პარასკევი, მარტი 29, 2024
29 მარტი, პარასკევი, 2024

მუსიკალური სმენა – სუნთქვა (მეორე ნაწილი)

სუნთქვა ხემია, რომელიც სახმო იოგების სიმებზე დაცურავს.

 

სუნთქვა სიმღერის ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია. იოლი მისახვედრია, რომ სასიმღერო და სასიცოცხლო სუნთქვა ერთმანეთისგან განსხვავდება. მათი ძირითადი განმასხვავებელი ნიშნებია რიტმი და სიღრმე. სასიცოცხლო სუნთქვას, ჩვეულებრივ, თანაბარი ჩასუნთქვა და ამოსუნთქვა ახასიათებს. სიმღერის დროს კი საჭიროა აქტიური ღრმა ჩასუნთქვა და ნელი, თანდათანობითი ამოსუნთქვა. სუნთქვის პროცესი სიმღერის დროს ორგანიზებულია.

უნდა ვიცოდეთ, რომ ბავშვების უმრავლესობას 8-10 წლის ასაკში სასიმღერო სუნთქვის ჩვევა საერთოდ არ გააჩნია და სიმღერის დროს სასიცოცხლო სუნთქვით სარგებლობს, რაც მათ სასუნთქ აპარატს ძაბავს. ამავე დროს, ისინი ზედა ნეკნისებური, ლავიწისმიერი სუნთქვით სარგებლობენ, ეს კი მხრების აწევას იწვევს. სუნთქვა ზედაპირულია. მისი გაღრმავება, წესისამებრ, სწავლების პროცესში მიმდინარეობს. სიმღერისთვის ყველაზე მეტად გამოსადეგია ქვედა ნეკნისებური, დიაფრაგმული სუნთქვა. ამ დროს დიაფრაგმა აქტიურად მუშაობს.

7-8 წლის ასაკში მხოლოდ ხმა კი არ არის „ჩანასახოვან“ მდგომარეობაში, არამედ სასუნთქი კუნთებიც სუსტადაა განვითარებული. მათ ჯერ არ შეუძლიათ, საფუძველი შეუქმნან ძლიერი ბგერის წარმოქმნას. სიმღერის სწავლების დროს სწორი სასიმღერო სუნთქვის გამომუშავება ერთ-ერთი ყველაზე რთული პროცესია. სწორი სასიმღერო სუნთქვის პირობა ზომიერი ჩასუნთქვა და ქვედა ნეკნების კარგი აქტივობაა. ამგვარი სუნთქვის საფუძველი არ არის, როგორც ბევრს ჰგონია, დიდი რაოდენობის ჰაერის ჩასუნთქვა – სასიმღერო სუნთქვის ხანგრძლივობა მხოლოდ ჩასუნთქული ჰაერის რაოდენობაზე კი არა, არამედ მის სწორ, ზომიერ ხარჯვაზეა დამოკიდებული.

ბავშვებთან სწორ სასიმღერო სუნთქვაზე მუშაობა პირველსავე გაკვეთილებზე იწყება. სწორი სუნთქვის თაობაზე შენიშვნები ბავშვებს ძალიან ფრთხილად უნდა მიეცეთ, ვინაიდან პედაგოგის შენიშვნებს ისინი გადაჭარბებულადაც კი ასრულებენ. მაგალითად, როცა ვთხოვთ, ცხვირითა ჩაისუნთქონ და ქვედა ნეკნები გააფართოონ, მშვიდი და თავისუფალი ჩასუნთქვის ნაცვლად მხრებს მაღლა სწევენ, ხმაურით სუნთქავენ და კისრის კუნთებს ჭიმავენ.

მრავალი გამოცდილი პედაგოგის დაკვირვებით, უმცროსი და საშუალო ასაკის ბავშვებს სუნთქვის შეგრძნება ფიზიკური ვარჯიშის დროს უვითარდებათ. ძალიან სასარგებლოა ვარჯიში ყოველი მეცადინეობის დაწყების წინ ან მათ შუაში 1-2 წუთის განმავლობაში. ვარჯიში ბავშვებს ქვედა ნეკნების გაფართოების უნარსაც გამოუმუშავებს.

სავარჯიშოები რეკომენდებულია საშუალო და უფროსი ასაკის მოსწავლეებისთვისაც ამოსუნთქვის პროცესის გახანგრძლივებით. ამოსუნთქვის გახანგრძლივება თანდათანობით, გაკვეთილიდან გაკვეთილამდე ხდება. სუნთქვით სავარჯიშოებს შედეგი ძალიან მალე მოაქვს.

უპირველეს ყოვლისა, მივცეთ კორპუსს სწორი მდგომარეობა. ჩავისუნთქოთ ცხვირით, ნელა, მშვიდად და უხმაუროდ, პირმოკუმულმა. ამოვისუნთქოთ პირით. ჩასუნთქვისას მოსწავლის მხრებმა თუ ზევით აიწია, მასწავლებელმა ჩასუნთქვა რამდენჯერმე უნდა გაამეორებინოს. საშუალო ასაკში ნეკნებისა და ნეკნებსშორისი მუსკულატურა მაგრდება. ჩასუნთქვისას უნდა იგრძნობოდეს ნეკნების გაწევა, გაფართოება. თუ ქვედა ნეკნების გაფართოებას მოსწავლე ვერ გრძნობს, პედაგოგმა სწორი სუნთქვის პროცესი საკუთარ მაგალითზე (გვერდებზე ხელის შეხებით) უნდა აჩვენოს.

მომდევნო ეტაპზე ბავშვებმა უნდა შეძლონ, ნეკნები იმდენ ხანს შეინარჩუნონ გაწეულ მდგომარეობაში, რამდენსაც შესასრულებელი ფრაზა მოითხოვს. ამ ჩვევის განმტკიცება შესაძლებელია ნელი, მშვიდი ამოსუნთქვით. დროთა განმავლობაში მოსწავლემ წინასწარ უნდა იგრძნოს შესასრულებელი ფრაზის სიგრძე და განსაზღვროს მისთვის საჭირო სუნთქვის ხანგრძლივობა.

მოსწავლემ უნდა იცოდეს, რა სახის დავალება ეძლევა ჩასუნთქვის შემდეგ. ამ შემთხვევაში ის შეძლებს, ჩაისუნთქოს საჭირო რაოდენობის ჰაერი, გეგმაზომიერად ხარჯოს იგი და მთელ ფრაზაზე გაანაწილოს. უკანასკნელი ბგერა მანამდე უნდა მოიხსნას, ვიდრე სუნთქვა ბოლომდე დაიხარჯება. ჩასუნთქული ჰაერის ნაწილი ფილტვებში სათადარიგოდ რჩება.

მოსწავლეებს უნდა ავუხსნათ, რომ სწორი სუნთქვა აუმჯობესებს მათი ხმის ჟღერადობას, ეხმარება მათ სიტყვების სწორ გამოთქმაში, აზრის სწორ გამოხატვაში. ამ ასაკის ბავშვებს უკვე უნდა შეეძლოთ სიმღერის დროს ფიქრი და არ იღებდნენ სუნთქვას იქ, სადაც ტექსტი ამის უფლებას არ იძლევა.

სუნთქვის დაუფლების მიმართ მოთხოვნები ასეთია: ფილტვები არ უნდა გადაივსოს ჰაერით; ჰაერის ხარჯვა ეკონომიური უნდა იყოს; ამავე დროს, ფილტვები არ უნდა დარჩეს მარაგის გარეშე; ჰაერი ოსტატურად უნდა მოგროვდეს. მაგალითად, ბელკანტოს ეპოქაში მომღერლები საზოგადოებას ვირტუოზული ტექნიკითა და ხანგრძლივი სუნთქვით აოცებდნენ. კასტრატებს შეეძლოთ, 2–ოქტავიანი ქრომატული გამა ემღერათ ტრელით (ბგერის მელოდიური სამკაული) ყოველ ნოტზე. ტრელი კი იმდენად იყო განვითარებული, რომ მომღერლებს უნარი შესწევდათ, შეესრულებინათ 8-ზე მეტი სახის ტრელი.

როგორც ერთხელ უკვე აღვნიშნე, ხმასთან მუშაობა სწორი სუნთქვის სწავლებით უნდა დავიწყოთ. ხმის გაძლიერებისა და გამომსახველობის უზრუნველსაყოფად საჭიროა ვარჯიშის დაწყება დიაფრაგმის სავარჯიშოებით. მხოლოდ ნავარჯიშევ დიაფრაგმასა და ელასტიკურ კაპილარებს შეუძლია მკერდის ბადის ამუშავება. ამ დროს ფილტვები მთელი ძალით ფართოვდება და ჟანგბადი ყველა ორგანოსა და უჯრედს მიეწოდება.

სიმღერაში ყველაზე მეტ დროს სუნთქვის ჩვევის ფორმირება მოითხოვს. ეს ჩვევა აუცილებელია, თუმცა რთული ასათვისებელი. ახაალბედებისთვისაც და მათთვისაც, ვინც ჯერ კიდევ ვერ ფლობს სასიმღერო სუნთქვას, გაგაცნობთ რამდენიმე სუნთქვით სავარჯიშოს სუნთქვის ჩვევის გამოსამუშავებლად.

პირველი სავარჯიშო

დავდგეთ გამართული. ფეხები ოდნავ განზე გავდგათ. შემოვირტყათ დოინჯი. თვლაზე „ერთი“ ვიწყებთ ფეხის წვერებზე აწევას და პარალელურად ცხვირით ჩასუნთქვას, თვლაზე „ორი“ – ქუსლებზე დაშვებასა და პირით ამოსუნთქვას.

მეორე სავარჯიშო

ამ სავარჯიშოშიც იგივე მოძრაობები სრულდება, რაც პირველში. იცვლება მხოლოდ ხელების მდგომარეობა – ისინი წელის ნაცვლად კეფაზე გვიწყვია.

მესამე სავარჯიშო

დავდგეთ გამართული. ფეხები ოდნავ განზე აგვდგათ. შემოვირტყათ დოინჯი. თვლაზე „ერთი“ ჩავისუნთქოთ და ფეხის წვერებზე აწევასთან ერთად ხელები თავს ზევით შევაერთოთ. თვლაზე „ორი“ – ამოვისუნთქოთ, დავეშვათ, ხელები საწყის მდგომარეობას დავუბრუნოთ.

მეოთხე სავარჯიშო

დავდგეთ გამართული. ფეხები ოდნავ განზე აგვდგათ. შემოვირტყათ დოინჯი. თვლაზე „ერთი“ ვიწყებთ ცხვირით ჩასუნთქვას და ნეკნების მკვეთრად გაფართოებას. თვლაზე „ორი“ – პირით ამოსუნთქვას და ნეკნების საწყის მდგომარეობაში დაბრუნებას.

თითოეული სავარჯიშო 3-5-ჯერ მეორდება.

 

სავარჯიშო დიაფრაგმისთვის – „ნავი“

ზურგით დავწვეთ მაგარ ზედაპირზე. ხელები ტანის გასწვრივ დავაწყოთ. მოვეშვათ. ზურგი და გაჭიმული ფეხები ერთდროულად ავწიოთ 10-15 სმ სიმაღლეზე (ან იქამდე, სადამდეც შევძლებთ).

ს1

ამ დროს ფეხის თითებიც გაჭიმულია. ხელები იატაკის პარალელურად გავჭიმოთ. ხელისგულებით შევეხოთ მუხლებს. ამ მდგომარეობაში დაღლის შეგრძნებამდე შევყოვნდეთ. მნიშვნელოვანია: სხეული არ გადავძაბოთ.

პირველ დღეს სავარჯიშო ერთხელ შევასრულოთ. რაოდენობა თანდათან გავზარდოთ. არ არის სასურველი ზედიზედ 10-ზე მეტი სავარჯიშოს შესრულება.

როდესაც სავარჯიშო თავისუფლად, ბუნებრივად გამოგვივა, ჩვენი ხმაც გაძლიერდება და უფრო იოლად სამართავი გახდება. ამ ვარჯიშით დიაფრაგმა მოიპოვებს სრულფასოვანი სუნთქვისთვის საჭირო ტონუსს.

სუნთქვითი ვარჯიშები მხოლოდ ხმის ფლობის შესაძლებლობას კი არ ავითარებს, არამედ მრავალ დაავადებასთან ბრძოლის საშუალებაცაა.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი