საშვიდნოემბრო არდადეგები გვქონდა. წვიმდა, ქართლის ველებს შეჩვეული ქარი ქროდა და ძველ დივანზე „გულივერის მოგზაურობასთან“ განმარტოებას არაფერი მერჩია, მაგრამ ერთ შორეულ ნათესავთან გამგზავნეს. ის ნათესავი ბებიაჩემს ორ თავ კომბოსტოს შეჰპირებოდა. დაბალმა, შავკაბიანმა, ჩემი მაშინდელი შეფასებით, ასი წლის ქალმა სამ დიდრონ კომბოსტოზე მკლავები შემომახვევინა, ორი ასეთივე თავი კი მათ ზემოდან დაადო.
ატალახებულ გზაზე მოვდიოდი. ფეხი მიცურავდა. ხელები დამეღალა. ცოტაც და შინ მისატანს გზისპირას დავყრიდი. გული მომდიოდა ბებიაჩემზე, წიგნის კითხვას რომ მომწყვიტა და იმ შავკაბიან ქალზეც, გულუხვობის საზღვარი რომ ვერ გაეგო.
სწორედ ამ დროს დავინახე ძაგოევების სტუმარი. ველოსიპედზე იჯდა და გეზი ჩემკენ აეღო. ვიცოდი, ვინც იყო, მაგრამ მისალმებას არ ვაპირებდი – თვითონ ხომ არ მიცნობდა. თან ტალახში ამოსვრილი ჩექმები მეცვა. თან ცირკის მასხარასავით მოვათრევდი ამ ვეება კომბოსტოებს.
მოახლოებულმა სვლა შეანელა და რაღაც მკითხა რუსულად.
არ შემიხედავს. გზა ხმის ამოუღებლად გავაგრძელე.
ველოსიპედი შეაჩერა და მითხრა, დაგეხმარებიო.
გმადლობ, არ მინდა-მეთქი.
არ მომეშვა, მომეცი ეგ კომბოსტოები – მე წამოვიღებო. ნაბიჯს ავუჩქარე. ხმას რომ აღარ გავცემ, თავს დამანებებს-მეთქი.
ლამაზი ბიჭი იყო – ჩემზე ერთი-ორი წლით უფროსი იქნებოდა. ველოსიპედიც ახალი და ლამაზი ჩანდა.
ძაგოევების გარდა, კიდევ რამდენიმე ოსური ოჯახი ცხოვრობდა სოფელში. შერეული ოჯახებიც იყო. ძირითადად, ქალები მოჰყავდათ ოსური სოფლებიდან და მერე თავს იწონებდნენ მათი გამომცხვარი მთვარესავით ხაბიზგინებით. მაილევების ბავშვებიც მახსოვს – ახლა დიდი კაცები იქნებიან. ცხინვალი ახლოს იყო – გორში თუ ლამაზ საკაბეს ვერ იშოვიდნენ, ქალები იქაურ მაღაზიებში გარბოდნენ. გორში თუ რომელიმე წამლის დეფიციტი გაჩნდებოდა, ოსებსაც და ქართველებსაც ცხინვალის აფთიაქები ეიმედებოდათ.
ისიც მახსოვს, ოსებზე რომ ქილიკობდნენ – წითელი ტანსაცმელი და ფეხსაცმელი უყვართ და „შენი ჭირიმე“-ს ნაცვლად „სენი წირიმე“-ს ამბობენო. მიბაძვისას ხმას იწვრილებდნენ და ნახატი ფილმების თაგვებივით აწრიპინდებოდნენ ხოლმე.
სამაგიეროდ, ყველას მოსწონდა ოსური ცეკვა – სასკოლო ცეკვის წრე არ იყო, „სიმდი“ არ დაედგათ.
მე „ნართების“ კითხვა მომწონდა, და მამაჩემის მოყოლილი ამბები იმ წლებზე, როცა უმცროსი ლეიტენანტი იყო და ცხინვალში გამომძიებლად მუშაობდა.
მიუხედავად ყველაფრისა, იმ ბიჭს – ძაგოევების ნათესავს – სახელი არ ვუთხარი. წვიმაში ნელა მომყვებოდა და მთხოვდა, ორ კომბოსტოს მაინც წამოვიღებო.
ხმას არ ვცემდი. თავისი სახელი და გვარი მითხრა, მაგრამ ვერ დავიმახსოვრე.
მერე ის მოხდა, რის გარდაუვლობასაც უკვე შეგუებული ვიყავი: წავიქეცი. გაშლილი ხელებით დავეცი ტალახიან გზაზე. წამომაყენა, შორიახლო გაბნეული კომბოსტოს თავები წამოკრიფა და თავის ქურთუკში გამოკრა, ქურთუკი კი ველოსიპედზე დაამაგრა. მერე ცალი ხელი სახელურს მოჰკიდა და ნელი ნაბიჯით, უხმოდ გამომყვა. სახლს რომ მივუახლოვდით, სახელი კიდევ ერთხელ მკითხა. მხოლოდ მადლობა გადავუხადე.
ბებიაჩემს ტალახში ამოსვრილი ჩემი ხელებისა და ტანსაცმლის დანახვისას ფერი დაეკარგა.
აღარ მახსოვს, „გულივერის მოგზაურობის“ კითხვა გავაგრძელე თუ არა. ალბათ ძალიან მრცხვენოდა. ალბათ ყველაფერს დავთმობდი, ოღონდ კი ეს დამარცხება სამუდამოდ დამვიწყებოდა.
მეორე დღეს, საშვიდნოემბრო ზეიმზე წასასვლელად გამზადებული, სუფთად ჩაცმული და თმადავარცხნილი, იმ ბიჭს ისევ გადავეყარე. ველოსიპედით ჩამიქროლა და სიცილით მომაძახა:
– კაპუსტა!
ბოლომდე დამსახურებული სახელი იყო.
არდადეგები ისე არ ჩაივლიდა, ეს ხმა და ეს სიტყვა არ მომესმინა. მთელ სოფელს უვლიდა თავისი ველოსიპედით. გულიანი სიცილი იცოდა და ყოველთვის მზად იყო სოფლელებისთვის ხელის შესაშველებლად, ძირს გაბნეულის წამოსაკრეფად, ვინმე ჩემნაირის გასამხნევებლად და დასახმარებლად.
დიდი ხნის წინ დავიწყებული ეს ბიჭი – ძაგოევების ნათესავი სამხრეთ ოსეთიდან – ერთმა შემთხვევამ გამახსენა. ცოტა ხნის წინ ოს სტუმრებს ველოდებოდით და ჩემს მშობლებს ვკითხე, 90-იანებში, ყველაზე მძიმე დროსაც კი, როცა გორში, წმინდაწყლის დასახლებაში, ოსები ბინებს ყიდდნენ და სამუდამოდ მიდიოდნენ, აქ, სოფელში, ხომ არაფერი დამუქრებიათ, ხომ უშიშრად ცხოვრობდნენ-მეთქი. თურმე ვცდებოდი. ძალიან ვცდებოდი. მიპასუხეს, ოსური ოჯახების სოფლიდან გასახლებაზე ლაპარაკი დაიწყეს, ავიწროებდნენ, აშინებდნენ, სულ საფრთხის მოლოდინში იყვნენო. უბრალოდ, ქვეყანაში ვითარება სწრაფად შეიცვალა და ვერ მოასწრესო.
ძაგოევებზე ვეღარაფერი ვკითხე. შემეშინდა.
