რადგან ზაფხულია და რაც იმას ნიშნავს, რომ მოსწავლეებს მეტი თავისუფალი დრო ექნებათ, მოდით ერთად გავიხსენოთ და ვისაუბროთ იმ წიგნებზე, რომლებიც შემდეგ მაღალშემოსავლიან და საინტერესო ფილმებად იქცნენ.
კინოადაპტაცია ეს არის წერილობით ნაშრომის გარდასახვა კინოდ – მთლიანად ან ნაწილობრივ. კინოადაპტაციის გავრცელებული ფორმაა მხატვრული ფილმის ბაზისად ნოველის გამოყენება. ასევე, შესაძლებელია სხვა სახის ნაშრომის კინოდ გარდასახვაც, თუნდაც დოკუმენტური მასალის, მათ შორის ჟურნალისტური ნამუშევრის, ავტობიოგრაფიულ ნაწარმოების, წიგნების, პიესების, ისტორიულ წყაროების და სხვა. კინემატოგრაფიის დასაბამიდან ასეთი მრავალფეროვანი რესურსებისაგან კინოადაპტაციის შექმნა მიღებული პრაქტიკა იყო. 1994 წლიდან დღემდე კი ყველაზე შემოსავლიანი ფილმების 58% კინოადაპტაციას წარმოადგენს.
ნოველები ხშირად ადაპტირდება ფილმად. უმეტესწილად, ეს ადაპტაციები ძირითადად კომერციულ მიმართულებას იძენს (ბესტსელერების ადაპტაცია) ან ნაკლებად ცნობილ ავტორს უწევს პოპულარიზაციას. ლიტერატურული ადაპტაცია ეს არის ლიტერატურული წყაროს (ნოველა, მოთხრობა თუ პოემა) გარდაქმნა სხვა ჟანრში, როგორიცაა ფილმი, სპექტაკლი და ვიდეოთამაშიც კი.
ლიტერატურის კინოადაპტაცია კინოინდუსტრიის დასაბამიდან მოდის. ყველაზე ადრეულ მაგალითად შეიძლება დასახელდეს ჟორჟ მელიესი, რომელიც ბევრი კინოტექნიკის პიონერიც არის. 1899 წელს მან შექმნა შექსპირის პირველი კინოადაპტაცია – „კონკია’’ და „მეფე ჯონი”.
1900 წელს არტურ კონან დოილის დეტექტივის მიხედვით მარვინის შერლოკ ჰოლმსი გამოდის, რომელიც პირველ დეტექტიურ ფილმადაა აღიარებული.
ჟორჟ მელიესის „მთვარეზე მოგზაურობა” დაფუძნებულია იმ დროის ყველაზე პოპულარულ ორ ნოველაზე – ჟიულ ვერნის „დედამიწიდან მთვარემდე” და უელსის „პირველი ადამიანები მთვარეზე”.
პირველ კინოადაპტაციებს შორისაა 1903 წელს გამოსული „ალისა საოცრებათა ქვეყანაში” .
პირველი სრულმეტრაჟიანი კინო, რომელიც ჰოლივუდში გადაიღეს, იყო „ინდოელი კაცი” – რომელიც 1914 წელს გამოვიდა. ის პირველი იყო იმ სამი კინოვერსიიდან, რომლებიც ედვინ მილტონ როიალის პიესაზეა დაფუძნებული.
ყველაზე ცნობილი ადრეული კონადაპტაციებიდან შეიძლება დასახელდეს ერიხ ვონ სტოემის „სიხარბე”. რეჟისორმა ფილმში ნოველის ყველა მნიშვნელოვანი ასპექტი და დეტალი ასახა.
ერთ-ერთი ნაწარმოები კი, რომლის ადაპტირებაც ყველაზე ხშირად გვხვდება, ესაა ჩარლზ დიკენსის „საშობაო ისტორია”. ამ ნაწარმოების დაახლოებით 20-მდე კინოეკრანიზაცია არსებობს.
წარმატებულ კინოეკრანიზაციათა შორის პოპულარობით სარგებლობს სტენლი კუბრიკის „მექანიკური ფორთოხალიც“. რომლის შემოსავალიც იმ დროისთვის საკმაოდ სოლიდურ – 26.6 მილიონ დოლარს შეადგენდა.
XX საუკუნის 60-იან წლებში დასავლური სამყარო ახალგაზრდულმა პროტესტმა მოიცვა. ისინი იმდროინდელი დასავლური საზოგადოებისათვის ჩვეულ მომხმარებლურ ცხოვრების წესსა და გაბატონებულ კულტურას უპირისპირდებოდნენ. პროტესტს უცხადებდნენ საზოგადოების მიერ დაწესებულ ზნეობრივ ნორმებს. ტოვებდნენ ოჯახებს, ზურგს აქცევდნენ ფუფუნებასა და სიმდიდრეს. სჯეროდათ, რომ ეს ყველაფერი ძალმომრეობის გზით იყო დაგროვილი. თუმცა ამბოხებულთა დიდი ნაწილი მალევე დაუბრუნდა ცხოვრების მიღებულ წესს და თავად გახდა იმ ტრადიციების გამგრძელებელი, რომლის მიმართაც პროტესტს გამოხატავდნენ.
სწორედ იმ დროს, როდესაც სამყარო ახალი იდეების გარშემო ერთიანდებოდა, წიგნის მაღაზიებში ენტონი ბერჯესის „მექანიკური ფორთოხალი” გამოჩნდა. წიგნი იმ ადამიანებზეა, რომლებიც საზოგადოების მიღმა აღმოჩნდნენ. ეს არის ამბავი მელომან სადისტზე, რომლის გამოსწორებაც სახელმწიფომ ასევე სადისტური ექპერიმენტით განიზრახა.
სტენლი კუბრიკის 1971 წელს გადაღებულმა ეკრანიზაციამ კიდევ უფრო გაამწვავა და ხელშესახები გახადა ის პრობლემა, რომელიც ნაწარმოებშია ნაჩვენები. აქ სახელმწიფოსთან ერთად ადამიანზე ძალადობს საზოგადოებაც. რა უფრო საშიშ ფორმას იღებს – თავის ნებაზე მიშვებული მოძალადე თუ კონტროლის მექანიზმად ქცეული სახელმწიფო? ამ კითხვას ცალსახა პასუხი დღესაც არ აქვს.
ხელოვნება გამოხატავს ადამიანურ იმპულსებს, მას შეუძლია ადამიანი დაახლოვოს რეალობას ან დააშოროს მას. ალექსი ეფექტურად მანიპულირებს მუსიკით. მეცხრე სიმფონია მისთვის სიხარულის ოდად მხოლოდ იმიტომ ჟღერს, რომ ძალადობრივი თავგადასავლების ჰიმნად იქცეს.
1963 წელს The New York Times- მა სტატია გამოაქვეყნა – „საუკუნის წიგნი – ენტონი ბერჯესის „მექანიკური ფორთოხალი”, სადაც ავტორი წერდა: „მთელი რომანი კი იმის შეგონებაა, რომ კეთილი ნებით არჩეული ბოროტება უნდა გვიჯობდეს თავსმოხვეულ სიქველესა და სათნოებას. აქ უნებურად ასეთი კითხვა გვებადება: გარდა საკუთარი არჩევნისა, საზოგადოების გულგრილობაც ხომ არ განაპირობებს ამ ყმაწვილის სისასტიკეს? საბედნიეროდ, მისტერ ბერჯესი ჩრდილს არ აყენებს ამ შესანიშნავ ნაწარმოებს და თავს არიდებს ასეთ ბანალურ კითხვაზე მზამზარეულ პასუხს. ის უბრალოდ გვიყვება „დამშოკავ” ამბებს, რომელიც ინდივიდის სოციალურ გადახრასა და ამავე ინდივიდის კეთილ ნებაზე კოლექტიური ოპერაციის ჩატარების პროცესს ასახავს. სხვათა შორის, მისი მიზანი, ცოტა არ იყოს, თავის თავს უსწრებს რომანის მეორე ნახევარში: იმის ნაცვლად, რომ ირონია აქ აღწერილი სიტუაციებიდან ამოიზარდოს, პირიქით ხდება – მწერალი თავად ამ ეპიზოდებს სარკაზმში ახვევს, რითაც აბლაგვებს სამართებელივით მჭრელ პროზას. იმის დამატებაღა დაგვრჩენია, რომ „მექანიკური ფორთოხალი” არის ბოროტებისა და ძალადობის ჰიპერბოლა, უმოწყალობის დემონსტრაცია, სატირა ცალკეულ თუ კოლექტიურ ანომალიაზე”.
პიროვნული თავისუფლებისა და ძალადობის ვნებისკენ მიდრეკილება დღესაც აქტუალურია. ამ თემამ 1960-70-იან წლებში კიდევ უფრო მკაცრად გაიჟღერა. მკითხველიც და მაყურებელიც სრული სიცხადით შეიგრძნობს იმ სისასტიკეს და ფატალურ შედეგებს, რომლებიც ტოტალიტარიზმს მოჰყვება.
ცვლილებები ეკრანიზაციაში საკმაოდ ბევრი იყო, თუნდაც ყველაზე მარტივი -ფილმში ალექსს შინაურ ცხოველად გველი ჰყავს, წიგნში კი – საერთოდ არაფერი.
გოგონა, რომელსაც ბილიბოის ბანდა აუპატიურებს, ათი წლის არის.
მოგვიანებით კი ალექსს სახლში მიჰყავს და აუპატიურებს ორ ათი წლის გოგონას – მარტის და სონიეტას, მუსიკალურ მაღაზიაში შეხვედრის შემდგომ. გაუპატიურებამდე ალექსი გოგონებისთვის ნაყინს და საჭმელს ყიდულობს.
ალექსი სცემს მოხუც მამაკაცს, რომელსაც ბიბლიოთეკის წიგნები მიაქვს, კაცი შემდგომში მას ცნობს და ბიბლიოთეკაში სხვა ასაკოვან ადამიანებთან ერთად ესხმის თავს. ქალი კატას სახლიდან გაქცევის მცდელობისას ალექსს აჩერებს დიმი, რომელიც თავს ესხმის და უტოვებს მას პოლიციას. დიმი იყენებს თავის ჯაჭვს, რომელიც სახეში ჩაარტყა ალექსს.
ექსპერიმენტის შემდეგ ალექსი ყველა ტიპის მუსიკის მიმართ უარყოფითადაა განწყობილი. ფილმში კი მას მხოლოდ ბეთჰოვენის მეცხრე სიმფონია აღიზიანებს.
ასევე ცვლილებები შეეხო წიგნში გაუპატიურებულ გოგონებს, რომლებიც ფილმში თინეიჯერები არიან, ისინი თვისი ნებით მიჰყვებიან ალექსს სახლში.
თავის დროზე ალექსის ბანდის მიერ ნაცემ მისტერ ალექსანდერს შეუძლია სიარული, როცა ალექსს სახლში იღებს, ცხოვრობს მარტო და საკუთარ თავს თავად უვლის. ფილმის მიხედვით კი ალექსის ბანდის თავდასხმის შემდეგ ალექსანდრე ეტლზეა მიჯაჭვული და ჰყავს მომვლელი.
რაც შეეხება ლუდოვიკოს ექსპერიმენტს, დოქტორი ბროდსკის გუნდი ექსპერიმენტს, წესით, გამჭვირვალე სარკის უკნიდან უნდა უყურებდნენ. წიგნში მათ კომფორტული სავარძლები აირჩიეს თეატრის უკანა რიგებში.
ფილმში არ მოხვდა ეპიზოდი, როდესაც ალექსი და მისი ბანდა ძარცვავს მაღაზიას, შემდეგ კი ალიბისთვის მთელი ღამე კაფეში სვამენ.
მოგვიანებით, როდესაც ალექსს მეორე მკვლელობას აბრალებენ, ის კლავს ციხის პატიმარს, რომელიც არც სხვა პატიმრებს მოსწონთ. მკვლელობაში მონაწილეობას იღებს ყველა, თუმცა შემსრულებელი ალექსია და ამიტომ ყველა მას ადებს ხელს.
კუბრიკმა სხვა პატიმრები სიუჟეტიდან გააქრო.
მიუხედავად ამ ცვლილებებისა, ფილმად ქცეული ეს წიგნი დღემდე ითვლება კარგი ეკრანიზაციის კლასიკურ მაგალითად.
კინოეკრანიზაციაზე საუბრისას განხილვის თემა ყოველთვის არის დამთხვევები, ანუ რამდენად სწორად გადმოაქვს რეჟისორს წიგნში ასახული მოვლენები; მიჰყვება ის წიგნის სიუჟეტს, თუ საკუთარ ფანტაზიას აძლევს გასაქანს.
