თანამედროვე მსოფლიოში ქვეყნების ეკონომიკური განვითარების მნიშვნელოვან ფაქტორს ადამიანური რესურსის ეფექტიანად გამოყენება,დასაქმების ხელშეწყობა და შრომის ცვალებად ბაზართან  სწორი ადაპტირება წარმოადგენს.

შრომის ბაზრის მობილურობის  გაზრდა ,შესაძლებლობების განვითარებისა და გამოყენების აუცილებლობა, გაზრდილ მოთხოვნებს უყენებს როგორც პროფესიული მომზადების,ისე პროფესიული ორიენტაციისა და კარიერის დაგეგმვის სისტემას. მოზარდ თაობას უჭირთ მომავალი  პროფესიის არჩევასთან,კარიერის დაგეგმვასთან დაკავშირებული რთული საკითხების დამოუკიდებლად გადაწყვეტა,თანამედროვე სწრაფად ცვალებად გარემოსთან ადაპტირება.

რადგან ზრდასრული ადამიანის ყოველდღიური ცხოვრების დიდ ნაწილს პროფესიული   საქმიანობა წარმოადგენს,აუცილებელია პროფესია შეესაბამებოდეს ადამიანის ინტერესებსა და შესაძლებლობებს. პროფესიის არჩევისას სწორი გადაწყვეტილების მიღება ამ ყველაფრის წინაპირობაა.

დღეისათვის,საქართველოში სკოლის მოსწავლეთათვის, განსაკუთრებით სწავლების საშუალო საფეხურზე დიდ პრობლემას წარმოადგენს გადაწყვეტილების მიღება მომავალი პროფესიის თაობაზე. მოსწავლეთა უმრავლესობას არ აქვს გაცნობიერებული საკუთარი,რეალური შესაძლებლობები და მათი რეალიზების გზები,რადგან მათი ინტერესის სფერო ძალიან ფართოა, ინფორმირებულობა -ვიწრო. მოსწავლეები სათანადოდ ვერ აფასებენ პროფესიას და გადაწყვეტილებას იღებენ ისეთ ფაქტორზე დაყრდნობით, როგორიცაა: სტერეოტიპები,ანაზღაურება, პრესტიჟულობა, გავრცელებული შეხედულებები და სხვა. რაც საბოლოოდ არაკვალიფიციური, შესაბამისი ცოდნის, უნარების, პიროვნული მახასიათებლებისა და კომპეტენციის არმქონე კადრების სიჭარბეს განაპირობებს.ყოველივე ეს კი  უარყოფითად ისახება ახალგაზრდების დასაქმებასა და უმუშევრობაზე.

იმისათვის, რომ საზოგადოებაში გაბატონებულმა სტერეოტიპებმა,შეხედულებებმა, გარკვეულწილად ოჯახმაც კი,  არ მოახდინოს ზეგავლენა მოზარდის პროფესიულ არჩევანზე,საჭიროა მოზარდი თაობის ინფორმირებულობა და შესაბამისი განათლების მიცემა, რომელიც პროფესიულ ორიენტაციას გულისხმობს.

ჩვენს ქვეყანაში,აღნიშნული მიმართულებით,მიუხედავად წინგადადგმული ნაბიჯებისა, მიმაჩნია, რომ არასრულყოფილია საკონსულტაციო სერვისები და მწირია საკონსულტაციო ინსტრუმენტები. გარდა ამისა, გარკვეული ღონისძიებებია გასატარებელი მშობელთა ინფორმირებულობის კუთხითაც.

აღნიშნული პრობლემის მოგვარების ხელშეწყობის მიზნით, სკოლის, როგორც საგანმანათლებლო დაწესებულების, როლი უმნიშვნელოვანესი და ღირებულია.

ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულება უნდა უზრუნველყოფდეს მოსწავლეთა არაფორმალური და ფორმალური განათლების რგოლთან კავშირს პროფესიული განათლების სხვადასხვა მიმართულებასთან,რაც საბოლოოდ  მოზარდის  ინფორმირებულობას, კომპეტენციის გაზრდასა და  პროფესიული განათლების მიღების შესაძლებლობის საშუალებას მოგვცემს.

პროფესიული განათლების მიღების ერთ-ერთ ორიენტირად არაფორმალური განათლების გაძლიერებაა.

რა არის არაფორმალური განათლება? საყოველთაოდ მიღებულია,რომ ბავშვები სკოლაში დადიან,რათა მიიღონ განათლება.თუმცა არსებობს მოსაზრება,რომ ფორმალური განათლება არ არის განათლების მიღების ყველაზე ეფექტური ფორმა.ანუ არაფორმალური სწავლება ცოდნის მიღების ისეთივე აღიარებული ფორმაა,როგორც ფორმალური. მართლაც უნდა აღინიშნოს, რომ არაფორმალური სწავლება ზოგ შემთხვევაში უკეთეს ეფექტს გვაძლევს, ვიდრე ფორმალური, ტრადიციული სწავლება. არაფორმალური განათლება ფორმალურისაგან განსხვავებით შეიძლება განხორციელდეს ნებისმიერი ფორმით: ინდივიდუალური პროგრამა,სკოლებში საგნობრივი კლუბები და ა.შ.

იმისათვის რომ განათლება ჩაითვალოს არაფორმალურად,საჭიროა იგი ჩატარდეს ფორმალური სასწავლო გარემოს გარეთ.მაგრამ ეს არ გამორიცხავს,იმას რომ ასეთი განათლების მიღებისთვის არ უნდა მივმართოთ პროფესიონალებს.მაგალითად,თუ მოსწავლე მიდის ცოდნის მისაღებად საგნობრივი კლუბის შეხვედრაზე მასწავლებელთან, ეს უკვე არაფორმალური განათლებაა. არაფორმალური განათლების მიღების საშუალებად შეიძლება ჩაითვალოს ვიზიტი მუზეუმში, ბიბლიოთეკაში, საინფორმაციო შეხვედრები, სემინარები, არაფორმალური- გასვლითი ექსკურსიები , მიზნობრივი გასვლითი ვიზიტები და ა.შ.

რატომ უნდა ავირჩიოთ პროფესიული განათლების მისაღებად არაფორმალური სწავლების მიდგომები?  დადგენილია, რომ მოსწავლე უკეთ სწავლობს, როდესაც იმყოფება მისთვის კომფორტულ და უსაფრთხო გარემოში. როგორც კი, მოსწავლე ფორმალური სწავლების მეთოდებისაგან თავისუფალ გარემოში მოხვდება, უკეთესად ითვისებს ინფორმაციას და გაცილებით შედეგიანია იმ უნარების განვითარება, რომელიც სწავლის მიზანს წარმოადგენს.

აღსანიშნავია,ისიც რომ არაფორმალური განათლება მოსწავლის ინდივიდუალური, ესთეტიკური და შემოქმედებითი მიდრეკილებების გამოვლენას უწყობს ხელს. რაც შემდგომში მოსწავლეს უვითარებს ანალიტიკურ/კრიტიკული აზროვნების, გადაწყვეტილებების მიღების, პრობლემის დამოუკიდებლად გადაჭრის, სისტემური აზროვნებისა და სივრცეში ორიენტაციის უნარებს. ამ დროს მოსწავლე თეორიულ ცოდნასთან ერთად პრაქტიკულ გამოცდილებასაც იძენს, რაც თავის მხრივ, პროფორიენტაციის განვითარების ერთ-ერთ მთავარ ხელშემწყობ ფაქტორს წარმოადგენს.

წინამდებარე სტატიაში წარმოგიდგენთ საკუთარ, სასკოლო პრაქტიკულ გამოცდილებასა  და მიგნებებს იმასთან დაკავშირებით, თუ  რა დადებითი ეფექტები მოახდინა მოსწავლეთა პროფესიული განათლების მიმართულებით განხორციელებულმა არაფორმალურმა მიდგომამ, კერძოდ გასვლითმა, არაფორმალურმა გაკვეთილებმა  სხვადასხვა საწარმოსა თუ  ობიექტზე.

ვიზიტი ფარმაცევტულ საწარმო „ავერსი -რაციონალ“-ში.

2022-2023 სასწავლო წელს სსიპ გარდაბნის მუნიციპალიტეტის სოფელ სართიჭალის  N3 საჯარო სკოლის საბაზო-საშუალო საფეხურის მოსწავლეები იმყოფებოდნენ ფარმაცევტულ საწარმო „ავერსი-რაციონალი“-ში, რომელიც  ახორციელებს უმაღლესი ხარისხის, უსაფრთხო და ეფექტურ, 200-ზე მეტი დასახელების პროდუქციას. საწარმოში  ვიზიტის მიზანს წარმოადგენდა:

• საწარმოს დათვალიერება და მუშაობის სპეციფიკის გაცნობა.
• წარმოების მნიშვნელოვანი პროცესების დათვალიერება.
• ხარისხის კონტროლის მექანიზმების გაცნობა.
• GMP -ის მნიშვნელობის გაცნობა ფარმაცევტულ წარმოებაში.
• პროფორიენტაციული განათლების ხელშეწყობა.

მოსწავლეები ფარმაცევტულ საწარმოში გაეცნენ:

• ფარმაცევტული საწარმოს მუშაობის სპეციფიკას;
• დაათვალიერეს ულტრათანამედროვე ხარისხის კონტროლის ფიზიკურ-ქიმიური და მიკრობიოლოგიური ლაბორატორია.
• გაეცნენ საწარმოო უბნების აღჭურვილობას.
• დაათვალიერეს უმაღლესი დონის, თანამედროვე მანქანა-დანადგარები;
• გაეცნენ საწარმოო უბნებზე სანიტარულ-ჰიგიენური ნორმების დაცვის რეგლამენტს.
• შეისწავლეს პროდუქციის ხარისხის შემოწმების ეტაპები;
• გაეცნენ საწარმოში დანერგილ უნიკალურ, ერთიან კომპიუტერიზებულ ფარმაცევტულ სისტემას. 

ფარმაცევტულ საწარმოში ვიზიტის ბოლოს  მოსწავლეებს ჩაუტარდათ შემაჯამებელი შეხვედრა, სადაც მათ  საშუალება მიეცათ შეხვედროდნენ კომპანიის წარმომადგენლებს, დაესვათ მათთვის საინტერესო შეკითხვები. შეხვედრისას მოსწავლეებმა მიიღეს რჩევები ავერსის საწარმოს პროფესიონალი თანამშრომლისაგან, თუ რა პროფესიული უნარ-ჩვევებია საჭირო ამ სფეროში დასაქმებისათვის და რა უნდა გაითვალისწინოს დაინტერესებულმა  პირმა ფარმაცევტული მიმართულებით  კარიერის დაგეგმვისას.

არაფორმალური, გასვლითი გაკვეთილი თბილისის, ღრმაღელეს  წყალმომარაგების სათავე -ნაგებობაზე, კომპანია: Georgian Water and Power-ჯივიპი

მომდევნო არაფორმალური გაკვეთილი, რომელიც შეთავაზებული იქნა მოსწავლეთათვის, იყო ვიზიტი თბილისის, ღრმაღელეს წყალმომარაგების სათავე-ნაგებობაზე, კომპანია: Georgian Water and Power-ში. საწარმოში მოსწავლეთა მიზანს წარმოადგენდა:

• საწარმოს დათვალიერება.
• სუფთა,უსაფრთხო და ხელმისაწვდომი სასმელი წყლის მნიშვნელობის, სათანადო სანიტარიისა და ქიმიური დამუშავების პროცესების გაცნობა;
• წყლის ხარისხის კონტროლისა და მონიტორინგის გაცნობა.
• პროფორიენტაციის ხელშეწყობა.

მოსწავლეები ადგილზე გაეცნენ წყლის, როგორც ამოწურვადი რესურსის მნიშვნელობას; წყლის მოპოვებისა და სრული დამუშავების ციკლს; დაათვალიერეს საფილტრი მოწყობილობები; გაეცნენ თუ როგორ ხდება სასმელი წყლის ხარისხის კონტროლი „ჯივიპი“ ლაბორატორიებში და  თავადაც მიიღეს მონაწილეობა პრაქტიკულ ცდებში. მოსწავლეებმა არაფორმალურ გარემოში მიღებული ცოდნა და გამოცდილება წარმატებით დაუკავშირეს შეთავაზებულ კომპლექსურ დავალებას ქიმიაში, წყლის შესახებ, რომელიც ინტეგრირდა კომპლექსური დავალებების განსახორციელებელ აქტივობებში.

გასვლითი, არაფორმალური გაკვეთილის მიზანი: რაც შეიძლება მეტი მოსწავლე  იყოს ინფორმირებული წყლის მნიშვნელობის და გაფრთხილების შესახებ- მიმაჩნია რომ მიღწეულია.აღსანიშნავია ვიზიტის ბოლოს გამართული შეხვედრა საწარმოს თანამშრომლებთან, სადაც მოსწავლეთა საინტერესო შეკითხვებს საწარმოს კომპეტენტურმა თანამშრომლებმა უპასუხეს. მოსწავლეთა შეკითხვები გარდა წყლის თემისა,ეხებოდა იმ კომპეტენციებსა და უნარებს, რომელიც უნდა ჰქონდეს  დაინტერესებულ პირს ამ სფეროში საქმიანობის დასაწყებად.

არაფორმალური,გასვლითი  გაკვეთილი ქალაქ რუსთავის მრავალფუნქციურ საწარმო Polivim LLC

პროფესიული განათლების ხელშეწყობის მიზნით,აღნიშნული სკოლის  მოსწავლეები იმყოფებოდნენ ქალაქ რუსთავის მრავალფუნქციურ საწარმოში, რომელიც ახორციელებს მეორადი მოხმარების პლასტმასის ბოთლების გარდაქმნას მაღალი ხარისხის სუფთა და ფერად ფანტელებად, რაც  შემდეგ სინთეზური ბოჭკოს წარმოებას უზრუნველყოფს.

საწარმოში ვიზიტის მიზანს წარმოადგენდა:

• საწარმოს დათვალიერება და მუშაობის სპეციფიკის გაცნობა.
• წარმოების მნიშვნელოვანი პროცესების დათვალიერება.
• საწარმოს ხარისხის კონტროლის მექანიზმების გაცნობა.
• პროფორინტაციული განათლების ხელშეწყობა

მოსწავლეები საწარმოში გაეცნენ:

• პლასტმასური ნარჩენების მართვის და რეციკლირების სტრატეგიებს.
• პლასტმასური ნარჩენებისაგან მაღალი ხარისხის დამატებითი ღირებულების პროდუქტის შექმნის ტექნოლოგიას.
• PET (პოლიეთილენ ტერეფტალის) მეორადი პლასტმასის ბოთლების გარდაქმნის ტექნოლოგიას მაღალი ხარისხის სუფთა და ფერად ფანტელებად.
• მიღებული PET ფანტელებისაგან პოლიესტერის სინთეზური ბოჭკოს წარმოებასა და გამოყენებას.

გასვლითი, არაფორმალური გაკვეთილის მიზანი: ხელი შევუწყოთ მოსწავლეთა პროფესიულ განათლებას, ვფიქრობ მიღწეულია. მოსწავლეებმა დასვეს ბევრი მათთვის საინტერესო შეკითხვა, რაზეც საწარმოს მთავარი ტექნოლოგებისაგან მიიღეს სწორი და დამაკმაყოფილებელი პასუხები სამომავლო პროცესიის დაგეგმვისა და  არჩევის მიმართულებით. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ მოსწავლეებმა გაამახვილეს ყურადღება თითოეული ადამიანის სამოქალაქო აქტივიზმსა და პასუხისმგებლობაზე გარემოს ნარჩენებისაგან  დაცვასთან დაკავშირებით.

არაფორმალური,გასვლითი გაკვეთილი სსიპ გრიგოლ წულუკიძის სახელობის სამთო ინსტიტუტში.

დაიგეგმა და ასევე წარმატებით განხორციელდა  გასვლითი, არაფორმალური  გაკვეთილი ქალაქ თბილისში, სსიპ გრიგოლ წულუკიძის სახელობის  სამთო ინსტიტუტში.

სამთო ინსტიტუტში მოსწავლეთა ვიზიტის მიზანს წარმოადგენდა:

• მეცნიერების პოპულარიზაციის ხელშეწყობა .
• პოლიმერული კომპოზიტების შესახებ ცნობიერების ამაღლება.
• ეკომეგობრული მასალების გაცნობა.
• მაღალტექნოლოგიური მასალების გაცნობა.
• მიწისქვეშა ექსპერიმენტული ბაზის დათვალიერება.
• პროფესიული განათლების ხელშეწყობა მეცნიერებათა პოპულარიზაციის მიზნით. 

მოსწავლეებმა  სამთო  ინსტიტუტში:

• დაათვალიერეს მიწისქვეშა ექსპერიმენტული ბაზა.
• გაეცნენ ფეთქებად და საშიშ ნივთიერებებს;.
• ეწვივნენ პოლიმერული კომპოზიტებისა და მაღალტექნოლოგიური მასალების ლაბორატორიას.
• განახორციელეს სხვადასხვა ლაბორატორიული ექსპერიმენტები.
• გაეცნენ ეკომეგობრულ მასალებს;
• დაამზადეს ბიოპოლიმერები;
• მოირგეს „პატარა მეცნიერ-მკვლევრების “ როლები. 

სსიპ გრიგოლ წულუკიძის სახელობის სამთო ინსტიტუტში  შეხვედრის ბოლოს მოსწავლეებს ინსტიტუტის დირექტორმა, ბატონმა ნიკოლოზ ჩიხრაძემ   უმასპინძლა. ბატონი  ნიკოლოზი მოსწავლეებს ესაუბრა იმ პროფესიულ კომპეტენციებზე, რომელიც საჭიროა მეცნიერული მუშაობის დასაუფლებლად და  გასაგრძელებლად.  აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ  შეხვედრა მოსწავლეთა სრული ინტერაქციითა და საინტერესო კითხვა -პასუხის რეჟიმში  წარიმართა.

 გასვლითი გაკვეთილი  სსიპ ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ბიუროში.

მომდევნო არაფორმალური   გაკვეთილი, რომელიც განხორციელდა ქალაქ თბილისში, სსიპ ლევან სამხარაულის სახელობის სასამართლო ექსპერტიზის ბიუროში- მოსწავლეებისთვის აღმოჩნდა ძალზედ საინტერესო და ინფორმაციული.

სასამართლო ექსპერტიზის ბიუროში მოსწავლეებმა დაათვალიერეს :

• ბალისტიკური ექსპერტიზის, დაქტილოსკოპიური ექსპერტიზის, კრიმინალისტიკური ექსპერტიზის, ტოქსიკოლოგიური ექსპერტიზის, ნავთობპროდუქტების, დნმ-ექსპერტიზის, დოკუმენტების ტექნიკური და ხელწერის ექსპერტიზის ლაბორატორიები.
• გაეცნენ ბიუროში დანერგილი ექსპერტიზის სახეობების და მათი წარმოების სპეციფიკას.
• დაათვალიერეს ბიუროს მატერიალურ-ტექნიკური ბაზა,სადაც მაღალკვალიფიციური ექსპერტები ყოველდღიურად სხვადასხვა სახის საექსპორტო კვლევებს ISO/IEC 17025 სტანდარტის მიხედვით ახორციელებენ.

აღნიშნულმა ვიზიტმა ბიუროში მოსწავლეთა მაღალი  ინტერესი და ჩართულობა გამოიწვია. ვიზიტის ბოლოს გამართულ შემაჯამებელ შეხვედრაზე მოსწავლეთა მხრიდან დასმულმა შეკითხვებმა, მიღებულმა კომპეტენტურმა პასუხებმა და ინტერაქციამ  კიდევ ერთხელ ხაზი გაუსვა იმ გარემოებას, რომ მოზარდ თაობას შეუძლია ჩვენ ირგვლივ ადამიანების დამოკიდებულებებისა და ქცევის შეცვლა, მათი პროფესიული განათლების ხელშესაწყობად კი  მნიშვნელოვანია მასწავლებლის სწორი მიდგომა და მონდომება.

არაფორმალური,გასვლითი  გაკვეთილი ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქიმიის დეპარტამენტში. 

მომდევნო არაფორმალური გაკვეთილი, რომელიც შეთავაზებული იქნა მოსწავლეებისთვის, იყო ვიზიტი- ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ქიმიის დეპარტამენტში.

ქიმიის დეპარტამენტში ვიზიტის მიზანს წარმოადგენდა:

• STEM საგნების პოპულარიზაცია.
• სახალისო ექსპერიმენტების განხორციელებაში მონაწილეობა.
• უნივერსიტეტის, ქიმიის დეპარტამენტის გაცნობა-დათვალიერება.
• პროფესიული განათლების ხელშეწყობა. 

მოსწავლეებმა მონაწილეობა მიიღეს 1 საათიან საინტერესო  ქიმიურ შოუში, სადაც განახორციელეს  საინტერესო ცდები.  დაათვალიერეს ქიმიის დეპარტამენტი, დასვეს საინტერესო შეკითხვები უნივერსიტეტის   წარმომადგენელთან. გაეცნენ უნივერსიტეტის პროგრამებს,სპეციალობებსა და იმ თანამედროვე მიდგომებს, რომელსაც ივანე ჯავახიშვილის  სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი ახორციელებს ქიმიის და არა მხოლოდ ქიმიის დეპარტამენტის ბაზაზე.

დასკვნის სახით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ამ ტიპის არაფორმალური, გასვლითი  ვიზიტებით სხვადასხვა საწარმოსა თუ ობიექტებზე,  ხელი ეწყობა მოსწავლეთა იმ უნარების, შესაძლებლობების, ძირითადი პიროვნული მახასიათებლების, პროფესიებთან შესატყვისი ფსიქოტიპების აღმოჩენას და განვითარებას, რომელიც აუცილებელია 21-ე საუკუნის უნარ-ჩვევებით აღჭურვილი ახალგაზრდა თაობის აღზრდა-ჩამოყალიბებისთვის და რომელიც დაეხმარება მოზარდ თაობას გააზრებული პროფესიული გადაწყვეტილებების არჩევასა და მიღებაში.

  ხშირად მეგობრებთან საუბრისას, გამიგია მათგან ერგთვარი,, წუხილი“, რომ საღამოს დრო არ აქვთ იმისთვის, რომ  ბავშვები  ამეცადინონ და  ეს ყოველდღიურ რუტინად იქცა მათ ცხოვრებაში, მას შემდეგ რაც სკოლის კარები შეაღეს მათმა შვილებმა.

ვფიქრობ, ყველა ჩვენგანს გვყავს სანაცნობო წრეში  მშობლები, რომლებიც აქტიურად არიან ჩართულები საშინაო დავალებების მომზადებაში, ალბათ უმრავლესობა ოჯახში თითქმის ყოველდღე ისმის შეკითხვა: „დაჯექი, დაიწყე მეცადინეობა!  მე რა გითხარი? რანაირად დაწერე? რა ქენი, იმეცადინე? რამდენჯერ უნდა გაგიმეორო ერთი და იგივე”?  –  ხშირად ეს ყვირილში და ჩხუბში გადაიზრდება,   წამოიჭრება პრობლემა – ერთ მხარეს დგას  შეშინებული, დათრგუნული ბავშვი, მეორე მხარეს-შეწუხებული მშობელი.

საშინაო დავალებების მომზადებასთან მიმართებაში მშობლებს  უმეტეს შემთხვევაში სხვადასხვა მოსაზრებები გააჩნიათ. ერთნი ფიქრობენ, რომ დავალებების მომზადების პროცესში თუ კი  აქტიურად  იქნებიან ჩართულები  და ერთობლივად მოამზადებენ დავალებებს, უკეთესი იქნება მათი შვილისთვის. მშობლების სხვა ჯგუფი ფიქრობს, რომ თუ კი თავისუფლებას მივანიჭებთ   და არ ჩავერევით, ეს  ბავშვის დამოუკიდებლობას გაუსვამს ხაზს  და უფრო კარგია მისი განვითარებისთვის.დაბეჯითებით ძნელია იმის თქმა, რომ მშობლების ჩართულობა   დავალებების შესრულებისას  პირდაპირ კავშირშია მოსწავლეთა მიღწევებთან, თუმცა სხვადასხვა კვლევები, ადასტურებს,იმას, რომ გარემო, სადაც მოსწავლეს უწევს მეცადინეობა ,მის მიღწევებს აუმჯობესებს.

არიან მშობლები, რომლებსაც  საშინაო დავალებების რაოდენობაზე აქვთ საკუთარი შეხედულებები,  რაც მეტია, უკეთესია.  ერთ-ერთ  ამერიკულ ფორუმზე მშობლის კომენტარი ამოვიკითხე, რომელიც  საშინაო დავალებების სიმცირეზე წუხდა და უნდობლობას უცხადებდა სკოლას, მას ნამდვილად არ აკმაყოფილებდა  ის, რომ ნასწავლი მასალის განმტკიცება საკლასო ოთახში, გაკვეთილზევე, ხდებოდა და საშინაო დავალებების სიმცირე სწორედ ამით აიხსნებოდა.

ეროვნული სასწავლო გეგმის ( რომელიც ეფუძნება საქართველოს ზოგადი განათლების სისტემისათვის ფუნდამენტური მნიშვნელობის მქონე დოკუმენტს ზოგადი განათლების ეროვნულ მიზნებს),  მიხედვით, საშინაო დავალება  შეფასების ერთ – ერთი მნიშვნელოვანი კომპონენტია, ამიტომ ბუნებრივია, ისევე როგორც შეფასების  სხვა  კომპონენტებზე (საკლასო, შემაჯამებელი), დავალებაზეც მშობლების ინტერესი მაღალია, რადგანაც მშობლებისათვის სავსებით შესაძლებელია საშინაო დავალება- იყოს საშუალება, საზომი გააკონტროლოს თუ რამდენად არის ჩართული მისი შვილი სასწავლო პროცესში.ამაზე არაერთხელ ითქვა და დაიწერა, ამიტომ ამ თემას აქ არ შევეხები, თქვენი ყურადღება მინდა გავამახვილო  მშობელთა  ჩართულობის როლზე  მოსწავლეთა საშინაო დავალებების მომზადებისას, როგორ  და რა დოზით უნდა იყოს ჩართული მშობელი ამ პროცესში.ეს სარეკომენდაციო ხასიათის წერილი, თავის მხრივ, შესაძლებელია  პედაგოგებმაც გამოიყენონ მშობელთა კრებებზე, მშობლებთან დისკუსიის, სემინარის ორგანიზებისას მსგავსი თემატიკის განსახილველად ან პრობლემის გადასაჭრელად.

ამერიკელი ფსიქოლოგი, ჰუმანისტური ფსიქოლოგიის ფუძემდებელი კარლ როჯერსი თავის წიგნში – ,,სწავლის თავისუფლება” – აღნიშნავს, რომ : ,,განათლებულობა ეფუძნება არა ცოდნას, არამედ მისი მოპოვების უნარს. კი არ ასწავლო, არამედ ხელი შეუწყო სწავლას – ეს არის მასწავლებლის მთავარი ფუნქცია “ ამ პრინციპზე დაყრდნობით უნდა შევეცადოთ, მოვახდინოთ მშობელთა პედაგოგიზაცია, რათა  საკუთარ  შვილებს შეუწყონ ხელი,  შეუქმნან გარემო, რომელიც ხელს შეუწყობს  საშინაო დავალებების მომზადებას და სწავლას.

მინდა შემოგთავაზოთ  ფსიქოლოგების მიერ მოწოდებული პრაქტიკული რჩევები, რომლებიც მშობლებს  დაეხმარებათ   საშინაო დავალებების მომზადებისას:

• პასუხისმგებლობა

თუ კი ბავშვს გაცნობიერებული ექნება ,დავალების შესრულების აუცილებლობა და ვალდებულება,  ,მას პასუხისმგებლობის გრძნობაც გაუჩნდება,მაგრამ სასურველია ,ჯერ გამოვუმუშაოთ მიდგომა გაკვეთილებისადმი, როგორც  მისთვის მნიშვნელოვანი საქმისადმი.

• წესები და ვალდებულებები

აქ, მნიშვნელოვანია მივაჩვიოთ ბავშვი წესებს , პროცედურებს, რეჟიმს, რომელიც საბოლოო ჯამში, სისტემატურ ხასიათს შეიძენს და ორგანიზებულობაში დაეხმარება.

• სკოლიდან დაბრუნებისთანავე დავალებების მომზადებას ნუ დააწყებინებთ, საჭიროა ,,ამოვასუნთქოთ „, დავასვენოთ, ბავშვი ნელ- ნელა გადმოერთოს სასკოლოდან  ოჯახურ გარემოში.
• დავალებების შესრულებას დააწყებინებთ   მარტივიდან რთულისკენ პრინციპით,ფსიქოლოგები თვლიან ,რომ ნებისმიერ ბავშვს რთული დავალების შესასრულებლად, დიდი დრო სჭირდება, ბავშვი იღლება, თავს წარუმატებლად თვლის, თვითშეფასება ეცემა და ამ დროს შესაძლოა დავალების თავის არიდებისკენ გაუჩნდეს სწრაფვა.ამასთან ნუ გადატვირთავთ დამატებითი სავარჯიშოებითა და ამოცანებით.
• განათლების სპეციალისტებს ,მშობლების მხრიდან დიდ შეცდომად მიაჩნიათ სასწავლო პროცესის შეწყვეტა  ,იმ მიზნით, როცა ვთხოვთ მაგალითად მარკეტში ჩარბენას ან ნაგვის გადაყრას.სამუშაო პროცესისგან მოწყვეტა არ არის რეკომენდებული!
• ხშირ-ხშირად დაასვენეთ !უფროსებიც კი, ვისვენებთ და ბუნებრივია ბავშვისთვის ეს აუცილებელიცაა. საშინაო დავალებების მომზადება უნდა ხდებოდეს ისეთივე ,,გაკვეთილებისა „ და ,,შესვენებების“ მონაცვლეობით, როგორც სკოლაშია, იმ განსხვავებით ,რომ დრო აქ მკაცრად რეგლამენტირებული არ არის. მნიშვნელოვანია, რომ არ შევზღუდოთ ბავშვი, მიეცით მოძრაობის საშუალება, ნუ დაუშლით შუალედში მიირთვან წვენი ,ხილი.
• სამუშაო სივრცის ორგანიზება

სასურველია გარემო, სადაც ბავშვებს უწევთ დავალებების მომზადება, სწორად იყოს ორგანიზებული, მაგალითად, დაწყებითი კლასის მოსწავლეები ისე უნდა ისხდნენ მაგიდასთან, რომ ქვედა კიდურები იატაკს ებჯინებოდეს, შუქი სამუშაო ადგილს მარცხნიდან ეცემოდეს(აქ გასათვალისწინებელია, თუ კი ბავშვი ცაციაა, პირიქით- მარჯვნიდან). ოთახში, დავალებების შესრულებისას დაიცავით სიწყნარე, ხმაური ყურადღებას ადუნებს  და  კონცენტრირებაში ხელს უშლის.

• ვისწავლოთ ბავშვთან ერთად და არა მის მაგივრად!

თუ კი ვთანხმდებით იმ აზრზე ,რომ საშინაო დავალების მიზანია სწავლის პროცესის ხელშეწყობა ,მაშინ ლოგიკურია,  მასწავლებელმა უნდა შეაფასოს არა ერთობლივი ნამუშევარი , არამედ მოსწავლის დამოუკიდებელი შრომა, რადგან ცოდნას იღებს თქვენი შვილი  და არა თქვენ.

• დაეხმარეთ მაშინ , როცა ის ამას საჭიროებს.
• ხშირად ,პრობლემას წარმოადგენს მეთოდები, რომლითაც ვეხმარებით მოსწავლეს. მასწავლებელი ამას სხვაგვარად ახორციელებს , შედეგად ვიღებთ დაბნეულ ბავშვს. გაიარეთ საგნის მასწავლებელთან კონსულტაცია, თუ ხედავთ , რომ თქვენი შვილი სირთულეებს განიცდის დავალებების მომზადებისას.
• წარმოიდგინეთ, რომ ერთად მიემგზავრებით რთულ მოგზაურობაში, რომლის დროსაც მთავარი გმირი ის პატარა მამაცი მოგზაურია, რომლის თანმხლები პირი თქვენ ხართ.  მშობელი, ამ მოგზაურობაში   დამკვირვებელი, მიმართულების მიმცემია, ეს არანაკლები საპასუხისმგებლოა, ვიდრე თავად დავალების შესრულება, ამიტომ უფროსებს  დასჭირდებათ მეტი  გამძლეობა, ძალა  და თავდაჯერებულობა წარმატებაში, ვიდრე მათ პატარებს.
• ხაზი გაუსვით მის წარმატებებს! ხშირად შეაქეთ!

ეცადეთ  ყოველთვის იგრძნოს ბავშვმა თქვენი სიყვარული, შეაქეთ ის, მოიწონეთ მისი საქმიანობა თუ კი ხარისხიანად და დროულად შეასრულა დავალება- ეს მატებს მოსწავლეებში რწმენს საკუთარ თავში, რომელიც საბოლოო ჯამში მიზნის მიღწევაში დაეხმარება. იმის ცოდნა, რომ ოჯახისათვის ის მნიშვნელოვანია და ძვირფასი, მიუხედავად მისი მიღებული ქულებისა, საკმაოდ მნიშვნელოვანია. მოლოდინები ზემოქმედებენ  ბავშვის ქცევებზე, ჩატარებული ექსპერიმენტის მიხედვით (MILLEZ,1975) დამტკიცდა, რომ  ის ბავშვი, ვისაც სისტემატურად აქებდნენ აკურატულობის, პასუხისმგებლობის გამო, ცდილობდნენ გაემართლებინათ  მოლოდინი და ყოფილიყვნენ აკურატულები,კეთილები  და დამჯერები. ნუ დაიშურებთ კეთილ, თბილ სიტყვებს ბავშვებისათვის“ (პრაქტიკული ფსიქოლოგია ,მანანა ნარგიზაშივლი, თბილისი 2011 ტ.1    გვ .78).

• გამორიცხეთ ნეგატივი თქვენს სასაუბრო ლექსიკაში!

თუ მშობელი თვლის ,რომ ,,ძვირფასს“ დროს კარგავს , როცა დახმარებას უწევს მას და ხშირად უმეორებს ამას, ბავშვს უვითარდება არასრულფასოვნების კომპლექსი,  ის ვარდება განცდებში, რომლებიც, საბოლოოდ, მის სწავლაზეც აისახება.

• ეცადეთ, არ შეაფასოთ ისეთი ეპითეტებით როგორიცაა: ზარმაცი, უყურადღებო და ა.შ. არ გამოიყენოთ, ისეთი ფრაზები როგორიცაა: ,, დავიჯერო, არ შეიძლებოდა ეს უფრო დროულად შეგესრულებინა? ამ დროისათვის ის უფრო კარგად გააკეთებდა.  არ შეადაროთ მოზარდის ცოდნა სხვა მოსწავლის ცოდნას.  ყველა ბავშვი ინდივიდუალურია. ნუ დავაჩქარებთ მათი მუშაობის ტემპებს. ფსიქოლოგთა აზრით, ეს მათ ნევროზულობას იწვევს, რაც უარყოფითად აისახება დავალებების შესრულებისას.

როდესაც გვსურს, დახმარება გავუწიოთ  მოზარდს  დავალებების მომზადებისას, საჭიროა, აღვიჭურვოთ მოთმინებითა და შემოქმედებითობით, რათა მეცადინეობა გადაიქცეს არა მტანჯველ პროცედურად, არამედ ურთიერთობისა და შემეცნების საინტერესო საშუალებად.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. მანანა ნარგიზაშივლი „პრაქტიკული ფსიქოლოგია“ თბილისი 2011 ტ.1
2. კარლ როჯერსი,  ,,სწავლის თავისუფლება“

არასდროს დამავიწყდება ის დღე, როდესაც სპეციალურ მასწავლებლად დავიწყე მუშაობა. ვიცოდი,რომ სირთულეების მიუხედავად,ძალიან საინტერესო და შინაარსიანი სასწავლო წელი მელოდა.

ეს  გოგონები რომ გავიცანი, ძალიან პატარები იყვნენ. დაახლოებით 14-15 წლის.

მას შემდეგ 5 წელია ერთად მოვდივართ, ერთად დავუმტკიცეთ ყველას,რომ შეუძლებელი არაფერია!

ყრუ და სმენადაზიანებული პირების მთავარ დაბრკოლებად კომუნიკაციის სირთულე რჩება.

სამწუხაროდ სმენადაზიანებული პირების ოჯახის წევრებმა ხშირად არ იციან ჟესტური ენა და თავისი გამოგონილი ჟესტებით უწევთ ურთიერთობა, ეს კი სოციალური პრობლემებითაა გამოწვეული.მშობელმა თუ არ იმუშავა, ვერ არჩენს ოჯახს. ასეთ დროს ბავშვები მთლიანად სკოლის და მასწავლებლების იმედად რჩება.

იმ წელს მეოთხე საჯარო სკოლაში სამი სმენადაქვეითებული მოსწავლე სწავლობდა და მე გადავწყვიტე, რაც არ უნდა დამჯდომოდა, უნდა მესწავლა მეც და ესწავლათ გოგონებსაც ჟესტური ენა.

სოციალურ საწარმო „თავისუფალ სივრცეში” იყო ჟესტური ენის შემსწავლელი კურსები, იქ დავიწყეთ ერთად სიარული, შემდეგ მერიის ახალგაზრდულ ცენტრში და ბოლოს ერთად აღმოვჩნდით ყრუთა კავშირის აჭარის ფილიალში, სადაც დღემდე დავდივართ. ვართ ყრუთა კავშირის წევრები და ახლა ცირა და ნინო მე მეხმარებიან და მასწავლიან სხვადასხვა ჟესტებს.

მახსოვს პროექტები ” ჩვენ ვირჩევთ პროფესიას” და “ამ პატარა ხელებით”, სადაც ფინალში ყოველთვის ვამბობდი, რომ, ეს ქვეყანა ჩემი,შენი და მათია(შშმ პირების) და მათაც უნდა შეძლონ ფეხზე მყარად დგომა და ცხოვრების დამოუკიდებლად გაგრძელება!

კოლეჯ ბლექსის პროფესიონალი პედაგოგების და თარჯიმნის დახმარებით, ცირა და ნინო პროფესიონალი კონდიტრები არიან!

მადლობა პირველ რიგში სახელმწიფოს, განათლების სამინისტროს, ინკლუზიური განათლების მხარდაჭერისთვის!

ეს და კიდევ სხვა ბევრი შშმ პირი არის მაგალითი იმისა, რომ შეუძლებელი არაფერია!

ოპრა უინფრის სიტყვებს მოვიშველიებ: „შენ ხდები ის, რისიც გჯერა. და გჯეროდეს, რომ შენ ხარ შექმნილი ძალით, რომელიც შენზე დიდია, ნიშნავს, რომ ყველაფერი შესაძლებელია.”

წინამდებარე სტატიის გაცნობისა და შემდეგ ქართულ ენაზე თარგმნის საჭიროება ჩვენმა პედაგოგიურმა პრაქტიკამ განაპირობა. ჩვენი მიზანი იყო გავცნობოდით  შემაჯამებელი დავალებების პრაქტიკას საერთაშორისო საგანმანათლებლო სივრცეში – შემაჯამებელი დავალებები და შეფასების ფორმები უმნიშნელოვანესია სწავლა-სწავლების პროცესში. მისი სწორად დაგეგმვა, მოსწავლეთა ინდივიდუალური ინტერესებისა და საჭიროებების გათვალისწინება შემაჯამებელი დავალებების ეფექტურად წარმართვის წინაპირობაა. სწორედ ამ მიზნით, ვფიქრობთ, წინამდებარე სტატიის გაზიარება მასწავლებელთა ფართო საზოგადოებისთვის სარგებლიანი იქნება.

შემაჯამებელ დავალებათა დაგეგმვისას აუცილებელია შეფასების სისტემის სპეციფიკურობის გააზრება და სწორად გამოყენება.  სასწავლო პროცესში მოსწავლეთა შეფასებისთვის ძირითადად ორი  ფორმა გამოყენება: განმავითარებელი და  განმსაზღვრელი. სწავლის შეფასების ეს ორი ფორმა განსხვავებულ მიზნებს ემსახურება. განმავითარებელი შეფასება რეგულარულად  გამოიყენება და მისი  მიზანია, თვალყური ვადევნოთ არა მხოლოდ იმას, თუ როგორ უმჯობესდება მოსწავლეთა შედეგები, არამედ  მასწავლებელის  მიერ წარმართული სწავლების  პროცესიც.

განმავითარებელი შეფასება მოსწავლეების ინდივიდუალური სასწავლო საჭიროებების დადგენისა და უწყვეტი განვითარების შესაძლებლობაა.  მისი საშუალებით მყისიერად ხდება  პრობლემების იდენტიფიცირება, განსხვავებით განმსაზღვრელი შეფასებისაგან. განმავითარებელი შეფასების ინსტუმენტებად  შეიძლება გამოვიყენოთ: ზეპირი გამოკითხვა (კითხვების დასმა), ვიქტორინა, თვითშეფასების კითხვარი,  Ed-tech თამაშები (A Combination of “Education” and “Technology”), სწრაფი ე.წ. ერთწუთიანი ჩანაწერი, ვიზუალი მასალა (მაგ. დიაგრამები, სქემები ან რუკები),  გასასვლელი  ბილეთები.

განმსაზღვრელი შეფასება გამოიყენება თემატური ერთეულის ან სემესტრის  განმავლობაში განვლილი  მასალის შესაფასებლად. ხშირად შემაჯამებელი შეფასება ასოცირდება საბოლოო პროექტებთან და  სტანდარტიზებულ ტესტებთან. მისი საშუალებით ფასდება შესწავლილი მასალის ცოდნისა  და გააზრების დონე.  შემაჯამებელი შეფასების მაგალითებია: თემატური ერთეულის შესაბამისი ტესტები, საბოლოო პროექტები ან პორტფოლიოები, მიღწევის ტესტები, სტანდარტიზებული ტესტები.

განმავითარებელი შეფასება ძალზე ეფექტურია, როგორც მოსწავლეების ინდივიდუალური სწავლის სტილის მონიტორინგის ინსტრუმენტი. მისი საშუალებით პრობლემა  ადრეულ ეტაპზე გამოიკვეთება  და მისი გადაჭრის გზების ძიებაც იწყება. ის ასევე  უზრუნველყოფს  პრობლემების ადრეულ ეტაპზე დადგენასა და გაანალიზებას. განმსაზღვრელი შეფასება კი  გამოიყენება იმისთვის, რომ შეფასდეს მოსწავლეების  ცოდნის საერთო დონე.

განმავითარებელი შეფასებით შეიძლება გამოვავლინოთ მოსწავლეთა  ძლიერი და სუსტი მხარეები. შეფასების ეს ფორმა  სასწავლო საჭიროებების იდენტიფიცირებისა და დროული ცვლილებების შესაძლებლობაა. რაც შეხება განმსაზღვრელ შეფასებას, მას აქვს მთელი რიგი ნაკლოვანებები: სასწავლო პროცესის სრული ანარეკლი არ არის, ნაკლებად იძლევა შემოქმედობითობის შესაძლებლობას, ნამუშევრებში დაფიქსირებული ხარვეზების გამოსწორება ფაქტობრივად შეუძლებელი ხდება.

ამდენად,  განმავითარებელი მეთოდი სასწავლო პროცესის, ხოლო განმსაზღვრელი – ნასწავლი მასალის  შეფასებაა.

     ლონდონის უნივერსიტეტის პერსონალის მიერ ჩატარდა 19 სისტემური კვლევა. კვლევის მიზანი იყო მიმართების დადგენა განმსაზღვრელ შეფასებასა  და მოსწავლეთა  მოტივაციას შორის. მკველვრებმა აღმოაჩინეს, რომ ხშირ ტესტირებას გარკვეული უარყოფითი გავლენა აქვს დაბალი აკადემიური მოსწრების მქონე მოსწავლეებზე. სკოლისა და   მშობლეთა  მხრიდან   ტესტირების  შედეგებთან დაკავშირებით მოლოდინები მაღალია, ეს კი მოსწავლეთა მღელვარებისა და შფოთვის მიზეზი ხდება, რაც საბოლოოდ  მოსწავლეებში  დაბალ  თვთშეფასებას განამტკიცებს.  თუმცა განმსაზღვრელ შეფასებასაც შეიძლება  ჰქონდეს დადებითი გავლენა  იმ მოსწავლეებზე, რომელთათვისაც  ქულით  შეფასება მოტივაციის წყაროა.

განმავითარებელი შეფასების შედეგების გაანალიზებით  შესაძლებელია: 1. ხარვეზების იდენტიფიცირება და კლასის საერთო დონის შემოწმება; 2. დასახული მიზნისა და  გადადგმული ნაბიჯების შეფასება; 3. დაშვებული შეცდომების იდენტიფიციება და მომავალი სასწავლო წლის სწორად დაგეგმვა.      

შემაჯამებლის დაგეგმვის პროცესში ორივე მნიშვნელოვანია, როგორც განმავითარებელი, ასევე განმსაზღვრელი შეფასება. პირველი მოსწავლესა და მასწავლებელს ეხმარება გააანალიზონ სწავლა-სწავლების პროცესი, გამოავლინონ  საჭიროებები და შესაბამისად დაგეგმონ პრობლემის დაძლევის სტრატეგიები. განმსაზღვრელი შეფასება პროცესის საბოლოო შეფასების საშუალებას გვაძლევს. შემაჯამებლის წინარე ეტაპის დაგეგმვისას კი უპირატესობა განმავითარებელ შეფასებას ენიჭება. საბოლოოდ ცოდნა კი უნდა შეფასდეს განმსაზღვრელი შეფასებით.

      შემაჯამებელი დავალებების ცხრა საინტერესო ფორმა

მიუხედავად იმისა, რომ მასწავლებლებს არ შეუძლიათ სტანდარტიზებული ტესტების სრულად ამოღება სწავლა-სწავლების პროცესიდან,   მათ  შეუძლიათ ისეთი აქტივობების დაგეგმვა და განხორციელება, რომლებიც, ერთი მხრივ, მოსწავლეთა ცოდნასა და უნარებზე იქნება მორგებული, მეორე მხრივ, კი   საინტერესო გამოწვევა იქცევა მათთვის.

აქტივობები

1. შემოქმედებითი პროდუქტი

მასწავლებელმა მოსწავლეს შეიძლება დაავალოს კონტექსტზე მორგებული მოკლე პიესა, ფილმი ან სიმღერა

2. TXT/MSG,

TXT/MSG (Text messaging) საშუალებით შეიძლება მოსწავლეს დაევალოს იმიტირებული ტექსტური შეტყობინებით სრული თემის ან მისი ცალკეული ნაწილების კონცეფციის გადმოცემა;

3. პოდკასტი

მოსწავლეებმა შეიძ₾ება ჩაწერონ 5-10 წუთიანი პოდკასტი ძირითადი კონცეფციის შესახებ, რომელიც შეიძლება იყოს, როგორც ინდივიდუალური, ასევე ჯგუფურიც.  გაკვეთილის დასაწყებად ასევე შესაძლებელია ონლაინინსტრუმენტების გამოყენება, როგორებიცაა  MP3 Online ან Vocaroo!

4. ინფოგრაფიკა

შემაჯამებელი პროექტისთვის დეტალური ინფოგრაფიკის შექმნა ეფექტური გზაა მოსწავლეებისთვის, რათა გაააქტიურონ/განამტკიცონ ის, რაც ისწავლეს, მაგ. დეფინიციები, ძირითადი ფაქტები, სტატისტიკა, კვლევა, ინფორმაცია, გრაფიკა და ა.შ. მასწავლებელს შეუძლია  განათავსოს  ყველაზე შთამბეჭდავი ინფოგრაფიკა  კლასში. დროთა განმავლობაში შეიქმნება  სიღრმისეული, ვიზუალურად მიმზიდველი ინფოგრაფიკის ბანკი.

5. დიაგრამები ,

დიაგრამები ძველი, მაგრამ ეფექტური ინსტრუმენტია ვიზუალიზაციისთვის. მიუხედავად იმისა, ასწავლით ისტორიას თუ სოციალურ კვლევებს, ინგლისურსა თუ მათემატიკას,  დიაგრამები დაეხმარება  მოსწავლეებს ვიზუალურად წარმოაჩინონ კავშირი სხვადასხვა საკითხს, თემასა თუ საგანს შორის. მაგალითად, მათ შეუძლიათ შეადარონ წიგნის პერსონაჟები, გეოგრაფიული ადგილები  მსოფლიო მასშტაბით, სამეცნიერო ცნებები და სხვა.

6. ცოცხალი მუზეუმი,

 ამ აქტივობის დროს მოსწავლეები დაგეგმავენ და მოამზადებენ ექსპონატს, რომელიც გამოხატვავს ცალკეული საკითხის კონცეფციას. აქტივობა შეიძლება განხორციელდეს იმიტირებულ მუზეუმში (საკლასო ოთახში, სკოლის დარბაზში, დერეფანში…). ვთქვათ, თქვენი კლასის მიერ ახლახან შესწავლილი თემატური ერთეული მოიცავს ხუთ ძირითად საკითხს/კონცეფციას. ხუთი მოსწავლე მოეწყობა საკლასო ოთახში,  მასწავლებელი დაათვალიერებს ექსპონატებს, დააკვირდება შეფასების მიზნით. პირველ მოსწავლესთან მისვლისთანავე მასწავლებელი დააჭერს წარმოსახვით ღილაკს და გამოფენას „აცოცხლებს“. მოსწავლე გააკეთებს ორ-სამ წუთიან პრეზენტაციას; შემდეგ მასწავლებელი გადავა მომდევნო ექსპონატის დაკვირვებასა და შეფასებაზე.

7) Ed-Tech (Education Technology) თამაშები.

დღეს  მოსწავლეები აქტიურად იყენებენ სმარტფონებს, ტაბლეტებსა და ვიდეო თამაშებს. ამიტომ მასწავლებლებმა უნდა აჩვენონ მოსწავლეებს, როგორ ისარგებლონ მათ ტექნოლოგიებით ეფექტურად და პროდუქტიულად, მასწავლებლებმა შეიძლება შექმნან და გამოიყენონ ონლაინ თამაშები (მაგალითისთვის, ,,Sheppard Software“,  ,,PBS Kids Games“, ,,National Geographic Kids“, ,,BBC Schools: Games“, ,,Arcademic Skill Builders“ და სხვები). უნდა აღინიშნოს, რომ უფრო და უფრო მეტი პედაგოგი აქტიურად იყენებს ციფრულ ინსტრუმენტებს სასწავლო პროცესში. Pew Research Center-მა გამოკითხა 2462 მასწავლებელი და აღნიშნა, რომ ციფრული ტექნოლოგიები დაეხმარა მათ საბაზო და საშუალო სკოლის მოსწავლეების სწავლებაში: რესურსების მოძებაში, თანამშრომლობაში, გამოცდილების გაზიარებასა და სწავლების პროცესის ეფექტურობის გაუმჯობესებაში;

8. შეცვალე სამყარო

შეგიძლიათ მოსწავლეებს აჩვენოთ სასწავლო მასალასთან დაკავშრებით ვიდეო ან მისი გარკვეული ეპიზოდი. შესაძლოა, მოსწავლეება ჩანაწერს  უყურონ სახლში. შემდეგ სთხოვეთ მათ წარმოადგინონ პროდუქტი ან შემოქმედებითი ნამუშევარი, რომელიც მათ დაეხმარება სკოლის გარეთ სამყარო უკეთესობისკენ შეცვალონ. ეს ინოვაციური შემაჯამებელი დავალება არის ის, რაც აუცილებლად მოითხოვს ბევრ ფიქრსა და კრეატიულობას. მაგრამ მნიშვნელოვანია, მოსწავლეებმა  გააცნობიერონ, რომ მათ შეუძლიათ უზარმაზარი დადებითი გავლენა იქონიონ სამყაროზე, რომელშიც ისინი ცხოვრობენ.

9. თავისუფალი არჩევანი.

თუ გვსურს განვახორციელოთ შემაჯამებელი სამუშაო, შევამოწმოთ მოსწავლეები ან დავეხმაროთ მათ ცოდნის კონსტრუირებაში, მათ დასჭირდებათ მასწავლებელთა თანადგომა და  თანამშრომლობა მიზნის მისაღწევად. თუ მოსწავლეებს გარკვეული აქტივობების შესრულებისას მეტ თავისუფლებას მივანიჭებთ და გავითვალისწინებთ მათ იდნივიდუალუდ შესაძლებლობებსა და ინტერესებს, ისინი მეტი ინტერესითა და ენთუზიაზმით ჩაერთვებიან პროცესში და მოტივირებულები მეტად წარმატებით შეასრულებენ დავალებას.

გარდა შემაჯამებელი შეფასების ზემოთ მოყვანილი მაგალითების გამოყენებისა, წარმოდგენილი რჩევები და სტრატეგიებიც დაგვეხმარება პროცესის ეფექტურად წარმართვაში:

   გამოიყენეთ რუბრიკა — რუბრიკები დაგეხმარებათ გამოკვეთოთ სტანდარტი, როგორ უნდა შეასრულოს მოსწავლემ ტესტი თუ დავალება. ისინი ასახავს მთავარ პირობებს, რომლებიც მოსწავლის მიერ  მიღწეული, შესრულებული უნდა იყოს დავალებაში, შეფასების რუბრიკა მოსწავლეებს დაეხმარებათ იმის გაანალიზებაში, თუ რამდენად სიღრმისეული უნდა იყოს ნამუშევარი და რას მოითხოვთ მათგან მაქსიმალური ქულების დამსახურების შემთხვევაში.

    შექმენით მკაფიო, ეფექტური კითხვები — ტესტების შედგენისას მაქსიმალურად გამოიყენეთ ნაცნობი ტერმინები, ფრაზები და გაკვეთილების დროს გამოყენებული მაგალითები. აღნიშნული თქვენს ტესტებს  შესაბამისობაში მოიყვანს განვლილ მასალასთან, რაც მოსწავლეებს დაეხმარება დავალების პირობის უკეთ გააზრებასა და შესრულებაში.

   სცადეთ ბრმა შეფასება – მასწავლებლების უმეტესობას ურჩევნია იცოდეს, ვის ტესტებს აფასებენ, მაგრამ თუ თქვენ გსურთ, მიაწოდოთ მოსწავლეებს სრულიად მიუკერძოებელი შეფასებები და უკუკავშირი, სცადეთ ბრმა შეფასება. შეგიძლიათ, სთხოვოთ თქვენს მოსწავლეებს, დაწერონ თავიანთი სახელები  ტესტის ბოლოში ან უკანა მხარეს, ან გამოიყენეთ კოდირების სისტემა.

   შეაფასეთ მასალის ცოდნა – შეეცადეთ, რომ კავშირი სამიზნე მასალასა და ტესტს შორის შესაბამისი, რელევანტური იყოს. მაგალითად, თუ ტესტით გსურთ, გაიგოთ, რა იციან მოსწავლეებმა გეომეტრიასა და სივრცის აღქმის შესახებ, თქვენ უნდა მოერიდოთ კითხვების  შაბლონსა და ალგებრასთან დაკავშირებით.

  შექმენით საბოლოო ტესტი გაკვეთილების სწავლების შემდეგ და არა მანამდე – ,,ნუ დააყენებთ ცხენს ეტლამდე“. სწავლების პროცესზე დაკვირვების შედეგად სამომავლო სტრატეგიები და მიზნები, შესაძლოა, შეიცვალოს და საჭირო გახდეს აქცენტის გაკეთება სხვადასხვა რამეზე საჭიროების შესაბამისად. თუ თქვენ გაქვთ ტესტის მონახაზი, იდეალურია! მაგრამ სასურველია,  რომ დროდადრო მოახდინოთ რევიზია და შეიტანოთ გარკვეულ ცვლილებები.

   სწავლა დააკავშრეთ რეალურ ცხოვრებასთან – რამდენჯერ გსმენიათ მოსწავლეებისგან  კითხვა: „როდის გამოვიყენებ ამას რეალურ ცხოვრებაში?“ ძალიან ხშირად მოსწავლეები  თვლიან, რომ ზოგიერთი საკითხი, ცოდნა გამოუყენებელია რეალურ ცხოვრებაში. ტესტის შედგენისას გამოიყენეთ სიტყვები, კითხვები, ამოცანები საგნის  აქტუალობის საილუსტრაციოდ.

   შექმენით დაბალანსებული შეფასების მოდელი – მთელი პედაგოგიური პრაქტიკის განმავლობაში მასწავლებლები დიდ დროს უთმობენ შეფასებებს. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი მასწავლებელი შეფასებათა გარკვეულ ტიპს ანიჭებს უპირატესობას.   სწავლების პროცესის სრულყოფის მიზნით სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია იმის გააზრება, ისინი ერთმანეთთან მჭიდროდაა დაკავშრებული. განმსაზღვრელი და განმავითარებელი შეფასება მასწავლებელმა უნდა გამოიყენოს შესაბამის დროს დასახულ მიზანთან მიმართებით.

წიგნში ,,საკლასო შეფასება მოსწავლეთა სწავლისთვის“ რიჩარდ სტიგინსი, ერთ-ერთი პირველი განმანათლებელი, რომელიც მხარს უჭერს სწავლის შეფასების კონცეფციას, გვთავაზობს სტატიას „დაბალანსებული სისტემა, რომელიც გულისხმობს სწავლის შეფასებასა და შეფასებას სწავლისთვის“. ავტორი აღნიშნავს, თუ ორივეს ეფექტურად გამოიყენებთ, ისინი შეავსებენ ერთმანეთს და შეფასება უფრო მეტი გახდება, ვიდრე უბრალოდ მოსწავლის/ წარმატების მაჩვენებელი. შეფასება ხომ მიზნად ისახავს მოსწავლის მრავალმხრივ განვითარებას.

განმავითარებელი და განმსაზღვრელი შეფასებებს შორის განსხვავებას მიზანი და დრო განსაზღვრავს. განმავითარებელი უკუკავშირი აფასებს სწავლების ეტაპებს, იგი საშუალებას აძლევს მოსწავლეებს, ივარჯიშონ და უკეთ შეძლონ, მაგალითად, ველოსიპედით სეირნობა სკოლის დახურულ  ავტოსადგომზე. ეს შეიძლება შევადაროთ სიარულს დამხმარე ბორბლებით. განმავითარებელი შეფასების დროს სწორედ დამხმარე ბორბლებით მოძრაობს მოსწავლე, განმსაზღვრელი შეფასებისას კი მას ყოველგვარი დახმარების გარეშე უწევს გამოწვევებთან გამკლავება.

ზემოაღნიშნული რეკომენდაციები დაეხმარება მასწავლებლებს შემაჯამებელი დავალებები გახადონ უფრო საინტერესო, მოსწავლეთა ინტერესებსა და საჭროებებზე მორგებული. ააგონ სწავლის პროცესი ლოგიკურად და დინამიკურად. აქტივობები, შეფასებები იყოს მიმართული მოსწავლეთა საუკეთესო შედეგების მისაღწევად. უფრო მეტიც, სწორად დაგეგმილი შემაჯამებელი დავალებებით მოსწავლეებს საშუალებას მისცემთ, იპოვონ კავშირი ცოდნასა და ცხოვრებას შორის,რაც უფრო ეფექტურს გახდის სწავლის პროცესს და მეტ ფუნქციურ მნიშნელობას მიანიჭებს ცოდნას.

წყარო:

,,9 Summative Assessment Examples to Try This School Year“

https://www.prodigygame.com/main-en/blog/summative-assessment/?fbclid=IwAR1eRAOQeHJrv0w1eR8u9EaIbh5W9JQB-oeB6wbmFIblDLSLN8q8ZK0wiG4

საქართველოს საჯარო სკოლებში მიმდინარე რეფორმა, რომელიც სწავლა-სწავლების კონსტრუქტივისტულ პრინციპებზე (აქტიური სწავლა-სწავლება, ცოდნის აგება წინარე ცოდნაზე დაყრდნობით, სწავლის სწავლა, ცოდნათა ურთიერთდაკავშირება და ორგანიზება, აქცენტი გააზრებაზე და არა დამახსოვრებაზე) დაყრდნობას გულისხმობს ერთგვარი გამოწვევაა მასწავლებლებისთვის. სწრაფად ცვალებადმა გარემომ მოიტანა ახალი მიდგომის აუცილებლობა. ეროვნულ სასწავლო გეგმაში განხორციელებული ყველა ცვლილება სამ ძირითადი ამოცანას ემსახურება, რომელთაგან უმნიშვნელოვანესია სწავლა-სწავლების პროცესში გრძელვადიანი მიზნების როლის გაზრდა. ამ მიზნით მესამე თაობის ეროვნულ სასწავლო გეგმაში ყოველწლიური მოკლევადიანი მიზნები (შედეგები და ინდიკატორები) ჩაანაცვლა საფეხურებრივმა გრძელვადიანმა მიზნებმა.  მოსწავლეთა მყარი, გააზრებული და დინამიკური ცოდნით შეაიარაღების ხელშესაწყობად მესამე თაობის სასწავლო გეგმაში სავალდებულოდ განისაზღვრა კონსტრუქტივისტული პარადიგმის ხუთი საგანმანათლებლო პრინციპი. ეროვნული სასწავლო გეგმა ორ ნაწილად გაიყო: საფეხურის სტანდარტები, რომლებიც წარმოადგენს სავალდებულო მოთხოვნებს საქართველოს ყველა სკოლისთვის და წლიური პროგრამები, რომლებიც რეკომენდაციებს იძლევა სასკოლო კურიკულუმების განვითარებისთვის.

კონტრუქტივისტულ პრინციპებზე დაფუძნებული სასკოლო კურიკულუმი მოზარდებს სთავაზობს წინარე ცოდნა-გამოცდილებასთან დაკავშირებულ ნაცნობ, ცხოვრებისეულ კონტექსტებს და იწვევს მათ უცნობის, ახლის აღმოსაჩენად; სწავლა-სწავლების პროცესი მოსწავლეებში აძლიერებს ძიების ბუნებრივ წყურვილს და ბიძგს აძლევს სააზროვნო პროცესებს.

ზემოთ აღწერილი პროცესები ძალიან საინტერესო და მნიშვნელოვანია, თუმცა მასწავლებლებისაგან მოითხოვს სასწავლო პროცესის, მიზნების, ინდიკატორების, მეთოდებისა და სტრატეგიების ახლებურ გააზრებას. ეს კი სერიოზული გამოწვევაა. ჩემი პრაქტიკის ნაწილია მუდმივი სიახლეების ძიება, მუდმივი და განუწყვეტელი ორიენტირება განათლების სისტემაში მიმდინარე ცვლილებებზე. ამიტომ საკლასო ოთახი ექსპერიმენტების ატარების ადგილად, აღმოჩენების სივრცედ იქცა.

ერთ- ერთი მნიშვნელოვანი მიმართულება, რაც მესამე თაობის ეროვნულმა სასწავლო გეგმამ მოგვიტანა არის ცნებაზე დაფუძნებული სწავლება. ცოტა სიღრმისეულად ამ თეორიის განცობის შემდეგ გავაცნობიერე, რომ სხვადასხვა საგნის ცნებები ერთმანეთთან გადაჯაჭვულია და ერთ მთლიანს ქმნის. ასე წარმოიშვა ინტეგრირების იდეა.

საკითხი, რომელზეც თქვენი ყურადღების შეჩერებას ვგეგმავ, არის ბუნებისმეტყველებისა და სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების ცნებათა მისაღწევად ერთი სასწავლო აქტივობის გამოყენება. აღნიშნული აქტივობა კი საკლასო ოთახს გასცდა.

წარმოგიდგენთ მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის კავშირს ჩემ მიერ განხორციელებულ აქტოვობებთან

საგანი – ბუნებისმეტყველება

თემა –  ჩემი ქვეყნის ბუნება

სამიზნე ცნებება – სხეული

ინდიკატორი – საქართველოს სასარგებლო წიაღისეულის დანიშნულებაზე მსჯელობა ფიზიკური თვისებების მიხედვით.

საფეხურის საკვანძოო შეკითხვა – რატომ განსხვავდებიან სხეულები თვისებებით და შემადგენელი მასალების/ნივთიერებების მიხედვით? რატომ და როგორ განაპირობებს სხეულის შემადგენელი ნივთიერება მის თვისებებს?

მეორე საგანი – სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება

სამიზნე ცნებები – სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების ტექნიკა

ქვეცნება – ტექნიკა: ხატვა, ძერწვა, აპლიკაცია, კოლაჟი, მოზაიკა, ანაბეჭდი, კონსტრუირება, კომპიუტერული სახატავი პროგრამა და სხვა.

ინდიკატორი – სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების ტექნიკა – მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

• ჩანაფიქრის და იდეის გადმოსაცემად შესაბამისი მასალისა და ტექნიკის შერჩევა და გამოყენება;
• ნამუშევ­არზე საუბრისას, აზრის, იდეების, შთაბეჭდილებების გაზიარება შესაბამისი ტერმინების გამოყენებით.

სამიზნე ცნება – სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების დარგები

ქვეცნება – დარგები: მხატვრობა (ფერწერა, გრაფიკა), ქანდაკება, არქიტექტურა, დეკორატიულ-გამოყენებითი ხელოვნება.

ინდიკატორი – სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნების დარგები – მოსწავლემ უნდა შეძლოს:

• ხელოვნების სხვადასხვა დარგში ნამუშევრების შექმნა;
• ხელოვნების სხვადასხვა დარგის ნიმუშების ამოცნობა და ყოველდღიურ ცხოვრებასთან დაკავშირება, აზრის, იდეების, შთაბეჭდილებების გაზიარება შესაბამისი ტერმინების გამოყენებით.

სტანდარტის შედეგები – სხვადასხვა მასალისა და ტექნიკის შერჩევა და გამოყენება საკუ­თარი ჩანაფიქრის და იდეის განსახორციელებ­ლად. ინდივიდუალური და ერთობლივი ნამუშევ­რის წარდგენა, საუბარი შესაბამისი ტერმინების გამოყენებით   სა­კუ­თარ, თანაკლასელთა ან ცნობილ ხელოვანთა ნამუშევრებზე აზრის, იდეების, შთაბეჭდილებების გასაზიარებლად.

აღნიშნული თემის ფარგლებში მოსწავლეებთან წრმოვადგინე თემა მეთუნეობა. თიხა და მისი მნიშვნელობა საქართველოში. თიხის როლი საზოგადოების განვითარების პროცესში, თიხის, როგორც სამუშაო იარაღის, როგორც საოჯახო სამზარეულოს ნაწილის მნიშვნელობაზე. განვიხილეთ მისი თვისებები. მოვიძიეთ ინფორმაციები თუ სად მოიპოვება თიხა საქართველოში ყველაზე მეტი რაოდენობით და როგორია მისი დამუშავების ეტაპები ბუნებრივი მოპოვებიდან საოჯახო ჭურჭლად ქვეცამდე.

პარალელურად საგანში სახვითი და გამოყენებითი ხელოვნება, ვისაუბრეთ სახვითი ხელოვნების დარგებსა და ტექნიკაზე. გაკვეთილების ციკლი ძალიან საინტერესოდ წარიმართა. ბავშვებმა ძალიან საინტერესო ინფორმაცები მოიპოვეს თიხის შესახებ როგორც მისი მნიშვნელობის, მოპოვების ადგილების, ასევე მისი დამუშავების თვალსაზრისით. მოგეხსენებათ იმერეთში თიხის დამუშავება ბავშვებისთვისაც კი უცხო თემა არაა. თითქმის ყველა ბავშვს აქვს ნანახი თიხის დოქი, ყანწი, ფიალა, ქოთანი, კეცი, ჭური. თუმცა მათთვის ძალიან საინტერესო აღმოჩნდა თიხის დამუშავების პროცესის ვიდეო რგოლების ნახვა. მათი გაკვირვება გამოიწვია იმ ფაქტმა, რომ ასეთი მყარი ჭურჭელი თურმე უნაზესი მასისაგან იქმნება. ასე დაიბადა ზესტაფონის მუნიციპალიტეტის სოფელ შროშაში სტუმრობის იდეა.

ყოველთვის ვაცნობიერებ, რომ სწავლება ცოცხალი პროცესია და ყოველთვის არის შანსი დაგეგმილი აქტივობა აბსოლუტურად სხვა ტიპის აქტივობაში გადაიზარდოს. მთავარი და მნიშვნელოვანია არ დაგვეკარგოს გრძელვადიანი მიზანი, რომელიც მუდმივი ორიენტირია სწავლებისას. ჩემი მიზანი სწორედ საქართველოს სასარგებლო წიაღისეულის დანიშნულებაზე მსჯელობა იყო ფიზიკური თვისებების მიხედვით. ამისათვის კი შროშა საუკეთესო ადგილი აღმოჩნდა.

მოსწავლეები შროშაში საჭირო ცოდნით შეიარაღებულები ჩავიდნენ. სასწავლო ვიზიტი ერრთ-ერთი გლეხის ოჯახში განხორციელდა, რომელიც ეთნო ტურიზმითაა დაკავებული. ბავშვებმა მასპინძელი გააოცეს თავიანთი მსჯელობით, მოპოვებული ინფორმაციით და იმ ცოდნით, რომელიც მათ საკლასო ოთახში ჰქონდათ დაგროვებული. მასპინძელმა მოსწავლეებს დაათვალიერებინა ადგილები, სადაც ხდება თიხის მოპოვება. ბავშვებთან ერთად დაამუშავა და ნივთის გასაკეთებლად მოამზადა თიხის მასა და თავად მოსწავლეებს შესთავაზა მონაწილეობა მიეღოთ ნივთების დამზადების პროცესში. ეს იყო კულმინაციერი ემოცია. ერთმანეთს ცვლიდნენ პატარა თითები და ნაკეთობაზე თავიანთ კვალს ტოვებდნენ. საბოლოოდ მათ მართლაც შთამბეჭდავი შედეგი მიიღეს. ძალიან საინტერესო და ორიგინალური ფორმის ჭურჭელი დაამზადეს.

საკლასო ოთახში ერთობლივი ნამუშევარი საპატიო ადგილას განთავსდა. მოსწავლეებმა წარადგინეს თავიანთი ნახელავი. იმსჯელეს მისი კეთების პროცესზე. ამოციურად ისაუბრეს შროშაში ვიზიტზე და იმ დღეს თითქმის ყველა შეთანხმდა, რომ საქართველო უმდიდრესი ქვეყანაა და თიხის დამუშავება ყველაზე საინტერესო ტექნიკა.

რა მივიღეთ ამ ამ აქტივობით. იყო თუ არა ეს ციკლი კონსტრუქტივისტული, მოვახერხეთ თუ არა სამიზნე ცნებების დამუშავება, გამოვეხმაურეთ და საკუთარი წვლილი ჩავდეთ თუ არა საფეხურის შეკითხვაზე პასუხის გაცემაში და ზოგადად რა მიიღო მოსწავლემ, როგორც ფორმალური ასე არაფორმალური განათლების ნაწილში.

დამეთანხმებით კეთებით სწავლება ყველაზე მეტად გამოირჩევა დამახსოვრების ეფექტით. ვერც ერთი ტიპის აქტივობა, ვერანაირი აღწერა ან ვიდეო რგოლის ჩვენება ვერ ჩაანაცვლებდა იმ პირველად ემოციას, რაც მოსწავლეებს დაეუფლათ თიხის მოპოვების თუ დამუშავების პროცესში. საკლასო ოთახში დაბრუნებულები ერთი ორად მოტივირებულები იყვნენ და ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ საინტერესოდ წარმოედგინათ თავიანთი ნააზრევი და ნამუშევარი. მოსწავლეებმა ემოციასა და შთაბეჭდილებებთან ერთად პრაქტიკულად დაინახეს თუ რა შრომასთანაა დაკავშირებული თითოეული ნივთის შექმნა. მასპინძელი მათ ესაუბრა იმაზეც თუ რა იწვევს ნაკეთობების სხვადასხვა ფერს. აუხსნა და ანახა სხვადასხვა შემადგენლობის ნაზავები. ესაუბრა მათ თითოეულის უპირატესობაზე. ასე პრაქტიკული ნაბიჯებით გაეცა პასუხი საფეხურებრივ შეკითხვას თუ რატომ განსხვავდებიან სხეულები თვისებებით და შემადგენელი მასალების/ნივთიერებების მიხედვით? რატომ და როგორ განაპირობებს სხეულის შემადგენელი ნივთიერება მის თვისებებს?

კონსტრუქტივიზმი სწორედაც რომ ნასწავლ და ნაცნობ მასალაზე ახლის დაშენებას გულისხმობს. კეთებით სწავლა, ინტეგრირებულად საგნების სწავლება, ცხოვრებისეულ და პრაქტიკულ სიტუაციებზე დაკვირვება არის ის გასაღები რასაც ცოდნის მესამე სახე – პირობისეული ანუ ფუნქციური ცოდნა გულისხმობს. გრძელლვადიან მიზანზე ორიენტირება კი ერთიორად ზრდის სწავლების შედეგებს.

სწავლების ახლებური გააზრება ფორმალური (საგაკვეთილო) და არაფორმალური (კლასგარეშე) კომპონენტების გამოყენებით თითოეულ მოსწავლისთვის მრავალფეროვან საგანმანათლებლო გამოცდილების შექმნას გულისხმობს. პრაქტიკაში განახორციელებული კონკრეტული მაგალითები კი მყარი და დინამიკური ცოდნის მაკონსტრუირებელი და კომპლექსური აზროვნების განმავითარებელი სასწავლო პროგრამის შეუცვლელი ნაწილია.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ზოგადი განათლების რეფორმის ხელშეწყობა

https://mes.gov.ge/uploads/files/zogadi-ganatlebis-xelshecyoba.pdf

2. მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმა
3. მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის საგნობრივი გზამკვლევები

(პირველი ნაწილი)

 „განათლება, რომელიც ერთმანეთისგან არ განასხვავებს კარგსა და ცუდს, ითვისებს ერთს და თვალს ხუჭავს მეორეზე – სიმახინჯეა“.

მაჰათმა მოჰანდას განდი (1869-1948) – ადვოკატი, მოაზროვნე, ინდოეთის ანტიკოლონიური, ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის წინამძღოლი

 „მცირე ცოდნა ჭიქაში ჩასხმულ წყალს ჰგავს: გამჭვირვალესა და სუფთას; ღრმა ცოდნა კი ზღვის წყალია: მუქი, იდუმალი და გაუმჭვირვალი“.

რაბინდრანათ თაგორი (1861-1941) – ინდოელი მწერალი და ფილოსოფოსი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ლიტერატურაში

დასაწყისი

ძველ დროს ინდოეთში განათლების სისტემა „გურუკულას“ წესებს ემყარებოდა. ამ დროს ნებისმიერი, ვისაც სწავლა სურდა, მასწავლებელთან (ინდ. გურუსთან) მიდიოდა და სთხოვდა მისთვის ესწავლებინა. თუ გურუ მოსწავლეს დათანხმდებოდა, მაშინ მოსწავლე გურუსთან რჩებოდა და მონაწილეობას იღებდა მასწავლებლის ოჯახის ცხოვრებაში. ასეთი წესი მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის ძლიერ კავშირს წარმოშობდა და ამავე დროს, მოსწავლე ყველაფერს სწავლობდა სახლის (ოჯახის) მეურნეობის გაძღოლისა და მოვლა-პატრონობის შესახებ. გურუ ახალგაზრდას ასწავლიდა ყველაფერს, რაც ბავშვს სურდა, სანსკრიტიდან (ჰინდუთა ძველი ენა და დამწერლობა) და წმინდა წერილებიდან დაწყებული, მათემატიკითა და მეტაფიზიკით დამთავრებული. მოსწავლე მასწავლებელთან იმდენ ხანს რჩებოდა, რამდენიც მას სურდა, ან მანამდე, სანამ გურუ მას ყველაფერს ასწავლიდა. გურუკულას წესებით სწავლება მჭიდროდ იყო დაკავშირებული ბუნებასთან და ცხოვრებასთან და არ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ ინფორმაციის დაზეპირებით.

სასკოლო სისტემა ინდოეთში (ინგლისური ენის გამოყენების ჩათვლით) ბრიტანულ კოლონიზაციასა და ლორდ თომას ბებინგტონთან (ინგლისელი ისტორიკოსი, დიპლომატი და სახელმწიფო მდივანი, ბარონი მაკოლეი) ერთად გაჩნდა, დაახლოებით 1830-იან წლებში. სასკოლო სასწავლო კურიკულუმი შემოფარგლული იყო „თანამედროვე“ საგნებით, როგორებიც იყო „მეცნიერება“ და „მათემატიკა“, ხოლო ისეთი დისციპლინები, როგორებიცაა მეტაფიზიკა და ფილოსოფია, ბრიტანელების მიერ არასაჭიროდ იქნა მიჩნეული. სწორედ ლორდ ბებინგტონს ეკუთვნის გამოთქმა „გამოყენებადი სწავლება“ (useful learning), რომლითაც მან ხაზი გაუსვა იმდროინდელი „ევროპული განათლების“ შეუდარებელ უპირატესობას, ინდოელთა (მისი სიტყვებით) „წარმოსახვით შრომებთან“ შედარებით (აქ საუბარია უძველეს ვედურ ლიტერატურაზე, ვედებზე, ბრაჰმანასა და უპანიშადებზე, რომლებიც ძვ. წელთაღრიცხვის 1500-დან – ახალი წელთაღრიცხვის მე-7 საუკუნემდე პერიოდია აღწერილი სანსკრიტზე დევანაგარის ანბანით, ლ.ა.). გარდა სანსკრიტული ტექსტებისა, ინდოეთის სუბ-კონტინენტზე უძველესი დროიდან არსებობს ბენგალური, ტამილური, ტელუგუს, გუჯარათის, კანანდას, პალის ენებზე დაწერილი რელიგიური და ფილოსოფიური ტექსტები, რომელთა გამოყენება და გათვალისწინება ინდური განათლების სისტემაში ბრიტანული კოლონიალიზმის პირობებში თითქმის არ მომხდარა.

ქედმაღალი ინგლისელი ლორდის სიტყვებით, ინდოელთა „წარმოსახვითი“ ცოდნა არაფერს წარმოადგენდა ევროპელთა „ფაქტებით გამყარებულ“ ცოდნასთან შედარებით. ლორდი ბაბინგტონის ანგარიშის შემდეგ ბრიტანეთის კოლონიაში (ინდოეთში) „სასკოლო ენად“ ინგლისური განისაზღვრა, რადგან ლორდის აზრით, სანსკრიტზე, სპარსულ ან არაბულ ენებზე შეუძლებელი იყო ინდოეთის სუბ-კონტინენტის მცხოვრებლებისთვის „გამოყენებადი განათლების“ გადაცემა. კოლონიური საგანმანათლებლო რეფორმის შემდეგ, მთელმა სასკოლო სწავლებამ ეზოდან საკლასო ოთახებში გადაინაცვლა და კავშირი ბუნებასთან გაწყდა… იგივე დაემართა მჭიდრო კავშირს მასწავლებელსა და მოსწავლეს შორის.

საბოლოოდ, საშუალო სასკოლო განათლების პირველი საბჭო ინდოეთში 1921 წელს უტარ-პრადეშში (ახალ ინდოეთის ერთ-ერთი შტატი) შეიქმნა. სწორედ ამ საბჭოს მეშვეობით დაიწყო სასკოლო განათლების პირველი ინფრასტრუქტურის შექმნა ცენტრალური ინდოეთის პროვინციებში. მოგვიანებით, 1929 წლიდან დაწყებული, რამდენიმე ასეთივე საბჭო შეიქმნა ინდოეთის სხვა შტატებშიც.

აღსანიშნავია, რომ 1952 წელს (ინდოეთის ბრიტანული მმართველობიდან განთავისუფლების შემდეგ) აღნიშნული საბჭოები კონსტიტუციით გაუქმდა და ჩანაცვლებულ იქნა საშუალო განათლების ცენტრალური საბჭოთი, რომელიც მთელი ინდოეთის მასშტაბით განაგებდა სასკოლო საქმიანობას (პროგრამები, კურიკულუმი, საგნობრივი სახელმძღვანელოები და საგამოცდო წესები).

დამოუკიდებელი ინდოეთის ახალი მთავრობის ერთ-ერთ მთავარ მიზანსა და ოცნებას წარმოადგენდა 6-14 წლის ბავშვებისთვის უნივერსალური, სავალდებულო განათლების სისტემის შექმნა. ეს მიზანი დღეს ინდოეთის კონსტიტუციაშია აღნიშნული და საშუალო განათლება ყოველი ინდოეთის მოქალაქის ფუნდამენტური უფლებაა. პრობლემების, საჭირო კვალიფიციური პერსონალისა და ქვეყნის სხვა თავისებურებებიდან გამომდინარე, საშუალო განათლების სისტემაში არსებული პრობლემები კვლავ მძიმეა. ასევე პრობლემად მიიჩნევა განათლებისთვის გამოყოფილი სახსრების სიმცირე, რომელიც ინდოეთის მშპ-ს მხოლოდ 4.3%-ს შეადგენს, რაც საკმაოდ დაბალი მაჩვენებელია (შედარებისთვის 2006-2020 წლების საშუალო მონაცემები ქვეყნების მიხედვით: კუბა – 12.8%, ნამიბია – 9.4%, ბოტსვანა – 8.4%, ისლანდია – 7.7%, შვედეთი – 7.2%, ფინეთი -6.6%, ყირგიზეთი – 6.2%, აშშ – 6.1%, გერმანია – 4.7%, აზერბაიჯანი – 4.3%, რუსეთი – 3.7%, საქართველო – 3.6% (2021), თურქეთი – 3.4%, სომხეთი -2.8%, წყარო: მსოფლიო ბანკის მონაცემები, 2022 )

ინდოეთის სასკოლო სისტემა

დღეს ინდოეთი ოცდარვა შტატად და ე.წ. შვიდ „საკავშირო ტერიტორიად“ არის დაყოფილი. ყოველ შტატს თავის მიერ არჩეული მთავრობა ჰყავს, ხოლო საკავშირო ტერიტორიებს ინდოეთის ცენტრალური მთავრობა მართავს, თითოეულ ასეთ ტერიტორიაზე პრეზიდენტის მიერ დანიშნული ადმინისტრატორის მეშვეობით (ანდამანისა და ნიკობარის კუნძულები, ლადაკჰი, ჯამუ და ქაშმირი, ქ. დელი, ჩანდიგარჰი და რამდენიმე სხვა ერთეული).

ინდოეთის კონსტიტუციის თანახმად, სასკოლო განათლების შეთავაზება ადრე შტატების კომპეტენცია იყო. 1976 წელს ეს სისტემა შეიცვალა და ამჟამად, განათლების პროგრამებისა და პოლიტიკის შეთავაზება-განსაზღვრა ინდოეთის მთავრობის მიერ ხდება, თუმცა შტატებს პროგრამების განხორციელებაში დიდი თავისუფლება აქვს მინიჭებული.

ამავე დროს პოლიტიკისა და პროგრამების ეროვნულ დონეზე წარდგენის შემდეგ, მონიტორინგისა და განვითარების ფუნქციები ენიჭება განათლების ცენტრალურ სამეთვალყურეო საბჭოს (The Central Advisory Board of Education), CABE-ს.

გარდა ამისა, ინდოეთში არსებობს ეროვნული მასშტაბის ორგანიზაცია – განათლების კვლევისა და სწავლების ეროვნული საბჭო-National Council for Educational Research and Training (NCERT), რომელიც გადამწყვეტ როლს თამაშობს ეროვნული ჩარჩო-კურიკულუმის შემუშავებაში.

თითოეულ შტატს ჰყავს NCERT-ის საშტატო საბჭო – SCERT, რომელიც უშუალოდ სთავაზობს შტატის განათლების განყოფილებას, განათლების სტრატეგიას, კურიკულუმებს, პედაგოგიურ სქემებსა და შეფასების მეთოდოლოგიას. ამ დროს შტატებს ენიჭებათ თავისუფლება პროგრამების განხორციელებისას.

კონსტიტუციით და რამდენიმე სამთავრობო აქტითა და პროგრამით, ინდოეთის მთავრობას აღებული აქვს ვალდებულება, უზრუნველყოს უფასო და სავალდებულო საშუალო განათლება თოთხმეტ წლამდე ასაკის ყველა ბავშვისთვის. მთავრობა ასევე იღებს ვალდებულებას სამიზნე მაჩვენებლად ჰქონდეს მშპ-ს 6%-ის ოდენობის თანხის მიმართვა განათლებაზე, რომლიდანაც თანხის ნახევარი საშუალო განათლებაზე უნდა დაიხარჯოს.

ინდოეთის სასკოლო სისტემა ოთხდონიანია: ქვედა პირველადი (6-დან 10 წლამდე), ზედა პირველადი (11-დან 12 წლამდე), ზედა დონის (13-დან 15 წლამდე) და ზედა დონის მეორადი (17-18 წელი). ქვედა პირველადი სკოლა დაყოფილია ხუთ „სტანდარტად“, ზედა პირველადი – ორ სტანდარტად, ზედა დონის – სამ სტანდარტად და ზედა მეორადი – ორ სტანდარტად.

მოსწავლეები ვალდებულნი არიან ისწავლონ საერთო პროგრამით (გარდა რეგიონული ცვლილებებისა მშობლიურ ენებზე), საშუალო სკოლის ყველა დონის დამთავრებამდე. გარკვეული დოზით შესაძლებელია სპეციალიზაცია ზედა მეორად დონეზე. მოსწავლეები მთელი ქვეყნის მასშტაბით ვალდებულნი არიან, ისწავლონ სამი ენა (ინგლისური, ჰინდი და მშობლიური ენა), გარდა იმ რეგიონებისა, სადაც ჰინდი მშობლიურია. ასევე არსებობს რამდენიმე მნიშვნელოვანი წესი, რომელსაც ქვემოთ გთავაზობთ:

ინდოეთში, სასკოლო განათლების სამი ტიპი არსებობს. ამათგან ორის კოორდინაცია ხდება ეროვნულ დონეზე, საშუალო განათლების ცენტრალური საბჭოს – Central Board of Secondary Education, CBSE-ის მიერ, რომელთაგან ერთი განკუთვნილი იყო ცენტრალური მთავრობის მომსახურეთა ბავშვებისთვის, რომლებიც პერიოდულად სხვადასხვა შტატში გადაჰყავდათ, მათი მშობლების საქმიანობიდან გამომდინარე. ამ ტიპის „ცენტრალური სკოლების“ (ინდ. Kendriya Vidyalayas) გარკვეული რაოდენობა შეიქმნა ქვეყნის ყველა ცენტრალურ და მსხვილ ურბანულ რეგიონში და მათი პროგრამა და მუშაობის გრაფიკი ისე შემუშავდა, რომ ნებისმიერ მოსწავლეს შესძლებოდა ასეთი „ცენტრალური“ტიპის ერთი სკოლიდან მეორეში გადასვლა, სხვადასხვა შტატსა თუ ქალაქში – ამ სკოლების სასწავლო პროგრამები ერთმანეთთან სრულ შესაბამისობაში იყო.

ამ სკოლებში საგნების ერთი ჯგუფის (სოციალური საგნები – ისტორია, გეოგრაფია და სამოქალაქო სწავლება) სწავლება ყოველთვის ჰინდიზე მიმდინარეობს, ხოლო სხვა საგნებისა – ინგლისურად. აქ (Kendriya Vidyalayas) შესაძლებელია სხვა ბავშვების მიღებაც (თავისუფალი ადგილების არსებობის შემთხვევაში). საგნების ყველა წიგნი NCERT-ის მიერ არის დაწერილი, სერტიფიცირებული და გამოცემული. გარდა მთავრობის მიერ მართული ამ სკოლებისა, CBSE-ის დადგენილ წესებს ემორჩილება ზოგიერთი კერძო სკოლაც, თუმცა მათ აქვთ უფლება სხვა საგნობრივი სახელმძღვანელოები გამოიყენონ და ჰქონდეთ სხვა სასწავლო გრაფიკი. CBSE, გარდა ინდოეთისა, სწავლების ამ წესს იყენებს მსოფლიოს 21 ქვეყანაში არსებულ 141 სკოლაში, სადაც ინდური წარმოშობის მოსწავლეები იღებენ განათლებას.

მეორე, ე.წ. „ცენტრალური სქემის“ მქონე სკოლების ტიპს წარმოადგენს სკოლა საშუალო განათლების ინდური სერტიფიკატით – Indian Certificate of Secondary Education (ICSE). ეს სისტემა შემუშავდა 1952 წელს არსებული კოლონიური წარსულის Cambridge School Certificate-ის შესაცვლელად.

მისი იდეა იყო ის, რომ კემბრიჯის სკოლის სასერტიფიკატო გამოცდები ჩაენაცვლებინათ საერთო ინდური გამოცდებით (All India Examination).

საბოლოოდ, დამამთავრებელი სასერტიფიკაციო გამოცდების წესმა მიიღო სახე, რომელიც დამტკიცდა დელის სასკოლო განათლების აქტით და შეიქმნა საშტატო ერთეული, რომელიც ჩაატარებდა საყოველთაო სასკოლო გამოცდებს. დღეს კერძო სკოლების უმეტესობა დაკავშირებულია ამ საბჭოს მიერ შემუშავებულ სისტემასთან. ეს სკოლები ძირითადად კერძოა და ემსახურება მდიდარ ინდოელთა ოჯახების შვილების საჭიროებებს.

ზოგადად, ორივე, CBSE და ICSE საბჭოების ფუნქციაა ქვეყნის მასშტაბით საყოველთაო სასკოლო გამოცდების ჩატარება მათ მიერ შემუშავებული წესებით. ეს გამოცდები ტარდება ორჯერ, სასკოლო სწავლების მე-10 და მე-12 წლის შემდეგ (ზედა მეორადი სკოლა). ჩვეულებრივ, მე-11 კლასში მიღება დამოკიდებულია საყოველთაო სასკოლო გამოცდების შედეგებზე. ეს ბუნებრივია, დიდი წნეხს წარმოადგენს მოსწავლეებისთვის, თუმცა ჯერჯერობით სწავლების მე-11 წელს გამოცდები ჯერ კიდევ ძალაშია.

(სტატია ეყრდნობა დოქტორი ვ. სასი კუმარის/Dr. V. Sasi Kumar ნაშრომებს)