პირველი წიგნი, რომელიც მეორეკლასელმა სასკოლო ბიბლიოთეკიდან გამოვიტანე, არკადი და ბორის სტრუგაცკების „მეწამული ღრუბლების ქვეყანა“ იყო. მახსოვს, სიტყვა „მეწამულის“ მნიშვნელობა არ ვიცოდი და შინ მისვლისთანავე ვიკითხე. როგორც ჩანს, წიგნის არჩევისას ჩემი ყურადღება დარჩენილმა ორმა სიტყვამ მიიპყრო – ვინ იცის, რა წარმოვიდგინე მის გადაშლამდე, რა მოლოდინით დავიწყე კითხვა, რამდენიმე გვერდს კი ვერაფრით გავცდი. არ გამოდგა ის საკითხავი, რომელსაც თუნდაც ყველაზე მონდომებული მეორეკლასელი რამეს გაუგებდა.
წაუკითხავად დარჩენილი ეს წიგნი ურსულა ლე გუინის „წყვდიადის მარცხენა ხელმა“ გამახსენა. „ფანტასტიკური ბიბლიოთეკის“ სერიით გამოცემულ წიგნებს ერთი კარგი გოგოსთვის ვყიდულობ ხოლმე და, სიმართლე რომ ვთქვა, ძირითადად იმიტომ ვკითხულობ, მასთან სასაუბრო კიდევ ერთი თემა რომ მქონდეს. ურსულა ლე გუინის რომანი სწორედ იმის შესახებაა, რაც ყველაზე მეტად აინტერესებთ ბავშვობასა და დიდობას შორის მოქცეულ, ყოველდღიური ამოცანების სირთულით შეწუხებულ, სამყაროს მთავარი გამოცანის წინაშე აღმოჩენილ გოგოებს. როგორც ვიცი, ბიჭებსაც.
სქესი. ერთიც და მეორეც. საკუთარ სხეულზე დაკვირვება. საკუთარი სხეულის შესწავლის მცდელობები. სად იწყება და სად მთავრდება. რა იწყება და რა მთავრდება. ის, რითაც მეორე ადამიანისგან განსხვავდები. ის, რითაც სხვებს ჰგავხარ და სხვების ნაკვალევს მიჰყვები – დიდ ნაფეხურებში პატარა ფეხებს ადგამ, დაკვირვებით, დაძაბული გამომეტყველებით.
სქესის საკითხი მტანჯველი საკითხია. ამიტომაც არის ურსულა ლე გუინის წიგნის მთავარი გმირის გვარი „აი“ – ტკივილის გამომხატველი წამოძახილი. ის ერთადერთი დედამიწელია, რომელსაც წიგნის გვერდებზე ვხვდებით – შორეულ პლანეტაზე მეტად მნიშვნელოვანი მისიით წარგზავნილი, ამ პლანეტის მკვიდრთა აზრით, მუდმივად აღგზნებული, სქესობრივი კავშირისთვის მზადმყოფი, ანუ გარყვნილი. „ვიღაცამ „უცხოპლანეტელზე“ ჩამოაგდო სიტყვა და როცა სახელი ვიკითხე, ადამიანის ყელიდან ამოჭრილი ტკივილის გამომხატველი შეძახილი გავიგე. ახლა სძინავს. მკლავები უცახცახებს – კუნთების დაღლის ბრალია. ჩვენ გარშემო მთელი სამყარო – ყინული და ქვა, ფერფლი და თოვლი, ცეცხლი და წყვდიადი – თრთის, იგრიხება და ბუტბუტებს. წუთის წინ გარეთ გავიხედე. წყვდიადის თავზე დამხობილ ღრუბლებში ვულკანი მკრთალი წითელი ყვავილივით ელვარებდა“, – წერს დღიურში ესტრავენი, წიგნის ყველაზე მომხიბვლელი გმირი, ამ ყინულის, ფერფლისა და წყვდიადის შვილი.
მეშვიდე თავში, რომელსაც „სქესობრივი საკითხი“ ეწოდება, შთამბეჭდავად არის მოთხრობილი შორეული პლანეტის მკვიდრთა ფიზიოლოგიურ თავისებურებებზეც და ამ თავისებურებებით განსაზღვრულ სოციალურ კავშირებზეც. მთავარი განმასხვავებელი ნიშანი მათსა და დედამიწელებს შორის ისაა, რომ იქაურები ანდროგინული არსებები არიან, სქესობრივი ციკლის უმეტეს ნაწილს სომერის ფაზაში ატარებენ – სქესობრივად არააქტიურები. კემერის, ანუ ურთიერთლტოლვის ფაზა რამდენიმე დღეს გრძელდება. სწორედ ამ დროს ხდება სქესის განსაზღვრა – კემერში მყოფი, პარტნიორის გავლენით, ან ქალად იქცევა, ან კაცად. ამ ფაზის დასრულების შემდეგ კი ის ისევ სრულყოფილ ანდროგინად გვევლინება. „მათი საზოგადოებრივი წყობილება, მრეწველობა, სოფლის მეურნეობა და ვაჭრობა, მათი დასახლებების სიდიდე, მათი თქმულებებისა და ამბების შინაარსი – ყველაფერი სომერ-კემერის ციკლს არის მორგებული. თვეში ერთხელ ყველა ისვენებს; კემერში მყოფს, ვინც უნდა იყოს იგი, არავინ აიძულებს და ავალდებულებს რამის კეთებას […] ვნებების ყოველთვიურ ტანჯვასა თუ ზეიმს ყველა გზას უთმობს“.
რადგანაც პლანეტა გეთენზე ნებისმიერი არსება შეიძლება ქალი და დედა გახდეს, იქ არ არსებობს ის განსხვავება, რაც სხვა პლანეტებზე ქალებისა და კაცების ყოველდღიურ რუტინასა თუ სოციალურ როლებს შორისაა. უფლება-მოვალეობებს თანაბრად ინაწილებენ, თანასწორობის იდეალიც მეტ-ნაკლებად მიღწეულია. რაც უფრო წარმოუდგენელ სივრცეებს სწვდება მწერლის წარმოსახვა, მით უფრო საგრძნობი ხდება მისი ირონია. წიგნიც, აღწერილი დრამატული მოვლენების მიუხედავად, სულ უფრო სახალისო საკითხავად იქცევა.
მოზარდობის ხანაში, როცა მეტისმეტად ბევრს ფიქრობ სქესთან დაკავშირებულ ყველა წვრილმანზე, მუდმივად რაღაცის ამოხსნასა თუ განსაზღვრას ცდილობ, ურსულა ლე გუინის „წყვდიადის მარცხენა ხელი“ მართლაც საჩუქარია – გამოწვდილ ხელში ჩადებული ფილოსოფიური სათამაშო. ავტორი სააზროვნო ამოცანებს გთავაზობს და იქვე გახსენებს, როგორი დამღუპველი შეიძლება იყოს ზედმეტი სერიოზულობა: „გაითვალისწინეთ: შვილს მამასთან ან დედასთან ფსიქო-სექსუალური კავშირი არ აქვს. ზამთარზე ოიდიპოსის მითი არ არსებობს“.
ცხოვრება ოიდიპოსის მითის გარეშე. ცხოვრება მტანჯველი სექსუალობისა და მუდმივი ურთიერთლტოლვის გარეშე. შეიძლება ითქვას, რომ შორეულ პლანეტაზე თითქმის სამოთხეა – წყვდიადში გაწოლილი ღრუბლების ქვეყანა.
ზამთარი პლანეტა გეთენის მეორე სახელია.
