დღეს თხუთმეტი სექტემბერია, სწავლის პირველი დღე. არც კი ვიცოდი, ჩემს ამდენ ვირტუალურ მეგობარს თუ ჰყავდა შვილი, მით უფრო – პირველკლასელი. დილიდან ჩანთამოკიდებული, ლამაზ კაბებსა თუ კოსტიუმებში გამოწყობილი პატარების ფოტოების მეტი არაფერი მხვდება სოციალურ ქსელში და უკვე მეშინია, რომ მათი მშობლები ასე ფოტო-ფოტო, ნაბიჯ-ნაბიჯ, დაგვაზრდევინებენ თავიანთ შვილებს. პირველი დღის ფოტო, პირველი წამახალისებელი შეფასების ტექსტი, პირველი ზეიმი, პირველი შეყვარებული და ჩვენც ვუყურებთ, ვუყურებთ, ვუყურებთ, იმიტომ, რომ პირადად მე სულ ოთხი-ხუთი ფოტო თუ მაქვს ამ ასაკში გადაღებული, სწავლის პირველი დღისა კი – მხოლოდ ერთი.
თუმცა ხსოვნით რამდენიმე მომენტი მახსოვს. ღონისძიებაზე დაგვიანებით მივედით. გადავჭერი დარბაზი და ორ ბავშვს შორის დავჯექი. თან ტირილი მინდოდა და თან მრცხვენოდა ამდენი ხალხის წინაშე ჩემი ცრემლების. მერე, მახსოვს, მშობლებს სთხოვეს, დროებით დაგვმშვიდობებოდნენ და ჩვენ მეორე სართულისკენ წაგვიყვანეს. კიბეზე ვიღაც მესამე– თუ მეოთხეკლასელი მომყვებოდა გვერდით და მიხსნიდა, რომ შეგვეძლო გვეძმაკაცა და თუ ვინმე რამეს მეტყოდა, ის უეჭველად დამეხმარებოდა. მეთქი, ვიძმაკაცოთ, ძმაო, და ხელი ჩავარტყით. ახლა სახელიც არ მახსოვს მისი.
კერძო სკოლაში ვსწავლობდი, რომელიც იმ დროს ერთ-ერთი საჯარო სკოლის შენობაში იყო განთავსებული და ნათლად ჩანდა, რომ ჩვენ უკეთეს გარემოში ვიყავით: გარემონტებული ოთახები, სასადილო, კლასში – 12-15 მოსწავლე. პირველ, მესამე და მეოთხე სართულებზე კი სხვა სამყარო იყო – როგორც ჩვენ ვუწოდებდით, უფასო. უფასო სკოლა. თუმცა საბოლოოდ ყველა, როგორც იტყვიან, ერთ ქვაბში ვიხარშებოდით. ზამთარში, დიდი სატვირთო მანქანის ხმას რომ გავიგონებდით, ყველამ იცოდა, რომ შეშა მოიტანეს და იწყებოდა ამოტანის და საკლასო ოთახში დაწყობის რიტუალი. რამდენიმე ბავშვს ამოგვქონდა ხუთი-ექვსი კუბმეტრი დაჩეხილი ხე და გვიხაროდა, რომ ამ დროს გაკვეთილი ცდებოდა.
შეშა სველი იყო, ღუმლის ქვეშ და ღუმელზე უნდა დაგეწყო, რომ მალე გამომშრალიყო. ასე ვიზრდებოდით პატარა გეტოში, რომელსაც საქართველო ერქვა. ვუმღეროდით მას სიმღერებს, ვუკითხავდით ლექსებს. ქიმიის გაკვეთილზე არასდროს გვინახავს ლაბორატორია – ყოველთვის დაკეტილი იყო. მხოლოდ ერთხელ გააღეს და იქ ბიოლოგიის მასწავლებლის მიერ შეტანილი ჩონჩხი დავინახეთ, ჩვენი ჩონჩხი, ჩონჩხიკო, რომელსაც მაიკლ სქოულზი ერქვა. ეგ სქოულზი მგონი დიდი კაცი იყო მაშინ თელასში და საინფორმაციო გადაცემებში პრეზიდენტზე ხშირად ახსენებდნენ.
ფანჯრიდან ვუყურებდით, უფროსკლასელები როგორ დაიყოფოდნენ ჯგუფებად, თითქოს ნარკოკარტელების ომი იწყებოდა, და ჯერ დიდხანს საუბრობდნენ ხმამაღლა, მერე კი უმოწყალოდ სცემდნენ ერთმანეთს. რის გამო? არ გვესმოდა, ისინი კი ამაზე არასდროს გვესაუბრებოდნენ. ჩვენ – პატარა ძმებს, უბრალოდ გვარიგებდნენ, რომ ყველაფერი წინ გვქონდა; მთავარი იყო, სწორად გვევლო ჩვენს გზაზე, კაცურად და ჩვენი სიმართლით. „ჩვენი სიმართლე“ კი სინამდვილეში პოკემონების და ფეხბურთელებისსურათებიანი ხელისგულისოდენა ბარათები იყო, რომლებით თამაშიც ყველაზე მეტად გვიყვარდა.
ყველაფერი, რასაც ლიტერატურასა და ისტორიაში გვასწავლიდნენ, პარალელურ სამყაროდ გვეჩვენებოდა: ვაჟკაცობა, მეგობრობა, დიდებული საქართველო, შაჰ-აბასი, ვახტანგ მეფე, თამარის წყარო, თამარის ქუჩა, თამარის ქვა. ჩვენს რეალობაში კი იყვნენ ჯუმბერ პატიაშვილი, ედუარდ შევარდნაძე, ზურაბ ჟვანია, ვანდამი, ჯონ ტრავოლტა, ზვიადი, მერაბ კოსტავა, ელცინი. ესენიც ისე, გაგვეგონა უბრალოდ, თორე ფეხზეც გვეკიდა ყველანი. სულ ერთი-ორი წლის დამთავრებული იყო სამოქალაქო და აფხაზეთის ომები, ვიღაც რაინდები დათარეშობდნენ ყველგან და ხალხს იტაცებდნენ, ძარცვავდნენ, მათი სანჩო პანსები ტელეეკრანებიდან გვმოძღვრავდნენ, როცა დენი გვქონდა, დულსინეა ტობოსელებს სკოლის უკან მეთერთმეტეკლასელი ბიჭები კოცნიდნენ და კაბებს უწევდნენ. ჩვენ კი ვისხედით, ოცდახუთთეთრიან წვენს ვსვამდით და ამ ყველაფერს ვუყურებდით და ერთი სული გვქონდა, როდის გავიზრდებოდით, რომ ჩვენც რაინდები გავმხდარიყავით.
და ახლა, ამდენი წლის მერე, ვუყურებ ხოლმე ბავშვებს, რომლებიც იმავე შენობებისკენ მიაბიჯებენ პატარა კეთილი და ბედნიერი სახეებით, იმავე მასწავლებლებისკენ. მათი შვილები, ვინც ზემოთ მოყოლილ ამბებს მოესწრნენ. შეშის ამოტანა აღარ უწევთ. ინტერნეტიც გვაქვს, ელექტროენერგიაც. აქა–იქ კომპიუტერული კლასებიც გუგუნებენ საბჭოთა ქარხნებივით. მოკლედ, დუღს ცხოვრება. მაგრამ შიგთავსი იგივეა, რაც იყო. თითქოს ისევ ვდგავარ რელიგიის გაკვეთილზე მესამე თუ მეოთხეკლასელი, უფროსი ნათესავების გამონაცვალი ტანსაცმლით, ვუყურებ გარეუბნის უსახურ კორპუსებს, დანგრეულ გზებს, ჯიხურებს, საბჭოთა მანქანებს და რელიგიის მასწავლებლის ფრაზებს ვიმეორებ „მამაო ჩვენოდან“, რომელიც დღემდე გრძელდება, ოღონდ უფრო მტკივნეულად, უფრო რეალისტურად, როგორც მაშინ, როგორც ახლა, როგორც კარლო კაჭარავა წერდა:
„მამავ, მამავ, მომეცი ცოტა ფული და ხეტიალის უნარი
და ნუ დაივიწყებ დასავლეთ საქართველოს წვიმიან სასაფლაოებს.
ჩემს ცას, რომელსაც მთელი ცხოვრება მართმევენ ჩემიანები“.
