სასწავლო პროცესის დირიჟორი მასწავლებელია. არანაირი მნიშვნელობა არ აქვს, რომელი საგნის მასწავლებელი დგას ორკესტრის პირისპირ. მნიშვნელოვანია ის, რამდენად მზადაა მასწავლებელი წარდგეს ორკესტრის წინაშე, დეტალურად იცნობდეს პარტიტურას და თითოეული შემსრულებლის/მონაწილის შესაძლებლობებს, ზუსტად გრძნობდეს ამოცანის სირთულეს და ნაპოვნი ჰქონდეს დილემებიდან ალტერნატიული გამოსვლის გზა. თუ ორკესტრი თანამედროვე პოსტმოდერნისტულ თუ პოსტმინიმალისტურ ნაწარმოებს ასრულებს, დირიჟორს/მასწავლებელს გათვლილი უნდა ჰქონდეს შემსრულებლებში იმპროვიზაციის/თავისუფლების ხარისხისა და უნარების მასშტაბი.
ჩვენ, პედაგოგები – ყველანი სადირიჟორო პულტთან ვდგავართ. ეს შედარება შემთხვევით არ გამიკეთებია – ეს არ არის მხოლოდ მეტაფორა. თუ თანამედროვე გამოწვევებს ვპასუხობთ, ვიკვლევთ, მაშინ თანამედროვე სწავლა-სწავლების ფორმებს, სტრატეგიებს, პრობლემის გადაჭრის უნარებსაც უნდა ვფლობდეთ და ადაპტირებული სახით ვთავაზობდეთ მოსწავლეს ისე, რომ მუდამ კეთილ მრჩევლად ვრჩებოდეთ მისთვის.
თანამედროვე სასწავლო პროცესის პულტზე ხან კომპლექსური დავალების, ხანაც პროექტული სწავლების პარტიტურა დევს. ჯერ ჩვენ ვემზადებით პარტიტურის მართლწერის შესაცნობად, ვუღრმავდებით მის დრამატურგიას, ვსწავლობთ დეტალურად, ვითვალისწინებთ საორკესტრო შემადგენლობას/კლასს და გამოვკვეთთ საკვანძო კითხვას: რა როგორ შეუძლია მოსწავლეს? შემდეგ კი ვიწყებთ მუშაობას სამიზნე ცნებებზე როგორც კომპლექსურ დავალებაში, ასევე პროექტულ სწავლებაში.
თითქოს ყველამ ვიცით სამიზნე ცნების შესახებ, მაგრამ მაინც ჩავუღრმავდეთ მას. რომ არა სამიზნე ცნება, შეძლებდა კი მოსწავლე მყარი ცოდნის მიღებას? მყარ ცოდნას მოსწავლე იღებს მაშინ, როცა უღრმავდება ეპოქას, სტილს, მიმდინარეობას. მაგალითად, როდესაც მასწავლებელი მუშაობს ელექტრონულ მუსიკაზე, მან უპირობოდ უნდა გაითვალისწინოს შემდეგი აქტივობები ბგერის ფენომენის გასააზრებლად:
- აამაღლოს მოსწავლეებში კონკრეტული ეპოქის მოვლენების ცოდნის დონე;
- გააცნოს მოსწავლეებს XX საუკუნის გარდამტეხი პერიოდები, რომლებიც გავლენას ახდენს ელექტრონული მუსიკის ენის შეცვლაზე და ეფუძნება შინაარსს, რომელსაც სჭირდება ახალი ფონემური, ლინგვისტური და სონორისტული ,,თხრობითი’’ ტექნიკა;
- სონორისტული ტექნიკა თხრობის, იმპროვიზაციის ის ხერხია, რომელიც მთლიანად შემსრულებლის ოსტატობაზე, მის ინტელექტუალურ შესაძლებლობებზეა დამოკიდებული.
როგორც ვხედავთ, ამ კონკრეტული პერიოდის შესასწავლად უამრავი აქტივობაა ჩასატარებელი, რომელიც საჯარო სკოლის მოსწავლემდე საინტერესო რესურსების შერჩევის გზით უნდა მივიდეს. ამ კონკრეტული მიმართულების კომპლექსურ დავალებაში პედაგოგი მიჰყვება ბგერის ტრანსფორმაციის ფორმებს. ბგერის გარდასახვა, ბგერათა პატერნების ხარჯზე ჟღერადობის გახანგრძლივება და შემცირება – Reproduction of sound & Abbreviation of sound, სონორისტული თხრობის ტექნიკური საშუალებაა, რომლის საფუძველზე ვიღებთ მითოლოგიის, კატაკლიზმების, კატასტროფების აუდიო/სივრცით ილუსტრაციებს.
ასეთ დროს ცხადი ხდება საგანთაშორისი კავშირები. ხმოვანების გაზრდა/გაფართოება/შემცირება უშუალო კავშირშია ფიზიკასთან, კერძოდ, ბგერის სპექტრულობის შესწავლასთან. თუ ბგერის სპექტრულობას არ განვიხილავთ ფიზიკასთან კავშირში, ჩვენ ვერ შევძლებთ, დავეხმაროთ მოსწავლეს XX-XXI საუკუნის მუსიკაში დოდეკაფონიისა და სონორისტიკის სტილურ თავისებურებების გააზრებაში. შესაბამისად, თუ არ დავამუშავებთ აკუსტიკური და სინთეზური ბგერის თვისებებს, მეხსიერებაში ვერ დარჩება მყარი ცოდნა კონკრეტული მიმართულების ირგვლივ. ამიტომაც, სამიზნე ცნება/ცნებები წარმოადგენს კომპასს მკვიდრი წარმოდგენებისაკენ, მყარი ცოდნისაკენ. მაშასადამე, ვიკვლევთ კონკრეტულ საგანს, რომელიც ეფუძნება სამიზნე ცნებებს, რათა მოსწავლემ შეძლოს ნაწარმოების მხატვრული შინაარსის ამოკითხვა, მისი გათავისება და საბოლოო პროდუქტის სახით პრეზენტირება.
სწორედ საკვლევი თემის საფუძველზე მოდელირდება დავალების სტრუქტურა, რომელიც თავისთავად აგებულია მიზანსა და ამოცანებზე. მიზნისკენ მიმავალ კვლევებს შეგვიძლია ვუწოდოთ დაკვირვება, სამიზნე ცნებებზე ,,შეჩერება’’, რომელსაც ლოგიკურად მივყავართ პირობისეულ ცოდნასთან. ეს ცოდნა კი იძლევა ინტერპრეტაციის, ვარიაციის მრავალფეროვან შესაძლებლობებს.
სასწავლო პროცესის მოდელირება, როგორც ზევით აღვნიშნე, ეფუძნება სამიზნე ცნებებს, საკვანძო კითხვებსა და მკვიდრ წარმოდგენებს. ის გახლავთ სწავლა-სწავლების ერთგვარი კომპასი. იმისათვის, რომ ვმართოთ რთული ქცევები, საგაკვეთილო პროცესში, შეგვიძლია გამოვიყენოთ ეს მოდელი, განსაკუთრებით საშუალო საფეხურზე. საგაკვეთილო პროცესის სწორი მენეჯმენტი კი ნებისმიერი სირთულის დაძლევის გარანტიაა. მაშ ასე:
- მოსწავლეს ვაცნობთ ახალ თემას;
- კოგნიტური მაორგანიზებლის დახმარებით ვაკეთებთ წინარე ცოდნის ანალიზს;
- ახალი თემისთვის წინარე ცოდნიდან ვიღებთ იმ საკვანძო საკითხს, რომელიც ახალ მასალაში იმპლემენტირდება;
- რესურსი ზუსტად უნდა მოვარგოთ ახალი თემის იდეას, რომლის დახმარებით შევძლებთ შინაარსის განზოგადებას;
- მაგალითისათვის, თუ ვსაუბრობთ Underground-ის ფენომენზე პროექტულ სწავლებაში, მიზანშეწონილია, კლასს ვაჩვენოთ ვიდეო ვიეტნამის ომის ან კარიბის ზღვის აუზის კრიზისზე, 60-იანი წლების სოციო-კულტურულ მოძრაობებზე, პაციფისტურ და ფემინისტურ დეკლარაციებზე.
- ამ ყოველივეს გათვალისწინებით შევძლებთ მოსწავლეთა დაინტერესებას ასაკობრივი კონტექსტით განპირობებული საკითხებით, რომელთა ინტეგრირება შეგვიძლია სამოქალაქო განათლებასთან, ისტორიასთან, ლიტერატურასთან, უცხო ენებთან…
მასწავლებელი, როგორც დირიჟორი აყალიბებს დამოკიდებულებებს თანამედროვე სწავლების ახლებური მიდგომების მიმართ. მას ხელეწიფება სტანდარტული, ყავლგასული სასწავლო პროცესის გაჯანსაღება, გაცოცხლება და ახალი ინსტრუმენტების – კომპლექსური დავალებისა და პროექტული სწავლების დანერგვა, მოდელირება საკუთარ პედაგოგიურ გამოცდილებაზე.
მეთოდოლოგიასა და პრაქტიკაში ცვლილებების შეტანა, სტრატეგიების გრადაცია, მათი მორგება მოსწავლეების შესაძლებლობაზე, მიზნობრივი უკუკავშირი და მეგობრის როლი – თანამედროვე ჯანსაღი საკლასო სივრცის ნაწილია.
ზოგადად, მოდელირება სოციალური დასწავლის თეორიაში მხოლოდ მიბაძვას არ გულისხმობს. სოციალური დასწავლის გზა არის მიღწეულ შედეგთა ერთობლიობის გათვალისწინება, რომელიც პროცესის გაჯანსაღებას უწყობს ხელს, უფრო მეტიც, დასწავლის თეორიაში მოდელირება მოსწავლეს ეხმარება სოციალიზაციაში, ცხოვრებისეული მოთხოვნების, სირთულეებისა და გამოწვევების დაძლევაში. მოდელირება კომპლექსური ფენომენია და ეხება როგორც საკლასო სივრცეს, ასევე სასკოლო კულტურის განვითარებას, მშობელთა ჩართულობას სასკოლო ცხოვრებაში, რაც მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის პრიორიტეტული მახასიათებლის – დემოკრატიული კულტურის განვითარების ძირითადი ნაწილია.
როგორც ვიცით, სოციალური სწავლების თეორია – ,,ვიკარი სწავლა’’ – ამტკიცებს, რომ შემეცნებითი პროცესები, რომლებიც ყალიბდება ახალი ცოდნის ან უნარის შეძენისას, უნდა იქნას გაგებული იმ კონტექსტის საფუძველზე, რომელშიც ისინი ადაპტირდებიან.
სოციალური სწავლების თეორიაში კომპლექსური დავალება და პროექტული სწავლება ითვალისწინებს თითოეულ მოსწავლეში ახალი წარმოდგენის, ახალი ცოდნის ჩამოყალიბებას ისე, რომ არ დაიკარგოს მისი ინდივიდუალური შესაძლებლობები. მაგალითად, მუსიკათერაპიაში სოციალური დასწავლა თავისთავად იქცევა თერაპიული სწავლების ფორმად. მოსწავლის დონის გათვალისწინებით ვაკეთებთ მისთვის მორგებულ, მოდელირებულ აქტივობებს, რომლებიც ხელს შეგვიწყობს დავუახლოვდეთ მოსწავლეს და გავიგოთ მისი პრობლემების სირთულის ხარისხი. ჩვენ უნდა მოვერგოთ მის შესაძლებლობებს, რათა მოსწავლემ შეძლოს სოციალიზაცია თანამედროვე სამყაროში. მუსიკათერაპია ხომ პრობლემისადმი მეცნიერული მიდგომაა, სადაც მუსიკა გამოყენებულია პიროვნების ბუნებრივი განწყობის ასამაღლებლად, ეხმარება ადამიანებს ფსიქიკური ჯანმრთელობისა და კეთილდღეობის გაუმჯობესებაში. ეს არის მიზანზე ორიენტირებული ჩარევა, რომელიც თავისთავად შემოქმედებითი პროცესია მუსიკათერაპევტსა და მიმღებს შორის.
დასკვნის სახით, მინდა მოვიყვანო ამონარიდი დიმიტრი უზნაძის მოხსენებიდან ,,სკოლის მართვა’’, რომელიც ზუსტად პასუხობს დღევანდელ კონტექსტურ და ცხოვრებისეულ მოთხოვნებს:
,,სკოლამ ფართოდ უნდა გააღოს ცხოვრების, მრავალმხრივი საქმიანობის კარი; სკოლაში უნდა ინერგებოდეს არა პასიური მოსმენისა და მომწიფების პროცესი, არამედ აქტიური შემოქმედება და შრომა, მაგრამ არა შემთხვევითი შრომა, არამედ ისეთი, რომელიც გამსჭვალულია და წარმართული მეცნიერული ცოდნის საფუძვლებით’’.
| დიმიტრი უზნაძე, ლადო გუდიაშვილი.1945ლადო გუდიაშვილი, 19  |
როგორი დროულია ქართული ფსიქოლოგიური სკოლის ფუძემდებლის, დიმიტრი უზნაძის მიერ 1917 წელს დაწერილი ეს მოსაზრება, რამდენი რამ უნდა ვისწავლოთ და გავითვალისწინოთ მისი ,,სინათლის’’ სკოლის პრაქტიკული გამოცდილებიდან. დიდი მეცნიერის მოსაზრებები სასკოლო სისტემის რეფორმასთან დაკავშირებით, უაღრესად თანამედროვე და აქტუალურია დღესაც. უმაღლესი განათლებისაკენ მიმავალი გზა სწორედ სასკოლო პროცესში მოდელირებულ კომპლექსურ დავალებებსა და პროექტულ სწავლებაზე გადის. კვლევითი სამუშაოს ეს ორივე ფორმა კი პედაგოგის მუშაობის ახალი ინსტრუმენტებია.
