ხუთშაბათი, მარტი 28, 2024
28 მარტი, ხუთშაბათი, 2024

მუსიკალური სმენა: ხმა, რომელსაც არ ვიცნობთ

ერთხელ სოკრატესთან ახალგაზრდა მიიყვანეს თხოვნით შეეფასებინა მისი თვისებები და ნიჭიერება. ბრძენი ერთხანს ათვალიერებდა ახალგაზრდას და შემდეგ წარმოთქვა: „ილაპარაკე, რომ შევძლო შენი დანახვა“.

 

როდესაც მხედველობაში მეტყველებითი ინტონაციები გვაქვს, მასში ყოველთვის ხმის მოქნილობას ვგულისხმობთ, როგორც უნარს მოდულაციების მიმართ. მაგალითად, ადამიანის ხმაში პირველი ინტონაციური მარცვლები დაბადებიდან რამდენიმე კვირაში ჩნდება. ძალიან მალე ჩვილის ტირილში შეიძლება უკმაყოფილებისა და მოთხოვნის ინტონაციები ამოვიცნოთ. მისთვის ხმის ინტონაცია ერთადერთი საუკეთესო საშუალებაა საკუთარი გრძნობებისა და სურვილების გაცხადებისთვის. სწორედ ეს ინტონაციებია, მომავალში რომ რთულდება და იხვეწება.

შესაძლოა ბევრმა არც იცის, რომ ჩვილის ლაპარაკის სწავლებას წინ უძღვის ბგერების გარჩევა სიძლიერის, სიმაღლის, გრძლიობის და ტემბრის მიხედვით. საკუთრივ ამ შეძლებას ადამიანები მუსიკალურ სმენას ვუწოდებთ. მუსიკალური სმენა მეტყველებასთან ერთად ვითარდება. დაბადებიდან 2 კვირის პატარა, რომელსაც ჯერ არ ესმის სიტყვების მნიშვნელობა, მათი წარმოთქმის ინტონაციას შეუცდომლად საზღვრავს.

***

როგორც ვიცით, XXI საუკუნე ინფორმაციის საუკუნეა. არის თუ არა თქვენთვის ცნობილი, რომ ინფორმაციის 40 პროცენტს ადამიანის ფსიქიკა სწორედ ხმით, მისი ტემბრით, ინტონაციით, პაუზით, აქცენტებით მოიპოვებს? დღეს საქმიანი კონტაქტების ცოცხალი ურთიერთობებისთვის ხმოვანი მეტყველების მნიშვნელობა ძალზე დიდია. ანუ დღეს მოთხოვნადი პროფესიების უმეტესობა „ხმის გავლენის სფეროში“ შედის. ახლა პირველ პლანზე მენეჯერების კომუნიკაციური ჩვევებია, სადაც „ხმას გვერდს ვერაფრით ავუვლით“. შესაბამისად, კარგად უნდა ვაცნობიერებდეთ ხმის მართვის აუცილებლობას. სწორედ ხმის ჩვევებში არსებული ნაკლოვანებებია მუშაობაში ხელის შემშლელი ფაქტორი.

ოდესმე თუ დავფიქრებულვართ, რა მნიშვნელობა აქვს ხმას კომუნიკაციისთვის? რატომ გვსიამოვნებს ზოგიერთის ხმა, ზოგიერთის კი გვაღიზიანებს, მიუხედავად იმისა, რომ თითქოს ვეთანხმებით მის მოსაზრებებს? საქმე ის გახლავთ, რომ საუბრის შინაარსზე კონცენტრირებულნი მეტყველებას ცნობიერ დონეზე აღვიქვამთ. ის შეგვიძლია გავაანალიზოთ, მივიღოთ ან უარვყოთ. ხოლო ინფორმაციას, რომელსაც მოსაუბრის ხმა გვაწვდის, როგორც წესი, მექანიკურად, შეუცნობლად, ემოციურად ვითვისებთ და ჩვენს დასკვნებს საკუთარ ინტუიციას მივაწერთ.

როგორც წესი, მოსაუბრეზე შთაბეჭდილება გვექმნება პირადი ან სატელეფონო ურთიერთობის პირველივე წუთებში. მაგ: კეთილგანწყობილია თუ არა, თვითდაჯერებულია თუ მფრთხალი, რამდენად მზად არის თანამშრომლობისთვის, შეიძლება თუ არა ვენდოთ, და ბოლოს და ბოლოს ამ ადამიანთან ურთიერთობა გვსიამოვნებს, თუ გვსურს, რაც შეიძლება სწრაფად გავწყვიტოთ საუბარი. ეს პირველი რეაქცია ეფუძნება არა იმას, როგორი სიტყვები მოვისმინეთ, არამედ როგორ გაიჟღერა ამ სიტყვებმა.

სამუელ ბატლერის მოსაზრებით, ჩვენ გვარწმუნებენ არა არგუმენტები, რომლებზეც შეგვიძლია ვიმსჯელოთ, არამედ ტონი და ტემპერამენტი, მეტყველების მანერა, ანუ თვით ადამიანი.

ხმა

არსებობს ადამიანების შეცნობის ერთგვარი განმსაზღვრელი სტერეოტიპები. იმის მიხედვით, როგორ „ვხმოვანებთ“, შეიძლება განვსაზღვროთ, როგორ განწყობაზეა ადამიანი; ვიმსჯელოთ მის ინტელექტის დონეზე, საქმიანობის სახეობაზე, ტემპერამენტზე და ა.შ. ხმის ტემბრით გაცილებით მეტი ინფორმაციის მოპოვებაა შესაძლებელი, ვიდრე ნათქვამი სიტყვებით. ხმის ტემბრი ისევე, როგორც თითების ანაბეჭდის მოხაზულობა აბსოლუტურად ინდივიდუალურია. რიგ ქვეყნებში ხმის ჩანაწერი უდავო იურიდიულ დოკუმენტად მიიჩნევა, რომლის გაყალბებაც შეუძლებელია.

ხმის რომელი მახასიათებლები ახდენენ გავლენას მეტყველების გამომსახველობაზე, და, შესაბამისად, ჩვენი მეტყველება გარედან როგორ აღიქმება? ეს, უპირველეს ყოვლისა, არის: ინტონაცია, ხმის ტემბრი, დიაპაზონი, ხმის სიძლიერისა და სიმაღლის ვარირება, რეზონანსი, დიქცია და არტიკულაცია, მეტყველების ტემპი და რიტმი, სუნთქვის განსაზღვრული ალგორითმები, სხეულის ტონუსი. ამ მახასიათებლების შეხამება ადამიანის „ხმოვან პორტრეტს“ შეადგენს, მის შინაგან მდგომარეობას, გარეგან საქციელს და შესაძლებელია პირად ისტორიასაც კი.

ხმა არა მხოლოდ ჩვენი შინაგანი მდგომარეობის გამოხატულებაა, არამედ პროფესიული ინსტრუმენტი – კომუნიკაციის უძლიერესი იარაღი. საუბრისას ხმა ყოველთვის ყურადღებას იპყრობს. ვინც ადვილად გადმოსცემს აზრებისა და განწყობების ყოველგვარ ნიუანსს, ნიშნავს, რომ საკუთარი ხმის მართვა და შესაბამისად აუდიტორიის ფლობა შეუძლია. ხმის ფლობა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ადამიანებისთვის, ვისი პროფესიული მოღვაწეობა და წარმატება დაკავშირებულია მეტყველებასთან (მსახიობები, პედაგოგები, იურისტები, ფსიქოლოგები, დიჯეები, მენეჯერები). რა თქმა უნდა, ხმის ფლობა ნებისმიერ სიტუაციაში აუცილებელია, იქ, სადაც ადამიანებს შორის კონტაქტია: ოჯახში, პირად ურთიერთობებში, ნებისმიერ მოლაპარაკებებსა თუ კონფლიქტურ სიტუაციებში.

რა სიძნელეებს აწყდებიან ადამიანები, რომლებსაც ხმა ესაჭიროებათ, როგორც პროფესიული ინსტრუმენტი? ამის მიზეზებია:

ხმა:   –  სწრაფად იღლება და დატვირთვას ვერ უძლებს;

  • საპასუხისმგებლო მომენტში „იკარგება“ ან თრთის;
  • არასაკმარისი სიძლიერით ვერ ახერხებს აუდიტორიაში შეღწევას და მის   დამორჩილებას;
  • მეტყველებისას არასაკმარისი სიმაღლე გააჩნია (ხმა მეტად „ნაზია“ ან მეტად „უხეში“);
  • არასაკმარისად მოქნილია იმისთვის, რომ სასურველი ემოცია გამოხატოს;
  • არასასიამოვნოდ ჟღერს;
  • საუბრის ტემპი შეუსაბამოა;
  • მეტყველებაში არსებული დიქციისა და არტიკულაციის ნაკლოვანებები.

ყველა ეს სიძნელე ერთმანეთთან ურთიერთკავშირში და ერთმანეთზე დამოკიდებულია.

უნდა გვახსოვდეს, რომ დაძაბულობა, რომელიც ხმას თავისუფლად გაჟღერების საშუალებას არ აძლევს, აღარიბებს ტემბრს და ამით ართმევს, როგორც დაბალ – მსუყე, ასევე მაღალ – წკრიალა შეფერილობას.

ერთხელაც აღვნიშნავ, რომ აუდიალური ჩვევების გამომუშავება ჩვენს დროში, როდესაც მოსაუბრესთან საქმიანი საკითხების გადაწყვეტა ტელეფონის საშუალებით გვიხდება, განსაკუთრებით აქტუალურია. მოსაუბრეზე სასურველი შთაბეჭდილების მოხდენა ხმის საშუალებით სავსებით შესაძლებელია. ასე რომ, ხმა ადამიანის განუყოფელი ნაწილია, რომელსაც უდიდესი გავლენა აქვს არა მხოლოდ ჩვენს თვითშეფასებაზე, არამედ საერთოდ სამყაროსთან ურთიერთობაზე.

„ენაში მეტნაკლებად გასაგებია არა თვით სიტყვა, არამედ ტონი, მახვილი, მოდულაცია, ტემპი, რომლებითაც სიტყვები წარმოითქმის. მოკლედ რომ ვთქვათ:

მუსიკა დაფარული სიტყვების უკან;

ვნება დაფარული მუსიკის უკან;

პიროვნება დაფარული ვნების უკან;

ანუ ყველაფერი ის, რის დაწერაც შეუძლებელია…“ ფრიდრიხ ნიცშე.

კომენტარები

მსგავსი სიახლეები

ბოლო სიახლეები

ვიდეობლოგი

ბიბლიოთეკა

ჟურნალი „მასწავლებელი“

შრიფტის ზომა
კონტრასტი