ვიზუალური წყაროს ანალიზი

ეს სტრატეგია  ვიზუალური წყაროს ანალიზისთვის და მოსწავლეებში დაკვირვების, ინტერპრეტაციისა და კრიტიკული აზროვნების უნარ-ჩვევების გასავითარებლად გამოიყენება.

პროცედურა:

პირველი ეტაპი:

დაკვირვებით დაათვალიერეთ სურათი და ყურადღებით დააკვირდით ამ სურათზე მოცემულ ფორმებს, ფერებს, სურათის სტრუქტურას, ადამიანებისა და ობიექტების განლაგებას და სხვა.

მეორე ეტაპი:

აღწერეთ და ჩაიწერეთ, თუ რას ხედავთ სურათზე (რა არის გამოსახული სურათზე), ოღონდ საკუთარი ინტერპრეტაციის გარეშე.

ჩანაწერი შეიძლება ასე დაიწყოს:

მე ვხედავ ……

მესამე ეტაპი:

სანამ დაიწყებდეთ   სურათზე მსჯელობას ,რა შეკითხვები დაგიგროვდათ და რომელ მათგანზე პასუხის გაცემას თვლით აუცილებლად?

ჩანაწერი შეიძლება ასე დაიწყოს:

მინდა ვიცოდე …..

ვინ?

რა?

როგორ?

სად?

როდის?

რატომ?

მეოთხე ეტაპი:

იმსჯელეთ  ორ თანაკლასელთან ერთად, რათა პასუხი გასცეთ თქვენ მიერ დასმულ შეკითხვებს

მეხუთე ეტაპი:

ისტორიული კონტექსტისა და კონკრეტული ვიზუალური წყაროს მიხედვით, განსაზღვრეთ, თუ რა უნდოდა  ეთქვა ავტორს და ვისზე იყო გათვლილი ეს წყარო (ვის მოიაზრებდა ავტორი წყაროს აუდიტორიად)

შეიძლება ასე დაიწყოთ:

ჩემი აზრით, ავტორს უნდოდა ეთქვა ………

მე ვფიქრობ, რომ ამ წყაროს აუდიტორია იყო ……….

ეს სტრატეგია შეიძლება გამოვიყენოთ:

ფერწერული ტილოს, ფოტოს, პოლიტიკური კარიკატურის, სააგიტაციო პლაკატის, ვიდეოკლიპის და სხვა ვიზუალური წყაროს ანალიზისას

ანბანური გონებრივი იერიში

გონებრივი იერიში ერთ-ერთი საინტერესო სასწავლო სტრატეგიაა, რომელიც გამოიყენება სწავლების პროცესში. ამ სტრატეგიის დანიშნულებაა დაეხმაროს მოსწავლეს საკუთარი იდეები გადაიტანოს ფურცელზე. ამავე დროს, გონებრივი იერიში იდეების გენერირებისკენაა მიმართული. ეს იდეები ანბანის ნებისმიერი ასო-ბგერისგან შეიძლება იწყებოდეს. ამიტომ, ჩვენ მიერ შემოთავაზებული „ანბანური გონებრივი იერიში“ გულისხმობს იდეების დალაგებას ანბანის მიხედვით. ამ სტრატეგიის განხორციელება შეიძლება როგორც ინდივიდუალურად, წყვილებში, მცირე და დიდ ჯგუფებში,  ასევე მთელ კლასთან.

პირველი ეტაპი:

შეარჩიეთ ტექსტი ან თემა, რომლის მიხედვითაც გინდათ მოსწავლეებმა გონებრივი იერიში განახორციელონ. უმჯობესია ისეთი თემების შერჩევა, რომლებმაც მნიშვნელოვანი როლი ითამაშეს საზოგადოების განვითარებაში ან ხანგრძლივ ისტორიულ პერიოდს მოიცავენ. მაგ., მეორე მსოფლიო ომი, აღორძინება, რეფორმაცია, ინდუსტრიალიზაცია, საქართველოს გაერთიანება, საქართველოს გაქრისტიანება და სხვა. გონებრივი იერიში შესაძლებელია ასევე გამოვიყენოთ რომელიმე ფილმის, წიგნის, მასობრივი საინფორმაციო საშუალებების ანალიზისას.

მეორე ეტაპი:

ანბანური გონებივი იერიში შეიძლება გამოვიყენოთ სხვადასხვა სასწავლო ამოცანის გადასაწყვეტად:

მასწავლებელი ამ სტრატეგიას მიმართავს მაშინ, როდესაც სურს:

• წინასწარ დაადგინოს, თუ რა იცის აუდიტორიამ განსახილველი თემის შესახებ. ამ შემთხვევაში ანბანური გონებრივი იერიში გავარჯიშებისა და მოთელვის ხასიათს ატარებს.
• მოსწავლეებმა ხელახლა განიხილონ უკვე შესწავლილი ტექსტი ან თემა. განსაკუთრებით, ტესტირების ან თხზულების დაწერის წინ. ამ შემთხვევაში აქტივობა გამოიყენება განვლილი თემის გამეორებისას.
• მოსწავლეებში ნანახი ფილმის ან წაკითხული ტექსტის ირგვლივ დისკუსიის სტიმულირება.
• გაიგოს, თუ რა ცოდნა და უნარები შეიძინეს მოსწავლეებმა შესწავლილი თემიდან.

მესამე ეტაპი:

მასწავლებელი სთხოვს მოსწავლეებს, ჩამოწერონ ანბანი ფურცლის მარცხენა ქვედა კუთხეში.

მეოთხე ეტაპი:

ანბანური გონებრივი იერიშის განხორციელება –  თითოეული აზრი ჩამოწერონ  ანბანის რიგის მიხედვით.

ანბანური გონებრივი იერიში სხვადასხვა სახის შეიძლება იყოს, რაც დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა მიზანს ისახავს მასწავლებელი. ამიტომ საჭიროა გავითვალისწინოთ ზოგიერთი რამ:

• ორგანიზება – მუშაობენ მოსწავლეები ინდივიდუალურად, წყვილებში, მცირე და დიდ ჯგუფებში თუ მთელი კლასი?
• დრო – ეს სტრატეგია კარგად მუშაობს მაშინ, თუ მოსწავლეებს დავალების შესრულებისთვის ფიქსირებულ დროს გამოვუყოფთ. მთელ კლასთან ან ჯგუფურად მუშაობისას საკმარისია 4-5 წუთი, ხოლო ინდივიდუალური მუშაობისთვის დრო მეტი უნდა იყოს. (დროის ლიმიტი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად მომზადებულნი არიან მოსწავლეები და რა სირთულის თემას ან ტექსტს განიხილავენ ისინი).
• ანბანური გონებრივი იერიშის მომზადებისას საჭიროა მოსწავლეებმა დაიცვან სიჩუმე და მხოლოდ განხილვის დროს გამართონ დისკუსია.
• დაკვირვება – მოსწავლეთა შეფასებისას მასწავლებელი უნდა დააკვირდეს: ვინ რამდენი აზრის ჩამოყალიბება მოახერხა და რამდენად შემოქმედებითი და ადეკვატური იყო ეს აზრები.

მეხუთე ეტაპი:

ანბანური გონებრივი იერიშის შედეგები შესანიშნავ მასალას იძლევა როგორც მოსწავლეთა სადისკუსიოდ (თუ მათთან ერთად განვიხილავთ ამ სტრატეგიის შედეგებს), ასევე მათი შესაძლებლობების გასაანალიზებლად. ამ შემთხვევაში შესაძლებელია მასწავლებელმა შემდეგი კითხვები დასვას: რომელი საკითხები ჩაინიშნეს მოსწავლეებმა? რა დასკვნები გამოიტანეს? რა გამორჩათ?

სხვა ვარიანტები:

• შეჯიბრება – მასწავლებელს შეუძლია მოაწყოს შეჯიბრება ჯგუფებს შორის, თუ ვინ უფრო მეტ ფრაზას (ანბანის მიხედვით) ჩამოწერს გარკვეული დროის განმავლობაში.
• ანბანის მხოლოდ ნაწილი – მასწავლებელს შეუძლია ანბანის მხოლოდ ნაწილის მიხედვით ჩამოაწერინოს მოსწავლეებს ფრაზები. მას შეუძლია ანბანი სამ ან ოთხ ნაწილად დაყოს და თითოეულ ჯგუფს დაუნაწილოს.
• ზეპირი გონებრივი იერიში – მასწავლებელს შეუძლია მოსწავლეებს ანბანური რიგის მიხედვით მოსთხოვოს შესაბამისი ფრაზების დასახელება. პირველმა მოსწავლემ ასო- ბგერა „ა“ – თი უნდა დაიწყოს წინადადება, მეორე მოსწავლემ – „ბ“-თი და ა.შ.

„დიდი ფურცელი“

ეს სადისკუსიო სტარტეგია ეხმარება მოსწავლეებს ღრმად შეისწავლონ ისტორიული თემა ან მოვლენა. „დიდი ფურცელი“ განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მათთვის, ვინც ნაკლებად მონაწილეობს სიტყვიერ დისკუსიებში და გაკვეთილებზე ნაკლებად აქტიურობს.

წერისა და სიჩუმის გამოყენებით, ეს სტრატეგია საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს მშვიდად და ღრმად ჩაწვდნენ განსახილველ მოვლენას.  წერილობითი „საუბრის“ მეშვეობით, მოსწავლეებს საშუალება ეძლევათ ყურადღებით გაეცნონ  თანაკლასელთა მოსაზრებებს. ამრიგად, ეს მეთოდი ქმნის ვიზუალურ დოკუმენტს მოსწავლეთა აზრებისა და  შეკითხვებისა, რომლებიც შესაძლებელია მომავალშიც იქნას გამოყენებული. სტატეგიას „დიდი ფურცელი“ შეუძლია ჩართოს სასწავლო პროცესში ის მოსწავლეები, რომლებიც სავარაუდოდ არ მიიღებენ მონაწილეობას ვერბალურ დისკუსიაში. ამ მეთოდის რამდენჯერმე გამოყენების შემდეგ, მოსწავლეთა თვითდაჯერებულობა, სწავლის მოტივაცია და სასწავლო უნარები აშკარად პროგრესს განიცდის.

პირველი ეტაპი:

მასწავლებელმა უნდა შეარჩიოს იმგვარი განსახილველი მასალა, რომელიც მოსწავლეთათვის საინტერესო იქნება. ამ მასალაში იგულისხმება შეკითხვები, ციტატები, ისტორიული დოკუმენტები, ამონარიდები რომანებიდან, ლექსები ან სხვადასხვა სახის მატერიალური ძეგლები (ფერწერული ტილოები, ფოტოები, ქანდაკებები, ბარელიეფები, არქიტექტურის ნიმუშები და სხვა). მოსწავლეთა ჯგუფებს სადისკუსიოდ ერთი და იგივე მასალას ვუნაწილებთ, თუმცა, უმრავლეს შემთხვევაში, შესაძლებელია განსხვავებული მასალა დავურიგოთ, რომლებიც ერთ ისტორიულ თემას განეკუთვნებიან.  სტრატეგია ყველაზე კარგად მუშაობს მაშინ, თუ მოსწავლეები წყვილებში ან ტრიადებში არიან განაწილებულნი. მასწავლებელი უნდა დარწმუნდეს, რომ ყველა მოსწავლეს აქვს კალმისტარი ან მარკერი, რაც დაკვირვებასა და წერილობით კომუნიკაციას ბევრად აადვილებს. ამასთანავე, ყოველ ჯგუფს უნდა ჰქონდეს საკუთარი დიდი ფურცელი (უმჯობესია ფლიფჩარტის ფურცელი), რომელზეც დაეტევა როგორც წერილობითი „საუბარი“, ასევე სხვადასხვა სახის კომენტარები. ფურცლის შუაში იწერება განსახილველი მასალა (თუ ამონაბეჭდია, შესაძლებელია უბრალოდ დავაწებოთ ან მოვათავსოთ), რომლის ირგვლივაც უნდა გაიმართოს წერილობითი დისკუსია.

მეორე ეტაპი:

მასწავლებელმა  წინასწარ უნდა გააფრთხილოს კლასი, რომ ეს აქტივობა წარიმართება  სიჩუმეში, კომუნიკაცია მოსწავლეებს შორის წარიმართება წერილობითი ფორმით. მათ შეუძლიათ აქტივობის დამთავრების შემდეგ გარკვეული დროის განმავლობაში (მასწავლებლის მიერ მითითებულ დროში)  ისაუბრონ.  სამუშაო პროცესის დაწყების წინ, მასწავლებელმა კიდევ ერთხელ უნდა გაუმეორეს მოსწავლეებს ინსტრუქციები და დაუსვას შეკითხვა: „ხომ არ აქვს ვინმეს დამატებითი კითხვა?“,  რათა აქტივობის განხორცილებისას აღარ გაჩნდეს შეკითხვები და არ დაირღვეს სიჩუმე.

მესამე ეტაპი:

ყოველ ჯგუფს ურიგდება ერთი დიდი ფურცელი, ხოლო თითოეულ მოსწავლეს კალამი ან მარკერი. ჯგუფები კითხულობენ ტექსტს (ან უყურებენ გამოსახულებას) ჩუმად. მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები გაეცნობიან ტექსტს, ისინი სვამენ შეკითხვებს და ურთავენ კომენტარებს განსახილველ ტექსტს (ტექსტის ირგვლივ), რომლებსაც დიდ ფურცელზე ათავსებენ.  წერილობითი „საუბარი“ უნდა დაიწყოს ტექსტის ირგვლივ, თუმცა, თუ ჩათვლიან საჭიროდ,  შესაძლებელია მოსწავლეებმა დროებით გადაუხვიონ  თემას. თუ ჯგუფის ერთი მოსწავლე წერს შეკითხვას, მეორე წევრს შეუძლია პასუხი გასცეს ამ შეკითხვას. მოსწავლეებს ასევე შეუძლიათ ჯგუფის რომელიმე წევრის შეკითხვას ხაზებით დაუკავშირონ მათი კომენტარები. დიდ ფურცელზე გააკეთონ სხვადასხვა სახის ჩანაწერები, რომელიც თემას ეხება და სხვა. ეს აქტივობა 15 წუთზე ნაკლები არ უნდა გაგრძელდეს.

მეოთხე ეტაპი:

საკუთარ დიდ ფურცელზე მუშაობის შემდეგ, მოსწავლე ტოვებს თავის ჯგუფს და გადადის სხვა ჯგუფში. ის აკვირდება მათ ნამუშევარს და ტოვებს შეკითხვებს, კომენტარებს და ჩანაწერებს ამ ჯგუფის დიდ ფურცელზე. ამით მოსწავლე ეხმარება მეორე  ჯგუფს პრობლემის უკეთ დანახვაში. ასე შეუძლიათ მოსწავლეებს „მოიარონ“ სხვადასხვა ჯგუფები. ამ შემთხვევაშიც მასწავლებელს წინასწარ უნდა ჰქონდეს განსაზღვრული მეოთხე ეტაპის ხანგრძლივობა, თემის სირთულისა და მოსწავლეთა შესაძლებლობებიდან გამომდინარე.

მეხუთე ეტაპი:  

სიჩუმე ირღვევა. მოსწავლეები უბრუნდებიან საკუთარ დიდ ფურცლებს და  ყურადღებით ეცნობიან სხვა ჯგუფის წევრთა კომენტარებს, შეკითხვებსა და ჩანაწერებს. იწყება დისკუსია. ახლა ისინი არიან თავისუფლები და შეუძლიათ ხმამაღლა გამოთქვან მოსაზრებები როგორც საკუთარი ტექსტის (გამოსახულების) , ასევე სხვა ჯგუფების ნამუშევრების, მათ მიერ მიცემული კომენტარებისა და სხვების მიერ დიდ ფურცელზე გაკეთებული  ჩანაწერების თაობაზე.  ამის შემდეგ, მასწავლებელს შეუძლია გამოარჩიოს ის შეკითხვები და კომენტარები, რომლებიც მისი აზრით ორიგინალური და საინტერესოა და დაუსვას მათ ავტორებს შეკითხვები.

მეექვსე ეტაპი:

დასასრულ,  შემაჯამებელი საუბარი იწყება მთელ კლასთან. ეს საუბარი შეიძლება დაიწყოს მარტივი შეკითხვით: რა ისწავლეთ მუშაობის პროცესში? ამგვარი გასაუბრება საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს უფრო ღრმად ჩაწვდნენ განსახილველი წყაროს იდეებსა და არსს, კარგად გაიაზრონ დიდ ფურცლებზე გამოთქმული მოსაზრებები.  შესაძლებელია საუბარი შეეხოს ამ სტრატეგიის დადებით და უარყოფით მხარეებსაც, კერძოდ, რამდენად რთულია ან კომფორტულია ჩუმი (წერილობითი) დიალოგი.

სხვა ვარიანტები:

• შესაძლებელია ამგვარი სტრატეგია თაბახის ფურცელზეც განვახორციელოთ. ამისთვის საჭიროა ფურცლის ცენტრში განსახილველი ფრაზის, შეკითხვის ან ციტატის დაწერა. ხშირად მასწავლებლები ამგვარ 4 ან 5 ფრაზას წერენ თითოეულ ფურცელზე (ეს ფრაზები ერთ თემას ან მოვლენას უნდა გამოხტავდნენ) და ამ ფურცლებს ჯგუფებს ურიგებენ. ჯგუფში ერთი მოსწავლე იწყებს ამ ფრაზის კომენტირებას, შემდეგ გადააწვდის მარცხნივ ან მარჯვნივ ჯგუფის სხვა წევრს. ასე გრძელდება მანამ, სანამ  ფურცელი არ შემოივლის მთელ ჯგუფს.

• შესაძლებელია თითოულ ფუცელზე რამდენიმე ფრაზა ჩამოიწეროს და ყველა ჯგუფს ერთი და იგივე შინაარსის ფრაზა, შეკითხვა ან ციტატა დაურიგდეთ. ამგვარი აქტივობის შემთხვევაში, სამუშაოს დასრულების შემდეგ ჯგუფები უცვლიან ერთმანეთს საკუთარ ნამუშევრებს. ასე ტრიალებს ფურცლები ჯგუფებს შორის იქამდე, სანამ ყველა ჯგუფი არ გაეცნობა სხვათა ნამუშევრებს. ამის შემდეგ იმართება დისკუსია.