ადამიანთა საზოგადოების ისტორია ეკოლოგიური კრიზისების დაძლევის ისტორიაა

1. კლასი -VII კლასი.
2. საგანი – გეოგრაფია, ისტორია.
3. სასწავლო მიზნები – მოსწავლემ უნდა შეძლოს ახსნას გარემოსდაცვითი ღონისძიებების აუცილებლობა; ბუნებრივი პირობების გავლენა დასახლების ტიპებზე, საზოგადოების ტრადიციებსა და მეურნეობის განვითარებაზე და დააკავშიროს ერთმანეთთან ინფორმაციის სხვადასხვა წყაროდან მიღებული ცოდნა და გააკეთოს დასკვნა, ადამიანთა საზოგადოების ისტორიისა და ეკოლოგიური კრიზისების დაძლევის ისტორიის ურთიერთმიმართებაზე (ისტ. VII. 10;  ისტ.VII.5 ).
4. კავშირი ეროვნულ სასწავლო გეგმასთან – გეო.VII.10. მოსწავლეს შეუძლია ახსნას გარემოსდაცვითი ღონისძიებების აუცილებლობა; ისტ.VII.5. მოსწავლეს შეუძლია ახსნას, თუ რა გავლენას ახდენს ბუნებრივი პირობები დასახლების ტიპებზე, საზოგადოების ტრადიციებსა და მეურნეობის განვითარებაზე;
5. გაკვეთილის ტიპი – ინტეგრირებული;
6. 7. ლექსიკონი: გლობალური დათბობა — დედამიწის ატმოსფეროს მიწისპირა ფენისა და მსოფლიო ოკეანის საშუალო წლიური ტემპერატურის სწრაფი ზრდის პროცესი; გენეზისი(ბერძნ.genesis) –  აღნიშნავს წარმოშობას, გაჩენას და შემდგომი განვითარების პროცესს.
7. საჭირო საგანმანათლებლო რესურსების ჩამონათვალი:
8. ნარატივი – ისტორია, VII კლ., შპს „ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა“, თბ., 2012; მასწავლებლის ინტერაქტიური მინილექცია; გეოგრაფია, VII კლ., მაია ბლიაძე, გია ჭანტურია, „ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა“, თბ. 2012
9. დაფა; მარკერი;
10. 3. მულტიმედია რესურსები:

ა) „გლობალური კლიმატცვლილება“, მ. რატიანი, https://mastsavlebeli.ge/?p=1349;

ბ) მაია ბლიაძე, „ვინ გადაიხდის ეკონომიკის განვითარებისა და გარემოს დაბინძურებისთვის?”  https://www.mastsavlebeli.ge/?action=page&p_id=7&npid=4&id=669

გ) ვიდეოფილმი:   ,,გლობალური დათბობა“ https://video.nationalgeographic.com/video/101-videos/global-warming-101

4. 4. სლაიდები: „გლობალური კლიმატცვლილება“, „კიოტოს ოქმი“;
5. 9. გაკვეთილის დროში  გაწერილი  მიმდინარეობა:

აქტივობა N1  (6 წთ)  – მასწავლებელი  მიმართავს მოსწავლეებს კითხვებით. მოსწავლეები გამოცდილებიდან და წინარე ცოდნიდან გამომდინარე გასცემენ პასუხებს, მიღებული პასუხები აისახება სქემაზე (სქემა 1):

სლაიდი 1- „გლობალური კლიმატცვლილება“

სქემა 1.

აქტივობა N2 (5 წთ) –მასწავლებელი აწვდის მოსწავლეებს ინფორმაციას გლობალურ დათბობაზე, კლიმატცვლილების შედეგებზე და სათბურის ეფექტზე (სლაიდი 1- „გლობალური კლიმატცვლილება“):

სლაიდი 1- „გლობალური კლიმატცვლილება“

სლაიდი. 1

მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს: ა) ნახონ ვიდეოფილმი, ბ) უპასუხონ შეკითხვებს  და  შეავსონ სქემა 2:

ა) ვიდეოფილმი – „გლობალური დათბობა“

ბ) სქემა 2:

პრობლემის გამოკვეთა: უნდა დაიძლიოს ეკოლოგიური კრიზისები, როგორც  საფრთხე  ადამიანის საზოგადოების ისტორიისათვის!

აქტივობა N3 (8 წთ) –ისტორიის მასწავლებლის შეკითხვა  მოსწავლეებს:

აქტივობა N4 (8 წთ) – ისტორიის მასწავლებლის ინტერაქტიური მინილექცია. მინილექციის მოსმენის  პარალელურად   მოსწავლეები პასუხობენ მასწავლებლის მიერ დასმულ  შეკითხვებს:

 „ადამიანის, ბუნებისა და  ცივილიზაციის ურთიერთობა – ეს მარადიული პრობლემების თემაა. ამ პრობლემების მასშტაბურობაზე, მის გლობალურ ხასიათზე აქ უკვე ვისაუბრეთ, ყურადღებას გავამახვილებ ეკოლოგიური პრობლემების, ეკოლოგიური კრიზისების ლოკალურ ხასიათზე და მის შედეგებზე:  მიუხედავად ხანგრძლივი ევოლუციისა, 35-50 ათასი წლის წინ ადამიანი მივიდა რესურსების – საკვების – კრიზისთან, როგორც შემგროვებლობის, ისე ნადირობის თვალსაზრისით. კრიზისული სიტუაციის დაძლევა მოხერხდა სტიქიური ბიოტექნიკის გამოყენებით – ადამიანმა გააუმჯობესა  სანადირო იარაღი, გამოიგონა მშვილდ-ისარი, მოქსოვა ბადე, გააკეთა სეგმენტური იარაღი და ა.შ.  შედარებით დაიხვეწა იარაღი 10-50 ათასი წლის წინ, მაგრამ ამ დროს შემცირდა თავად სანადირო ობიექტები –  ის დიდი ძუძუმწოვრები, რომლებიც გამყინვარებას გადაურჩნენ – რამაც ისევ  გამოიწვია რესურსების კრიზისი.

ისტორიის მასწავლებელი აგრძელებს ინტერაქტიურ მინილექციას:  მაგრამ შეგახსენებთ, რომ მოცემული ეტაპიც დასრულდა კრიზისით – პრიმიტიული მიწათმოქმედების კრიზისით, მიწის, ნიადაგის, სარწყავი სისტემების დაცემით, მოშლით, რამაც სტიმული მისცა რთული სარწყავი მიწათმოქმედების განვითარებას,  ამას კი ორგანიზებული შრომა დაჭირდა. შესაბამისად, ადამიანთა  საზოგადოებაც გადავიდა სახელმწიფოდ ორგანიზების ფორმაზე.

ისტორიის მასწავლებელი აგრძელებს ინტერაქტიურ მინილექციას:   დაახლ. 2500 წლის წინ რკინის იარაღის მასობრივად გამოყენებამ გამოიწვია საწარმოო ძალების გაზრდა, მაგრამ ადამიანთა რაოდენობის ზრდამ დროთა განმავლობაში გაზარდა მოთხოვნილება მცენარეულ საფარზე, სამშენებლო მასალაზე, მივიღეთ ტყის ფართობების და მცენარეული რესურსების სიმცირე. შედეგად კი –  ლოკალური ეკოლოგიური კრიზისები და თანმდევი სავალალო ადამიანური ისტორიები: მაგალითად, მაიას ცივილიზაციის ისტორიაში მიწის  ხელოვნურად „გადაწვამ“  და ამ გზით სათესი ფართობების გაზრდამ თავად მიწების გამოფიტვა გამოიწვია, რამაც დაასუსტა მაიას ცივილიზაცია და მისი განადგურების მიზეზი გახდა; ლიბანის მიწები გამოუყენებელი გახდა ლიბანის კედრის გაჩეხვის გამო, რადგან მიწები ზედმეტად „გამოშრა“და  გამოიფიტა. ასევე, მაგალითად, ძველ საბერძნეთსა და მესოპოტამიაში ჯოგების სიმრავლემ მდიდარი საძოვრები პრაქტიკულად გააუდაბურა, გათელა და შეამცირა ნათესების ფართობები, ისრაელში გვალვის გამო მოსავალი არ მოდიოდა, ინდოეთში ადიდებული მდინარეების შეკავება შეუძლებელი აღმოჩნდა.

ისტორიის მასწავლებელი აგრძელებს ინტერაქტიურ მინილექციას:  ამ პროცესებს სხვა გაგრძელებაც ჰქონდა – ლოკალურმა კრიზისებმა და ადამიანთა გამოკვების პრობლემამ გამოიწვია  ე.წ. ხალხთა დიდი გადასახლება IV-VII სს-ში, არაბული  და მონღოლური ტომების ამოძრავება შუა საუკუნეებში, საფუძველი ჩაუყარა დიდ გეოგრაფიულ აღმოჩენებს და სხვ. მრავალი. მაგრამ ეკოლოგიური კრიზისებიდან თავის დაღწევა ილუზია აღმოჩნდა და  დაახლ.  350  – 150 წლის წინ მივიღეთ კიდევ ერთი რევოლუცია –  სამრეწველო რევოლუცია. ადამიანი გადავიდა შედარებით ხელსაყრელ ენერგო-სათბობებზე, რამაც გაზარდა პროდუქციის რაოდენობა, მაგრამ მივიღეთ უკუპროცესი – გამონაბოლქვი, ნარჩენი პროდუქტების რაოდენობა და მისი უარყოფითი გავლენა ბიოსფეროზე. 30-60 წლის წინ სამეცნიერო-ტექნიკური პროგრესის წყალობით გაჩნდა ნაკლებნარჩენიანი ტექნოლოგიები და  ეკონომიური რესურსები. თითქოს მდგომარეობა ნაკლებად საგანგაშო იყო, მაგრამ ძალიან მოკლე დროში, თითქმის ერთდროულად, ისევ დადგა ორი ეკოლოგიური პრობლემა:

• გლობალური დათბობა
• და ეკოლოგიური მგომარეობის გაუარესება.

ამ ფაქტმა კიდევ ერთხელ დაგვანახა ბუნების გამოყენების, ბუნებათსარგებლობის როლი ცივილიზაციის ისტორიაში, რომ ამ მოვლენასთან დაკავშირებულია ცივილიზაციის  განვითარების პერიოდები, რომ ბუნებრივი პირობები უდიდეს გავლენას ახდენენ და გარკვეულწილად განაპირობებენ კიდეც ადამიანთა საზოგადოების განვითარებას, რომ ეკოლოგიური კრიზისების ისტორია  ადამიანთა საზოგადოების ისტორიაა; მაგრამ ახლა ჩვენი ამოცანაა ვიპოვოთ გამოსავალი ეკოლოგიური კრიზისიდან, რომლის მოგვარების გარეშე თავად ადამიანთა საზოგადოებას არ ექნება მომავალი.

აქტივობა  N6  (3 წთ) – გეოგრაფიის მასწავლებელი აწვდის ინფორმაციას გარემოს ცვლილებების მარეგულირებელ საერთაშორისო შეთანხმებაზე (სლაიდი 2 –„კიოტოს ოქმი“):

სლაიდი 2 – „კიოტოს ოქმი“

სლაიდი 2.

აქტივობა N7 (10 წთ) – მასწავლებელი მიმართავს მოსწავლეებს იმუშაონ წყვილებში და ინფორმაციების შეჯამების, გააზრების საფუძველზე გამოხატონ თავიანთი დამოკიდებულება აღნიშნული საკითხისადმი, თუ რა უნდა გაკეთდეს იმისათვის,  რომ  ეკოლოგიური კრიზისების ისტორია არ დარჩეს უბრალოდ ბუნების ისტორიად და კვლავაც გაგრძელდეს  ეკოლოგიური კრიზისებიდან თავის დაღწევის ისტორიით, ანუ ადამიანის  საზოგადოების ისტორიით. მიღებული პასუხებით ივსება  ფლირჩატი:

• შევცვალოთ ნათურები  ენერგოდამზოგავით;
• დავზოგოთ წყალი;
• ზედმეტი ელექტრონული  მოწყობილობები  გამოვრთოთ;
• სამგზავროდ  გამოვიყენოთ  საზოგადოებრივი  ტრანსპორტი;
• მანქანის ნაცვლად  გამოვიყენოთ  ველოსიპედი;
• ხალხის ინფორმირება  გლობალური  დათბობის  შესახებ;
• დავზოგოთ  ენერგია;
• ვიზრუნოთ გარემოზე, მასზეა დამოკიდებული კაცობრიობის მომავალი.

აქტივობა N 8 (3 წთ)  – შეფასება და საშინაო დავალების  მიცემა: „ჩამოწერეთ,  თქვენს საცხოვრებელ გარემოში რა სახის ეკოლოგიურ პრობლემები არსებობს.  შეიძლება თუ არა მათი გადაწყვეტა ადგილზე? რა გამოსავალი არსებობს ამისთვის?

აქტივობა N9 (3 წთ)  შეფასების ინსტრუმენტები და  კრიტერიუმები (2 წთ):

განმსაზღვრელი:

ან –  განმავითარებელი – მასწავლებლის ზეპირი კომენტარი:

გაკვეთილის რეფლექსია: …გაკვეთილი მოსწავლეებისათვის იყო საინტერესო, ხალისით ასრულებდნენ ყველა დავალებას. გაკვეთილი თავისი შინაარსით, სტრუქტურით აკმაყოფილებდა პრობლემაზე ორიენტირებული სამოდელო გაკვეთილის შეფასების კომპონენტებს. მოსწავლეებმა  ამ ტიპის გაკვეთილების ინტენსიურად  ჩატარების სურვილი გამოთქვეს.