რატომ არ უნდა წაიკითხოს, ვთქვათ, ადამიანის უფლებების დაცვაზე მომუშავე რომელიმე ორგანიზაციის საინფორმაციო ბუკლეტი რაჭის რომელიმე სოფელში მცხოვრებმა თქვენმა ან ჩემმა ბებიამ? ან სკოლის მოსწავლემ, ან მეცხვარემ, ან მე, ადამიანმა, რომელიც ვფლობ სახელწიფო ენას, მაგრამ არ ვიცი ეს, ანგარიშებისა და კანონების ენა, რომელიც ერთგვარ სოციოლექტად  ჩამოყალიბდა?

მხოლოდ ლექსიკაზე არ ვლაპარაკობ, მენდეთ, ძალიან შორს ვარ იმ პურისტთაგან, რომლებიც თვლიან, რომ ენის გადარჩენა ტერმინოლოგიის და ნეოლოგიზმების თარგმანშია. ენას აქვს უფლება აირჩიოს, რომელი ფორმა მიიღოს ან არ მიიღოს, ზედმეტი, ჭარბი ლექსიკა მოიშოროს, ის დაიტოვოს, რაც მის სტრუქტურასა და ბუნებას უკეთ ესადაგება.

მე უფრო სინტაქსს, ზმნის ფორმების ხელოვნურ წარმოებას, პასიურ კონსტრუქციას, ტავტოლოგიებს, ჩართულებისა და დანართების სიხშირეს ვგულისხმობ, ასევე, ისეთ წინადადებებს, რომლებსაც უბრალოდ „მეტისმეტად შერწყმულ“ და „მეტისმეტად ქვეწყობილ“ წინადადებებს დავარქმევ, ვგულისხმობ, რომ წინადადებასაც უნდა ჰქონდეს სიტყვათა მაქსიმალური რაოდენობა. იქნებ ეს წესებით არ არის დადგენილი, მაგრამ ენის შეგრძნებისა და გემოვნების საკითხია, ძალიან მნიშვნელოვანი!

ვასწავლოთ ოფიციალური ტექსტების წერა ჩვენს მოსწავლეებს დღეს, სანამ სხვა ენის გავლენის ქვეშ ნაკლებად არიან, ვასწავლონ სტილი, ტერმინოლოგიის გამოყენება, აკადემიური ენა, რომელიც სულაც არ არის საჭირო, რთული იყოს, მგონი, პირიქით!

თორემ რა გამოდის?

მე ვარ შშმ პირი, რომლის უფლებების დაცვისთვის და სპეციალური რესურსებით უზრუნველყოფისათვის რომელიღაც ორგანიზაცია უზარმაზარ შრომას დებს, მაგრამ ამ შრომის ნაყოფს მე ვერ მოვიწევ, რადგანაც ენა არ მომცემს ამის საშუალებას.

მე ვარ მშობელი, რომელსაც ძალიან სჭირდება ბავშვებზე ძალადობის თემატიკაზე უფრო მეტის ცოდნა, იმის გააზრება, რომ ბავშვო დამოუკიდებელი  ადამიანია და დაუშვებელია მისით მანიპულირება, მაგრამ მე ამას  ვერ გავიგებ – რადგან სინტაქსის დაუძლევენ გისოსებს ვერ გამოვცდები.

ბოლოს და ბოლოს, მე ბავშვი ვარ, რომელსაც საკუთარი უფლებების გააზრება სურს, მაგრამ ისევ ენობრივი ბარიერი უშლის ხელს, ენა, რომელსაც ფლობს არ არის ის ენა, რომელზეც ეს რესურსებია შექმნილი.

მე ვარ მოქალაქე, რომელსაც ჩემი ქვეყნის კონსტიტუციისა და კანონების კარგად გააზრება უნდა, მაგრამ ისევ ენა არ მიშვებს, ენა მაჩერებს და ენა მაყოვნებს…

ვიფიქროთ ამაზე და დავიმახსოვროთ, გაგებინება და კომუნიკაციის პროცესის წარმართვა  – ენის უმთავრესი ფუნქციაა!

 

 

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი