სპეციალისტები, რომლებიც მუშაობენ მოზარდებთან სხვადასხვა კრიზისულ სიტუაციებში, გვაძლევენ რჩევებს, როგორ შეუძლიათ მშობლებსა და ნათესავებს, დაეხმარონ ბავშვს, რომელმაც განიცადა ძლიერი სტრესი და მწუხარება.
- მნიშვნელოვანია, იპოვოთ ან მოაწყოთ სპეციალური ადგილი, სადაც ბავშვი მაქსიმალურად დაცულად იგრძნობს თავს. ჩვეულებრივი საყვარელი ადგილების გარდა, ეს შეიძლება იყოს ბაღში სხვათა თვალთა ხედვიდან დაფარული სკამი, ორ სკამს შორის გადაჭიმული საბანი, აბაზანა და ა.შ. მთავარია, ბავშვი იქ მშვიდად და მარტო იყოს ან შეძლოს იქ მისთვის სასურველი ადამიანების მოპატიჟება.
- უმცროსი ბავშვები მშვიდდებიან შეხებისგან. შეგიძლიათ შესთავაზოთ ჩახუტება, ზურგზე მოფერება, თავზე ხელის გადასმა. ასეთ დროს ისინი უსაფრთხოდ გრძნობენ თავს. ამ შემთხვევაში, ბავშვი იგრძნობს მხარდაჭერას. ამ პერიოდში ყველაზე ანჩხლ თინეიჯერებსაც კი იზიდავთ ფიზიკურ კონტაქტი, ნუ შეგეშინდებათ მათი უფრო ხშირად ჩახუტება. მაგრამ თუ ბავშვი ან მოზარდი თავიდან გიშორებთ და არ სურს ფიზიკური კონტაქტი, მაშინ უმჯობესია ეს არ მოვთხოვოთ. დროდადრო გაუწოდეთ ხელი, ერთად მიუჯექით ტელევიზორს, შესთავაზეთ გვერდით დაწოლა. დროთა განმავლობაში ბავშვი მიგანიშნებთ, როცა ამისათვის მზად იქნება.
ზრდასრულმა, რომელიც ურთიერთობს ან თუნდაც მუშაობს ბავშვებთან, არ უნდა განიხილოს მათთან ემოციურად საკუთარი საზრუნავი, შფოთვა და ტრავმები. ეს აშინებს ბავშვებს და მათ არ სურთ, შეაწუხონ და გაანაწყენონ საყვარელი ადამიანები, ამიტომ შეუძლიათ საკუთარ თავში ჩაიკეტონ და არ იცხოვრონ თავიანთი ტრავმული გამოცდილებით. კრიზისში მყოფი ბავშვებისთვის ყველა ზრდასრული უნდა ეცადოს, გახდეს ნდობის კუნძული, რომელიც ახლა სჭირდება ბავშვს. დროთა განმავლობაში, როდესაც ბავშვი მზად იქნება, თქვენ, რა თქმა უნდა, უამბობთ, რამდენად შეშინებული იყავით და როგორ გრძნობდით თავს. მაგრამ ახლა, გამონახეთ რესურსი და მხარდაჭერა და შესთავაზეთ ბავშვს ან მოზარდს სივრცე თავისი განცდებისთვის.
მნიშვნელოვანია, შეეცადოთ აღადგინოთ ყოველდღიური რუტინა, რომელსაც ბავშვი მიეჩვია. მაშინაც კი, თუ ბავშვი ან მოზარდი არ დადის სკოლაში და არ ეწევა რაიმე რეგულარულ საქმიანობას, შეეცადეთ უზრუნველყოთ, რომ ის იძინებდეს ერთსა და იმავე დროს, ჭამდეს თუნდაც მცირე ულუფებით, იყოს ჰაერზე და თანდათან დაუბრუნდეს თავის ჩვეულ დღის წესრიგს. ბავშვისთვის გადამწყვეტია სტაბილურობის შენარჩუნება. ამიტომ, მშვიდი ყოველდღიური რუტინა ეხმარება ბავშვებს დარწმუნდეს, რომ ცხოვრება კვლავ გრძელდება.
ბავშვები სხვადასხვაგვარად განიცდიან მწუხარებას, სხვადასხვანაირად რეაგირებენ სტრესზე. ასე რომ, თუ ბავშვი მშვიდი ჩანს, ან თამაშობს სხვა ადამიანებთან, ან როგორღაც ყურადღების ცენტრშია, მნიშვნელოვანია ამის მხარდაჭერა. ნუ ეცდებით ბავშვის ყურადღების გადატანას, მიეცით მას გარკვეული დრო.
- თუ ბავშვი ან მოზარდი მზად არის ისაუბროს იმაზე, რაც ხდება, მნიშვნელოვანია, ესაუბროთ ამის შესახებ, გაარკვიოთ დეტალები და გააკეთოთ კომენტარი, გამოეხმაუროთ. ყურადღება გაამახვილეთ იმაზე, რომ ბავშვი არ არის დამნაშავე იმაში, რაც ხდება და მიეცით საშუალება, გამოავლინოს გრძნობა. მოუსმინეთ. შეეცადეთ გრძლად არ ესაუბროთ, რადგან ეს რთულად ასათვისებელია ბავშვებისთვის, განსაკუთრებით ტრავმულ სიტუაციაში.
თუ ბავშვი, პირიქით, იხურება და არ სურს არაფერზე ლაპარაკი, ესეც მისი უფლებაა, არ მოახდინოთ მასზე ზეწოლა. თუ ის მზად არ არის ინფორმაციის აღსაქმელად, სჯობს ჩუმად ისხდეთ ჩახუტებულები და მისცეთ აზრზე მოსვლის შესაძლებლობა.
მეგობრებთან სოციალიზაცია ხელს შეუწყობს მის რეაბილიტაციას, მაგრამ თუ ბავშვს ან მოზარდს ამჟამად მარტო ყოფნა ურჩევნია, მიეცით ეს შესაძლებლობა. ფრთხილად შესთავაზეთ ვარიანტები, მაგრამ ნუ აიძულებთ კომუნიკაციას.
ნუ გადატვირთავთ ინფორმაციით. ტრაგედიის შესახებ ახალი ამბების ყურება და კითხვა, ვიდეოებისა და პოსტების ნახვა ინტერნეტში არ უწყობს ხელს მის რეაბილიტაციას. ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ისინი უნდა აუკრძალოთ, არ წაართვათ ბავშვს გაჯეტები, მაგრამ ისაუბრეთ იმაზე, რომ მისთვის მნიშვნელოვანია, იზრუნოს საკუთარ თავზე.
ცალკე ყურადღება მიაქციეთ ადგილს, სადაც მოხდა ტრაგედია, სად იმალებოდა ბავშვი, სად იმყოფებოდა მომხდარის დროს. თუ სკოლაზე ვსაუბრობთ, უმჯობესია, თავიდან ბავშვმა მოძებნოს ალტერნატიული გზები, რომლებზეც წინასწარ ისაუბრებთ. და ცოტა მოგვიანებით, დაეხმარეთ ბავშვს ან დარწმუნდით, რომ სკოლის მასწავლებლები ან ასისტენტები დაეხმარებიან მას ამ ადგილების მონახულებაში – დარჩით იქ ბავშვებთან, იმსჯელეთ. ეს ძალიან რთულია და შეიძლება გამოიწვიოს პანიკის შეტევები, ფსიქოსომატური რეაქციის შეტევები, ცრემლები, ბრაზი და სხვა ემოციები. ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ ბავშვიც და მოზარდიც მარტო არ დარჩნენ თავიანთ განცდებთან.
იტარეთ ბავშვი ბავშვთა ან მოზარდთა კრიზისულ ფსიქოლოგთან. განსაკუთრებით თუ ხედავთ მის მწვავე რეაქციებს – ტანჯვას, თვითდაზიანებას, კოშმარებს, ჭამაზე უარს – და მოზარდებში ფსიქოტროპული ნივთიერებების, ალკოჰოლის მიღებას, სუიციდურ აზრებს მაშინაც კი, თუ ფიქრობთ, რომ დრო გავიდა და ბავშვი მშვიდია. ეს შეიძლება სულაც არ იყოს ასე. ტრავმის გადახარშვა განსხვავებულად ხდება და ის შეიძლება მას დიდი ხნის განმავლობაში თავს სხვადასხვა გზით ახსენებდეს. როგორი მზრუნველი მშობლებიც არ უნდა იყოთ, უმჯობესია დახმარებისთვის მიმართოთ სპეციალისტს. ბავშვები და განსაკუთრებით მოზარდები ყოველთვის მზად არ არიან მშობლებთან ისაუბრონ იმაზე, რაც მოხდა, მაგრამ ფსიქოლოგის დახმარებით ისინი უფრო ადვილად მოინელებენ ამ მტკივნეულ გამოცდილებას.
მოამზადა ირმა კახურაშვილმა
