რამდენიმე თვის წინ პედაგოგებისთვის კონფერენციის მოწყობაზე ვმუშაობდი. დარეგისტრირებულებს ელექტრონული ფოსტით ან მოკლე ტექსტური შეტყობინებით (SMS) საკუთარი დასწრების დადასტურება ვთხოვე. ზოგიერთი მონაწილე ამ ინფორმაციას, SMS-ით, თავისი სახელის და გვარის მითითების გარეშე მიგზავნიდა.
მსგავსი შეცდომები უნივერსიტეტის სტუდენტებსაც ხშირად მოსდით. ზოგიერთი მათგანი, უცნობი ელექტრონული ფოსტის მისამართიდან, კითხვას საკუთარი სახელისა და გვარის მითითების გარეშე აგზავნის. არ ითვალისწინებენ, რომ პასუხის გაცემა ადვილი არ არის, როდესაც ადამიანი “რა მივიღე?” მსგავსი ელექტრონული ფოსტის მისამართიდან vampira99@gmail.com, საკუთარი ვინაობის მითითების გარეშე.
განათლების რა სახის ნაკლთან გვაქვს ასეთ შემთხვევებში საქმე? ამ კონკრეტულ შემთხვევებში, ალბათ კომუნიკაციის თანამედროვე საშუალებების გამოყენების ან ზოგადად ურთიერთობის თანამედროვე ფორმების არასათანადოდ განვითარებულ ჩვევებთან გვაქვს საქმე. თუმცა, თუ განვაზოგადოებთ, თუ პედაგოგიურ პროცესსა და თანემედროვეობის მოთხოვნებს შევაპირისპირებთ, მივხვდებით, რომ ისინი ხშირად აცდენილია ერთმანეთს. შედეგად ვიღებთ ვითარებას, როდესაც ატესტატის აღების შემდეგ, ჩვენს მოქალაქეებს მრავალი ისეთი საბაზისო კომპეტენციის შეძენა ესაჭიროებათ, რომლებიც წესით, ადრეული ასაკიდანვე უნდა განევითარებინათ.
სკოლადამთავრებულებში თანამედროვეობისთვის საჭირო კომპეტენციების ნაკლებობას ხელს უწყობს ის, რომ ტექნოლოგიების გამოყენებას ჩვენი სკოლების უმეტესობაში ცუდად ასწავლიან. სკოლის გარეთ, ინფორმაციის გაცვლისთვის თანამედროვე ადამიანი პრაქტიკულად ყოველ დღე იყენებს მობილურ ტექნოლოგიებს. ეფექტიანად კომუნიკაციის უნარებს კი მათ ზოგადსაგანმანათლებლო სისტემაში ნაკლებად უვითარებენ. სკოლების ნაწილში მობილური ტელეფონების გაკვეთილებზე გამოყენება ისევე იკრძალება, როგორც მაგალითად საღეჭი რეზინის ან საბავშვო სათამაშოსი. კარგ მასწავლებელს კი სინამდვილეში, მობილური ტექნოლოგიები არა მხოლოდ გაკვეთილების უკეთესად ჩატარებაში ეხმარება. მობილურების გაკვეთილებზე ეთიკურად მოხმარება იმის სწავლებისთვისაც სასარგებლოა, თუ როგორ უნდა იყენებდეს მას ადამიანი სკოლის გარეთ არსებულ საზოგადოებაში.
ადამიანების დიდი ნაწილი, მათ შორის საქართველოშიც, დღეს აქტიურად იყენებს ინტერნეტში არსებულ ვირტუალურ სოციალურ ქსელებს. თუმცა კომუნიკაციის ამ საშუალებების გამოყენება საგანმანათლებლო მიზნების მისაღწევად იშვიათად ხდება. სოციალური ქსელების სასწავლო პროცესში გამოუყენებლობით, მასწავლებლები უმდიდრეს შესაძლებლობებს კარგავენ. სხვა სკოლების, დასახლებების ან საერთოდ უცხო ქვეყნებში მცხოვრებ თანატოლებთან ურთიერთობა მოსწავლეებს მრავალ შესაძლებლობას მისცემდა ენობრივი კომპეტენციებისა და თანამშრომლობის უნარების გასავითარებლად. ვირტუალური სოციალური ქსელები საუკეთესო საშუალებას აძლევს ახალგაზრდებს აღმოაჩინონ ახალი ინტერესები, ისწავლონ დისკუსიების წარმართვა და განივითარონ განსხვავებული მსოფლმხედველობისა ან კულტურების მატარებელ ადამიანებთან ურთიერთობის უნარები.
სოციალურ ქსელებში გაჩენილი ურთიერთობები მნიშვნელოვანია ე.წ. სოციალური კაპიტალის დასაგროვებლადაც. თანამედროვე სამყაროში, არა მხოლოდ საქართველოში, ნაცნობებისა და მეგობრების ქსელი მნიშვნელოვნად ეხმარება პიროვნებას გაიუმჯობესოს ცხოვრებისეული პრობლემების გადაჭრის შანსები. სოციალური კაპიტალი ეხმარება ღარიბებს თავი დააღწიონ შეზღუდულ შესაძლებლობებს, რომელშიც ისინი იზრდებიან. მათი არასასურველი გარემოდან გარღვევა აკადემიური წარმატების გარდა მნიშვნელოვნად დამოკიდებულია იმაზე, თუ წარმატების რა მაგალითებს იცნობენ, ვის შეუძლია მათ რჩევები მისცეს ან რამდენად შეუძლიათ იპოვონ თანამოაზრეები ან მხარდამჭერები ახალი გადაწყვეტილების მიღებისას.
აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ჩვენი სკოლები, სოციალური უნარების გასავითარებლად, არა მხოლოდ ტექნოლოგიებს იყენებენ სუსტად. სასწავლო პროცესი იშვიათად არის ისე დაგეგმილი, რომ მოსწავლეებს ერთმანეთთან ან ზრდასრულებთან გააზრებულად ურთიერთობა ასწავლონ. სკოლაში უფრო მეტად მოსწავლეების ინდივიდუალურ და ნაკლებად კოლექტიურ ძალისხმევას აფასებენ. უმეტს შემთხვევაში მოსწავლე წარმატებულად მაშინ ითვლება, თუ ის დამოუკიდებლად წყვეტს საგანმანათლებლო პრობლემებს, დამოუკიდებლად კითხულობს, დამოუკიდებლად წერს, დამოუკიდებლად პოულობს სავარჯიშოების ამონახსნებს და სხვ. სკოლის გარეთ არსებული ცხოვრება კი სრულიად სხვა მოთხოვნებს აყენებს.
ჯგუფში მუშაობის უნარები დღევანდელ სამყაროში უმეტესად საქმიანობასა თუ პროფესიულ წარმატებას წარმართავს. ექიმები, ინჟინრები, მომსახურების სფეროში დასაქმებული ადამიანები, მეცნიერები, საჯარო სამსახურსა თუ ბიზნესში დასაქმებულები და თავად სკოლაში მომუშავე პედაგოგებიც ყოველდღიურად არიან სამუშაო, თუ სოციალური ჯგუფის წევრები. მათ მუდამ როლების დანაწილება, საერთო შეთანხმებების მისაღწევად მოლაპარაკებებსა და კომპრომისებზე წასვლა, ახალი იდეების გენერირება და განხორციელება უწევთ.
მართალია, ჩვენს სკოლებში ჯგუფური მუშაობის მიდგომები სულ უფრო ხშირად გამოიყენება, თუმცა, გუნდური მუშაობის პრინციპი განათლების საფუძვლად ჯერ კიდევ ნაკლებად აღიქმება. მაგალითად, მასწავლებლებისა და მოსწავლეების ურთიერთობა იშვიათად არის სოციალური ჯგუფის წარმატებული მუშაობის მაგალითი. მასწავლებლები და მოსწავლეები როგორც ერთი გუნდის წევრები არ მოქმედებენ. მოსწავლეები და მასწავლებლები იშვიათად თანხმდებიან სწავლების მიზნების, საშუალებებისა და მიდგომების შესახებ. მასწავლებლები უმეტესად ადმინისტრატორების როლში არიან, ხოლო მოსწავლეები დაქვემდებარებულების. მასწავლებლები მეტწილად ბრძანებებს გასცემენ, რომლებიც მოსწავლეებმა უნდა შეასრულონ. ასეთი გამოცდილების ფარგლებში კი რთულია მოსწავლეებმა თანამშრომლობის ფორმები შეისწავლონ.
სწავლების შინაარსიც მნიშვნელოვნად ჩამორჩება მოსწავლეების გარკვეული ნაწილის ცხოვრებისეულ გამოცდილებას. მაგალითად, თანამედროვე საბავშვო და საყმაწვილო ლიტერატურა იშვიათად ხდება სასკოლო სივრცის ნაწილი. უფრო მეტიც, სერიოზული აცდენაა მოსწავლეებისა და მასწავლებლების ლიტერატურულ გამოცდილებას შორის. მასწავლებლების მცირე ნაწილს აქვს წაკითხული თანამედროვეობაში პოპულარული სერიული ნაწარმოებები, როგორიც არის მაგალითად ჰარი პოტერი ან პერსი ჯეკსონი და ოლიმპიელები.
ვითარებას ისიც ართულებს, რომ მოსწავლეებისა და მასწავლებლების კულტურული გამოცდილების დაშორება მხოლოდ ლიტერატურით არ შემოიფარგლება. მასწავლებლებს უჭირთ თანამედროვე მუსიკის ჟანრებისა თუ შემსრულებლების ამოცნობა. მათ ძალიან მცირე გამოცდილება აქვთ კომპიუტერული თამაშებით გართობის. მასწავლებლების უმეტესობა აღიზარდა ისეთ გარემოში, სადაც დღევანდელი სამყაროსგან განსხვავებით ნაკლები იყო კომუნიკაციის საშუალებები, ნაკლებად იცვლიდნენ ადამიანები პროფესიებს, სამუშაო და საცხოვრებელ ადგილებს. მასწავლებლების დიდი ნაწილი აღიზარდა სახელმწიფოში, რომელსაც ჩაკეტილი და მკაცრად გაკონტროლებული ჰქონდა სახელმწიფოს საზღვრები, როგორც გადაადგილებისთვის, ისე ინფორმაციისთვის.
საზოგადოებრივი ცხოვრებისა და სკოლის ერთმანეთს აცდენა, მხოლოდ კომპეტენციების დაბალ განვითარებას არ იწვევს. მოსწავლეებისა და მშობლების ნაწილში ამგვარი დაშორება სკოლის შესახებ დაბალი წარმოდგენების ფორმირებასაც უნდა იწვევდეს. რთულად წარმოსადგენია სკოლა მაღალი რეპუტაციით სარგებლობდეს, თუ კი ის ახალგაზრდობას სათანადოდ არათუ მომავლისთვის, არამედ თანამედროვეობისთვისაც ვერ ამზადებს. ამიტომაც მასწავლებლები, სკოლის ადმინისტრაცია, განათლების პოლიტიკაში ჩართული ადამიანები და ინსტიტუციები უნდა დაფიქრდნენ იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა შეიცვალოს საგანმანათლებლო პროცესი, ტექნოლოგიები, განათლების მიზნები და შინაარსი, რომ ქართული სკოლა მართლაც ოცდამეერთე საუკუნისთვის ამზადებდეს ჩვენი საზოგადოების წევრებს. მასწავლებლები კი მაქსიმალურად უნდა ეცადონ, გამოცადონ ის, რაც ჩვენს მოსწავლეებს აინტერესებთ.
