ელბერტ ფრეტველმა კოლუმბიის უნივერიტეტის სასწავლო პროგრამაში შექმნა  არაფორმალური განათლების პროგრამა, როგორც ცალკე დისციპლინა. იგი აღნიშნავდა, რომ ძლიერი არაფორმალური კათედრების არსებობის საჭიროება სკოლის დღის წესრიგში მუდმივად იდგებოდა. მართლაც, მე-20 საუკუნის 30-იან წლებში, როცა ამერიკას დიდი დეპრესიის ტალღამ გადაუარა (დაიხურა სკოლები, შემცირდა პედაგოგიური პერსონალი, ხელფასები გაიყინა), არაერთი პროგრამის დაფინანსება შემცირდა, თუმცა კლასგარეშე აქტივობების დაფინანსება არ შეწყვეტილა. ამერიკული სკოლების წარმატების საფუძველი დღემდე არაფორმალური განათლებაა. ამერიკელი განათლების მკვლევრები ამბობენ, რომ არაფორმალური განათლების როლი დიდია ჯერ კიდევ ანტიკური პერიოდიდან. სწორედ არაფორმალური განათლების წარმატებული მოდელების არსებობამ განსაზღვრა  მოგვიანებით ჰარვარდის უნივერსიტეტსა და იელსში  მსგავსი ტიპის არაფორმალური კლუბების შექმნა, სადაც სტუდენტებს სწავლასთან ერთად გართობისა და შემოქმედებითი ცხოვრების შესაძლებლობაც ეძლევათ.

არაფორმალური განათლება მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს მოსწავლის  აკადემიური, თუ ცხოვრებისთვის საჭირო სოციალური უნარ-ჩვევების განვითარებას. ეხმარება მას გახდეს აქტიური, სოციალური, შემოქმედებითი, თავდაჯერებული, დამოუკიდებელი პიროვნება, რომელიც უმაღლეს დონეზე ფლობს 21-ე  საუკუნის ადამიანისთვის საჭირო უნარებს.  მაღალკონკურენტულ გარემოში ცხოვრება და საქმიანობა კიდევ უფრო აქტუალურს ხდის შეკითხვას: რა  შესაძლებლობები გააჩნიათ მოსწავლეებს მსგავს გარემოში საორიენტაციოდ? არიან თუ არა ისინი მზად არსებულ გამოწვევებთან  გასამკლავებლად?

დღემდე არსებული კვლევები ამტკიცებს, რომ არაფორმალური განათლება მოსწავლეებს იმ გამოწვევების დაძლევაში ეხმარებათ, რომელთაც ისინი ჯერ კიდევ სწავლის პროცესში, სკოლაში აწყდებიან. ჩატარებული კვლევების მიზანი სწავლა-სწავლების პროცესში კლასგარეშე აქტივობების მნიშვნელობისა და უპირატესობების წარმოჩენაა.

1987 წელს განათლების ამერიკელმა მკვლევრებმა, ჰოლანდმა და ანდრემ, დაადგინეს უშუალო კავშირი მოსწავლის სპორტულ აქტივობებში ჩართულობასა და მის აკადემიურ უნარებს შორის. კვლევის თანახმად, მოსწავლეების ჩართულობამ სპორტულ აქტივობებში მნიშვნელოვნად იმოქმედა მათი GPA-ს გაუმჯობესებაზე (საშუალო ქულის მაჩვენებელი). მოსწავლეების სპორტულ ღონისძიებებში აქტიური მონაწილეობა დადებით გავლენას ახდენდა მოსწავლეების აკადემიურ მდგრადობაზე, რაც მათ პასიურობის დაძლევაში დაეხმარა. აღნიშნულ კვლევაში გამოვლინდა, რომ მოსწავლის ინტერესებზე მორგებულმა გარემომ განაპირობა მათი მაღალი აკადემიური მოსწრება და ჩართულობა.

1997 წელს სილიკერმა და კვირკმა, 123 სტუდენტზე, ჩაატარეს კვლევა საშუალო სკოლის მოსწავლეების ჩართულობაზე არაფორმალურ განათლებაში. კვლევაში მონაწილეობდნენ ის მოსწავლეები, რომლებიც სასწავლო წლის პირველ კვარტალში სკოლათაშორის საფეხბურთო ჩემპიონატში მონაწილეობდნენ და არ მონაწილეობდნენ. კვლევის შედეგებზე დაყრდნობით, მეორე კვარტლის განმავლობაში, მაღალი აკადემიური მოსწრება ჰქონდათ იმ მოსწავლეებს, რომლებიც პირველ კვარტალში დაკავებულები იყვნენ სპორტული ცხოვრებით. განსხვავებით, მეორე კვარტლისგან, როდესაც უფრო მეტი თავისუფალი დრო და ნაკლები ფიზიკური ენერგია ჰქონდათ. მკვლევრებმა მიიჩნიეს, რომ სპორტულ წრეებში ჩართულობა, მოსწავლეებში აუმჯობესებს დროის აღქმას, ზრდის მოტივაციასა და მათ უფრო პროდუქტიულს ხდის.

2006 წელს ჩატარებულმა კვლევამ, რომლის მიზანი იყო მოსწავლის აკადემიურ პროდუქტიულობაზე მძლეოსნობის გავლენის კვლევა, აჩვენა, რომ გუნდური მუშაობა, რომელიც მოცემულ სპორტში გადამწყვეტია, მოსწავლეებს გუნდურობისა და თანამშრომლობის მოტივაციას უჩენს და ავითარებს აკადემიურ უნარ-ჩვევებს. შედეგებმა აჩვენა, რომ საუკეთესოდ საკუთარ ფუნქციას ასრულებენ ის სკოლები, რომლებიც ქმნიან სპორტულ გარემოს მოსწავლეებში გუნდური მუშაობის უნარის გამოსამუშავებლად.

2008 წელს ჩატარებული კვლევა აჩვენებს, რომ სკოლებში, სადაც 2000-ზე მეტი მოსწავლე სწავლობს, მოსწავლეებს კი აქვთ აქტიური ხელშეწყობა არაფორმალური განათლების მისაღებად, მოზარდები გაცილებით უფრო მოტივირებულნი არიან.

განათლების ამერიკელი მკვლევრის რობერტ ფრიმანისთვის, რომელიც მოზარდების კლასგარეშე საქმიანობასა და აკადემიურ მიღწევებს შორის კავშირის დადგენაზე მუშაობდა, მნიშვნელოვანი იყო შემდეგ შეკითხვებზე პასუხი: 1.იყო თუ არა კავშირი კლასგარეშე საქმიანობასა და აკადემიურ მიღწევებს შორის; 2.ჰქონდა თუ არა მნიშვნელობა არასაკლასო მეცადინეობების რაოდენობას მოსწავლის აკადემიურ მიღწევებთან. ფრიმანის კვლევის საფუძვლად იქცა მისი სტუდენტი, რომელიც რამდენიმე სპორტული კლუბის წევრი იყო, ამის პარალელურად, წარმატებით ართმევდა თავს სწავლის პროცესს. თუ აქამდე მოსწავლე სტრესულად რეაგირებდა საკუთარ აკადემიურ შეფასებებზე, რაც მას უფრო მიჯნავდა სასწავლო პროცესისგან, ფრიმანის დახმარებით, მან მოახერხა ფოკუსირება საკუთარ შესაძლებლობებზე და ჩაერთო სამხატვრო შოუში. სამხატვრო შოუში გამარჯვების შემდეგ, როდესაც მას გადასცეს ჯილდო, ის აქტიურად ჩაერთო სასკოლო საქმიანობაში, მოგვიანებით კი გაუმჯობესდა მისი აკადემიური მოსწრებაც.

ფრიმანი 20 წლის განმავლობაში აკვირდებოდა სხვადასხვა ასაკის, სქესის, ინტერესების, ხასიათის მოსწავლეებს და იკვლევდა მათგან რამდენს ჰქონდა წარმატება. კვლევა, რომელიც მან ჩიკაგოს გარეუბანში მდებარე 2 საშუალო კოლეჯში ჩაატარა, მოზარდთა 2 ჯგუფში, დაახლოებით 1145 (575 – მამრობითი სქესი, 570 – მდედრობითი სქესი) მოსწავლეს აერთიანებდა. კვლევაში მონაწილეობდნენ მოსწავლეები, რომლებიც კლასგარეშე აქტივობებით იყვნენ დაკავებულები და 116 მონაწილე, რომელიც არ მონაწილეობდა კლასგარეშე ღონისძიებებში. ფრიმანმა გააანალიზა პროგრამული უზრუნველყოფის მონაცემთა ბაზიდან მიღებული მონაცემები, ე.წ. პენტამაცია. აგრეთვე, დამატებითი მონაცემები, სადაც შედიოდა სტუდენტის საშუალო ქულა ფინალური გამოცდიდან, სემესტრული ქულები, სტუდენტების პირადობის ნომრები, სქესი და ასაკი. კვლევაში დამოუკიდებელი ცვლადი იყო სტუდენტების ACT ქულები და კლასის საშუალო (GPA). კვლევის შედეგად გამოვლინდა, რომ: 1.მას შემდეგ, რაც მოსწავლეები ჩაერთნენ არაფორმალურ საგანმანათლებო კლუბებში მათი GPA გაიზარდა 2,58-2,93; 2. 117 მოსწავლის მაჩვენებელი, რომელებიც  ჩართულნი იყვნენ 5 ან მეტ საკლუბო საქმიანობაში, გაიზარდა 3, 17-მდე.

ამ მიმართულებით ჩატარებული კვლევები ცხადყოფს,  რომ განურჩევლად იმისა, სტუდენტი რომელ არაფორმალურ  კლუბში მონაწილეობს,  სქესის,  ასაკის მიუხედავად, მისი აკადემიური მოსწრება უმჯებესდება და ეს მათ შემდგომ წარმატებას განაპირობებს.

ზემოთხსენებული კვლევები უფრო ამყარებს ჩემს მოსაზრებას, რომელიც ეფუძნება ჩემს პირად გამოცდილებას, რომელზე საუბარიც ჩემი მოსწავლეების მაგალითზე შემიძლია, აშკარაა არაფორმალური განათლების ზეგავლენა მათ ყოველდღიურ ცხოვრებასა და  სასკოლო წარმატებებში. ვფიქრობ, მოსწავლეების წარმატების უკან  არაფორმალური განათლება დგას, რომელმაც დადებითი ზეგავლენა მათ აკადემიურ მოსწრებაზეც მოახდინა.

დაკვირვების შედეგები, რჩევები და რეკომენდაციები

არაფორმალური განათლება თავისუფლებასა და დამოუკიდებლობას აძლევს როგორც მოსწავლეს, ისე მასწავლებელს:

1. მეთოდოლოგიური თავისუფლება (რა მეთოდოლოგიურ მიდგომას გამოიყენებენ);
2. შინაარსობრივი თავისუფლება (რა თემაზე სურთ მუშაობა);
3. სოციალური თავისუფლება (თავად ადგენენ წესებს, თავად განსაზღვრავენ ღირებულებებს);

ამასთანავე, არაფორმალური განათლების ფარგლებში, სკოლას შეუძლია თავად უპასუხოს გამოწვევებს, რომელიც სხვადასხვა კლასებში დგას. ამ გამოწვევების დანახვა, აღიარება და პრობლემად აღმა არაფორმალური განათლების მეშვეობით სხვადასხვა ფორმით შეიძლება:

1. სპორტული აქტივობები;
2. წიგნიერების განვითარება;
3. კულტურა/ხელოვნება;
4. ინტელექტუალურ-შემეცნებითი აქტივობები;
5. პროფესიული კლუბები;
6. შემოქმედებითი კლუბები.

ამის პარალელურად, ის ფსიქო-ემოციური ფონი, რომელიც მოსწავლეებს აქვთ:

1. არ ეკუთვნის სკოლას;
2. არის მარტოხელა/არ ჰყავს ბევრი მეგობარი;
3. უარყოფილია ვიწრო სოციუმში;
4. თავს გრძნობს მორცხვად;
5. არ გრძნობს მხარდაჭერას;
6. იღებს ნაკლებ ინტერესს;
7. აქვს დაბალი თვითშეფასება;
8. არ სურს თვითგანვითარება.

მსგავსი განწყობისა და თვითშეფასების მქონე მოსწავლეებს სჭირდებათ განსხვავებული მიდგომა სხვადასხვა აქტივობაში ჩართვა და განსაკუთრებულ მხარდაჭერას  საჭიროებენ. არაფორმალური განთლების უპირატესობებია:

1. მუშაობის პროცესში გართობა, პირადი სიამოვნების მიღება;
2. ინდივიდუალური საჭიროებების გათვალისწინება;
3. პირადი და სოციალური საქმიანობის გაფართოება/ახლის მოსინჯვა;
4. პოპულარობისა და სოციალური სტატუსის მიღწევა;
5. იმ პროფესიების, საქმიანობების შესწავლა, რომელიც არ არის ხელმისაწვდომი სკოლის პროგრამაში;
6. სოციალური უნარ-ჩვევების განვითარება, ახალი მეგობრების შეძენა;
7. ლიდერობის შესაძლებლობების თანაბარი განვითარება;
8. ჯილდოების, რეკომენდაციებისა და პრიზების მიღების შესაძლებლობა;
9. სასკოლო ცხოვრების გაძლიერება და გაფართოება;
10. აქტიური მოქალაქის ფორმირება;
11. მონაწილეობა სკოლის პრობლემების იდენტიფიცირებასა და მოგვარებაში;
12. მოსწავლეებთან, მასწავლებლებთან და სკოლის ადმინისტრატორებთან თანამშრომლობითი კომუნიკაციის განვითარება.

ამერიკული არაფორმალური სკოლის წამყვანი სპეციალისტები გვირჩევენ,  რომ მასწავლებლებმა არაფორმალური განათლების პროცესში თავადაც უნდა დაიცვან გარკვეული წესები:

1.კლასგარეშე აქტივობების განხორციელება, რომლებიც ზრდის ჩართულობასა და კომუნიკაციის ხარისხს;

2.მასწავლებელს უნდა ჰქონდეს მრჩეველის ფუნქცია და არა ავტორიტეტის;

3.ისეთი გარემოს ხელშეწყობა, რომელიც მოსწავლეებს  საშუალებას მისცემს მონაწილეობა მიიღონ  გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, რადგან მხოლოდ კეთილგანწყობილი გარემო ეხმარებათ მათ განავითარონ უნარ-ჩვევები კონტროლისა და არასასურველი იმპულსების გარეშე;

4.კლასგარეშე აქტივობების განხორციელება, რომლებიც განავითარებენ პოზიტიური გადაწყვეტილების მიღების უნარებსა და დამოუკიდებლობას. ეს ხელს უწყობს ინდივიდუალური თავისუფლების გრძნობის ჩამოყალიბებას და ქმნის ატმოსფეროს, რომელშიც მოსწავლეებს არა მორჩილების, არამედ თანამშრომლობის განცდა ექნებათ;

5.სასკოლო მომსახურების ისეთი  პროექტის შექმნა, რომელიც უზრუნველყოფს მათ ჩართვას სასკოლო ცხოვრებაში, რადგან ეს იძლევა შესაძლებლობას ჯანსაღი კომუნიკაციისა და თანამშრომლობის განვითარებისთვის;

6.მოსწავლე-ლიდერების დანიშვნა, როგორც პოზიტიური მისაბაძი ადამიანების, რომლებიც არ არიან ჩართულნი კლასგარეშე აქტივობებში. მონაწილეებს დაეკისრებათ მათი დამხმარის, მრჩევლის ფუნქცია, რათა უმცროსებს მიაწოდონ ცოდნა და გაუზიარონ გამოცდილება;

7.იმგვარი პროფესიული კულტურის შემუშავება, რომ თავად მასწავლებლისთვისაც სასიამოვნო, შემოქმედებითი და ყოვლისმომცემი იყოს როგორც მოსწაველეებთან, ასევე კოლეგებსა და სკოლის ადმინისტრაციასთან;

8.ყველა სასკოლო რესურსის გამოყენება, დამატებით სხვა რესურსის მოპოვება,  რათა შეიქმნას თანამედროვე, პრინციპებსა და ღირებულებებზე ორიენტირებული სასწავლო გარემო;

9.მოსწავლეების მუდმივი გამოკითხვა, რათა მათ გაარკვიონ საკუთარი საჭიროებები, რამდენად კომფორტულად და მნიშვნელოვნად გრძნობენ თავს სასკოლო გარემოში;

10.თითოეული სტუდენტისთვის ოთხწლიანი გეგმის შედგენა, რომელიც დაეხმარებათ აკადემიური და არააკადემიური უნარების განვითარებაში;

11.მოსწავლეთა იდეების ხელშეწყობა, მხარდაჭერისა და ინტერესის გამოხატვა როგორც   იდეების,  ასევე მათი პიროვნების მიმართ;

12.მოსწავლებისთვის, ძალისა და ნებისყოფის ჩვენება იმისთვის, რომ მათ დაეხმაროთ ცოდნისა და გამოცდილების გაზიარების პროცესში;

13.მოსწავლეების მიერ განხორციელებული პროექტების წარმოჩინება და მატი ხელშეწყობის გავრცელება;

14.კლუბის ან ორგანიზაციის ხელმძღვანელების მხრიდან პრეზენტაციების გაკეთება, ახალი წევრების მოძიება;

15.ასწავლეთ თქვენს მოსწავლეებს ლიდერობა, დაეხმარეთ მომავლის დაგეგმვასა და გეგმების განხორციელებაში.

ამრიგად, შეიძლება, ითქვას, რომ არაფორმალურ საგანმანათლებლო საქმიანობას, მის სწორად წარმართვასა და მოსწავლის ინტერესებსა და შესაძლებლობებზე მორგებას გარდამტეხი როლი აქვს მოსწავლეების წარმატებაში, იმ უნარ-ჩვევების განვითარებაში, რომელსაც 21- საუკუნის უნარ-ჩვევებს უწოდებენ.

მოზარდის ფანტაზია ამოუწურავია, ის ბევრ საინტერესო კითხვას უსვამს მასწავლებელს. არის საკითხები, რომლებზეც სრულყოფილი პასუხის გაცემა მხოლოდ  საგაკვეთილო პროცესის დროს ვერ მოხერხდება. სწორედ ამიტომაა მნიშვნელოვანი არაფორმალური განათლების ფარგლებში დაგეგმილი აქტივობების გამოყენება მოსწავლეთა მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად. როგორ შეიქმნა სამყარო? რა არის შავი ხვლელი? რა ინფორმაციას ფლობთ ბერმუდის სამკუთხედზე? რა ფიზიკური ახსნა აქვს ჭექა-ქუხილს?  რა არის პოლარული ციალი? რა არის სინამდვილეში ფერები, რომლებსაც ვხედავთ? კიდევ ბევრი სხვა. მეტად  მნიშვნელოვანია    მსგავს საკითხებზე სტატიების გამოქვეყნება.

ფერთა ფიზიკის შესახებ შეიძლება გამოვყოთ რამდენიმე თემატიკა:

• რა არის სინათლე;
• რატომ არის სინათლე მნიშვნელოვანი დედამიწაზე სიცოცხლისთვის;
• როგორ აღვიქვამთ ვიზუალურად სამყაროს ;
• რატომ არის ცა ლურჯი;
• ფერთა აღქმა, ფერის ეფექტები;
• ფერთა მრავალფეროვნების ფიზიკური და ქიმიური ახსნა;
• ფერის ფსიქოლოგია და სხვა.

ამ სტატიაში წარმოგიდგენთ ინფორმაციას RGB, RYB და CMY ფერთა მოდელების შესახებ. მოზარდებს ხშირად აბნევთ ის ფაქტი, რომ სხვადასხვა ლიტერატურაში ძირითად ფერებად სხვადასხვა მოდელებია მითითებული. სწორედ ამიტომ ჩავთვალე საჭიროდ ამ საკითხზე  სტატიის დაწერა.

სინათლე მრავალი ორგანიზმისთვის სამყაროს აღქმისა და მასთან ურთიერთობის ძირითადი საშუალებაა. მზის შუქი ათბობს დედამიწას, განაპირობებს ამინდს და ახდენს ფოტოსინთეზს სიცოცხლის არსებობისთვის. ყოველდღე დაახლოებით დედამიწას აღწევს  10²² ჯოული მზის სხივური ენერგია. სინათლის ურთიერთქმედება მატერიასთან ასევე განსაზღვრავს სამყაროს სტრუქტურას და მის შემდგომ ჩამოყალიბებას. მზის სხივის უწყვეტ სპექტრში არჩევენ 130-მდე ფერის ტონალობას.

გარემომცველ სამყაროზე ინფორმაციის უდიდეს ნაწილს – დაახლოებით 90% -ს   მხედველობით ვიღებთ. ადამიანი ოდითგანვე ცდილობდა გაერკვია რა არის სინათლე.  ბუნებრივად გვებადება კითხვა: ,,რა ხდება, როდესაც ვხედავთ? რა ფიზიკურ მოვლენას უკავშირდება სამყაროს ვიზუალური აღქმა?”  ეს არის უძველესი კითხვები, რომელთა გადაწყვეტას ცდილობდნენ ისეთი ფილოსოფოსები, როგორებიც იყვნენ არისტოტელე, პტოლემე და გალენოსი.

სინათლის ბუნების შესახებ განსხვავებული შეხედულებები დროთა განმავლობაში იცვლებოდა. ძველი ბერძნები თვლიდნენ, რომ სინათლე განსაკუთრებული ნივთიერებაა, რომელიც თვალიდან გამოედინება.  პითაგორა კი ფიქრობდა საწინააღმდეგოს, თითქოს სხეულები გამოტყორცნიან უმცირეს ნაწილაკებს, რომელთა თვალში მოხვედრის დროს აღიქვამს ადამიანი გარემომცველ სხეულებს. მრავალი საუკუნის შემდეგ ეს შეხედულება შეცვალა ისააკ ნიუტონმა.  ნიუტონის მოდელის მიხედვით სინათლე შედგება უმცირესი დრეკადი ნაწილაკებისგან – კორპუსკულებისგან.  კორპუსკულური თეორიის მიხედვით სინათლის არეკვლა განიხილებოდა, როგორც სიბრტყეზე დარტყმისას დრეკადი ბურთულების არეკვლა.  ნიუტონმა ბოლომდე ვერ ახსნა სინათლის ბევრი თვისება, მაგალითად, გაუგებარი იყო რატომ არ მოქმედებდა სივრცეში გადაკვეთისას სინათლის ნაკადები. სინათლის ნაწილაკები ერთმანეთთან  დაჯახებისას უნდა გაფანტულიყვნენ.

ნიუტონის თანამედროვე მეცნიერები  რობერტ ჰუკი და ქრისტიან ჰიუგენსი თვლიდნენ, რომ სინათლე არის მექანიკური ტალღა, რომელიც ვრცელდება ეთერში, ავსებს მთელ სივრცეს და აღწევს სხეულებში.

მე-19 საუკუნეში ჯეიმს კლარკ მაქსველმა დაამტკიცა, რომ სინათლე ელექტრომაგნიტური ტალღაა. გავრცელებისას სინათლე ისე იქცევა, როგორც ტალღა. გამოსხივებისა და შთანთქმის დროს კი სინათლე იქცევა, როგორც ნაწილაკების ნაკადი.

სინათლის ბუნებაზე თითქოს შეუთავსებელი ორი თეორია გაერთიანდა მე-20 საუკუნის 30 -იან წლებში – კვანტურ ელექტროდინამიკაში.  შემდგომ გაირკვა, რომ ორმაგი ბუნება- დუალიზმი არა მარტო სინათლეს, არამედ მატერიის ნებისმიერ სხვა ფორმას ახასიათებს.

ელექტრომაგნიტური ტალღები შეიძლება დავყოთ და დავალაგოთ ტალღის სიგრძის და სიხშირის მიხედვით. ამგვარი დაყოფა ცნობილია, როგორც ელექტრომაგნიტური სპექტრი. სპექტრი გვიჩვენებს ყველა ტიპის ელექტრომაგნიტურ რადიაციას, რომელიც არსებობს სამყაროში.

ხილული სპექტრი – ანუ სინათლე, რომელსაც აღიქვამს ჩვენი თვალები – შეადგენს გამოსხივების მთლიანი სპექტრის მხოლოდ პატარა ნაწილს. სურათზე, ხილული სპექტრის მარჯვნივ მოცემულია ის გამოსხივება, რომლის სიხშირეც არის შედარებით დაბალი (შესაბამისად, გრძელი ტალღის სიგრძე აქვს) ხილულ სპექტრთან შედარებით. ამ ტიპის გამოსხივებაა ინფრაწითელი სხივები (IR) (თერმული სხეულების მიერ გამოცემული სითბური ტალღები), მიკროტალღური და რადიოს ტალღები.   ხილული სპექტრის მარცხნივ მოცემულია ულტრაიისფერი (UV) სხივები, იქს-სხივები (რენტგენის სხივები), და გამა სხივები.

ხილული სპექტრი ელექტრომაგნიტური სპექტრის ერთადერთი ნაწილია, რომელსაც ადამიანის თვალი ხედავს. მასში შედის 360-დან 700 ნანომეტრამდე ტალღის სიგრძის ელექტრომაგნიტური გამოსხივება.    მზისგან წამოსული ხილული სინათლის სხივები თეთრი ჩანს, მაგრამ ისინი რამდენიმე სხვადასხვა ტალღის სიგრძის (ანუ ფერის) სინათლისგან შედგება.

ფერების დანახვა მაშინაა შესაძლებელი, თუ სინათლის სხივი პრიზმაში გაივლის: ამ დროს სხვადასხვა ტალღის სიგრძის მქონე სინათლე სხვადასხვანაირად გარდატყდება, სინათლის სხივი იშლება და ცისარტყელა წარმოიქმნება. წითელ სინათლეს ყველაზე დიდი ტალღის სიგრძე აქვს და ყველაზე ნაკლები ენერგია, იისფერ სინათლეს კი – ყველაზე მოკლე ტალღის სიგრძე და ყველაზე მეტი ენერგია.

თუ გამოსხივებული სინათლე შეიცავს ყველა ფერს, მაშინ ის თეთრი ფერისაა, სწორედ ამიტომ ვერ ვხედავთ მზის სინათლეს. საგანზე დაცემისას, სინათლის გარკვეული ფერები შთაინთქმება საგნის ზედაპირის მიერ, ხოლო ზოგიერთი აირეკლება; ეს დამოკიდებულია საგნის ზედაპირის ქიმიურ შემადგენლობაზე. საგანს იმ ფერად აღვიქვამთ, რა ფერის სხივებსაც ის აირეკლავს.  ფერის მატარებელი არის არა საგანი, არამედ სინათლე, ის შეიძლება იყოს გამოსხივებული აქტიური წყაროდან (მაგ. მზე, მონიტორის ეკრანი, ტელევიზორი) და არეკლილი სხვადასხვა საგნებიდან (მაგ. კედელი, მანქანა, ქსოვილი, მცენარე, მინდორი).   ე.ი. ფერი არის შეგრძნება, რომელიც იქმნება ადამიანის გონებაში იმ სხივების ზემოქმედებით, რომლებსაც ის ხედავს.

ფერების შერევის სამეცნიერო საფუძველი მომდინარეობს ისააკ ნიუტონის  ექსპერიმენტებიდან სინათლეზე, მან დაადგინა, რომ თეთრი სინათლე შვიდი ფერის კომბინაცია – წითელი, ნარინჯისფერი, ყვითელი, მწვანე, ლურჯი , ცისფერი და იისფერი.   ადამიანის თვალი აღიქვამს მხოლოდ წითელ, მწვანე და ლურჯ ფერებს. მათ სინათლის  პირველადი ფერები ეწოდება. სხვა ყველა ფერი მიიღება პირველადი ფერების სხვადასხვა კომბინაციით.

ფერადი ბორბალი არის დიაგრამა, რომელიც გამოიყენება  ხილული სპექტრის ფერების ერთმანეთთან ურთიერთქმედების  წარმოსადგენად. ისააკ ნიუტონმა  პირველმა დაალაგა ფერები ბორბალზე. ილუსტრაცია დაიბეჭდა მის 1704 წლის წიგნში –  ,,ოპტიკები“.

ფერები განლაგებულია წრეზე, თითოეული ფერი, როგორც წესი, იყოფა სამ კატეგორიად: პირველადი, მეორადი და შუალედური. ისეთ სფეროებში, როგორიცაა მხატვრობა, მოდა, კინო და დიზაინი, მხატვრები სქემების ასაწყობად იყენებენ ფერთა ბორბალს.

არსებობს რამდენიმე ფერის ბორბალი, თითოეული წარმოადგენს სხვადასხვა ფერის სისტემას. ფერის სისტემები დაფუძნებულია სამ ძირითად ფერზე, საიდანაც სისტემაში არსებული ყველა სხვა ფერის მიღებაა შესაძლებელია. ძირითადი ფერებიდან წარმოქმნილი ფერების ნაკრები ცნობილია, როგორც ფერთა გამა. ხელოვნების გაკვეთილზე მოსწავლეებს, როგორც წესი, ასწავლიან, რომ ძირითადი ფერებია წითელი, ყვითელი და ლურჯი.

ფაქტობრივად არ არსებობს ძირითადი ფერების სტანდარტები; ნებისმიერი სამი ფერი შეიძლება გამოვიყენოთ ძირითად ფერად, ფერის სისტემის შესაქმნელად. თუმცა, არსებობს ძირითად ფერთა  ნაკრები, რომლებიც უფრო ეფექტურია, ანუ უფრო ფართო ფერთა  გამას წარმოქმნის, ვიდრე სხვები.

ფერების განლაგება ფერის ბორბალზე მიუთითებს მნიშვნელოვან ვიზუალურ ურთიერკავშირებზე. მსგავსი შეფერილობის ფერები დაჯგუფებულია ერთად, თბილი ფერებით (როგორიცაა წითელი, ნარინჯისფერი, ქარვისფერი და ყვითელი) ერთ მხარეს და ცივი ფერები (მათ შორის მწვანე, ჩაისფერი, ლურჯი და იისფერი) მეორე მხარეს. ბორბალზე გვერდიგვერდ მოთავსებულ ფერებს ანალოგიურ ფერებს უწოდებენ და ხშირად გამოიყენება ნახატებში განწყობის გამოსაწვევად ან დიზაინში, რათა შეიქმნას თანმიმდევრულობა და ჰარმონია.

ძირითადი ფერის დამატებითი ფერი ყოველთვის იქნება მეორადი ფერი და პირიქით. შუალედური ფერის დამატებით ყოველთვის იქნება სხვა შუალედური ფერი.

ტრადიციული მხატვრების ფერთა ბორბალზე ძირითადი ფერებია წითელი, ყვითელი და ლურჯი (აქედან გამომდინარე, მას ასევე უწოდებენ RYB ფერის მოდელს, თითოეული ძირითადი ფერის პირველი ასოს შესაბამისად). ფერებს პირველადი ეწოდება, რადგან მათი შექმნა შეუძლებელია სხვა ფერების კომბინაციით. სამი ძირითადი ფერიდან ნებისმიერი ორი შეიძლება შერეული იყოს მეორადი ფერების მისაღებად: მწვანე (მიიღება ყვითელისა და ლურჯის შერწყმით), ნარინჯისფერი (ყვითლის და წითელის შერევით) და იისფერი (ლურჯის და წითლის კომბინაციით).  ძირითადი ფერის შერევა მიმდებარე მეორად ფერთან ქმნის შუალედურ ფერს.

ამ მოდელში შუალედური ფერებია ვერმილიონი (წითელ-ნარინჯისფერი), ქარვისფერი (ყვითელ-ნარინჯისფერი), შარტრი (ყვითელ-მწვანე), ჩაისფერი (ლურჯი-მწვანე), ინდიგო (ლურჯი-იისფერი) და ფუქსინი (წითელ-იისფერი) .

არსებობს სამი ხშირად გამოყენებული ძირითადი ფერთა მოდელი:

RYB (წითელი, ყვითელი და ლურჯი);

RGB (წითელი, მწვანე და ლურჯი);

CMY (ციანი, მაგენტა და ყვითელი ) .                                          

RYB ფერის მოდელის დიაგრამა,  ფერის სისტემის ერთ-ერთი მაგალითი, რომელიც გვიჩვენებს ფერების შემდეგ შერევას.

RYB მოდელის ყველა ფერის გაერთიანება   ქმნის შავს. ეს იმიტომ ხდება, რომ  პიგმენტები ან საღებავები, შერჩევით შთანთქავს და ასახავს სინათლეს ფერის შესაქმნელად.  მაგალითად, ყვითელი პიგმენტი შთანთქავს ლურჯ და იისფერ ტალღებს,  ხოლო ასახავს ყვითელ, მწვანე და წითელ ტალღებს. ლურჯი პიგმენტი შთანთქავს ძირითადად ყვითელ, ნარინჯისფერ და წითელ ტალღებს. თუ ყვითელი და ლურჯი პიგმენტები შერეულია, წარმოიქმნება მწვანე, რადგან ეს არის ერთადერთი სპექტრული კომპონენტი, რომელიც ძლიერად არ შეიწოვება არც ერთი პიგმენტით. გარკვეული გაგებით, ყვითელი და ლურჯი პიგმენტები  გვაძლევს მწვანე ფერს; აქედან გამომდინარე, RYB ფერის მოდელს ასევე უწოდებენ სუბტრაქტიული ფერის სისტემას.

ციფრული მხატვრები და ისინი, ვინც ფერად შუქზე მუშაობენ, იყენებენ RGB ფერის მოდელს, ფერთა დანამატის სისტემას, რომლის მიხედვით  ძირითადი ფერებია წითელი, მწვანე და ლურჯი. RGB ფერთა მოდელს აქვს უფრო დიდი ფერის დიაპაზონი , ვიდრე RYB და ის მუშაობს ისე, როგორც ადამიანის თვალი აღიქვამს სინათლეს – წითელი, მწვანე ან ლურჯი ტალღების სიგრძის დამატებით ყველა სხვა ხილული ფერის შესაქმნელად. ამრიგად, თანამედროვე ფერთა თეორიაში RGB უფრო ზუსტია, ვიდრე RYB ფერის მოდელი.   RGB ფერთა შერევის ფიზიკურად დემონსტრირება შესაძლებელია სამი სლაიდ პროექტორის გამოყენებით, რომლებიც აღჭურვილია ფილტრებით ისე, რომ ერთი პროექტორი თეთრ ეკრანზე ასხივებს გაჯერებული წითელი შუქის სხივს, მეორე გაჯერებული ლურჯი სინათლის სხივს  და მესამე გაჯერებული მწვანე შუქის სხივს.  სადაც წითელი და მწვანე სხივები ერთმანეთს ერევა წარმოიქმნება ყვითელი. თუ მეტი წითელი შუქი დაემატება ან თუ მწვანე შუქის ინტენსივობა მცირდება, სინათლის ნარევი ხდება ნარინჯისფერი. ციფრული დისპლეები, რომლებიც ასხივებენ სინათლეს, როგორიცაა კომპიუტერის მონიტორები ან ტელევიზორები, სურათების შესაქმნელად იყენებენ RGB ფერის მოდელს.

https://rb.gy/pfpcy4

ვენის დიაგრამაზე წითლის და მწვანის კომბინაციით მიიღება ყვითელი ფერი, წითელი და ლურჯი ფერების კომბინაციით მიიღება მეწამული (magenta) სინათლე.  მწვანე და ლურჯი სინათლის კომბინირებით მიიღება ცისფერი სინათლე. ყვითელს, მეწამულსა და ცისფერს სინათლის მეორეული ფერები ეწოდება. დიაგრამის ცენტრში სამი პირველადი ფერის გადაკვეთით მიიღება თეთრი ფერის სინათლე.

მე-19 საუკუნის დასაწყისში ფერადი სინათლის შერევა გამოიკვლია ინგლისელმა ფიზიკოსმა თომას იანგმა , რომელმაც დაადგინა, რომ ადამიანის თვალი ფერს აღიქვამს სამი ფოტორეცეპტორის მეშვეობით, რომლებიც მგრძნობიარეა მხოლოდ ხილული სპექტრის სპეციფიკურ ტალღის სიგრძეებზე. დაახლოებით 50 წლის შემდეგ, გერმანელმა ფიზიკოსმა ჰერმან ფონ ჰელმჰოლცმა დაადასტურა იანგის თეორია და თქვა, რომ სამი რეცეპტორიდან თითოეულს შეუძლია მიიღოს მხოლოდ მოკლე, საშუალო ან გრძელი ტალღის სიგრძე.

https://rb.gy/q4g4qy

RGB ფერის მოდელი (წითელი, მწვანე და ლურჯი) თავდაპირველად წარმოადგინა 1861 წელს შოტლანდიელმა მათემატიკოსმა და ფიზიკოსმა ჯეიმს კლერკ მაქსველმა.  RGB ფერის მოდელი ასევე შეესაბამება ჰელმჰოლცის ტალღის სიგრძის თეორიას, წითელი, მწვანე და ლურჯი, შესაბამისად როგორც გრძელი, საშუალო და მოკლე ტალღის სიგრძე. სხვადასხვა კომბინაციებთან და თანაფარდობებთან შერწყმისას, ეს ძირითადი ფერები ქმნიან ფერთა ფართო სპექტრს, ხოლო წითელი, მწვანე და ლურჯი სინათლის თანაბარი რაოდენობით შერწყმისას, ისინი ქმნიან თეთრ შუქს. RGB – მთავარი მოდელია კომპიუტერულ გრაფიკაში. წითელი, მწვანე და ლურჯი ფერების კომბინაციით მონიტორის ეკრანზე  შესაძლებელია ყველა ფერის მიღება.

  CMY ფერის მოდელი (ცისფერი, მეჯენტა და ყვითელი) ემთხვევა წითელ, მწვანე და ცისფერ დანამატის ძირითად ფერებს. ციანი შთანთქავს წითელ შუქს, მეჯენტა შთანთქავს მწვანე შუქს, ყვითელი კი ლურჯ შუქს.

ამ ფერთა ნაკრებს შავი ფერის დამატებით ხშირად იყენებენ სურათების ბეჭდვისას.

https://rb.gy/nkej37

მიუხედავად იმისა, რომ წითელი, ყვითელი და ლურჯი – RYB ფერის მოდელი  ფართოდ ისწავლება, როგორც  ძირითადი ფერები, CMY ფერის მოდელი ქმნის ფერთა ნარევების უფრო დიდ დიაპაზონს.

    თეთრი ფერის მაშინ არის საგანი, როდესაც იგი აირეკლავს ყველა ფერს. თუ თეთრ ფურცელზე დავასხამთ წითელ საღებავს, ის შთანთქავს მასზე მოხვედრილი სინათლის მწვანე და ლურჯ სხივებს და აირეკლავს მხოლოდ წითელს. იგივე ხდება მწვანე და ლურჯი საღებავების შემთხვევაში: მწვანე შთანთქავს წითელს და ლურჯს- აირეკლავს მწვანეს, ლურჯი შთანთქავს წითელს და მწვანეს – აირეკლავს ლურჯს. კომპიუტერის ეკრანზე, ამ სამი ფერით ყველა ფერის მიღებაა შესაძლებელი, ხოლო ფურცელზე ისინი ერთმანეთს აბათილებენ. საჭირო გახდა ისეთი ფერის საღებავების მოძებნა, რომლებიც შთანთქავენ ერთი ფერის სხივს და აირეკლავენ ორს. ექსპერიმენტების შედეგად დაადგინეს, რომ:

ცისფერი – შთანთქავს წითელს და აირეკლავს მწვანეს და ლურჯს;

მეწამური – შთანთქავს მწვანეს და აირეკლავს წითელს და ლურჯს;

ყვითელი – შთანთქავს ლურჯს და აირეკლავს წითელს და მწვანეს;

ასე გამოვლინდა ურთიერთ დაპირისპირებული ფერების ორი სამეული:

თუ ამ ფერებს ფერთა ბორბალზე მოვძებნით, ვნახავთ რომ ურთიერთდაპირისპირებული ფერები ერთმანეთის პირისპირ მდებარეობენ, ხოლო ერთი ჯგუფის ორ ფერს შორის მოთავსაბულია ფერი, რომელიც მეზობელი ფერების შერევით მიიღება.

RYB ფერის მოდელი არის უძველესი და, შესაძლოა, ყველაზე ხელმისაწვდომი სამი ფერის მოდელიდან, რომელიც, სავარაუდოდ, უძველესი დროიდან იყო ცნობილი საღებავზე მომუშავე მხატვრებისთვის და ადვილად ისწავლება და ვიზუალიზებულია ხელოვნების მასალებით საკლასო ოთახში. RYB და CMY ფერების მოდელები ხშირად ერთმანეთში იყო შერწყმული მცდარი წარმოდგენის გამო, რომ ციანი უდრის ლურჯს და რომ მაგენტა წითელის ექვივალენტურია.

RGB და CMY მოდელები ციფრული ინფორმაციის აღწერის, ჩაწერის და გადმოცემის ყველაზე მნიშვნელოვანი და გავრცელებული მოდელებია. RGB გამოიყენება კომპიუტერულ ტექნოლოგიებში და ინახავს ინფორმაციას ადიტიური ( ტერმინი ინგლისური სიტყვიდან add – დამატება) ფერების შესახებ, როდესაც ფერი მიიღება საბაზო ფერის შერევით, ხოლო CMY მოდელი ინახავს ინფორმაციას სუბტრაქტრული (ინგლისური – sabtract გამორიცხვა) ფერების შესახებ, როდესაც ფერი მიიღება რომელიმე ფერის შთანთქმით.

კიდევ ერთი გავრცელებული მცდარი წარმოდგენა არის ის, რომ პირველადი ფერები „სუფთაა“ და შეუძლებელია მისი მიღება სხვა პიგმენტების შერევით. სინამდვილეში, CMY მოდელის ფერები შეიძლება შეიქმნას RYB მოდელის ფერებიდან და პირიქით.  RYB ძირითადი ფერი წითელი შეიძლება დამზადდეს ფუქსინისა და ყვითელი პიგმენტების კომბინაციით, ხოლო CMY პირველადი ფერის მეჯენტა წითელი და ლურჯის კომბინაციით.

სტატია მინდა დავასრულო  უდიდესი მხატვარის, გოგენის სიტყვებით.  ის პირდაპირ საუბრობს ფერის უნარზე, აღძრას გარკვეული ემოცია ადამიანში: „შეხედეთ ბუნების მიერ შექმნილ დიად სამყაროს და  დაინახავთ, რომ იქ არსებულ კანონთა მიხედვით შეიძლება შემოქმედება, ხელახლა ქმნა,  მაგრამ არა გარეგნული მიმსგავსებების გზით, არამედ გრძნობათა, შთაბეჭდილებათა მსგავსების მიღწევის დიდი სურვილით . . . არსებობს ხაზი კეთილშობილური, არსებობს  ყალბი და ა.შ. სწორი ხაზი მარადისობის შეგრძნებას იწვევს, მრუდი კი რაც ხდება იმას  შემოსაზღვრავს . . . ფერს ბევრად მეტის გამოხატვა შეუძლია, რადგან თვალზე მოქმედების  დიდი ძალა აქვს. . . კეთილშობილური ფერიც არის, უხამსი ფერიც, მშვიდი და სიმშვიდის მომგვრელიც, წყნარი ჰარმონიაც, მაგრამ პირიქით, ისეთი თამამიც, რომ აგანთებს და   აგაღელვებს“.

გამოყენებული ლიტერატურა:

https://rb.gy/q7odwv

https://rb.gy/b0gvhv

https://rb.gy/g1ds9t

https://rb.gy/mswl4i

ტექნოლოგიების განვითარებას ყოველთვის დიდი გავლენა ჰქონდა ადამიანის საქმიანობაზე, ამიტომ აუცილებელია იმის აღიარება, რომ ტექნოლოგია იყო და არის ლიტერატურის ისტორიის პროგრესის მთავარი ფაქტორი.

ოდესღაც ლიტერატურა ზეპირსიტყვიერი იყო. მას შემდეგ, რაც სტამბა გაჩნდა, დაიწყო ზეპირი ტექსტების ჩაწერა/ბეჭდვა. ასე გაჩნდა წიგნი. ციფრულმა ეპოქამ ახალი პროგრესი და გამოწვევები მოიტანა.

ინტერნეტი პოეტს საშუალებას აძლევს, მკითხველთან უფრო ახლოს მივიდეს. ქსელურობამ ყველაფერი ინტერაქციული გახადა. იცვლება ლიტერატურის, მათ შორის პოეზიის ფორმებიც. დიახ, ალბათ ეს არის ტექნოლოგიებით ლიტერატურის ევოლუცია.

ინტერნეტმა შექმნა პოეზიის ორი ახალი სცენარი, ერთი მხრივ როგორც პოეტური ტექსტის გავრცელებისა და პოპულარიზაციის საშუალებამ და მეორე მხრივ როგორც შემოქმედებითმა ინსტრუმენტმა ლიტერატურული გზავნილებისთვის.

ციფრული პოეზია აერთიანებს პოეზიაში ვიზუალური და აუდიალური ელემენტების შესაძლებლობებს. ის შეიძლება შეიცავდეს კინეტიკურ ტიპოგრაფიას, ხმის პეიზაჟებს და ვიზუალურ ეფექტებს ტექსტის ემოციური ზემოქმედების გასაძლიერებლად.

ციფრული პოეზია არის პოეტური პრაქტიკა, რომელიც რეალიზდება ციფრული მედიითა და ტექნოლოგიებით. ის არის ციფრული ლიტერატურის ჟანრი.

ახალი ციფრული პოეზია მკვეთრად ელექტრონული ბუნებისაა. ეს ლექსები წიგნად გამოცემაზე არ არის ორიენტირებული, თუმცა ავტორები ხშირად წიგნადაც გამოსცემენ. კიბერპოეზიის ბუნებრივი სივრცეა ქსელი და მაქსიმალურად იყენებს იმ შესაძლებლობებს, რომლებსაც ციფრული მედია გვთავაზობს. აუცილებელია, ციფრულმა პოეზიამ შეინარჩუნოს ესთეტიკა და კრეატიულობა.

„ციფრული პოეზია არა მხოლოდ არღვევს წერილობითი ტექსტის ყველა ტრადიციასა და შეზღუდვას, არამედ თავისუფლდება კონკრეტული კულტურისა თუ ენის შეზღუდვებისგან. ციფრული პოეზია შეიძლება შეფასდეს როგორც ელექტრონული, მულტიკულტურული და მრავალენოვანი გლობალური მოძრაობა, რომელსაც შეუძლია პოეზიის ტექსტური და ვიზუალური ელემენტების შერწყმა ტექნოლოგიასთან“ (Kovalik and Curwood).

Loss Pequeño Glazier-ის განიხილავს ციფრულ პოეზიას თავის წიგნში „ციფრული პოეტიკა“: „პოეტი ფიქრობს ლექსის მეშვეობით. ანალოგიურად, აქ გამოკვლეულია არა ციფრული ნაწარმოების როგორც ბეჭდური ლექსის გაფართოების იდეა, არამედ იდეა ციფრული ლექსისა როგორც ამ ახალი მედიუმის მეშვეობით აზროვნების პროცესისა“, – და როგორც კრისტოფერ ფანკჰაუზერმა დაადგინა თავის წიგნში „პრეისტორიული ციფრული პოეზია“, ელექტრონული პოეზიის ისტორია ციფრული კომპიუტერის ისტორიასთან არის შერწყმული.

 კინეტიკური პოეზია[1]

კინეტიკური პოეზია, იგივე როგორც კინეტიკური ტიპოგრაფია ან ანიმაციური პოეზია, არის ციფრული ლიტერატურის ფორმა, რომელიც ფოკუსირებულია ტექსტის ვიზუალურ და კინეტიკურ ასპექტებზე. ის მოიცავს ტექსტით მიზანმიმართულ მანიპულირებას და ანიმაციას, რათა გააძლიეროს ლექსის ემოციური გავლენა, მისი მნიშვნელობა და ესთეტიკური თვისებები. კინეტიკური პოეზია ხშირად იყენებს სხვადასხვა ტექნიკას დინამიკური და ვიზუალურად მიმზიდველი კომპოზიციების შესაქმნელად. კინეტიკური პოეზიის ძირითადი მახასიათებლებია:

• ტექსტის მოძრაობა – კინეტიკურ პოეზიაში ტექსტი არ არის სტატიკური, ის მოძრაობს და იცვლება. ასოები, სიტყვები და მთელი ფრაზებიც კი შეიძლება ბრუნავდეს, ქრებოდეს ან სხვადასხვა ფორმაში გადადიზრდებოდეს. ეს მოძრაობა გამოიყენება ლექსის თემის ან ემოციის გადმოსაცემად.
• დრო და რიტმი – კინეტიკური პოეზია დიდ ყურადღებას აქცევს დროსა და რიტმს. ტექსტის ელემენტების მოძრაობა ხშირად სინქრონიზებულია მუსიკასთან ან რაიმე ხმასთან, რაც აუდიტორიას რიტმულ განწყობას უქმნის.
• ვიზუალური ეფექტები – ფერის ცვლილება, მასშტაბირება და სხვა ტრანსფორმაციები, რომელთა მიზანი ტექსტის ვიზუალური ზემოქმედების გაძლიერებაა. ეს ეფექტები ხშირად გამოიყენება ლექსის გზავნილის გამოსაკვეთად ან მხატვრული ეფექტების შესაქმნელად.
• ინტერაქციულობა – ზოგიერთი კინეტიკური ლექსი ინტერაქციულია, რაც საშუალებას აძლევს მკითხველს/მაყურებელს, აკონტროლოს ანიმაციის ტემპი ან მიმართულება. ამით მკითხველი მონაწილეობს პროცესში.
• ნარატიულობა/ არანარატიულობა – კინეტიკური პოეზია შეიძლება იყოს ნარატიული, სადაც ანიმაციური ტექსტი მოგვითხრობს ამბავს, ან არანარატიული, სადაც აქცენტი ვიზუალურ და ემოციურ ზემოქმედებაზე დაისმის და არა ხაზოვან თხრობაზე.
• აქცენტი ვიზუალურ ესთეტიკაზე: კინეტიკური პოეზია ძლიერ აქცენტს სვამს ტექსტის ვიზუალურ ესთეტიკაზე. ეკრანზე ასოებისა და სიტყვების განლაგება და მოძრაობა განუყოფელია ლექსის საერთო მნიშვნელობისგან.

კინეტიკური პოეზია არის ჰიბრიდული ფორმა, რომელიც მოიცავს ლიტერატურას, ვიზუალურ ხელოვნებას და ანიმაციას. ის პოეტებსა და ხელოვანებს სთავაზობს აუდიტორიასთან ურთიერთობის უნიკალურ გზას ციფრულ ეპოქაში ტექსტის დინამიკური და ექსპრესიული პოტენციალის გამოყენებით.

კინეტიკური პოეზიის მაგალითები შეგიძლიათ ნახოთ ციფრული ხელოვნების ინსტალაციებში, ინტერაქციულ ვებსაიტებზე და მულტიმედიაპრეზენტაციებში.

[1] https://www.youtube.com/playlist?list=PLCkGddUoQUvdJ-xxKkk2XgJHQwY0hNwjE

 წიგნის როლი საკმაოდ დიდია, ყველა ადამიანმა თავისი ასაკის შესაფერისი წიგნი უნდა იკითხოს, მისი ინტერესებიდან გამომდინარე. რაც უფრო მეტ წიგნს წავიკითხავთ, მით უფრო მეტ ახალს აღმოვაჩენთ.  წიგნი და მასთან ურთიერთობა ყველას უნდა უყვარდეს, როდესაც საყვარელ წიგნს ვკითხულობთ ვხვდებით, რომ ის  გვეხმარება საკუთარი თავის შეცნობაში.

სკოლაში შექმნილ მკითხველთა კლუბში სხვადასხვა ტიპის აქტივობები შეიძლება განხორციელდეს, რომლებიც ორიენტირებული იქნება მოსწავლეთა კითხვის უნარების განვითარებაზე.  გვსურს გიამბოთ  USAID საბაზისო განათლების პროგრამის ფარგლებში ძეგვის საჯარო სკოლაში შექმნილი მკითხველთა კლუბის ერთ-ერთ აქტივობაზე, რომელიც სკოლის მასწავლებლებთან, სსუ სტუდენტებთან ერთად  დაიგეგმა და სკოლებში საბავშვო მწერლის მოწვევას და მკითხველთა კლუბის წევრებთან შეხვედრას ითვალისწინებდა.

მწერალთან მოსწავლეთა და მკითხველთა კლუბთან შეხვედრები ჩვენს ქვეყანაში მიღებული პრაქტიკაა, რაც  საშუალებას იძლევა წიგნის ავტორები მოსწავლეებისათვის რეალურ ადამიანებად იქცნენ. ეს მოზარდებისთვის იმ სამყაროს ხსნის, რომელსაც მკითხველისა და მწერლის ურთიერთობა ჰქვია. ამ ტიპის შეხვედრები  „კარგი მკითხველის“ დამახასიათებელი თვისებების განვითარებაში ეხმარება მოსწავლეებს  და ხელს უწყობს:

1. მოზარდებში წერის სურვილის წახალისებას,
2. მოსწავლეთა შემოქმედებითი რისკის ზრდას,
3. შემოქმედებითი  უნარების გამოვლენას,
4. ზრდის და განამტკიცებს მასწავლებლის რეპუტაციას,
5. წარმოშობს და საფუძველს უყრის  ახალი ტიპის მეგობრობას.

როდესაც  საბავშვო მწერალი  საკლასო ოთახში შედის, მას შეუძლია ბავშვებს მოუთხროს მისთვის დამახასიათებელი სამწერლო „ხერხების”  შესახებ. უმეტეს შემთხვევაში, ეს მოსწავლეთა დიდ ინტერესს იწვევს და ახლგაზრდებს (არა მხოლოდ იმათ, ვისაც კითხვა უყვართ) რამის დაწერის სურვილს უღვივებს. იმის მოსმენა, თუ როგორ მიმდინარეობდა  მწერლის შემოქმედებისა და ცხოვრების პროცესი – ნაწარმოების იდეიდან გამოქვეყნებულ წიგნამდე – ბავშვებში  ინტერესსა და ცნობისმოყვარეობას წარმოშობს. ხშირად მოსწავლეები მოთხრობების ან ლექსების წერას, მწერლის ვიზიტის  შემდეგ  ცდილობენ.

ძეგვის საჯარო  სკოლის მკითველთა კლუბს,  წიგნის საჯაროდ კითხვის დღესთან დაკავირებით, 2022წლის ი.გოგებაშვილი პრემიის ლაურიატი,  საბავშვო მწერალი ინგა თეთრაძე ესტუმრა.  შეხვედრისას მწერალმა მკითხველთა კლუბის წევრებს მიმართა – “ჩემო პატარა მეგობრებო, ეს წიგნი თქვენთვისაა! ჩემი წიგნის გმირი რატომელა თქვენნაირი ცნობისმოყვარე ბავშვია. ამ წიგნში ბევრ საინტერესო კითხვაზე იპოვით პასუხს, გაიგებთ ბუნების საიდუმლოებებს – რატომ და როგორ უნდა გაუფრთხილდეთ მას, რომ მიიღოთ ყველა ის სიკეთე, რასაც ბუნება გვაძლევს; ისწავლით სამშობლოს სიყვარულს, გაიცნობთ საქართველოს კუთხეებს, მის ღირსშესანიშნაობებს; გაიგებთ მეგობრობისა და სიკეთის ძალას, ირწმუნებთ საკუთარ შესაძლებლობებს… იმოგზაურებთ რატომელასთან ერთად ცოდნის ლაბირინთში, გაიგებთ მეტს. ამიტომ  დასვით შეკითხვები, ეძებეთ პასუხები, დაინტერესდით, მოუსმინეთ საკუთარ აზრსა და ფიქრს… ასე იპოვით ყველა კარის გასაღებს! გახსოვდეთ, თქვენ  ეს შეგიძლიათ! მთავარია, ისწავლოთ, როგორ დააგროვოთ ცოდნა, რომლის მეშვეობითაც ყველა მწვერვალის დაპყრობას შეძლებთ, რადგან ცოდნას ჯადოსნური ძალა აქვს!”

მწერალმა მკითხველთა კლუბის წევრებს მისი წიგნიდან „რატომელა ანუ ცნობისმოყვარე ბიჭი“  რამდენიმე მოთხრობა წაუკითხა.

ამ შეხვედრამ, მოსწავლეთა შეკითხვებმა, დისკუსიამ კიდევ ერთხელ დაგვარწმუნა – სკოლაში საბავშვო მწერლის ვიზიტს,  ბავშვებში   ოცნების წახალისება და კითხვის განწყობის შექმნა ნამდვილად შეუძლია.

საზოგადოების განვითარების ამჟამინდელ ეტაპზე არსებობს რეალური სოციალური მოთხოვნილება გააქტიურდეს ინდივიდის შემოქმედებითი პოტენციალი. ამიტომ , მეცნიერები მიზნად ისახავენ ისეთი მეთოდების შემუშავებას, რომლებიც ხელს უწყობენ მოსწავლეების  მიზანმიმართულ განათლებას  შემოქმედებით აზროვნებასა და საქმიანობაში. შემოთავაზებული, ახალი ტიპის არასტანდარტული  მუსიკის  შემაჯამებელი გაკვეთილები, მიზნად ისახავს ხელი შეუწყოს ახალგაზრდა თაობის ზოგად მუსიკალური განათლების განვითარებას. მუსიკის საგნის მნიშვნელობა ახლებურადაა გააზრებული: ადრე თუ მოიაზრებოდა სიმღერის შესწავლა მუსიკის საგანში, ახლა საგანში სიღრმისეული წვდომაა.

თანამედროვე რეალობა ადამიანისგან მოითხოვს როგორც  ცოდნას, ასევე ნებისმიერ საკითხის მიმართ პასუხისმგებლობას, შემოქმედებითად მიდგომას , საკუთარი ცოდნის გამოყენების უნარს. განათლების მთავარი მიზანია მოსწავლეებში შემოქმედებითი პროცესების მართვის უნარის განვითარება, როგორიცაა: ფანტაზიის უნარის განვითარება, კანონზომიერების გაგება და პრობლემური სიტუაციების გადაჭრა.

მუსიკალური განათლების მოდერნიზაციის ერთ-ერთი მთავარ მიმართულებას წარმოადგენს  განათლების ფოკუსირება უნარებსა და შესაძლებლობების ფორმირებაზე, შემეცნებითი, კომუნიკაციური, პრაქტიკული, შემოქმედებითი საქმიანობის განზოგადებულ მეთოდებზე.

ყველა საგანს აქვს გრძელვადიანი მიზნები, მათ შორის მუსიკასაც, რომელიც ორიენტირებულია  სამიზნე ცნებებზე . მოცემულია სავალდებულო თემატური ბლოკები, რომლის ფარგლებში არის სარეკომენდაციო თემები.  თემატური ბლოკების და თემების ფარგლებში მუშავდება ის სამიზნე ცნებები, რომელსაც გავყავართ სტანდარტის შედეგებზე.

სამიზნე ცნებები არსებობს: დაწყებით, საბაზო და საშუალო საფეხურებზე.

შემაჯამებელი დავალება ამოწმებს თემაში და საკითხში მოსწავლის წვდომას. მოწმდება არა თემა და საკითხის წვდომა, არამედ თვითონ სამიზნე ცნებების და მასთან დაკავშირებული მკვიდრი წარმოდგენების მოსწავლისეული გააზრება, თუ როგორ ესმის მოსწავლეს სამიზნე ცნებები და მისი ქვეცნებები.

მკვიდრი წარმოდგენები – განისაზღვრება თემების მიხედვით, რომელიც გვაძლევს ინფორმაციას  ცნებების და ქვეცნებების გარშემო თუ რა ცოდნა უგროვდება მოსწავლეს , ეს ყველაფერი თავს იჩენს შემაჯამებელ  დავალებებში.

მუსიკის საგნის სწავლებას  დიდი მნიშვნელობა აქვს საჯარო სკოლაში, ვინაიდან ანვითარებს მოსწავლეეში ინტერპრეტაციის უნარს. მუსიკა სუბიექტური ხელოვნება  და ჩვენ ყველანი აღვიქვამთ მას როგორც ინდივიდები სხვადასხვაგვარად. მუსიკის აღქმა , ასოციაციური და წარმოსახვითი უნარები თითოეულ ჩვენგანს შეიძლება განსხვავებულად ჰქონდეს, მუსიკის საგნის მთავარი მიზანია მოსწავლეს ჩამოუყალიბდეს ინტერპრეტაციის უნარი . მოსწავლემ  საკუთარი ხედვით, საკუთარი ინტერპრეტაციით გადმოსცეს თავისი სათქმელი  შემაჯამებელ დავალებებში ანუ მან როგორც დაინახა , როგორც აღიქვა ესა თუ ის შინაარსი, მოსმენილი მუსიკალური ფრაგმენტი, რა შინაარსს დაუკავშირა, რა წარმოსახვა და ასოციაცია გაუჩნდა . ამის ინტერპრეტირებას კი გვაძლევს  იმ პროდუქტში, რაც არის შემაჯამებელ დავალებაში.

მუსიკის საგანი გვაძლევს ემოციური ინტელექტის განვითარების საშუალებას მოსწავლეებში. მესამე თაობის  ეროვნული სასწავლო გეგმა კონსტრუქტივიზმის  პრინციპზეა აგებული , წინარე ცოდნაზე ხდება ახლა ცოდნის დაშენება. კონსტრუქტივიზმის პრინციპი არ გულისხმობს მხოლოდ საგნის კონსტრუირებას, გულისხმობს ემოციის კონსტრუირებასაც. მუსიკის აღქმასთან დაკავშირებით მოსწავლეებს აქვთ თავისი ემოციური დამოკიდებულება.   მოსწავლე შეისწავლის, გადადის ერთი კლასიდან მეორე კლასში , ერთი თემიდან მეორე თემაზე , მუდმივად ხდება მუსიკის მოსმენა , მსჯელობა სამიზნე ცნებებთან დაკავშირებით , გამომსახველობით საშუალებებზე, მუსიკის ემოციურ მუხტზე .  თანდათან  მოსწავლეს  მუსიკალურ მასალასთან დაკავშირებით საკუთარი ემოციური დამოკიდებულება უჩნდება და ეს ემოციური დამოკიდებულება ნელ-ნელა ვითარდება, ხდება ემოციური კონსტრუირებაც . თავიდან  უჭირთ და ვერ აღიქვამენ  ( საუბრობდნენ ძალიან მწირედ- მხიარულია თუ მოწყენილი ) ამ ახალი მიდგომით, ახალი სასწავლო გეგმით , რომელიც გულისხმობს მუდმივად გამომსახველობით ხერხებზე, მუსიკის მახასიათებლებზე მსჯელობას, განწყობის, ემოციის  და შინაარსის დაკავშირებას ,ხდება მოსწავლის ემოციური კონსტრუირება.

სასწავლო პროცესში მოსწავლე რაც უფრო მეტად ეუფლება ამ ყველაფერს უფრო მეტად ხდება მისი ემოციური მზაობა. ამიტომ ემოციის კონსტრუირებაცაა. საბოლოოდ, ეს ყველაფერი გვაძლევს ემოციურ ინტელექტს. მუსიკის საგანი ემსახურება ემოციური ინტელექტის ჩამოყალიბებას . მოსწავლე ყალიბდება კულტურულ მსმენელად, მას შეუძლია მოსმენილი ნაწარმოების ანალიზის გაკეთება, მსჯელობა მუსიკის შესახებ, რომელიც გადის მუსიკის გამომსახველობით საშუალებებზე . სწორედ აქედან მიიღება გასნწავლული, კულტურული, მსჯელობის უნარის მქონე მსმენელი.

რაში და როგორ შეიძლება მუსიკის ცოდნის გამოყენება?

მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის პრინციპია, რომ მოსწავლემ საგანში მიღებული ცოდნა გამოიყენოს ყოველდგღიურ ცხოვრებაში. საბაზო საფეხურზე თემატური, სავალდებულო ბლოკები ისეა დალაგებული, რომ აჩვენებს მუსიკის როლს. ჩვენი მიზანია დავანახოთ მოსწავლეს მუსიკის მნიშვნელობა და მუსიკის როლი ადამიანების ცხოვრების და მოღვაწეობის ნებისმიერ სფეროში.

• როგორ შეიძლება მუსიკით გადმოიცეს გარე სამყაროსთან ურთიერთობა?

საბაზო საფეხურზე არის  ,,მუსიკა და თაობები“, სადაც არის ეპოქების, თაობების შეხედულებბების გადმოცემა მუსიკალურ ნაწარმოებებში, მუსიკალური ნაწარმოებებით როგორ შეიძლება ვიმსჯელო ეპოქაზე, გარკვეულ თაობებზე.

• ასევე არის პოპ მუსიკის კავშირი დღევანდელობასთან, ,,მუსიკა სამაყოში და სამყარო მუსიკაში“,-ეს არის  ტექნოლოგიური, ბუნებრივი და მექანიკური სამყარო, ხილული და უხილავი. ეს თემები გვაძლევს საშუალებას, რომ მუსიკის როლი გავიაზროთ სხვადასხვა ასპექტით. მაგალითად: როდესაც სამყაროზე ვმსჯელობთ ფილოსოფიაზე გადის.  როდესაც თაობებზე და ეპოქებზე ვმსჯელობთ მუსიკის სოციოლოგიური კუთხით გააზრებაა. ეპოქისა და მუსიკის კავშირი, თაობებს შორის ურთიერთობა, როგორ გამოხატება თაობების მისწრაფებები მუსიკალურ ნაწარმოებებში და მუსიკამ როგორ შეიძლება თაობებზე მოახდინოს ზეგავლენა.
• მესამე ბლოკი ეს არის ფსიქოლოგიური ,, მუსიკა ჩემში და მე მუსიკაში“- საბაზო საფეხურის ბლოკია, სადაც მოცემულია თუ მუსიკა როგორ არის თვითგამოხატვის საშუალება, როგორ შეუძლია მოსწავლემ მუსიკით გადმოსცეს თავისი აზრები, გრძნობები, იდეები, ანუ მუსიკა როგორ არის პიროვნებისთვის ფსიქოლოგიური კუთხით დანახვის საშუალება, თანატოლების გრძნობები, განცდები. პიროვნება და პიროვნულ თვისებები მუსიკით გადმოიცემა.

დაწყებით საფეხურზეც ანალოგიურადაა. მაგალითად: სამყაროს ხმები,  ყოფითი საგნების ხმები, ცხოველების და ფრინველების ხმები. ცხოველების მოძრაობა, ქცევა როგორ შეიძლება გადმოიცეს მუსიკით. ეს ყველაფერი ყოველდღიურობას უკავშირდება, სამყაროში რასაც აღვიქვავ ყოველდღიურად, სამყაროდან რა განცდაც მოდის ჩემში და მე როგორც აღვიქვავ სამყაროს  შემიძლია მუსიკით გადმოვცე.

• ,,ზღაპრული სამყარო“-მოსწავლეს შეუძლია ზღაპარში გადმოცემულ მხატვრულ სახეებს მიუსადაგოს მუსიკა, ან ფილმის ყურებისას დააკვირდეს როგორ არის მუსიკაში, საუტრეკში გადმოცემული ფილმის შინაარსი ან პერსონაჟის მხატვრული სახე, ან ზოგადად კადრში რა ხდება, როგორი სიუჟეტია , როგორ პასუხობს ამას მუსიკა.

მოსწავლე  შეისწავლის საგაკვეთილო პროცესში თემას -,,მუსიკა ხმოვან კინოში“ , ეს ცოდნა კი მას გამოადგება ყოველდღიურობაში.

მესამე თაობის ეროვნულ სასწავლო გეგმა ინოვაციურია და  ნოვატორული , ვინაიდან  არის გრძელვადიანი მიზნები, სამიზე ცნებებზე მორგებული სწავლება.  მუსიკის სწავლება განიხილება სასწავლო პროცესში ამ ცნებენის გათვალისწინებით, მუსიკის გამომსახველობით ხერხებზე საუბრით, თემასთან კავშირით, სამიზნე ცნებების თემაში, საკითხში წვდომა და სწორედ ამ მკვიდრი წარმოდგენების ჩამოყალიბება მოსწავლის მეხსიერებაში, ამაში მდგომარეობს ინოვაცია.

ასეთი შემაჯამებელი დავალებების შესრულება ავითარებს ბავშვების გონებრივ აქტივობას, აყალიბებს მათში დადებით დამოკიდებულებას სწავლის მიმართ, ავითარებს შემეცნებით ინტერესს, აიძულებს მათ დამოუკიდებლად მოიძიონ საჭირო ინფორმაცია, ამდიდრებს მათ მუსიკალურ გამოცდილებას.

გაკვეთილებზე  ვიყენებ სხვადასხვა შემოქმედებით  დავალებებს,  მინდა გაგიზიაროთ ერთ-ერთი მათგანი.

IV  კლასში ვიმუშავეთ თემაზე ,,მუსიკის როლი ანიმაციურ და საყმაწვილო კინოში“. ძირითად რესურსად ვიყენებ მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის დანერგვისა და განხორციელების პროცესში შექმნილ საეტაპო აქტივობებსა , ასევე გრიფირებულ სახელმძღვანელოს.

დავალების პირობა: ეპიზოდს ანიმაციური ფილმიდან “ტომი და ჯერი“ (რეჟ. უ. ჰანა და ჯ. ბარბერა) მოცემული აუდიო ფრაგმენტებით  შეურჩიეთ ხმის ეფექტები და მუსიკალური გაფორმება, შეავსეთ ცხრილები და წარუდგინეთ კლასს.

კადრი ანიმაციური ფილმიდან . „ტომი და ჯერი“

მოსწავლეებმა მოცემული აუდიო ფრაგმენტებით  შეურჩიეს ხმის ეფექტები და მუსიკალური გაფორმება, შეავსეს ცხრილები და წარუდგინეს კლასს.   ანიმაციური ფილმიდან, ხმის გარეშე მოცემული ვიდეოს ნახვის შემდეგ, მოსწავლეებს უნდა დაესათაურებინათ ანიმაციური ფილმის მონაკვეთები და   პირველ ცხრილში  უნდა ჩაეწერათ ხმის ეფექტების მისადაგება ვიდეოს მონაკვეთებთან და ხმის ეფექტების აღწერილობა, ხოლო მეორე ცხრილში- მუსიკალური ფრაგმენტების მისადაგება ვიდეოს მონაკვეთებთან და ამ ფრაგმენტების აღწერილობა  .

ამ დავალებას წინ უძღოდა მთელი რიგი მრავალფეროვანი საეტაპო აქტივობები. მოსწავლეები ანიმაციური ფილმიდან მოსმენილ ხმებს უსადაგებდნენ პერსონაჟებს. ხმის ეფექტებს უკავშირებდნენ ხმის ეფექტების აღწერილობას და მოქმედებებს, მოსმენილ მუსიკალურ ფრაგმენტებს უსადაგებდნენ პერსონაჟების სხვადასხვა მოქმედებებს.

მოსმენილი მუსიკალური მაგალითების და ხმის ეფექტების თანმიმდევრობის მიხედვით დაწერეს მოკლე ისტორია და გააკეთეს მისი პრეზენტაცია.

მოსწავლეებმა შეიძინეს ცოდნა, რის დასტურიც არის მათ მიერ საინტერესოდ შესრულებული  დავალება.

გაგაცნობთ  ერთ-ერთი მოსწავლის ნამუშევარს.

I ცხრილი

I I ცხრილი

თითოეულ მოსწავლეს შევსებული აქვს ორი ცხრილი, სადაც  მოსწავლეები მსჯელობენ სამიზნე ქვეცნებებზე – მელოდია, რიტმი, ტემპი, ბგერა.  სწორედ ამ მუსიკალური მახასიათებლების მეშვეობით საუბრობენ მუსიკის განწყობაზე, შინაარსზე, უკავშირებენ ხმის ეფექტებსა და მუსიკალური ფრაგმენტების მახასიათებლებს ანიმაციური ფილმის ეპიზოდების  შინაარს.

მოსწავლემ , I  ცხრილის  მე-4 ეპიზოდს- ნადავლის დაკარგვა შეუსაბამა  ხმების მე-2 თანმიმდევრობა და ასე ახსნა თავისი არჩევანი: ,,იმიტომ, რომ ამ ეპიზოდში გავიგე წყლის ხმა და თავიდან ფანჯრის (შუშის) გატეხვის ხმაც იყო.“   ხოლო , I I  ცხრილში  შეუსაბამა პირველი ფრაგმენტი და ახსნა: ,,მე იმიტომ ვთვლი ასე, რადგან მელოდია ჩქარია და ბოლოში დამთავრების მელოდიაა (რითიც მულტფილმი მთავრდება). მელოდია კეთილხმოვანია, ნახტომებით , მხიარული და სწრაფია.“

ბოლოს ბავშვებმა უპასუხეს კითხვებს:

1. რაში ეხმარება მაყურებელს მუსიკა ანიმაციური ფილმის ყურებისას?
2. ანიმაციურ ფილს მუსიკა რომ არ ჰქონდეს ასეთი სახალისო იქნებოდა? რას მატებს მუსიკა ანიმაციურ ფილმს?
3. როგორ დაგეხმარა ანიმაციური ფილმის მუსიკალური  გაფორმება განწყობის შექმნაში?
4. როგორ ფიქრობ, ანიმაციური ფილმი მუსიკის გარეშე მოსაწყენი იქნება თუ არა?
5. ჩვენ ვნახეთ ანიმაციური ფილმი ხმის გარეშე, ასევე ეფექტებით და მუსიკალური გაფორმებით. როგორ  ფიქრობ, ანიმაციურ ფილმში მუსიკა ეხმარება თუ არა  შინაარსის გადმოცემას?
6. ჩხუბის დროს ერთი მეორეს თავში არტყამს . ამის გააზრებას და აღქმას ეხმარება თუ არა მუსიკა?
7. სად სჩანს უფრო ხმის ეფექტები? მუსიკის განწყობა?
8. გაიხსენეთ ანიმაციური ფილმები, რომლის მუსიკალური თანხლება თქვენ ყველაზე მეტად მოგწონთ. ახსენით, რატომ მოგწონთ.

     მოსწავლეებმა დავალების შესრულებისას გაითვალისწინეს ყველა ის პუნქტი, რაც მითითებული იყო ინსტრუქციებში- გაიაზრეს პირობა, მასში დასახული ამოცანა, მიზნობრივად მოიშველიეს მუსიკის ქვეცნებები, არგუმენტირებულად იმსჯელეს მუსიკის მახასიათებლებისა და ანიმაციურ ფილმში გადმოცემული შინაარსის კავშირებზე.

მოსწავლე შევაფასე განმავითარებელი კომენტარით: მართებულად გაქვს გაგებული დავალების პირობა, იაზრებ მასში დასმულ მხატვრულ ამოცანას, მოგყავს სათანადო არგუმენტები, რისთვისაც იყენებ  ქვეცნებებს, მსჯელობ მუსიკის მახასიათებლების  ანიმაციური ფილმის შინაარსთან მიმართებებზე, თუმცა,  ვისურვებდი, რომ შენ  მსჯელობაში ჩანდეს,შეძენილი ცოდნის პირად გამოცდილებასთან კავშირი  ,  განზოგადებისა და კანონზომიერებების გამოტანის მეტი უნარი.

სტატიაში   შევეცადე გამეცნო მუსიკის საგანში ინოვაციური მიდგომები  და გამეანალიზებინა თუ როგორ მუშაობენ მოსწავლეები, რა ცოდნას და უნარებს ამჟღავნებენ , და ზოგადად, რა დამოკიდებულება აქვთ მუსიკის საგნის მიმართ.

მოსწავლეთა შემოქმედებითი განვითარების ამოცანაა მიზანმიმართულად და სისტემატურად განავითარონ საჭირო უნარები: ორიგინალური, წარმოსახვითი აზროვნება, ემოციური რეაგირება; ასევე შემოქმედებითობისა და ხელოვნებასთან კომუნიკაციის მოთხოვნილების განვითარება. მასწავლებელი უნდა დაეხმაროს მოსწავლეს გაიგოს კომპოზიტორის გრძნობები და აზრები, დაეუფლოს ხელოვნების ენას, როგორც საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვის საშუალებას ცხოვრების გარკვეულ მოვლენებთან.

მუსიკალურ შემოქმედებაში წამყვან როლს ასრულებს ემოციური პასუხისმგებლობისა და აბსტრაქტული და კონკრეტული აზროვნების სინთეზი, ლოგიკა და ინტუიცია, შემოქმედებითი წარმოსახვა, აქტივობა და გადაწყვეტილების სწრაფად მიღების უნარი.

მუსიკის გაკვეთილები შედგება სხვადასხვა შემოქმედებითი დავალებებისგან, რომლებიც ავითარებს პირდაპირ მუსიკალურ უნარებს, იმპროვიზაციულ შესრულებას, აბსტრაქტულ უნარებს. ეს ყველაფერი ამდიდრებს და ამრავალფეროვნებს გაკვეთილს, იწვევს გაკვეთილებისადმი მძაფრ ინტერესს და უზრუნველყოფს მაღალ შედეგს.

მუსიკის გაკვეთილებზე შემოქმედებითი დავალებები ხელს უწყობს ინდივიდის საერთო შემოქმედებით განვითარებას: წარმოსახვით, მხატვრულ და ასოციაციურ აზროვნებას, ააქტიურებს მეხსიერებას, დაკვირვებას, ინტუიციას და აყალიბებს ბავშვის შინაგან სამყაროს.

შემოქმედებითობა არის ძალა, რომელიც ხელს უწყობს პოზიტიურ თვითშეფასებას და უზრუნველყოფს ინდივიდის თვითგანვითარებას.

„შემოქმედებითი, შემაჯამებელი დავალება მუსიკის გაკვეთილზე“ ცნების შინაარსი ორ ასპექტში ვლინდება.

1. ეს არის მუსიკის დამოუკიდებელი ინტერპრეტაციის სხვადასხვა ფორმა: (ზეპირი და წერილობითი), შედარებითი ანალიზი, ანალოგის არჩევა, სათაურის მოფიქრება, შექმნა. ლიტერატურული და მუსიკალური კომპოზიცია . ეს არის “შენი მუსიკის” შექმნა, სიტყვებისა და ლექსების რიტმიზაცია, გაფორმება, მელოდიის შედგენა, თავისუფალი იმპროვიზაცია .
2. თეორიასა და პრაქტიკაში შემოქმედებითი დავალებაა, რომლებიც განსხვავდება შინაარსითა და ხასიათით.

ბავშვები უკეთესი შედეგს აჩვენებენ შემოქმედებითი შესაძლებლობების განვითარებაში, მათი პასუხები უფრო შინაარსიანი და ღრმა არის,  მოსწავლეების მიერ მუსიკალური ნაწარმოებების შინაარსის აღქმა ხასიათდება ვიზუალური და ემოციურ-გამომსახველობითი პრინციპების ურთიერთმიმართებით. ბავშვები გამოირჩევიან აზრების უფრო თავისუფალი გამოხატვით, არასტანდარტული და ორიგინალური აზროვნებით.

შემაჯამებელ დავალებაზე  მუშაობა ხელს უწყობს მოსწავლეთა გემოვნების განვითარებას, ასწავლის მათ ირგვლივ მშვენიერების დანახვას, ავითარებს მათ კრიტიკულ აზროვნებას სიტყვების, ბგერებისა და ფორმების მიმართ.  ასეთი გაკვეთილების პედაგოგიური მიმართულება აშკარაა: გაღრმავებულია ცოდნა მეტყველებისა და მუსიკის სფეროში; გაკვეთილები მიმდინარეობს უფრო საინტერესოდ.

ასეთი ფორმით დაგეგმილი  მუსიკის გაკვეთილები, შექმნილია იმისთვის, რომ მნიშვნელოვანი როლი შეასრულოს ინდივიდის შემოქმედებით და ზოგად განვითარებაში.

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ეროვნული სასწავლო გეგმა
2. მასწავლებლის გზამკვლევი მუსიკაში
3. საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს რესურსი
4. https://mastsavlebeli.ge/?p=36079

სახალისო დავალება – რა მოხდება, თუკი კოდალა დათვის წერილს შეცდომით მიუტანს ბაჭიას და კურდღლის წერილს – თეთრ დათვს, შექმნილია სახელმძღვანელოსთვის – „მშობლიური ენის კვალზე“ (ბაკურ სულაკაურის გამომცემლობა – ავტორები – ნინო გორდელაძე, გვანცა ჩხენკელი, თანაავტორი – ლელა მანგოშვილი, მხატვარი – ნინო ჩაკვეტაძე, რედაქტორი – მარიამ გოჩიტაშვილი).

სახელმძღვანელო ეფუძნება სწავლების იაკობ გოგებაშვილისეულ მეთოდიკას, მესამე თაობის ეროვნული სასწავლო გეგმის ძირითად დებულებებს და კონსტრუქტივისტული მიდგომის პრინციპებს.

რესურსები და აქტივობები იმგვარად არის შერჩეული, რომ დავალების შესრულება შეუძლია ნებისმიერ პირველკლასელს, მიუხედავად იმისა, რომელი სახელმძღვანელოთი სწავლობს.

თემა – ჩვენ და ბუნება

გრძელვადიანი მიზანი – სამიზნე ცნება ტექსტი (ჟანრები)

ქვესაკითხები: მოთხრობის – „ფოსტალიონი კოდალას“ პერსონაჟები და მონაკვეთები.

დავალება: რა მოხდებოდა, რომ…

გააფერადე ცხოველები, რომლებმაც წერილები გაუგზავნეს მონატრებულ მეგობრებს. მოიფიქრე ამბავი, როგორ შეიცვლება მოთხრობა „ფოსტალიონი კოდალა“, თუკი კოდალა დათვის წერილს შეცდომით მიუტანს ბაჭიას და კურდღლის წერილს – თეთრ დათვს.

დავალების შეფასების კრიტერიუმები:

ნამუშევარში/ნამუშევრის წარდგენისას წარმოაჩინე:

• რა მოხდება, რას იტყვის თეთრი დათვი? კურდღლის ბაჭია?
• რატომ ფიქრობ, რომ ასე შეიცვლება ამბავი – რა გაფიქრებინებს ამას.

დავალების შესრულებისთვის საჭირო რესურსები და აქტივობები

რესურსი

აქტივობა – წინარე ცოდნის გააქტიურება, დავალების პირობის გაცნობა და გააზრება

• ხომ არავინ იცის, რას ნიშნავს სიტყვა ფოსტალიონი? რა მიჰქონდათ ადამიანთან ფოსტალიონებს?
• გაგიგიათ რაიმე ფოსტალიონი მტრედების შესახებ? ფოსტალიონი კოდალას შესახებ?
• როგორ ფიქრობთ, რა შეიძლება მოხდეს, თუ წერილი თქვენ გამოგიგზავნეს და სხვასთან მივიდა?
• გქონიათ ასეთი შემთხვევა? ან ფილმში ხომ არ გინახავთ?
• როგორ წარმოგიდგენიათ, კოდალას შეუძლია იყოს კარგი ფოსტალიონი? რატომ ფიქრობთ ასე?
• ხომ არ იცით, როგორი ფრინველია კოდალა? რაში იყენებს თავის გრძელ ნისკარტს?
• მოდით, გავეცნოთ ტყის ბინადრების ცხოვრებას და თავად მიხვდებით, როგორ დაეხმაროთ ფოსტალიონ კოდალას.
• ახსენით თქვენი სიტყვებით, რას მოითხოვს თქვენგან დავალება?
• რის შესწავლა დაგჭირდებათ?

რესურსი – მოსწავლის წიგნი – გვ. 10

სიტყვა – ნაძვი/ირემი.

წინადადება – დათვის ბელები ტყეში თამაშობენ/ციყვი ფუღუროსკენ მირბის.

აღწერა – ტყეში (გარეული ცხოველები, წიწვოვანი და ფოთლოვანი ხეები)

აქტივობა – სურათის აღწერა.

• რას ხედავთ სურათზე?
• სად დგას შველი? მელა?
• რომელ ხესთან ზის დათვი?
• რას აკეთებენ დათვის ბელები?
• სად დაძვრება ციყვი?
• რომელი ფრინველები სხედან ხის ტოტებზე?
• რას აკეთებს კოდალა?
• სად ზის კურდღელი?

რესურსი – ტყე და მისი ბინადრები

აქტივობა – მასწავლებლის მიერ ტექსტის წაკითხვა

წარმოიდგინეთ დიდი, დაბურული ტყე! ნაძვები ცისკენ, მაღლა აღმართულან. წიწვებს შორის გირჩებს გამოუყვიათ თავები. აქვეა ფოთლოვანი ხეებიც. ერთ-ერთი ხის ძირას კურდღლის ბაჭია მოჩანს. სკუპ-სკუპით სოროში შეძრომას ცდილობს!

ნაძვის ძირში რომ დიდი სოროა, მელიების საბინადროა. მელია და მისი ლეკვები მოზრდილ სოროებში ბინადრობენ.

კურდღელსა და მის ბაჭიებს კი ოდნავ უფრო პატარა საბინადრო აქვთ.

აი, ზემოთ, ხის ტოტებზე, ციყვი დახტის! კუდბუთქუნა ციყვუნია თავისი ფუღუროსაკენ მიცუნცულებს. ბუც ფუღუროში მოკალათებულა. თავისი მართვეებიც აქ ჰყავს, საკუთარ ფუღუროში. ღამით ფხიზლობს, ხანდახან კივის და ტყეში მისი ხმა გაისმის.

აი ყვავი კი დროგამოშვებით ჩხავის. დიდ ბუდეში თავისი ბახალები ჰყავს. ისინიც დედა ყვავივით შავი ფერისანი არიან!

ნეტავ რომელი ცხოველისაა ეს დიდი საბინადრო?!

აი, ბელი მიბაჯბაჯებს მისკენ. ეს დათვის ბუნაგი ყოფილა!

დიდ ცხოველებს ბუნაგები აქვთ.

ტყის მეფეს – ლომსაც ბუნაგი აქვს. იქვე კოტრიალობენ მისი ბოკვრები…

დამხმარე შეკითხვები:

• ტყეში მაღალი ნაძვის ხეებია. ფოთლების ნაცვლად რა აქვს ნაძვს? (წიწვები).

გირჩა რას ეწოდება?

• რომელი ცხოველებია დასახელებული ამ ტექსტში? (კურდღელი, მელა, ციყვი, დათვი, ლომი).
• ფრინველები? (ბუ, ყვავი).
• რას ჰყავს ბაჭია? ლეკვი? ბელი? ბოკვერი?
• ბუს რა ჰყავს? ყვავს? (მართვე, ბახალა).
• ხომ არ იცით, კიდევ რომელი ფრინველის ნაშიერს ვუწოდებთ მართვეს? (არწივის).
• ხეების ფუღუროებში რომელ ფრინველებს გაუკეთებიათ თავიანთი საბინადრო? (ციყვს, ბუს).
• რა ეწოდება კურდღლებისა და მელიების საბინადროს? (სორო).
• შენი აზრით, რატომ აქვთ კურდღლებს შედარებით პატარა სოროები, ვიდრე მელიებს? (ტანით უფრო პატარები არიან).
• დიდი ცხოველების, დათვის, ლომის საბინადროს რა ჰქვია? (ბუნაგი).
• ცხოველთა მეფე რომელს უწოდეს? (ლომს).
• რომელ ცხოველზე ითქმის კუდბუთქუნა? რატომ?
• რა დაცუნცულებს და რა დაბაჯბაჯებს?
• რა კივის და რა ჩხავის?
• რომელი სიტყვით აღვნიშნავთ ქართულ ენაში ლომის ძლიერ ხმას? (ღრიალი, ღრიალებს).

რესურსი – მოსწავლის რვეული (გვ.18) გასაფერადებელი ნახატი (მელა, ბუ)

აქტივობა – ნახატის გაფერადება

რესურსი – ნაშიერი და საბინადრო. მოსწავლის რვეული (გვ.19)

აქტივობა – მოსწავლეები დააკავშირებენ ცხოველებისა და ფრინველების ფოტოებს საბინადრო გარემოსთან – მიიყვანე დათვი ბუნაგთან, კურდღელი – სოროსთან, შეიყვანე ბუ ფუღუროში, ჩააფრინე დედა ჩიტი ბუდეში.

რესურსი – მოსწავლის რვეული (გვ. 20)

აქტივობა – ნახატების მიხედვით მოსწავლეებმა გამოიცნონ სიტყვა და წარმოთქვან ბოლო

ბგერები: დათვი, კოდალა, ფუღურო, ბუდე, ბუ. რვეულში შემოხაზონ ნახატი/სიტყვა, რომელიც „ი“ ბგერით ბოლოვდება.

რესურსი – მოსწავლის წიგნი – გვ. 11 – ლექსიკა ნახატებით – ნაშიერები (მგელი/ლეკვი, მელია/ლეკვი, ლომი/ბოკვერი, ვეფხვი/ბოკვერი, შველი/ნუკრი, მერცხალი/ბარტყი, ყვავი/ბახალა)

აქტივობა – მოსწავლეები დაასახელებენ ცხოველებისა და ფრინველების ნაშიერებს და დათვლიან, რამდენი ბგერისგან შედგება თითოეული სიტყვა.

აქტივობა – ილუსტრაციებზე წარმოდგენილი გარეული ცხოველ-ფრინველის დასახელება და ნაშიერთან დაკავშირება ხაზებით. სიტყვებით წინადადებების შედგენა.

დამხმარე შეკითხვები:

• რა ჰქვია დათვის, კურდღლის, მელიის, ლომის ნაშიერებს?
• ამ ფრინველთა ნაშიერს რას ვუწოდებთ? (მერცხლის, ყვავის).
• სად ცხოვრობს/ბინადრობს დათვი? კურდღელი? მელია?
• რომელი ცხოველი არ არის ნახატზე? (ლომი).
• რა უყვარს დათვს? კურდღელს?
• რომელი სიტყვით აღვნიშნავთ დათვის ხმას? ლომის? (ბურდღუნი, ღრიალი).
• როგორ შევადგინო ილუსტრაციების მიხედვით წინადადებები?
• რამდენსიტყვიანია შენ მიერ შედგენილი წინადადება? რომელია პირველი სიტყვა? მეორე? მესამე?

რესურსი – მოსწავლის რვეული – გვ. 22-23 – მოტორიკა-ლექსიკის სავარჯიშო გარეული ცხოველებისა და ფრინველების საბინადრო გარემო.

აქტივობა – მოსწავლეები დააკავშირებენ ცხოველებისა და ფრინველების ილუსტრაციებს მათ ნაშიერთან და საბინადრო გარემოსთან.

რესურსი – ვიდეობმული „კოდალა“ https://www.youtube.com/watch?v=07u_Cz5-dhU

აქტივობა – ვიდეობმულის ნახვის შემდეგ საუბარი კოდალას შესახებ.

რესურსი – ფოსტალიონი კოდალა (ავტორი – ნინო გორდელაძე).

ტყეში ერთი დიდფუღუროიანი ხე იდგა. ეს ფუღურო ფრინველ-ცხოველების ფოსტა იყო! იქ

მიჰქონდათ გასაგზავნი წერილები თუ ბარათები. ტყის ფოსტალიონი კოდალა იყო. თავისი გრძელი ნისკარტით ადვილად არიგებდა წერილებს. ერთხელ ჩვენს გამრჯე კოდალას წვიმამ ისე დაუსველა ორი წერილი, რომ მისამართები ვერ ამოიცნო.

მოდით, დავეხმაროთ!

 წერილი პირველი

 – მოგესალმები, ჩემო თეთრო ძმობილო. მე მურა ვარ. ტყეში დიდ ბუნაგში ვცხოვრობ. ორი ბელი მყავს. ერთს დრუნჩა ჰქვია, მეორეს, უმცროსს, ბაჯბაჯა. ძალიან უყვართ თაფლი. ტყის ხეების ფუღუროებში თაფლს ვაგროვებ მათთვის. საშიშ ფუტკრებს ვემალები!

შენ როგორ ხარ? ძალიან ცივა შენს მხარეში?

გამახარებ, თუ წერილს მომწერ.

გემშვიდობები და სიკეთეს გისურვებ.

წერილი მეორე

– ჩემო ნაცარა, აბა შენ იცი, კარგად მოიქეცი: ფრთხილად იყავი და მელიებს ერიდე. შორს არ გაიპარო. ადამიანებთან, ბოსტანში არ შეიპარო!

მე მოგიტან ბევრ სტაფილოს! ხომ გახსოვს, რომ ჩქარი სკუპ-სკუპი საშიშია!

ხტუნვით კისერი არ მოიტეხო! ტყის სიღრმეშიც არ შეხვიდე, იქ მგლებს ბუნაგები აქვთ. როგორც კი საშიშ ცხოველს მოკრავ თვალს, მაშინვე ჩვენს სოროში ჩაძვერი და კარგად დაიმალე. მე მალე დავბრუნდები.

დედა

აქტივობა – მასწავლებელი ტექსტს კითხულობს შეჩერებებით და მოსწავლეებს სთხოვს,

ყურადღებით მოისმინონ და დაიმახსოვრონ მინიშნებები, რომლებიც დაეხმარება წერილის ავტორის ამოცნობაში. მოსწავლეები გამოთქვამენ ვარაუდს, რა მოხდება.

პაუზა 1. მისამართები ვერ ამოიცნო… (როგორ ფიქრობთ, რა მოხდება? რა სჭირდება ფოსტალიონ კოდალას? შეგიძლიათ, დაეხმაროთ? როგორ?).

პაუზა 2. ტყეში, დიდ ბუნაგში ვცხოვრობ… (როგორ ფიქრობთ, რა არის? რა ცხოვრობს ტყეში, დიდ ბუნაგში?)

პაუზა 3. მე მოგიტან ბევრ სტაფილოს… (ვინ უნდა მიუტანოს ბევრი სტაფილო ნაცარას? რა ყოფილა?)

ვარაუდების გამოთქმის შემდეგ მასწავლებელი ერთხელ კიდევ წაუკითხავს ტექსტს მოსწავლეებს.

დამხმარე შეკითხვები:

• როგორი ფრინველია კოდალა? რა სარგებლობა მოაქვს ტყისთვის? რაში იყენებს თავის გრძელ ნისკარტს?
• რისთვის იყენებდნენ ტყის ბინადრები დიდფუღუროიან ხეს? რას ნიშნავს დიდფუღუროიანი?
• რომელი ფრინველი იყო ტყის ფოსტალიონი? რა ეხმარებოდა მას წერილების მიტანაში?
• როგორი ყოფილა კოდალა, რომ არ ეზარებოდა წერილების ტარება? (გამრჯე).
• რა მოხდა ერთხელ, რატომ ვერ ამოიცნო კოდალამ წერილები?

• რომელი მინიშნება დაგეხმარათ პირველი წერილის ავტორის ამოცნობაში?
• რას ნიშნავს სიტყვები: მურა? ბუნაგი? დრუნჩა? ბაჯბაჯა? გამრჯე? ფუღურო?
• მეორე წერილი რომელი მინიშნებებით ამოიცანი? ჩამოთვალე. (ნაცარა, სორო, სტაფილო, სკუპ-სკუპი).
• რას ნიშნავს ნაცარა? სორო?
• ვის გაუგზავნა მურა დათვმა წერილი?
• როგორია მურა დათვის ძმობილი დათვი? სად ცხოვრობენ თეთრი დათვები? ცივა თუ ცხელა იქ? რას უყვება მურა დათვი თავის შესახებ?
• ვის გაუგზავნა დედა კურდღელმა წერილი? რა ჰქვია მის ბაჭიას?
• რას სთხოვს დედა ნაცარას?
• როგორ ფიქრობთ, ტყუილად ეშინია დედა კურდღელს, რომ რაიმე განსაცდელს არ გადაეყაროს ბაჭია, თუ მართლა ძალიან ცელქია ნაცარა?
• მოდი, გავიხსენოთ, სად არ უნდა წავიდეს ბაჭია? რას უნდა მოერიდოს? რატომ არ უნდა შევიდეს ტყის სიღრმეში? რა უნდა ქნას, თუკი საშიშ ცხოველს დაინახავს? რატომ არის ჩქარი სკუპ-სკუპი საშიში? რა შეიძლება ამ დროს მოხდეს?
• დათვი ბაჯბაჯებს, კურდღელი სკუპ-სკუპით ხტუნავს, ციყვი? (მიცუნცულებს)
• ხედავთ, როგორი მნიშვნელოვანი წერილები გაგზავნეს მურა დათვმა და დედა კურდღელმა?
• რატომ არის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი დედა კურდღლის წერილი?
• გავიხსენოთ, რატომ აერია კოდალას მისამართები? უყურადღებოა?
• თუ თქვენ დაეხმარებით კოდალას, მაშინ თეთრი დათვი და ბაჭია წერილებს მიიღებენ, მაგრამ თუ შორს ხართ და ვერ დაეხმარებით, მაშინ შეიძლება კოდალამ წერილები შეცდომით ჩააბაროს მიმღებს.
• როგორ ფიქრობთ, რას იტყვის კურდღლის ბაჭია, როცა მურა დათვის წერილს წაიკითხავს?
• რა შეიძლება მოხდეს? მას ხომ დედა კურდღელი დარიგებას აძლევს წერილში, რომელიც ვერ მიიღო.
• რას იტყვის თეთრი დათვი, რომელიც ნაცარასთვის დაწერილ წერილს წაიკითხავს? გაუხარდება, თუ მას ბევრ სტაფილოს მიუტანენ?

რესურსი – მოსწავლის რვეული (გვ. 24) ნახატები (თაგვი, კურდღელი, სტაფილო, თხილი).

აქტივობა – მოსწავლეები ხაზებით დააკავშირებენ თაგვს თხილთან და კურდღელს სტაფილოსთან.

ზეპირად დაასრულებენ აზრს:

მურა დათვმა წერილი გაუგზავნა…

ბაჭიას ბარათი დაუტოვა….

აქტივობა – სახალისო სიტყვების მოქმედებაში გადატანა. მასწავლებელი ასახელებს სიტყვებს: ბაჯბაჯი, სკუპ-სკუპით ხტუნვა, ცუნცული. მოსწავლეები გაიმეორებენ და სიტყვის შესაბამის მოქმედებას ასრულებენ.

აქტივობა – დავალების შესრულება: მოსწავლეები გააფერადებენ ცხოველებს,

რომლებმაც წერილები გაუგზავნეს მონატრებულ მეგობრებს. მოიფიქრებენ ამბავს, როგორ შეიცვლება ნაწარმოები – „ფოსტალიონი კოდალა“, თუკი კოდალა დათვის წერილს შეცდომით მიუტანს ბაჭიას და კურდღლის წერილს – თეთრ დათვს (მოსწავლის რვეული, გვ. 24).

დავალების შესრულებისა და პრეზენტაციის პროცესში დასასმელი შეკითხვების ბანკი კონკრეტულ მოსწავლესთან ინდივიდუალური მუშაობის საწარმოებლად, თითოეული

მათგანის წინსვლისა და რეფლექსიის უნარის ხელშესაწყობად.

•  როგორ შეიცვალა ნაწარმოები, როცა კოდალამ დათვის წერილი ბაჭიას მიუტანა და

კურდღლის წერილი – თეთრ დათვს?

• როგორ იმუშავე დავალებაზე: რა გააკეთე, რა თანამიმდევრობით?
• რა გაგიძნელდა, რა გაგიადვილდა? რატომ?
• შენი თანაკლასელის რომელი ნამუშევარი მოგეწონა ყველაზე მეტად? რატომ?
• რას გააკეთებდი განსხვავებულად, ახლა რომ იწყებდე დავალებაზე მუშაობას?

რა რეაქცია გექნებოდათ, თუ მასწავლებელი თქვენს საყვარელ სათამაშოს სასწავლო რესურსად აქცევდა? ალბათ ინტერესი გაგიჩნდებოდათ, რაც ბუნებრივია.

დაწყებით კლასებში თამაშით სწავლებას დიდი ადგილი უჭირავს. ამიტომაც ყოველთვის ვცდილობ სწავლების პროცესი მოსწავლეებისთვის საინტერესო გავხადო. ერთ დღესაც ჩემი მეგობრის რჩევით სპინერი სასწავლო რესურსად გამოვიყენე. სათამაშოს რესურსად გარდაქმნა ძალიან მარტივია. ცხელი წებოს დახმარებით მასზე დავამაგრე მაგნიტი, დაფაზე მისამაგრებლად. დავაწებე მსუბუქი ისარი. გთავაზობთ რამდენიმე აქტივობას სპინერის გამოყენებით, რომელიც სხვადასხვა გაკვეთილზე შეგიძლიათ დაგეგმოთ.

მათემატიკის გაკვეთილი

აქტივობა N 1

თემა რიცხვის შედგენილობა.

დაფაზე დაამაგრეთ სპინერი, გარშემო კი მაგნიტური ციფრები. მოსწავლე გამოდის დაფასთან. ატრიალებს სპინერს და რომელ ციფრზეც გაჩერდება, მისი საშუალებით რიცხვის შედგენილობას ახორციელებს. ეს პროცესი ძალიან საინტერესო და სახალისოა მოსწავლეებისათვის.

აქტივობა N 2

მოსწავლე ასახელებს იმ ციფრს, რომელთანაც ისარი გაჩერდება. ეს აქტივობა ხელს უწყობს ციფრის დამახსოვრებასა და სწავლას.

აქტივობა N 3

დაალაგეთ სპინერის გარშემო მათემატიკური მაგალითები. სთხოვეთ მოსწავლეს, გამოთვალოს ის, რომელზეც ისარი გაჩერდება. მოსწავლე ვარჯიშობს ზეპირ ანგარიშზე.

ქართულის გაკვეთილი

აქტივობა N 1

სპინერის გარშემო დააწყვეთ ასო-ბგერები. სთხოვეთ მოსწავლეს, დაასახელოს სიტყვა იმ ასო-ბგერაზე, რომელთანაც ისარი გაჩერდება. ამით მოსწავლე იმდიდრებს ლექსიკურ მარაგს.

 2

აქტივობა N2

სიტყვები დაყავით მარცვლებად. ერთი ნაწილი განათავსეთ სპინერის გარშემო, ხოლო დარჩენილი დაფის მეორე მხარეს. სთხოვეთ მოსწავლეს სიტყვის შედგენა იმ მარცვლის გამოყენებით, რომელზეც ისარი მიუთითებს. ამ აქტივობის მიზანია მოსწავლის ფონოლოგიური უნარების განვითარება.

აქტივობა N 3

დაწერეთ შეკითხვები შესწავლილი ნაწარმოებებიდან. ჩადეთ ის ფერად კონვერტში, რომელსაც განათავსებთ სპინერის გარშემო. სთხოვეთ მოსწავლეებს, უპასუხონ იმ შეკითხვას, რომელთანაც ისარი გაჩერდება. ეს აქტივობა მოსწავლეს ტექსტის სიღრმისეულად გააზრებაში დაეხმარება.

სპინერი შეგვიძლია გამოვიყენოთ ნებისმიერ საგანსა და კლასში, როგორც სასწავლო რესურსი. ის ბავშვების საყვარელი გასართობი სათამაშოა და ადვილად შეიძლება ვაქციოთ სასწავლო რესურსად.

ილიას „სვეტდაკარგული“ (დავიწყებული) მამული

 ილია ჭავჭავაძის შემოქმედება, მთელი მისი ცხოვრება და მოღვაწეობა ერთი სახე-სიმბოლოს ან სახე-ხატის გარშემო ტრიალებს, მას მოიცავს და მისით არის განპირობებული. ეს სახე-ხატი ილიას მამულია. როდესაც ვამბობთ „ილიას მამულს“, ვგულისხმობთ მამულის ილია ჭავჭავაძისეულ აღქმა-გააზრებას. მან ირაციონალური საწყისი დაუკავშირა პატრიოტიზმს და მამულის სიყვარული უმაღლეს რანგში აიყვანა: „[მამულს,] თუ არ ირწმუნე, ვერ შეიყვარებ. მეტიც: ის იმისთანა საგანიც არის, რომ თუ არ შეიყვარე, ვერც დაინახავ და ვერც ირწმუნებ. როდის და როგორ იბადება ერთდროულად სიყვარული და რწმენა? ეს იშვიათი ბედნიერი შემთხვევაა, მაგრამ ბედნიერია? ის ხომ მარტოობისა და ობლობისთვის სწირავს ადამიანს? აქ გაუზიარებელი სიყვარულია, რადგან სატრფო დუმს ან ის მოტაცებულია და არ იცის, რომ მოტაცებულია. მაგრამ სწორედ იმით, რომ გაუზიარებელია და შორეულია, სიყვარული მით უფრო ძლიერია. ცალმხრივი სიყვარული სიყვარულის კლასიკური სახეობაა და ასე რჩება სამუდამოდ. ილიას უყვარს მამული, მამულმა შეიყვარა ილია? ვერა, მაგრამ ცალმხრივობამ და დუმილმა ვერ გაანელა სიყვარული, მეტი ცეცხლი შეჰმატა მას“ (ზ. კიკნაძე).

მკვლევარი ასევე აღნიშნავს, რომ ილია ჭავჭავაძის მიერ მამულის რელიგიური განცდა ქვეყნის არქეტიპად ედემის წარმოდგენასაც უკავშირდებოდა.

მწერლის შემოქმედებაში მამული ასევე მჭიდროდ დაუკავშირდა თავისუფლებას, თუმცა ვფიქრობთ, რომ ამ შემთხვევაში თავისუფლების ცნება ქრისტიანული ხედვითაა გასააზრებელი.

„რომ ერთადერთი, ხაზს ვუსვამ, ერთადერთი შინაარსი თვით სიტყვა „თავისუფლებისა“ არის ადამიანის რელიგიური გაგება, ესე იგი, ისეთი გაგება, რომელსაც ადამიანი არ დაჰყავს მხოლოდ ბუნებამდე. თუ გვსურს, გათავისუფლების უარყოფითი ცნებიდან გადავიდეთ თავისუფლების დადებით ცნებამდე, არ შეგვიძლია ჩვენი მზერა არ მივაპყროთ იქით, სადაც ეს სიტყვა პირველად გაბრწყინდა ახლებურად, პირველად აღივსო მართლაც გაუგონარი შინაარსითა და ჯერარყოფილი სიმძლავრით; მაშასადამე, მზერა უნდა მივაპყროთ სახარებასა და ქრისტეს სწავლებას“, – წერს ალექსანდრე შმემანი. თეოლოგის აზრით, თავისუფლების ახსნა შეუძლებელია. მას ვერ ხსნის ვერც გერმანელი ფილოსოფოსი შოპენჰაუერი, რომლის აზრითაც თავისუფლება დგება მაშინ, როცა ადამიანი თავისი ნების მექანიზმებს შეიცნობს და მოიკვეთს ამ ნებას, რადგან ნებასა და სურვილებშია მონობის და ტანჯვის წყარო. შმემანი აღნიშნავს, რომ თავისუფლების ახსნა და განსაზღვრა შეუძლებელია, რადგან თავისუფლება და ჭეშმარიტება მოვლენილია მაცხოვრის სახესთან ცოცხალ ერთობაში.

ილია ჭავჭავაძის შემოქმედებაში მამულის და თავისუფლების ამგვარი გაგებაცაა საძიებელი, რადგან მწერლის ქრისტიანული მსოფლხედვა აშკარაა. სწორედ ამგვარი თავისუფლების ნაკლებობას, ქართველთა ურწმუნოებას და უფლის მადლის მოკლებას განიცდის მწერალი ასე მძაფრად „აჩრდილში“, „განდეგილში“ და მთელ თავის შემოქმედებაში. ჭეშმარიტი რწმენის, ჭეშმარიტი თავისუფლების შეუცნობლობა, მამულის ცნების ვერგაგება უნდა ყოფილიყო მიზეზი როგორც ლუარსაბ თათქარიძისნაირი პიროვნების არსებობისა, ისე განდეგილის ტრაგედიისა.

თუ თავისუფლებას გავიაზრებთ როგორც ქრისტეს პიროვნებასთან ერთობას, იმის გათვალისწინებით, რომ სვეტი ცხოველი ქართულმა სინამდვილემ ღვთის ძის სიმბოლოდაც მიიღო, ილიასეულ თავისუფლებას -ქრისტეს, უფლის მადლს მოკლებული ქართველობა სვეტი ცხოვლობას მოკლებულიც უნდა ყოფილიყო. სვეტი ცხოვლობის „მოკლების“ შეგრძნება ახალ ქართულ ლიტერატურაში ილიასგან იღებს სათავეს, რაც პატრიოტიზმის გამოვლენის უმაღლეს საფეხურს აღწევს, გიორგი ლეონიძის შემოქმედებაში კი მარტო ხის „ბალღამის სვეტად“ გარდაქმნით, ამ დიდი მადლის გარეშე დარჩენილ საქართველოს უკვე ცხადი სახე აქვს („ოლე“).

საინტერესოა ამ მხრივ უსინათლო, მოხუცებული მქადაგებლის სახე „ბედა მქადაგებლიდან“ (ი. ჭავჭავაძე: 1957); მოხუცი მქადაგებელი უფალზე იწყებს საუბარს, თუმცა მსმენელი მხოლოდ უდაბური და უკაცური მთა-ბარია:

თითქო თვით ზეცა მის ნეტარებით

გამოეცხადა მოხუცს იმ დროსა

და უკვდავების მშვენიერებით

დაენახვა მას, უსინათლოსა.

[ი. ჭავჭავაძე 1957: 76].

უფლის სიტყვის მქადაგებელი მსმენელის გარეშეა დარჩენილი, რაც გამოხატავს ილიას დროინდელი საზოგადოების განწყობას, მის დამოკიდებულებას სარწმუნოებისადმი, „ჯვარცმული ღვთისადმი“, რწმენის დაკარგვას და ამ დანაკარგით გამოწვეულ ტრაგედიას, თითქოს ილიას მამული ერთ უდაბურ ტყედ გადაქცეულა, სადაც „ღვთის“ სიტყვა არავის ესმის, სადაც მხოლოდ ქვანი ამბობენ „ამინს“.

ეს განწყობა გრძელდება პოემა „განდეგილშიც“, სადაც განდეგილი არასაკმარისი რწმენის გამო ისჯება. „ბერი სულიერ ცხოვრებას მისდევს, საღვთო ცნებათა აღსრულებას ლამობს, ფიქრობს, რომ მან უკვე მოიპოვა სულიერი სიმშვიდე, სათნოება, სასოება ღვთისა, მაგრამ ყოველივე ეს მოჩვენებითი აღმოჩნდა. მისი სულიერი მრწამსი შეარყია მწყემსი ქალის არგუმენტებმა, არამცთუ წინააღმდეგობა გაუწია მას, არამედ თავადვე შეერყა რწმენა, სიტყვა ვერ მოძებნა, სიტყვა – ყოვლის მძლე და სათავე სულიერებისა“ (ნ. სულავა).

განდეგილის სულიერი მდგომარეობის აღწერისას ილია ჭავჭავაძე აღნიშნავს, რომ ბერის ხორციელი გულისთქმანი დამარხული და განსვენებულია, არა განადგურებული და მოსპობილი, არამედ დამარხული, შენახული, და ოდესმე აუცილებლად იჩენს თავს.

მწყემსი ქალის გამოჩენისთანავე განდეგილი იწყებს უფლის მცნებათა დარღვევას, ნაბიჯ-ნაბიჯ უახლოვდება ადამიანურ თუ რწმენის ტრაგედიას, რასაც შეეწირება კიდეც.

ნ. სულავა შენიშნავს, რომ ბერის დახასიათების დროს ილია იყენებს შედარების მხატვრულ ხერხს: „ვით წმინდანს“, „თითქო“, „ჰგვანდა“… ეს სიტყვები მოწმობს, რომ ბერის რეალურ შინაგან სამყაროსა და გარეგნულ სახეს შორის სხვაობა უნდა იყოს“.

განდეგილი თავის სიწმინდეს უფლის მიერ მოვლენილი სასწაულით „ამოწმებდა“. მის ბნელ სენაკში, მზის მხარეს დატანებულ სარკმელში, მზის და მთვარის შუქი იღვრებოდა:

ოდეს უდაბნოს გასწვრივ მთის წვერზედ

მზე სხივგაფენით ამოვიდოდა,

იმ სარკმლით სხივი მისი სენაკში

სვეტად ბრწყინვალედ ჩაეშვებოდა.

როს ჰლოცულობდა, იმ სხივსა თურმე

თვის ლოცვანს მწირი ზედ დააყრდენდა,

და ხორცთუსხმელი მზის სხივი იგი

უფლის ბრძანებით ზედ შეირჩენდა.

ამ შემთხვევაშიც ავტორი შეპირისპირების თუ შედარების ხერხს იყენებს: ნათლის ღვთიური სვეტი თუ მზის სხივი? ეს ორი ნათელი თითქოს აღრეულია. სიდან იყო სასწაულებრივად მოვლენილი სვეტი? უფლისგან თუ მზისგან? ალბათ განდეგილის სიწმინდის და რწმენის კვალდაკვალ: ბერის შეცდენამდე მას ღვთიური სვეტი ევლინებოდა, რომელიც ლოცვანს იჭერდა, სასწაულს ახდენდა, როგორი სახითაც იგი ქართულ აგიოგრაფიაში გამოვლინდა.

ბერის შეცოდების შემდეგაც იგივე ნათლის სვეტი იჭრება მის სარკმელში:

და კვლავ მზის სხივი იმავე სვეტად

ჰნახა სარკმლიდამ გადმოშვებული.

თუმცა ეს სვეტი სასწაულს აღარ სჩადის:

მივარდა ლოცვანს, დააყრდნო სხივზედ

და, ეჰა, სხივმა არ დაიჭირა!..

რწმენის შერყევისას განდეგილის საკანში ნათლის სვეტი კარგავს თავის ღვთაებრიობას, თავის მადლს, კარგავს „სვეტობას“. იგი აღარ არის სვეტი, უბრალო სხივია, ჩვეულებრივი მზის სხივი. სასწაულიც აღარ ხდება. განდეგილი სულს განუტევებს. ბერის სიკვდილის შემდეგ ღვთის სახლი, ბეთლემის ტაძარი, ცარიელდება, რაც ღმერთთან დაცილების შედეგია, უღვთისმშობლობაა (ნ. სულავა 2008).

„ილიას ღმერთმა უდიდესი მისია დააკისრა: მას უნდა ემცნო თავის თანამემამულეთათვის მათი უბედურების სათავე. ის მიზეზები, რამაც ქართველ ერს სულიერი გადაგვარების საფრთხე შეუქმნა. ამას სამანი უნდა დასდებოდა, რისთვისაც პიროვნების შინაგანი თავისუფლების მოპოვება იყო აუცილებელი. პიროვნება უნდა გამხდარიყო მაღალზნეობრივი, ანუ ზნესრული, სულიერების მოპოვება უნდა ყოფილიყო მისი მიზანი“ (ნ. სულავა).

ეს ყველაფერი კი ილიამ ღვთაებრივი სვეტის უბრალო მზის სხივად გარდაქმნით, გარდასახვით ამცნო საზოგადოებას, აჩვენა საფრთხე, ურწმუნოების შედეგი, ღვთის მადლის მოკლება. მზის სხივს ნათლის სვეტობა უნდა დაბრუნებოდა – სიმბოლურად ასე გამოითქმის ილია ჭავჭავაძის შემოქმედების არსი. „განდეგილში“ ნათლის სვეტი აღნიშნავს ღმერთსაც, თავისუფლებასაც, მამულსაც, მადლსაც…

რწმენამოკლებული, უფლის დამვიწყებელი ერი „აჩრდილშიც“ კარგად ჩანს. საქართველოს უკვდავი, მარადიული სული, მყინვარზე მდგომი მოხუცი კაცი შესაძლოა სვეტი ცხოვლის სულიც იყოს, ის თეთრწვერა მოხუცი, რომელიც სვეტი ცხოველს უკავშირდებოდა ნ. გულაბერისძის საკითხავიდან.

მოხუცი მყინვარწვერზე დავანებულა, რომელიც ცასა და ქვეყანას შორის არის გამოკიდებული. შემაერთებელია მიწისა და ცისა, ერთგვარი მედიუმია, როგორც სვეტი ცხოველი. თუმცა მათ შორის სხვაობა აშკარაა: ქვესკნელის სიღრმეებიდან ცის გასარღვევად ამოზიდული მყინვარი განგების ძალით შეჩერებულა, მას ვერ მიუღწევია ზეცისთვის – განსხვავებით სვეტი ცხოველისგან, რომელიც ღვთის ძალამ ზეცად აიტაცა და სასწაულებრივად დააფუძნა საკუთარ საძირკველზე. აქედან გამომდინარე, აჩრდილის სამკვიდრო, შეიძლება ითქვას, ვერშემდგარი სვეტი ცხოველია, უფრო სწორად, პოემის პირველივე სტრიქონებიდან ჩანს, რომ მას ეს დიდი მადლი მოაკლდა:

ქვესკნელთ ძალთაგან იგი მთა მედგრად

ცის გასარღვევად აღმოზიდულა,

მაგრამ მის სრბოლა ცაში უეცრად

თითქო განგებით შეყენებულა.

ილია ჭავჭავაძე ამ მყინვარწვერზე შემდეგ უკვე განდეგილს დაასახლებს და საბოლოოდ გამოხატავს ქართველთა ტრაგედიის მიზეზს.

მოხუცის სახით წარმოდგენილი საქართველოს უკვდავი სული პოეტთან საუბარში აცხადებს, რომ გულით საქართველოს აწმყოს და წარსულს დაატარებს, იგი მარადიულია, მან იცის, რომ საქართველო ოდესღაც „თავისუფლების“ მადლს ყოფილა ზიარებული:

და ძესა შენსა დღეს არც კი სწამს შენი აღდგენა,

განწირულების შთასდგომია მას გულში წყლული,

მას დაჰკარგვია ტანჯვათ შორის შენდამი რწმენა

და დაუგდიხარ, ვით ტაძარი გაუქმებული.

…

მაგრამ არ ირწმენს, წამებულო, შენს აღდგენასა,

და იგი ცრემლი ურწმუნოების, ეჭვის და ტანჯვის

ჰღაღადებს მხოლოდ ძისა შენის უძლურებასა.

მამული, როგორც ჯვარცმული ძე ღვთისა, რომლის აღდგომა ქართველებს აღარ სწამთ, მამული – გაუქმებული ტაძარი. ამ შემთხვევაში მამული არ არის მატერიალური რამ, ხელით შესახები და საგრძნობი. იგი ზერეალობაა, მეტია, ვიდრე მიწა-წყალი და სახლ-კარი. ის იდეაა, რომელიც ღმერთამდეა აღყვანილი, ეს იდეა თავად ღმერთია. ილიას მამული ჯვარცმული უფალია.

გმირის ძიება ილიას ამ პოემაშიც იჩენს თავს. რა საგანია ისეთი, რომელიც ოდესღაც გმირებს ბადებდა, ილიას ეპოქაში კი წარწყმედილი და მოსპობილია? როგორია ეს გმირი, რომელმაც ამგვარად გაგებული მამულისთვის უნდა დაანთხიოს სისხლი? ეს გმირი უფლის მცნებებით და სიყვარულით აღზრდილი უნდა იყოს, ხოლო ეს საგანი ის რწმენა და მადლია, რომელიც ამ შემთხვევაში კვებავს და ასაზრდოებს მათ. ეს „გმირის დამბადი დიდი საგანი“ შეიძლება სვეტი ცხოველიც იყოს, იგივე უფლის ჩენა, უფლის მადლი, რომელიც ურწმუნოებას წაუწყმედია. ამიტომაც არის მცხეთა გმირთა სავანე, იმ გმირთა მასაზრდოებელი, რომლებიც მსხვერპლად ეწირებოდნენ მამულად გარდასახულ უფალს:

სად პირველ ქართველ მორჭმულ შვილთა

ღრმად ჩარგეს ძირი თავისუფლების.

თავისუფლება ამ შემთხვევაშიც გასააზრებელია ქრისტიანული შინაარსით. ჯვარცმულ ქრისტესთან ერთობასთან არსებული თავისუფლება, თავისუფლება ცოდვისა და ყოველგვარი ბოროტებისგან, ადამიანის შინაგანი თავისუფლება, რომლითაც უფალთან სიახლოვე შეიგრძნობა. ეს თავისუფლება კი საქართველოში სწორედ მცხეთიდან, სვეტი ცხოვლიდან მოდის, რადგან სვეტი ცხოვლის აღმართვით დამკვიდრდა საქართველოში ქრისტიანობა, წარმართობა და სიბნელე ნათლით, სიკეთით გაიფანტა, რადგან სისხლიანი ბომონი ქრისტიანულმა ემბაზმა შეცვალა, რადგან ქართველთა გულებში ქრისტემ შემოაბიჯა.

აჩრდილად მოვლენილი მოხუცი განაგრძობს: ქართველთა ამ გულიდან აღმოცენებული ცხოვრების ხე – სვეტი ცხოვლის არქეტიპი, ყვაოდა მცხეთაში, ამ გულიდან გადმოდიოდა შვების წყარო – სიმბოლო ქრისტეს მცნებებისა და თავად ქრისტესი (დ. გურამიშვილთან – „უკვდავების წყაროს იგავი“); ნაძვის ხის სურნელით, პირვანდელი სვეტი ცხოველით ცხონდებოდა ერი, სიკვდილი ითრგუნებოდა.

თუმცა წყაროს ჩქეფა შეუწყვეტია, ცხოვრების ხეც დამჭკნარა, მცხეთის წმინდა ალაგები პირუტყვებს შეუგინებიათ.

საინტერესოა პოემის სათაურის გააზრებაც: „აჩრდილი“ – რაღაცის, ვიღაცის ლანდი, მყოფობას მოკლებული საგანი. სულხან-საბა ორბელიანი აჩრდილს განმარტავს როგორც ჩრდილს. ეს აჩრდილი სვეტი ცხოვლის ჩრდილიც უნდა იყოს, რომელსაც სიმყარე და საგნობა მოჰკლებია ქართველთა რწმენაში. ქართველი და საქართველო წარსულის „აჩრდილად“ ქცეულან („თვით შენი შვილი ჩრდილად შეცვალა“ – ლექსი „ქართლის დედას“).

სვეტს ილია ჭავჭავაძესთან მრავალმხრივი სიმბოლური დატვირთვა აქვს, იგი გამოხატავს უფალს, ჯვარცმულ ძეს, რწმენას, მადლს, დაბოლოს, სვეტი ცხოველი ილიასეული მამულის იდეამდეცაა აყვანილი.

P.S. მწერლის შემოქმედების გააზრება ერთი იდეის, ერთი სათქმელის ირგვლივ მნიშვნელოვანია, რათა მოსწავლემ დაინახოს კავშირები, ცხადად იგრძნოს მწერლის პიროვნება, ეპოქის სულისკვეთება. სიმბოლოების ამდაგვარი ძიებები თამაშსაც წააგავს და დარწმუნებული ვარ, მასწავლებელს ამ თამაშში მოსწავლეები ნამდვილად აჰყვებიან, ეს კი მათ კვლევა-ძიებისკენ, ანალიტიკური აზროვნებისკენ უბიძგებს. ასევე, ნურც ქრისტიანობის ხსენებისა შეგვეშინდება. ხშირად თავს ვიკავებთ ხოლმე და გადამეტებული პოლიტკორექტურობის გამო მეორე უკიდურესობაში ვვარდებით. მოდი, დავარქვათ ყველაფერს თავის სახელი, ქრისტიანობა ნამდვილად იყო ჩვენი მწერლობის „თანამდევი“ სული. ქრისტიანული მსოფლხედვითაა გაჟღენთილი ქართული ლიტერატურის თითქმის ყველა დიდი ნაწარმოები. ამაზე საუბარი, ამის ხაზგასმა, აღნიშვნა არა მგონია ვინმეს დისკრიმინაციად ჩაგვეთვალოს.