ცხრასაათიანი გამოცდები და სტრესი: კეთილი იყოს თქვენი მობრძანება ჩინეთის სასკოლო სიტემაში
ამ წერილში გაგაცნობთ დიდი ბრიტანეთის განათლების მინისტრის მოადგილის ელისაბედ თრასის შთაბეჭდილებებს, რომლებიც მან ჩინეთში მოგზაურობისას მიიღო. დიდი ბრიტანეთიდან ჩინეთში ასეთი მაღალი თანამდებობის პირის ჩასვლის მიზანი, როგორ სტატიის ავტორი ჯონათან ქაიმანი წერს, ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის განათლების სისტემის მიღწევებისა და გამოცდილების შესწავლა იყო.
პეკინში ში-ჯიას საჯარო სკოლის მიმდებარე ქუჩები სავსეა მოსწავლეთა მშობლებით. ქუჩაში იმდენი ხალხია, რომ მანქანები იძულებულნი ხდებიან, გაჩერდნენ და უკან გაბრუნდნენ.
პარასკევს, 3 საათსა და 45 წუთზე, 11 წლის ძოუ ტინგტინგი სკოლის ფართო ჭიშკრიდან გამორბის და დედისკენ გარბის, რომელიც ხელებგაშლილი ელოდება თავის გოგონას. გაკვეთილები დამთავრდა, მაგრამ ტინგტინგის დღე ახლა იწყება: ერთი საათი – საშინაო დავალებისთვის, ვარჯიში პინგ-პონგის წრეზე, მერე – ცურვა, ხელოვნების, კალიგრაფიისა და ფორტეპიანოს წრეები.
ტინგტინგის დედა, ქალბატონი ჰუანგ ჩუნ-ჰუა, გვეუბნება, რომ, სხვა ჩინელი დედებივით, მთავარ პრიორიტეტად ტინგტინგის აკადემიური მოსწრება დაისახა. ახლა ის ხვდება, რამდენად მნიშვნელოვანია კარგად გააზრებული საგანმანათლებლო პროგრამა. „გავეცანი ბრიტანული სკოლების სასწავლო პროგრამებს და შემშურდა, – ამბობს ის, – ბრიტანელი მასწავლებლები მოსწავლეებს ეხმარებიან, თვითონვე აღმოაჩინონ მათთვის საინტერესო საგნები თუ საკითხები. იქ ბავშვებს უბრალოდ სწორ პასუხს არ სთხოვენ, როგორც ჩინეთში“.
ცოტა ხნის წინ ბრიტანელი მშობლებისა და განათლების სპეციალისტების აღშფოთება გამოიწვია ჩინეთისა და დიდი ბრიტანეთის განათლების სისტემებს შორის არსებულმა განსხვავებებმა.
2012 წლის დეკემბერში ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციამ (OECD) გამოაქვეყნა PISA–ს შედეგები, რომლებიც მსოფლიოს 65 ქვეყანაში 15 წლის მოსწავლეთა მოსწრებას ასახავს. შანხაიელი მოსწავლეები სიის სათავეში იყვნენ, ხოლო გაერთიანებული სამეფოს მოსწავლეებს მხოლოდ 26-ე ადგილი ეკავათ.
ამან უბიძგა დიდი ბრიტანეთის განათლების მინისტრის მოადგილეს, ქ-ნ ელისაბედ თრასს, შანხაიში გამგზავრებულიყო ჩინური „სასწაულის“ „საიდუმლოს“ გასაგებად.
თუმცაღა ჩინელი მშობლები და განათლების სპეციალისტები თავიანთ საგანმანათლებლო სისტემას კორუმპირებულს, დეჰუმანიზებულს, ზეწოლის ქვეშ მყოფსა და უსამართლოს უწოდებენ, დასავლური სამყაროდან ჩინეთში ბევრი ეძებს პასუხს. ქ–ნი ჰუანგის თქმით, ბევრი მშობელი ში-ჯიას სკოლის ადმინისტრაციას ქრთამავს კიდეც, რათა მათი შვილები სკოლაში ჩარიცხონ (თუმცა ქ-ნ ჰუანგს არ უთქვამს, თავად თუ მიმართა ამ გზას).
ქ-ნი ჰუანგის მონათხრობის მიხედვით, მისი გოგონა შაბათ-კვირას ძვირიან სარეპეტიტორო სკოლაში დადის, რაც ძალიან ღლის. როგორც ჩანს, მალე ტინგტინგს მოუწევს, თავი დაანებოს არასასკოლო აქტივობებს და მთელი გამოთავისუფლებული დრო მისაღები გამოცდებისთვის (ჩინეთში ამ გამოცდებს გაოკაო ჰქვია) მზადებას დაუთმოს. ბევრი მშობელი ცხრასაათიან გამოცდებს საშინელს უწოდებს. გაოკაო, ფაქტობრივად ბავშვების დახარისხების მექანიზმია, რომელიც მათი მომავალი ცხოვრების ძირითად ტრაექტორიას განაპირობებს.
განათლების ჩინელ ექსპერტებს ევროპელებივით არ აღაფრთოვანებთ ჩინელი ბავშვების მაღალი შეაფსება პიზას სისტემით. „მართალია, შანხაიელმა მოსწავლეებმა ტესტებში უმაღლესი შედეგები აჩვენეს, მაგრამ ეს სულაც არ ნიშნავს იმას, რომ შანხაის განათლების სისტემას პრობლემები არ აქვს, – ამბობს ლაო კაიშენგი, პეკინის უნივერსიტეტის განათლების ფაკულტეტის პროფესორი, – სინამდვილეში საქმე პირიქითაა“.
„ვინაიდან ჩინეთის განათლების სისტემა უზარმაზარია, მისი რესურსები კი შეზღუდული, ჩინური სკოლები არ განსაზღვრავს სისტემის კომპეტენციას და არც ტესტების შედეგებია განათლების სისტემის ეფექტიანობის ინდიკატორი“, – დასძენს პროფესორი ლაო.
„ჩვენი განათლების სისტემა აქცენტს დამახსოვრება-დაზეპირებაზე სვამს, რაც კარგია გამოცდების ჩაბარების უნარების განსავითარებლად, მაგრამ ვერაფრით ეხმარება ბავშვებს, როდესაც საქმე პრობლემების ანალიზსა და გადაჭრას ან ლიდერობის უნარებსა და პერსონალურ ურთიერთობებს ეხება. ჩინური სკოლები ამ უნარებს უბრალოდ უგულებელყოფენ“.
მოსწავლეთა შედეგების ანალიზმა აჩვენა, რომ შანხაიელი დამლაგებლებისა და საჭმლის დამტარებლების შვილები მათემატიკის ცოდნაში სამი წლით უსწრებენ თავიანთ ბრიტანელ თანატოლებს, რომლებიც ადვოკატებისა და ექიმების ოჯახებიდან არიან, თუმცა ეს რიცხვები ნაკლებად სანდოა.
მიუხედავად იმისა, რომ შანხაის 23-მილიონიანი მოსახლეობა ჩინეთის მოსახლეობის მხოლოდ 2%-ს შეადგენს, შანხაიელების მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ) მაჩვენებელი ერთ სულზე ჩინეთის საშუალო მაჩვენებელს 2-ჯერ აღემატება, შანხაის უნივერსიტეტებში სტუდენტთა დასწრების მაჩვენებელი კი ჩინეთის საშუალო მაჩვენებელზე 4-ჯერ მეტია.
გარდა ამისა, შანხაის სასკოლო ასაკის ბავშვების ნახევარზე მეტი მიგრანტების ოჯახებიდანაა, ამიტომ გამოცდების ჩაბარების უფლება არ აქვთ – ჩინეთის მოქალაქეთა რეგისტრაციის სიტემა მოსწავლეებს ავალდებულებს, სასკოლო განათლება მშობლიურ პროვინციაში მიიღონ, სადაც სკოლების უმეტესობა პერსონალის ნაკლებობას განიცდის. მიუხედავად იმისა, რომ 2009 წელს გამოცდები ჩინეთის 12 პროვინციაში ჩატარდა, პიზას რეიტინგში მხოლოდ შანხაის შედეგები მოხვდა.
„ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციას (OECD) არ უთქვამს, რომ ტესტების შედეგები ჩინეთის სხვა პროვინციებშიც შეაფასეს. არც პიზას ოფიციალურ პირებს განუმარტავთ, როგორ შეირჩა პროვინციები ტესტირებისთვის, – წერს ტომ ლავლესი, ჰარვარდის უნივერსიტეტის განათლების ექსპერტი. – პიზასა და ჩინეთის ურთიერთობებში ბევრი რამაა ბუნდოვანი“.
ბატონი ვანგ პენგი, ვუჰუელი (ანჰუის პროვინცია) მასწავლებელი, ამბობს, რომ მის სკოლაში თითოეულ კლასში გაცილებით მეტი ბავშვია, ვიდრე შანხაიში და მისი შედარება შანხაის სკოლებთან ფინანსური შესაძლებლობების კუთხით უბრალოდ არ შეიძლება.
ბ-ნი ვანგის თვიური ხელფასი დაახლოებით 300 გირვანქა სტერლინგის ეკვივალენტურია, დიდ ქალაქებში კი მასწავლებლებს ორჯერ მეტი ხელფასი აქვთ. „საგანმანათლებლო მეთოდიკაში ვუჰუსა და შანხაის შორის დიდი განსხვავება არ არის, მაგრამ განათლებისთვის საჭირო გარემო და შესაძლებლობები მართლაც განსხვავებულია“, – დასძენს ბატონი პენგი.
ჩინეთის საგამოცდო სისტემის სისატიკემ უკვე ბავშვების კრიტიკული დამოკიდებულებაც გამოიწვია: 2012 წელს ინტერნეტს მოედო ჩინელი ბავშვების მიერ გავრცელებული ფოტოები, რომლებზეც გაოკაოსთვის მომზადების მომენტია აღბეჭდილი და რომელზეც ბავშვებს სწავლის დროს ინტრავენურ გადასხმას უკეთებენ.
2011 წლის მაისში ჯიანგსუში ორმა მოზარდმა თავი მოიკლა, რადგან „საშინაო დავალება არ ჰქონდათ მომზადებული“.
2012 წელს გახმაურდა ასეთი ამბავი: ერთ მოზარდს მხოლოდ გამოცდის ჩაბარების შემდეგ გაუმხილეს, რომ დედამისი გამოცდამდე 12 დღით ადრე ავტოავარიაში დაიღუპა, მაგრამ სკოლამ და ნათესავებმა საჭიროდ არ მიიჩნიეს გამოცდების წინ ბავშვისთვის ამის თქმა.
ჩინეთის ხელისუფლება აცნობიერებს სასკოლო განათლების პრობლემებს. 2011 წლის ივნისში მთავრობამ სკოლებს მოუწოდა, ყურადღება გაამახვილონ მოსწავლეთა „ზნეობრივ განვითარებაზე“, „მოქალქეობის შესწავლასა“ და „ამბიციის გაღვივებაზე“ და არა გამოცდების შედეგებზე. თუმცა ასეთი განკარგულებების შესრულება ძნელია. პენსიაზე გასული პეკინელი მასწავლებლის ნაამბობით, დამატებით შემოსავალს ის სარეპეტიტორო სკოლაში ბავშვების მომზადებით იღებს. კურსს, რომელსაც მოსწავლეები მასთან გაკვეთილების დამთავრების შემდეგ გადიან, მათემატიკის ოლიმპიადა ჰქვია. ეს კურსი იმ ბავშვებისთვის შეიქმნა, რომლებსაც გამორჩეული მათემატიკური ნიჭი აქვთ.
90-იანი წლების ბოლოს პეკინის მთავრობამ აუკრძალა უმაღლეს სასწავლებლებს სტუდენტთა მიღება მისაღები გამოცდების საშუალებით. შედეგად უნივერსიტეტებმა მომავალი სტუდენტების შერჩევა მათემატიკური ოლიმპიადის შედეგების მიხედვით დაიწყეს. შესაბამისად, ბავშვების მშობლებმა „მათემატიკური ოლიმპიადის“ კურსი აუცილებელ დისციპლინად მიიჩნიეს და შვილები, განურჩევლად მათი ნიჭისა თუ სურვილისა, „ოლიმპიადის“ დამატებით კურსებზე შეიყვანეს. სამინისტრომ სცადა ამ კურსზე მოთხოვნის შეჩერება, მაგრამ სკოლებმა ის სხვა სახელით შეინარჩუნეს და ამით მოსწავლეთა მოზიდვა გაზარდეს.
„მათემატიკური ოლიმპიადა“ თავდაპირველად სწორი იდეა იყო – ეს გახლდათ პროგრამა იმ მოსწავლეებისთვის, რომლებსაც მათემატიკა აინტერესებდათ და ნიჭიც ჰქონდათ, – ამბობს მასწავლებელი, რომელმაც ანონიმად დარჩენა ისურვა, – დღეს ამ პროგრამით უამრავი ისეთი ბავშვი სწავლობს, ვისაც უჭირს კურსის დაძლევა და ჩამორჩენილობის გადასალახად უქმე დღეებში, ზამთრისა თუ ზაფხულის არდადეგებზე, მეცადინეობა სჭირდება. ამ მოსწავლეთა ცხოვრება და განვითარება მცდარი გზით მიდის. ასე არ უნდა ხდებოდეს“.
თარგმნა ლევან ალფაიძემ
წყარო: https://www.theguardian.com/world/2014/feb/22/china-education-exams-parents-rebel
