ნაწილიანი

16 ნოემბერს 10 წელი შესრულდა გოდერძი ჩოხელის გარდაცვალებიდან

ბავშვობაში ჯიუტად ინატრა, რომ დევის ქალს მოიყვანდა ცოლად. ანუ, ჯერ დევს დაეძგერებოდა, ხევ-ხუვებზე მუთაქასავით დააგორებდა, მერე მოკიდებდა იმის ლამაზ და შეშინებულ ცოლს ხელს და თვითონ დაისვამდა სახლში. ძალიან იოცნება ამაზე და ერთხელ დედასაც გაენდო. დედას არ გაკვირვებია, პირიქით, საფეთქელზე მიადო ცერა თითი და მთიელი ქალისთვის იშვიათი რამე ჩაიდინა: თითით მონიშნულზე აკოცა.

ბავშვობაში ხომ ყველას გვაქვს სათამაშოები. სულ ერთია, თოჯინა იქნება ეს თუ ავტომატი, ბურთი თუ ფერადი პირამიდა, თამაშით ყველანი ვთამაშობთ და ამისთვის საგნები გვჭირდება. ის კი, რატომღაც სულ ასე მგონია, რომ თამაშითაც ჩვეულებრივი სათამაშოებით კი არ თამაშობდა, არამედ არაჩვეულებრივებით. ასე მაგალითად: მთები შეეძლო კუბიკებად დაეწყო, ერთმანეთზე აეკოკოლავებინა, ჩამოეშალა, მერე კიდევ და კიდევ… ნათურის გარშემო დაყრილი მკვდარი პეპლებითაც შეეძლო ეთამაშა, მდინარით მატარებლობანა, ღრუბლით _ სახლობანა და ასე! მერე სადმე ტოტზე ყვავი დაიჩხავლებდა, აჰა ზარიც დაირეკაო, ეს იტყოდა და «სკოლაში» წავიდოდა. რამდენი სათამაშო ჰქონდა! ყველაზე, ყველაზე იღბლიანი ბავშვი სამყაროში!..

სამყაროც, დიდი სიტყვა კია, მაგრამ არ შეუშინდა. შიგ ბავშვური გულწრფელობით დააბიჯებდა და ისეთ რამეებს ხედავდა, რაც სხვებს ხანდახან მხოლოდ გვესიზმრება. თამაშით რომ გული მოიჯერა, ამ ყველაფრის წინ ჩამოჯდა და სულ სხვანაირად შეხედა: თავისი იყო. თავისი იყო ეს უზარმაზარი მთები და თვითონ, აკვნის ჩვილივით მათ შორის გამოკრული, ეს ზეცაც თავისი იყო, მუჭისხელა ვარსკვლავები დღე-ღამის მანძილზე წამითაც რომ არ უქრებოდა და, ეს ხალხიც _ ბებრის პირივით ალაგ-ალაგ მოსახლე. თავისი იყო ეს ბალახი და არა მხოლოდ მთელი ქსოვილი მისი მწვანე აბრეშუმისა, არამედ თითოეული ღერიც მასში და ამ ღერზე მღოღავი ჭია-მატლი. ისეთივე თავისი იყო, როგორიცაა, მაგალითად, ადამიანისთვის დედა ან შვილი. და მერე ყველაფერი ცხოვრებაში ამ ნათესაობიდან იწყება…

ეს რომ იგრძნო, რაღაც დიდმა დარდმა გაუღო გული და ჩაუსახლდა. იმის მერე აღარ მოშორებია. რა აღარ უწამლა და უწამლეს, რა სახელი აღარ დაარქვეს და რა დიაგნოზით აღარ იმკითხავეს, მაგრამ არ იყო საშველი.

საშველი აღარ არის ხოლმე, როცა ათასში ერთხელ, ამ უთვალავი წლის და ცოდვა-მადლით სავსე სამყაროში, ვინმე ამ დარდით დასნეულდება…

თუმცა, ჯერ ყველაფერი წინ გვაქვს. ჯერ მისი მთებიდან წამოსვლის და ქალაქური ცხოვრების ამბები ვთქვათ. დედასთან ერთად ცხოვრობდა სოფელში და უჭირდა მისი მიტოვება, მით უმეტეს ზამთარში. იქ ხომ ზამთარი საზღვარივითაა _ კარგახნით გაგმიჯნავს დანარჩენი ქვეყნიერებისგან, ცაც კი ერთი ნაბიჯით სადღაც გადაჩოჩდება. ზიხარ თოვლის მარადისობაში და ადამიანური იერიც კი გეცვლება, ვინმე მითოსურს ან ანდრეზულს ემსგავსები. მით უფრო, ბავშვობაში დევის ქალის ცოლად მოყვანაზე თუ ოცნებობდი და სიკვდილამდე მტკიცედ გჯეროდა, რომ ამით ბოროტებას ამარცხებდი.

მაგრამ რა ექნა, უცნაური ბიჭი იყო და გამორჩეული. ქვეყანა უნდა ენახა, ცხოვრების მდინარეში ყელამდე შესულიყო. მისი ამ რჩეულობის ამბავიც სოფელში ერთი-ორმა საკუთარი თვალით ნახა. ერთხელ ფერდობზე ძიძგილაობდნენ ბიჭები, ხან ერთი მოიგდებდა რომელიმეს და რბილად დასცემდა ნამიან ბალახზე, ხან მეორე. ესეც, წამოაქცია ერთმა და მაშინ იყო, ბალახში პირქვეჩამხობილს ზურგზე, მარცხენა მხართან ცხრაჯერ დაკემსილი პერანგი რომ ჩაერღვა და ვინც იქ იყო, ყველამ იხილა _ მხარზე ხელისგულისტოლა არწივი ეჯდა. მოიხრებოდა თვითონ _ ჩაკეცავდა არწივი ფრთებს, გაიშლებოდა და ისიც. ზუსტად არწივი იყო თუ ძერა, ვინ იტყოდა, მაგრამ რაღაცნაირ მედიდურ იერზე ძერას ვერ აკადრებდი. ამიტომ, ყველამ გაოცებისგან დააღო პირი და იმანაც, ბალახებიდან ოდნავ შემკრთალი თვალებით ამოიხედა, გათქმული საიდუმლოს პატრონი იყო.

მთაში ეგეთებს ნაწილიანებს ეძახიან და ძალიან იშვიათად, თუკი ვინმე ნაწილით დაიბადება, ეს ნიშნავს, რომ ღმერთმა განგებ გამოარჩია და რაღაც დიდი, განუმეორებელი მოხდება მის თავს. ქალაქში ასეთების ნაკლებად სჯერათ და ათასჯერაც რომ გაშიშვლდე, შესაძლოა ათასჯერვე ტატუ ეგონოთ შენი მთებში დაბეჭდილი ნაწილი. ქალაქში რჩეულობაც ძნელი საქმეა და თავის გატანას, სულ მცირე, მგლის ჩამომავლობა მაინც სჭირდება. ამან მგლებისა ყველაფერი ზეპირად იცოდა, მგლის თავში, გონებაში ნაცხოვრებს გავდა, მაგრამ მაინც ცხვარი იყო. უბრალოდ, იღბალი ჰქონდა. ნაწილიანს ღმერთი იფარავდა მგლებშიც და დევებშიც.

ქალაქში პატარა ჩანთით ჩამოვიდა, შუბლზე მოკლედ შეკრეჭილი თმა და გაცრეცილი საყელო ჰქონდა, გაივლიდა და ფოთლის სუნს ტოვებდა. ჯერ ამ თავისი უცნაური გარეგნობით მიიქცია ყურადღება, სოფლებიდან ჩამოსული ახალგაზრდების მეტი რა უნახავს ქალაქის უმაღლეს სასწავლებლებს, მაგრამ ამას ძალიან, ძალიან ჰქონდა ფოთლის და ბალახის სუნი. ისხდნენ გამოცდაზე თეთრთმიანი პროფესორები, შესცქეროდნენ და რაღაც აგონდებოდათ… საუკუნის წინანდელი… განმეორდასავით თითქოს ერთი კადრი: მთიდან პოეტი ჩამოდის.. მერე სასწრაფოდ გაიქნ-გამოიქნიეს თავები და არაფრისმომცემი პარალელები გამოიბერტყეს. ეს კი იჯდა და, გამოცდის ბილეთში მოსულ საკითხს ლექსად წერდა. მართლა ლექსად წერდა. ასევე გადასცა შესრულებული სამუშაოების ამკრეფს და შენობიდან გავიდა. ჩააბარა.

იმ წელს ყველა მასზე ლაპარაკობდა. უფრო სწორედ, მის მიერ გამოცდაზე დაწერილ ლექსზე და პრეცენდენტზე, რომელიც ალბათ მხოლოდ ნაწილიანი ხალხისთვის ხდება: სხვა დროს ვინ ჩაგაბარებინებს ლექსად დაწერილი საგამოცდო საკითხისთვის უმაღლესში! როგორც უცხო რამ მოვლენას, ისე უყურებდენ. ზოგჯერ, როგორც ექსპონატს _ ისეც. ართობდათ მისი შესაშური გულუბრყვილობა, მთაში ნაბადი სიწმინდე. მოსწონდათ მისი უცნაური აზროვნება და იერი _ ცხვარი იყო, მაგრამ წამითაც არაფრის შეშინებია. გარეთა მტერი ვერ აფრთხობდა, იმ მტრის ტვინშიც შეეძლო ხოლმე ცოტახნით ცხოვრება და, მერე რაღაა საშიში, როცა ვინმეს ფიქრი ზეპირად იცი! აი, შიგნით კი, შიგნით ერთი პატარა მტერი ყავდა, მტერიც არ ეთქმოდა, მაგრამ არც მოყვარე იყო, _ ერთხელ რომ დარდმა გულისკარი გაუღო და ჩაუსახლდა, იმაზე ვამბობ. ხანდახან ისე შეაძრწუნებდა, საკუთარი გულის გაგლეჯვა და საკუთარი ტყავიდან გაღწევა ეოცნებებოდა, ამ თავისი ისედაც მჭლე ხორციდან გათავისუფლება, ამ თავისი ადამიანური ფიქრიდან გასვლა. აღარც მეგობრებს შეეძლოთ ასეთ დროს ნუგეში, აღარც წარმატებები ახარებდა, აზრს კარგავდა ყოველივე და ის კი იჯდა თავისივე თავის ტყვეობაში, თვალებზე თეთრი ნისლი ეფარა და ტკივილის გასვლას ელოდა…

თავიდან ამ ტკივილის წამალიც იცოდა _ მთაში მიდიოდა, დედასთან ბრუნდებოდა ხოლმე. იქ ხომ ყველაფერი თავისი იყო და, აბა რაღა მოგკლავს, როცა შინ ხარ, შენიანებში. იქ აიდგა ენა და მერე სულ ამ ენით ლაპარაკობდა. ეს ენა რაღა იყო, კაცმა არ იცის, მაგრამ სიტყვებს ხილული სამოსელი ჰქონდათ. მაგალითად, ჩვენ ხომ ვამბობთ ხოლმე: სიკვდილი მოვიდა. და ვგულისხმობთ, რომ ადამიანი კვდება, ერთი მდგომარეობიდან მეორეში გადადის, ადამიანს ემართება რაღაც, მას ემშვიდობებიან, მას კარგავენ.. ის კი, იტყოდა იგივე ფრაზას და დაინახავდი, რომ ადამიანი კი არაფერ შუაში იყო, არამედ თვითონ სიკვდილი _ ხორცშესხმული, ორთვალა და ერთცხვირპირა, კაცადქცეული სიკვდილი, რომელიც აღმა-დაღმა დაიარება და ვითომ ძალიან უსამართლო, სინამდვილეში მშვენიერ საქმეებს სჩადის… ან, იტყოდა და გაგიცოცხლებდა ყველაზე მივიწყებულ ოცნებასაც _ სადღაც შორს, ყველაზე მიუვალი ზეცის იქით რომ დაგვრჩა ადამიანებს და სახელიც კი დავივიწყეთ მისი. მოგიახლოვებდა, ყვავის ფრთებით მოგიხვეტავდა იმ ზეცის ნაწილებს ცხვირწინ და ყვავებისავე გუნდს გაგაყოლებდა ცაში… არა რომელიმე ლურჯ ფრინველს ან მტრედს ან სულაც არწივს, არამედ ყვავებს, ამ მჩხავანა და ყველასგან ათვალწუნებულ ჩიტებს, რომლებიც რაც უფრო მეტად ადიან ზევით და ზეცას ერწყმიან, მით უფრო ძლიერ უცისფრდებათ ფრთები… ყვავები რომ ოდესმე მტრედებთან ერთად დასხდებიან და მგლები რომ ცხვრებს პირით ბალახს მიუჩოჩებენ, ეს ძველისძველი წინათგრძნობა არ ასვენებდა!

მერე ისევ ქალაქი. სტუდენტობა. წარმატებები. ლამაზი ცოლი და ორი ბოჩოლასთვალება ბიჭი. გარშემო ყველასგან სიყვარული, განსაკუთრებული სიყვარული, რომელიც ხანდახან თრგუნავდა. საკუთარი დარდის ტყვეობას უმძაფრებდა და გასაქცევ გზებს ეძებდა. ჩვენ კი ძალიან გვიყვარს, როცა რაიმეს ყველასთვის გასაგები სახელი ქვია და, ამ გზებსაც უძებნიდნენ სახელებს: ნიჭიერია და პატრონი არა ყავს, აბა სხვა ქვეყანაში ცხოვრობდეს, თავზე შემოევლებოდნენ!.. ჩვენთან შიმშილით კლავენ და სიკვდილის მერე აფასებენ!.. პურის ფულს რომ ამისთანა ხელოვანი კაცი სახლში ვერ მიიტან, სიკვდილს ინატრებ აბა რა იქნება!.. და ასე დაუსრულებლად. ეს არაა სიყვარული. არც ისაა სიყვარული, როცა ამ ნიჭიერ ცხვარს ყელზე თოკს გამოაბამ, მაჯაზე დაიხვევ და «მეე მეე»-ს იმდენჯერ აძახებინებ, რამდენი ხმაც შენი პარტიის საარჩევნო ბიულეტენში გამარჯვებისთვის გჭირდება… მერე რა, რომ ცხვრისთვის იქნებ მართლა კარგი გინდა, შენი ჭკუით ვითომ მგლებისგან იცავ. სამყარო ხანდახან ისეთი გაურკვეველია, ეგრე ადვილად სიკეთეს _ სიკეთეს და ბოროტებას _ ბოროტებას ვერ დაარქმევ.

ფურცელი, კამერა, დრო _ აი რა იყო მისი ზეცა და ბალახი. თავისი სოფელი წინ მთავარსარდლის რუკასავით გაიფინა, გადმოაწყო ეს მთები და ხევები, უტრიალა და უკირკიტა, იკითხა და იფიქრა ისინი და, სულ წიგნებად და ფილმებად აქცია. მთელი ცხოვრება დასჭირდა საამისოდ. სხვა სივრცე არც უძებნია _ იცოდა, მაინც ხელოვნური გამოუვიდოდა, ყალბი, არათავისი. თავი რისთვის აეტკია, ისედაც რა მდიდარი მასალა ჰქონდა! ერთს გაიხედავდა ხოლმე თავისი სახლის სარკმლიდან და დაინახავდა: წინადღით მეზობლის ქელეხში გალეშილი სამი მოთხრობა მოდის! ერთს არეული თვალები აქვს და ვიღაცას ჰაერში ექადნება, მეორე მესამეს შეჰყუდებია და ცოტაცაა და, ღორღიან ბილიკზე კისერს წაიმტვრევს. ან, გულგრილად როგორ ჩაუვლიდა ნამდვილი შემოქმედი ერთად მოქუჩებულ იქაურ შავკაბიან ქალებს, ოდესღაც დაწერილი ტექსტიდან გადმოსულ პერსონაჟებს რომ გავდნენ _ დასრულებული იდეურ-მხატვრული კომპოზიციებით, ერთი ხელის შევლებაღა რომ უნდოდა _ ახალ ტექსტში გადაწერა და მერე ამ ტექსტისთვის სულის შებერვა, მეტი აღარაფერი!

ქალაქში კი გაოცებულნი კითულობდნენ მის ნაწერებს, მის ფილმებს ნახულობდნენ და ესაც უკვირდათ. რაღაც ძალიან დიდი და დაუფარავი სიმართლე ელაპარაკებოდათ იქიდან. ხანდახან ამუნათებდათ, ხანდახან ეფერებოდათ. რაღაც დიდი სიმართლე იყო, მშობლიური და მთქმელის ტყავზე გამოცდილი. თქვენ წარმოიდგინეთ, იმათთვისაც კი მშობლიური, ვისაც ქართულის და საქართველოსი არაფერი გაეგებოდა. მონუსხულები ისდნენ და შესცქეროდნენ სამი-ოთხი კალთა მთის ამბებს და მათში ატეხილი ვნებათაღელვების და საკაცობრიო ოცნებების ისტორიას. აღფრთოვანება პრიზებით და ჯილდოებით სრულდებოდა. ეს იქ, უცხოეთში. სამშობლოში კი უპრიზო სიყვარული იყო. რაღაცნაირი _ მორიდებული, ფრთხილი შეფასება. და არამხოლოდ იმიტომ, რომ შინაურ მღვდელს არა აქვს შენდობა, არამედ იმიტომაც, რომ სულ რაღაც საუკუნის წინ მთელმა ქვეყანამ ბევრი წყალი დაღვარა, ერთი ასეთი რომ ეშვა. იმ ერთს მერე ცალ თვალში ჩაუდგა ერის ნაჭინთი წყალი და სამუდამოდ აუმღვრია, ცალით კი მეცხრე ზეცას მიებჯინა, როგორც სამშობლოთა შორის უსამშობლოესს, და იქ რასაც ხედავდა, იმაზე დაიწყო წერა. ის მამა იყო, ეს კი შვილად გაჩნდა, და სამყაროს კანონიც ისე გადანაწილდა, როგორც ადამიდან მოყოლებული: მამა-შვილს შორის. შვილი ურჩია, სულ გაქცევაზე აქვს თვალები. ესაც _ დაადებდა ხოლმე თავს და გარბოდა. ჯერ, სანამ დედა ყავდა ცოცხალი, დედასთან. მერე კი, დედაც რომ წაუვიდა, პირდაპირ მიაჭრიდა ხოლმე საიქივ-სააქაოს მიჯნას, აუტეხავდა სიკვდილის კარს ბრახუნს, შეღწევას ცდილობდა.

ერთხელაც იმდენი ქნა, ხუთჯერ დანაც კი დაარჭო იმ კარებს შუაგულში, მაგრამ ვერც იმით შეაღო. ვიღაცას მის თავზე _ მის დამბადებელს, პატრონს, მზრუნველს, ძალიან უყვარდა. მერე შვილები გაიზარდნენ და ეს კი ვეღარ გრძნობდა დროს. ის თავისი სატკივარი დარდი შიგნიდან ჭამდა, ძალას აცლიდა. აბა მთები უშველისო მაგას, ის ენატრებაო და, გააქანეს მთებში. არ უშველა. აბა მაშინ ზღვა ვცადოთო _ არც ზღვამ. აბა ხშირ-ხშირი ზიარებაო და, ცოტა მოითქვა სული. მაინც დიდი დასასრულისკენ ცხადლივ მიექანებოდა და თან გზადაგზა სიზმრებს ხედავდა. წინასწარ ესიზმრა მთელი ქვეყნისთვის მომავალში გადასახდენი ამბები. ამან უფრო დაუჩქარა სიკვდილი.

გამოაღებდა მისი ლამაზი ცოლი ფანჯრებს, შემოუშვებდა ოთახში დილისსუნიან ჰაერს, შემოყვებოდა იმ ჰაერს ათასი გამვლელ-გამომვლელის ჩრდილის ნაკუწი, ერთი ტოტი აკაცია და მთაზე ერთი წაფარება ცა. ის კი იწვა ლოგინში ასი წლის მოხუცივით გაფითრებული და დევებზე, ყვავებზე, ნაძვებზე ფიქრობდა. სხვა ენა აღარ ესმოდა. მერე ისიც გაახსენდა, ბავშვობაში რომ დევის ქალის მოტაცება ინატრა და, ერთი წამოდგომა ამ სურვილით წამოდგა. მერე სულაც გაჩერდა და ყველაფერი ღმერთს მიანდო. ღმერთს მინდობილები კი აღარ დადიან, _ ცურავენ. შეიხვევს ლურჯი ტალღა თავის შიგნით, თბილად, საიმედოდ ამოუგებს აქეთ-იქიდან წყლის საბანს და გაიყვანს შუა ზღვაში, ოკეანეში… დაატივტივებს დედამიწის მუცელში და ამქვეყნად ყველა ქარიშხალმაც რომ გადაუაროს, მაინც არ შეეშინდება, რადგან ღვთისთვის ნდობაგამოცხადებულს, მისივე თვალი იფარავს.

ხანდახან ადამიანები ისე კვდებიან, რომ ამ უკიდეგანო შვებას ვერ განიცდიან. ამან კი ბოლოს, კი არ იარა, ცურვით წავიდა წინ. საუკუნეს გადაცილებული მოხუცივით იწვა კუბოში _ წარბებგათეთრებული. მოდიოდნენ და სინანულით იქნევდნენ თავებს. ერთმა ისაც კი თქვა: ჩვენი ბრალია ამისი სიკვდილიო. ისედაც ტვირთიანს თავიანთი სინდისიც აკიდეს და სულ დაამძიმეს ეს ურჩი ცხვარი. ვინ ეხვეწებოდათ, თქვენს თავზე დაიბრალეთ ამისი ცუდადყოფნაო? ან შიმშილს და უპოვარებას დააბრალეთ მისი სევდაო? როგორ საშინლად ვიცით ადამაინებმა უაზრო თანაგრძნობით ერთმანეთის დატყვევება! წამში ავართმევთ ხოლმე თავისუფლებას, გაურკვეველ განცდებში გამოვკეტავთ!.. ნეტა, მთაში რომ დარჩენილიყო და არც არასდროს ჩამოსულიყო ქალაქში, იქ რა მოხდებოდა? უფრო გაუადვილდებოდა? გაუძლებდა?

დასაფლავების დღეს საშინლად წვიმდა და ნისლი იდგა. საფლავი იმ მონასტრის ეზოში გაჭრეს, სადაც ადრე თვითონ და მისმა ცოლმა დაიწერეს ჯვარი. მოგვიანებით საფლავის ქვაც დაადგეს _ თეთრი ცხვარი აქვს ზედაპირზე ამოტვიფრული და ერთ კუთხეში პაწია ღრმული _ შიგ წვიმის მერე წყალი დგება ხოლმე და ჩიტები სულ ზედ ასხედან _ ღრმულიდან წყალს სვამენ. ლამაზმა ქვამ და კარგად მოვლილმა საფლავმა ცოტა დაუმშვიდა სხვებს სინდისი, სიკვდილის მერე მაინც მივხედეთო. ალბათ მის სახელს ეს უცნაური, ნაქენჯნი ტალღა წლების მანძილზე თან გადაჰყვება. სადაც მასზე იტყვიან, ამ განწყობასაც სულ თან მოაყოლებენ და, ვინ იცის, რამდენჯერ წაეჩხვლიტება იმის სულს უკვე აყრილი და მაინც სამუდამოდ მის სახელზე მოჭრილი ამქვეყნიური ბორკილი.

ან კი ჯერ რამდენი დრო უნდა გავიდეს, მის შემოქმედებაზე ფიქრი რომ დაიწმინდოს და დაღვინდეს, მომავლის სივრცეებში დროდადრო გაცოცხლდეს და სხვაც ყველაფერი გარშემო გააცოცხლოს.

ამიტომაცაა ალბათ, ჯერ დინჯად მასზე ვერც დავწერე. უფრო დალაგებულად მინდოდა, ვიფიქრე _ ერთ მოტივს გამოვარჩევ-მეთქი, იმით დავიწყებ, მთის წვერიდან დაშვებული მუჭა გუნდასავით _ იმას დავატრიალებ და გზის ბოლომდე სულ თავისით ჩავა _ უშველებელ თოვლის ზვინად ქცეული…

არ გამოვიდა.  გუნდა აქეთ-იქით ხტოდა და ვინ იცის, კიდევ რამდენი რამე დამრჩა სათქმელი, რამდენი ხელუხლებელი თოვლი _ აუკრეფავი და დაუნახავი.

თქმა არც უნდა, ყველა მიხვდებოდა _ გოდერძი ჩოხელზე ვწერდი.

ჩემს გოდერძი ჩოხელზე.